Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 157

[कारिका २९.
दामोदरविचितं 'थीणीं देन्त आच्छ' - स्थानिका दददास्ते । । 'तरुण वल्ग' - तरुणो वल्गति । वल्गिर्गत्यर्थेषु । 'बूढ कुंथ' – वृद्धः कुन्थति । कुथि युथि लुर्थात्यादि । 'सांड नान्द' - सांडो नईति । नई गर्द शब्दे । 'पी.. कान्द' -पीडया क्रन्दति । कदि ऋदि क्लदीत्यादि । 'वहु लांजें संकुड' - वधूलजया सङ्कुचति । कुंचे कुंच कौटिल्याल्पी [ ५० ३९.१ ]
___ भावयोः । - 'जूझण किहं स्मज' - योद्धं सज्जति ।
- 'जिण आ उसज्ज' - जित्वा आगत उत्सज्जति । षस्जगतौ । 10. 'ममहा मूझ' - मर्मेहतो मूर्छति । मूर्छा मोहेति ।
'गोडंहा खंज' - मो(गो?)दंडके हतः खंजति । खजि गतिवैकल्ये । गविभू गौदंड .. इव, अधः काय उच्यते । देशिपदं वा गोड इति, चूतड-पेट-रीडादिवत् ।
'मांत हाथि गूंज' - मत्तो हस्ती गुञ्जति । गुंजि अव्यक्ते शब्दे । । । - 'अयाण पूछा लट' - अज्ञानः पृष्टो लटति । लट परिभाष्ये बाल्ये च । 'घोड धूलिं लोट' -घोटको धूलो धूल्यां वा लोटयति । लुट विलोटने । अथवा, __लोलति, लोड अनादरे । डलयोरेकत्वे । 'विडरा घोड उफड' - विद्रुतो घोटक उत्फलति । दल त्रिफला विसरणे । 'वआलिं रूषु(खु) उपड' -वाताल्या वाताल्यां वा वृक्ष उत्पटति । अट पट इ[2] गतौ । 'मलाउझ मालु अफोड' - मल्लयुद्धे मल्ल आस्फोटयति । स्फुटिर विशरणे । 'सूपें एच्छोड' - सूर्पण प्रस्फोटयति । स एवाविवक्षिते कर्मणि । 'समाण वेताल कीड' – श्मशाने वेतालः क्रीडति । क्रीड विहारे ।
'ऊन्ह वथु बफा' - उष्णं [प० ३९-२ ] वस्तु बर्फति । बर्फ रफ रफीत्यादि । . 'विहांणहिं आदितु रफा' – विभानके आदित्यो रफति । उक्त एव । -
. 'चेलेिका वोटें खेल' - चेलिको वर्तकेन खेलति । वेल चेल खेल गतौ। चेलतीत्येवं21 शीलशी स एव चेलिक[:], संज्ञायां कः । एवं लाडिकः । लड उपसेवायाम् ।
__तथा वृत्तत्वाद् वृत्तम् , संज्ञायां के, वृत्तकम् । लाक्षामयं पेलकपर्यायम् । - 'दहरुएं खोड' - नमोरूपेण खोडति । खोड गतिप्रतीपाते । नभोरूपो व्याधिविशेषः,
___ सर्वगत्वात् खच्छत्वाद् वा । डलयोरेकत्वे- 'आंग खोल' - अंगं खोलति । 'चोरें मूठ दुखिआ कांख' – चौरेण मुष्टो दुःखितः कांक्षति । कांक्षि कांक्षायाम् ।
मोंसे पाएं सुखिआ जूस' – मोष्ये प्राप्ते सुखितस्तुण्यति, हृष्यति वा । तुष हृष दृष्टौ । - . मुष्यत इति मोष्यं वस्तु । ध्यणि रूपम् ।