________________
सुधा टीका स्था० उ०२० ३९ दिग्निरूपणम् गत्यागत्यादिनिरूपणंच
" पनवओ जयभिमुो, सा पुना सेसिया पयाहिणओ । तस्सेव गंतव्वा, अग्गेबाई दिसा नियमा ॥ १ ॥ " छाया - प्रज्ञापको यदभिमुखः, सा पूर्वा शेषाः प्रदक्षिणतः । तस्यैवानुगन्तव्याः आग्नेय्याद्या दिशो नियमात् ॥
४९
भावदिक्-पृथिवी १ जल २ ज्वलन ३ वायु ४ मूलवीज ५ स्कन्धवीजा ६ ग्रबीज ७ पर्ववीज ८ द्वि ९ त्रि १० चतुरिन्द्रिय ११ पञ्चेन्द्रियतिर्यङ्क १२ नारक १३ देव १४ संमूच्छिम १५ कर्मभूमिजा १६ कर्मभूमिजा १७ न्तरद्वीपज १८ । इह च क्षेत्रताप-प्रज्ञापकदिग्भिरेवाधिकारः । तत्र च तिर्यग्ग्रहणेन पूर्वाद्याश्वतत्रो दिश एव गृह्यन्ते, न विदिशः, वासु जीवानामनुणिगामित्वेन वक्ष्पमागत्यागतिव्युत्क्रान्तीनामयुज्यमानत्वात्, शेपपदेषु च
यहां प्रदक्षिण शब्द से दक्षिणावर्त भ्रमण गृहीत हुआ है। प्रज्ञापक - आचार्य आदि की जो दिशा है वह प्रज्ञापक दिकू है वह इस प्रकार से है - (पन्नओ) इत्यादि पृथिवी १ जल २ ज्वलन ३ वायु ४ मूलबीज ५ स्कन्धवीज ६ अग्रबीज ७ पर्वबीज ८ द्विइन्द्रिय ९ श्रीन्द्रिय १०, चतु रिन्द्रिय ११, पंचेन्द्रियतिर्यञ्च १२ नारक १३, देव १४, संसूच्छिम १५, कर्मभूमिज १६, अकर्मभूमिज १७ और अन्तरद्वीपज १८ इस प्रकार के भेदों से भावदिशा १८ प्रकार की है। यहां क्षेवदिशा, तापदिशा, और प्रज्ञापकदिशा इनका ही अधिकार है। यहां तिर्यग्ग्रहण से पूर्वादिक चार दिशाएँ ही गृहीत हुई हैं । विदिशाएँ नहीं । क्यों कि जीवों की गति आकाश के प्रदेशों की पंक्ति के अनुसार ही होती है इसलिये उनकी गति, आगति और व्युत्क्रान्ति उत्पत्ति के ये सब विदिमाहिनी ने हिशा छे, तेतु नाम प्रज्ञाया छे. ते या प्रभा छे “पन्नवओ” छत्याहि. (१) पृथ्वी, (२) ४स, (3) वसन, (४) वायु, (4) भूझणी, (६) सुन्ध जर, (७) अमीर, (८) पनजी ४, (ङ) द्वीन्द्रिय, (१०) त्रीन्द्रिय, (११) चतुरि न्द्रिय, (१२) पचेन्द्रिय तिर्यय, (१३) ना२४, (१४) हेव, (१५) सभूर्च्छिम, (११) भूमि, (१७) सम्म लूमिन भने (१८) अन्तरद्वीप या प्रकारना ભેદોથી ભાવદિશા ૧૮ પ્રકારની છે. અહીં ક્ષેત્રર્દિશા, તાપદિશા અને પ્રજ્ઞાપક દિશાને જ અધિકાર છે. અહીં તિગૂ ગ્રહણુ દ્વારા પૂર્વાદિ ચાર દિશાને જ ગ્રહણ કરવામાં આવી છે, વિદિશાઓને ગ્રડુણુ કરવામાં આવેલ નથી, કારણ કે જીવેાની ગતિ આકાશના પ્રદેશેાની પ'ક્તિ અનુસાર જ થાય છે તે કારણે તેમની ગતિ, ગતિ અને વ્યુત્ક્રાન્તિ ( ઉત્પત્તિ ) આ બધું વિદિશાઓને અનુસાર થતું નથી. એ જ કારણે બાકીનાં પદેામાં વિદિશાએાના ઉલ્લેખ થયા નથી.
श
७