________________
અહીં ઉપકારી સ્વજન અને બેની અપેક્ષા વગર પૂર્વ પુરુષના પરિચિત કે તેમને વખાણ્યા હોય, અથવા પોતાના પરિચિત તેઓ ઉપર મૈત્રી ભાવ રાખવો તે ત્રીજી. સામાન્ય મૈત્રી- પરિચિત હોય કે અપરિચિત હોય બધા ઉપર ઉપકારિ સ્વજન પરિચિત આ ત્રણે નિમિત્તની અપેક્ષા વગર મૈત્રી રાખવી તે ચોથી મૈત્રી ભાવના मोहश्चासुखं च संवेगश्चान्यहितं च तैर्युता चैव करुणा भवति । मोहोऽज्ञानं तेन युता ग्लानयाचितापथ्यवस्तुप्रदाना- भिलाषसदृशी प्रथमा;ऽसुखं सुखाभावः स यस्मिन् प्राणिन्यस्ति तस्मिन् या लोकसिद्धाहारवस्त्राशयनासनादिप्रदानलक्षणा सा द्वितीया । संवेगो मोक्षा- भिलाषस्तेन सुखितेष्वपि सत्त्वेषु सांसारिकदुःखत्याजनेच्छया छद्मस्थानां स्वभावतः प्रीतिमत्तया प्रवर्त्तते सा तृतीया । या त्वन्यहितेन प्रीतिमत्ता- सम्बन्धविकलसर्वसत्त्वहितेन केवलिनामिव भगवतां महामुनीनां सर्वानुग्रह- परानुकम्पा सा વતુર્થી | 8 ||
મોહયુતા - મોહ એટલે અજ્ઞાન તેનાથી યુક્ત બીમાર માણસ અપથ્ય વસ્તુ વારંવાર માંગતો હોય તેના ઉપર કરુણા આવવાથી (બીચારો માંગે છે તો આપોને) તે વસ્તુ આપવાની ઈચ્છા જાગે તેના જેવી આ પહેલી કરુણા છે... હકીકતમાં આ કરુણા અજ્ઞાન ભરેલી છે. કારણ કરુણા હોવા છતાં ભવિષ્યમાં વધારે નુકશાન થશે તેનો આને ખ્યાલ આવતો નથી માટે. અસુખ યુતા - જે પ્રાણીઓને સુખનો અભાવ છે માત્ર દુઃખમાં જ રીબાઈ રહ્યા છે, તે જીવો ઉપર કરુણા લાવી આહાર વસ્ત્ર શયનઆસનાદિ આપવા તે બીજી કરુણા.....સંવેગ યુતા - મોક્ષાભિલાપ તેના લીધે સુખી પ્રાણીઓ વિષે પણ સાંસારિક દુઃખ છોડાવાની ઈચ્છાથી છદ્મસ્થોના સ્વભાવથી પ્રીતિ પૂર્વક પ્રવર્તે (કેવલી થયા પછી તો કોઈ આવી પ્રીતિ સંભવતી નથી, માટે છઠ્ઠસ્થોના સ્વભાવથી એમ કહ્યું) અચહિતા યુતા :- પ્રેમાળ સંબંધ વિના સર્વ પ્રાણીઓના હિત નિમિત્તે કેવલીને જેમ-સગી મા ઉપર પણ સ્નેહ હોતો નથી કે “આ મારી માં છે, પરંતુ બધા ઉપર સમાનભાવ જ હોય છે તેવા સ્વભાવથી મહામુનિ અનકમ્પામાં તત્પર બને તે અન્ય હિત યુતા કરુણા, એટલે વિવક્ષિત વ્યક્તિની પરિસ્થિતિ જોઈ તેનાં ઉપર કરુણાથી ઉપકાર કરે એવું નહિં પણ તેને સર્વજીવોનો ઉપકાર
[ 172
શ્રીષોડશક પ્રકરણ-૧૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
