Shodashaka Prakaranam

Author(s): Haribhadrasuri,
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay

Page 222

अद्वेषः पक्षपातकृताप्रीतिपरिहारस्तत्त्वविषयः जिज्ञासा, तत्पूर्विका तत्त्वज्ञानेच्छा शुश्रूषा बोधश्रोतः सिराकल्पा तत्त्वजिज्ञासापूर्व्विका, श्रवणमाकर्णनं, बोधोऽवगमः, मीमांसा - तत्त्वविचाररूपा, ततः श्रवणादिपदानां द्वन्द्वः परिशुद्धा सर्वतो भावविशुद्धा भावविशुद्धा प्रतिपत्तिमीमांसोत्तरकालभाविनीदमित्थमेवेति निश्चयाकारापरिच्छित्तिः तत्त्वविषयैव प्रवृत्तिः परिशुद्धप्रतिपत्त्यनन्तरभाविनी तत्त्वविषया क्रिया प्रवृत्तिशब्दो द्विरावर्त्यते तेनायमर्थः तत्त्वे प्रवृत्तिराष्टाङ्गिकी अष्टभिरद्वेषादिभिरङ्गैर्निर्वृत्ता, तेन मूलागमैकदेशागमे न द्वेषः कार्य કૃતિ || ૧૪ ||
અન્ય શાસ્ત્ર પ્રત્યેનો અદ્વેષ તત્ત્વજ્ઞાનને અનુકૂલ છે. તે દર્શાવવા સારુ ગ્રંથકાર કહે છે...
ગાથાર્થ :- અદ્વેષ, જિજ્ઞાસા, શુશ્રુષા, સાંભલવું, જાણવું, વિચારવું, ભાવ પૂર્વક વિશુદ્ધિથી સ્વીકાર, તેમાં પ્રવૃત્તિ; આ આઠ તત્ત્વમાં પ્રવૃત્તિ માટેના કારણો છે.
વિશેષાર્થ :- અદ્વેષ કોઈક તત્વ પ્રત્યે પક્ષપાતથી જાગેલી અપ્રીતિને દૂર ક૨વી તે, જીજ્ઞાસા - અદ્વેષપૂર્વકની તત્ત્વને જાણવાની ઈચ્છા તે. શુશ્રૂષા – બોધનો પ્રવાહ વહેતો રહે તે માટેની સિરાસમાન સાંભળવાની ઈચ્છા થવી તે. શ્રવણ - તત્ત્વને સાંભળવું તે બોધ - તત્ત્વને સાંભળી સમજવું તે મીમાંસા – તત્ત્વને વિષે વિચારણા કરવી તે (શ્રવણ - બોધ - મીમાંસા આ ત્રણે પદોનો દ્વન્દ્વ સમાસ છે) પરિશુદ્ધ પ્રતિપત્તિ - મીમાંસા પછી ભાવની શુદ્ધિથી ‘આ આમજ છે’, આવા પ્રકારનો તત્ત્વ સંબંધી નિશ્ચય (ચોતરફથી ભાવની વિશુદ્ધિ પૂર્વકનો સ્વીકાર તે) પ્રવૃત્તિ - પ્રતિપત્તિ પછી તત્ત્વસંબંધી ક્રિયામાં પ્રર્વત્તવું તે.
-
પ્રવૃત્તિ શબ્દ બે વાર લેવાનો છે તેથી આવો અર્થ નીકળશે. તત્ત્વ વિશે પ્રવૃત્તિ અદ્વેષ આદિ આઠ અંગથી બને છે. તેથી મૂળ આગમના એક દેશ ભૂત આગમ ઉપર પણ દ્વેષ ન કરવો ॥ ૧૪ ||
एवं सद्धर्मपरीक्षकादिभावान् प्रतिपाद्य तत्फलोपदेशमाह ।
गर्भार्थं खल्वेषां भावानां यत्नतः समालोच्य ।
पुंसा प्रवर्त्तितव्यं कुशले न्यायः सतामेषः ।। १५ ।।
શ્રીષોડશક પ્રકરણમ્-૧૬
-
221
• www.jainelibrary.org