Book Title: Sankalit Sanskrit Niyamavali
Author(s): Bhuvanbhanusuri, Divyaratnavijay, Abhayshekharsuri
Publisher: Jayaben Ratilal Shah Jain Pathshala
View full book text
________________
* ગુજરાતીમાં જે ક્રિયાને સહાયકારક ો' એવું ક્રિયાપદ લાગતું હોય તે ક્રિયાનું સંસ્કૃતમાં આજ્ઞાર્થ રૂપ વાપરવું અને એના ગૌણકર્મને પ્રથમા વિભક્તિ લગાડવી દા.ત. મૂર્ખાઓને બબડવા ો = મૂળું ખત્ત્વનું ।
સતિ સપ્તમી
• જયારે પહેલી ક્રિયાના આધાર પર બીજી ક્રિયા થતી હોય, ત્યારે પહેલી ક્રિયાના ધાતુનું વર્તમાન કૃદન્ત બનાવી તેના ર્તાનું વિશેષણ બનાવવું અને.. બંનેને સપ્તમી વિભક્તિ લગાડવી.
દા.ત. * શથે શાતિ સતિ ન સુથી અત્ અનાદર અર્થે ષષ્ઠી
अभवत्
-
દા.ત. ધ્રુવે પશ્યતઃ અથવા... ગુરૌ પતિ વાક્ય પ્રયોગ –
· જયારે બીજી ક્રિયા પ્રથમ ક્રિયા પ્રત્યે અનાદર વ્યક્ત કરતી હોય, ત્યારે પ્રથમક્રિયાના વર્તમાન કુદન્ત અને ર્ઝાને વિકલ્પે ષષ્ઠી વિભક્તિ લાગે છે. (સત) શિષ્યોવિનવમોત્। (સતિ) શિષ્યોઽવનયમોત્। ત્રણ પ્રકારના હોય છે. ૨. કર્મણિપ્રયોગ.
૧. કર્તરિ પ્રયોગ.
૩. ભાલેપ્રયોગ.
૧. કર્તરિ પ્રયોગ – જે વાક્ય પ્રયોગ કર્તાને મુખ્ય કરે તે કર્તરિપ્રયોગ કહેવાય આ પ્રયોગમાં ર્તા પ્રથમા વિભક્તિમાં હોય, ક્રિયાપદ ને અનુસરે અને...ત્યારે કર્તાના વચન આદિ ક્રિયાપદને લાગે.
20
દા.ત.
બના ખર્ટ પત્તિ = લોકો ઘડાને જુએ છે.
૨. કર્મણિપ્રયોગ જે વાક્ય પ્રયોગ કર્મને મુખ્ય કરે તે કર્મણિપ્રયોગ. આ પ્રયોગમાં કર્મ પ્રથમામાં હોય અને ક્રિયાપદ કર્મને અનુસરે એટલે કે કર્મના વચનાદિ ક્રિયાપદને લાગે અને ત્યારે ર્તાને તૃતીયા લાગે.
ા.ત. નૈ ષટ વરે = લોકો વડે ઘડો જોવાય છે.
૩. ભાવે પ્રયોગ – જયાં ધાતુ અકર્મક હોય અથવા તો ધાતુના કર્મની વિવક્ષા ન હોય અને કર્તાની વિવક્ષા ગૌણ હોય ત્યાં ભાવે પ્રયોગ હોય.
ા.ત. ગદુંતિષ્ઠામ मया स्थीयते ।
NOTE :-A ક્રિયાપદને કોણ પૂછવાથી જે જવાબ આવે તે કર્તા અને ક્રિયાપદને શું / કોને પૂછવાથી જે જવાબ આવે તે કર્મ.
-
ધ્રુવ..
