Sankalit Sanskrit Niyamavali

Author(s): Bhuvanbhanusuri, Divyaratnavijay, Abhayshekharsuri
Publisher: Jayaben Ratilal Shah Jain Pathshala

Page 128

૩૬તઃ અન્યઃ યસ્ય સઃ =
(૩૬, પ્રતિ, સુ, સુરભિ, છે. સુાન્ધિ વગેરે)
उद्गन्धिः । पद्मस्य इव गन्धः यस्य सः पद्मगन्धिः । અથવા ઉપમાદર્શક પૂર્વપદ હોય ત્યારે ન્કનું ગન્ધિ થાય
इति बहुव्रीहि समास ૪. અવ્યયીભાવ સમાસ
•
પૂર્વપદમાં ઉપસર્ગ કે અવ્યય હોય અને ઉત્તરપદમાં કોઇ નામ હોય. • સમાસ નપું૦ ૫૦ વિ૰ એક ૧૦ માં આવે
·
ઞ કારાંત ને કેટલીકવાર તૃતીયા કે સપ્તમી વિભક્તિ લાગે છે. • અંત્ય દીર્ઘસ્વર હસ્વ થાય. ૫. તે નોડ્ અને ો ૌ નો ૩ થાય. • અંત્ય ર્ નો લોપ થાય પરન્તુ ઉત્તરપદ નપું॰ હોય તો વિકલ્પે લોપાય. અંત્ય ઞ અને અન્નોઞમ્ થાય . જુદા જુદા અર્થમાં અચયીભાવ
૧. સપ્તમી વિભક્તિનો અર્થ. • હ્રૌ=અષિિ ૨. સામીપ્યનો અર્થ. બે નાઃ સમી ૩. સમૃદ્ધિનો અર્થ. • મદ્રાળાં સમૃદ્ધિ ૪. ખરાબ સ્થિતિનો અર્થ. • યવનાનાં વૃદ્ધિઃ
૫. અભાવનો અર્થ. • વૃક્ષાળામ્ અમાવઃ ૬. અતિશય કે અત્યયનો અર્થ. • યૌવનસ્ય
=
-
=
સપનમ્ ।૩પદ્મમ્ ।
સુમમ્।
-
=
-
N
હરિમાં હરિ વિષયમાં.
૭. અસંપ્રતિ (અયોગ્ય) કાલનો અર્થ. • નિદ્રા સંપ્રતિ ન મુખ્યતે
૮. પ્રાદુર્ભાવ-પ્રસિદ્ધિનો અર્થ. • વિષ્ણુશસ્થ પ્રાણઃ
अनुगोविंदम् । अनुगुणम् ।
૯. પછીનો અર્થ. • ગોવિંદ્રસ્ય પશ્ચાત્ ૧૦. યોગ્યતાનો અર્થ. આ મુળાનાં યોગ્યમ્ ૧૧. અનુક્રમનો અર્થ. • મસ્ય આનુપૂર્વ્યળ = અનુમન્ != અનુજ્યેષ્ઠમ્ । ૧૨. પુનરાવૃત્તિનો અર્થ. વર્ષે વર્ષે = પ્રતિવર્ષમ્ ગનિ અનિ प्रत्यहम् । ૧૩. અનુલ્લંઘન દર્શાવતો અર્થ મતિ અનૈતિમ્ય યથા સ્થાત્ તથા = વથાતિ । ૧૪. સાદૃશ્યનો અર્થ. • દરે સવૃશઃ સરિ।
122
-
दुर्यम् । નિવૃક્ષમ્ ।
અત્યયઃ अतियौवनं ।
-
=
=
अतिनिद्रम् ।
इतिविष्णु ।
-
૧૫. એકી વખતનો અર્થ. • પળ યુવત્ = સવમ્ ।
૧૬. સાકલ્ય / તમામ અર્થમાં ટુમ્નત્તિ અપરિત્યખ્ય યથાસ્યાત્તા= સદુમ્બમ્