Prabuddha Jivan 2018 09

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 6

અને લક્ષ્મણ લડાઈ પર જાય છે ત્યારે લક્ષ્મણ જેવી દહાડ (બૂમ) એકવાર સાધુ માટે નિંદનીય પ્રચાર કરનાર સીતા આ ભવમાં પોતે પડી રામને કુટીરમાંથી રામની દુર કરાય છે અને જટાયુને ઘાયલ જ એ નિંદાનો શિકાર બને છે. શીલવાન સીતાને ખોટા આરોપનો કરીને પછી રાવણ સીતાનું અપહરણ કરે છે. રસ્તામાં રાવણ સામનો કરવો પડે છે, અર્થાત કરેલા કર્મોને ભોગવવા જ પડે, કોઈ વિચારે છે કે આ સ્ત્રી, તેની સંપત્તિથી લોભાઈ જશે અને સમર્પિત પણ જન્મે. બીજી તરફ શીલવાન સીતાને શુદ્ધ અને પવિત્ર દોહદ થશે,
થાય છે જેમાં દાન-ધર્મ વગેરે કરવાનું મન થાય છે. ‘ખિણ રોયઈ કરઈ વિલાપ, ખિલ કહઈ પોતંઈ પાપ, લોકનિંદાનો ભોગ બનેલી સીતાનો રામ ત્યાગ કરે છે, તેને ખિણ કરઈ ગીત નઈન ગાન, ખિણ કરઈ જાય નઈ ધ્યાન. જંગલમાં મુકી આવે છે ત્યારે ઋષિ નહિ પરંતુ વજર્જધ નામનો
ખિણ એક ઘઈ હુંકાર, કારણ વિના બાર બાર, રાજા, સીતાનો ધર્મનો ભાઈ બની તેને પોતાના મહેલમાં આશરો નાખંઈ મુખઈ નીસાસ, ખિણ ખંચિનઈ પડઈ સાસ' આપે છે. સીતાના સારા કર્મના પ્રબળ પ્રભાવને કારણે તેને દુઃખ
(પા.નં ૭૯) પડ્યા પછી તેનો માર્ગ પણ નીકળી રહે છે. હવે સીતા અનંગલવણ લંકા પહોંચ્યા પછી સીતા, રામ- લક્ષ્મણ કુશળ સમાચાર અને મદનાકુશ નામના બે પુત્રોને જન્મ આપે છે, જેઓ મોટા થઇ ન મળે ત્યાં સુધી અન્ન-જળનો ત્યાગ કરે છે. આ કથામાં સીતાની રામ સાથે યુદ્ધ કરે છે. રામને આ બાળકો પોતાના હોવાની જાણ શોધ સચીવ કરે છે અને તેની ભાળ મળ્યા પછી રાવણને સમજાવવા થતાં તે સીતા સહિત બાળકોને પોતાના ઘરે ફરવાનું આમંત્રણ આપે હનુમાન જાય છે. સીતા શીલવંતી નારી છે તે પરપુરુષની સામે છે, અહી લવ અને કુશની ઓળખ નારદ દ્વારા પ્રગટ થાય છે, રામ આંખ ઉઠાવીને જોતી પણ નથી. તેણે માત્ર રાવણના પગ જ જોયા જયારે સીતાને પછી બોલાવવા ભામંડળ, સુગ્રીવ અને વિભીષણને છે. રાવણે અનન્તવીર્ય મુનિ પાસે નિયમ લીધો છે કે ક્યારેય કોઈ મોકલે છે ત્યારે સીતા પોતાનો મોહ હવે સંસાર પરથી ઉતરી ગયો સ્ત્રીને જબરદસ્તીથી પ્રાપ્ત નહિ કરે. તેથી સીતા પર પણ તે બળનો હોવાનું જણાવે છે, તે માત્ર પોતાની પવિત્રતા સાબિત કરવા જ પ્રયોગ કરતો નથી.
પાછા ફરવા ઈચ્છે છે. હવે સીતાના જીવનનો ધ્યેય પટરાણી નહિ કથાની મૂળ વાર્તા બદલાતી નથી પરંત. વાચકને સતત જૈન પરંતુ વૈરાગ્ય છે પરંતુ તે પહેલા તે પોતાના શીલને સિદ્ધ કરવા સંસ્કારોનો અનુભવ થાય એવા મદાઓ વ્યક્ત થયા કરે છે. જૈન ઈચ્છે છે. એ માટે અગ્નિ પરીક્ષાની તૈયારી કરાય છે. સીતા જયારે સાધુની સર્જકતા, રૂપાંતરણની પ્રક્રિયામાં સતત પ્રતીત થયા કરે છે.
કે આ અગ્નિમાં પ્રવેશે છે, ત્યારે ઇન્દ્ર દેવની આજ્ઞાથી હરિભેગમેષી દેવ જ્યાં જ્યાં શક્ય હોય ત્યાં નવીન કથા મકી મળને વધુ સમદ્ધ નિર્મલ શીલલંકારધારિણી સતી સીતાની સહાયમાં ઉપસ્થિત રહે કરવાનું ચૂક્યાં નથી. રાવણ સામેના યુદ્ધમાં ઘાયલ લક્ષ્મણને બચાવવા ઇ
થયહાગને લગાવતા છે. જયારે અગ્નિની પ્રચંડ જ્વાળા પ્રદીપ્ત થઇ ઉઠે છે ત્યારે સીતા ઓછી ટેવી જ હાલવા મા અને બોલે છે. આ ઉપરાંત એમાં પ્રવેશે છે અને એના શીલના પ્રભાવથી અગ્નિજ્વાળા પાણીમાં રાવણ સીતાના બદલામાં પોતાનું અડધું રાજ્ય આપવાની દરખાસ્ત રૂપાંતર થઈ ઉઠે છે, સીતાનું સતીત્વ સિદ્ધ થાય છે, જળ પ્રવાહ રામને મોકલાવે છે. લક્ષ્મણ દ્વારા રાવણ હણાય છે અને મિલન એટલો ફુટ થાય છે કે પુરની સ્થિતિ સર્જાય છે, લોકો એમાં ડૂબવા થતા સૌ શાંતિનાથ જૈન જિનાલયમાં જઈ પુજા સ્તવન કરે છે. માંડે અને હાહાકારની સ્થિતિ સર્જાતા સીતા પોતાના હાથથી જળનો જૈન કથાની બીજી એક ખાસિયત સ્વપ્ન ફળ છે, તેનું કથા
પ્રભાવ થંભાવી દે છે, સર્વજ્ઞ આનંદ પ્રસરી જાય છે, લોકો જુએ છે સાથે સીધું જોડાણ છે, એક દિવસ સીતા સ્વપ્નમાં સિંહને આકાશેથી
ક વાપી નદીના મધ્યમાં સ્વર્ણિમ પીઠીકા પર સહસ્ત્રદલ કમલાસન ઉતરી પોતાના મુખમાં પ્રવેશ કરતો જ છે. સાથે તે પોતાને પર સીતા બિરાજેલી જોવા મળે છે. લોકો સીતાની પવિત્રતાનો વિમાનમાંથી પૃથ્વી પર પડતા જુએ છે. આ સ્વપ્નની તે રામ સાથે
અનુભવ કરે છે અને સીતા પોતાની મુઠ્ઠી દ્વારા કેશનું લોચન કરે ચર્ચા કરે છે ત્યારે રામ સ્વપ્ન ફળ અંગે કહે છે કે સીતાને પુત્રરત્ન છે, સીતા સાથે એના બે પુત્રો લવ અને કુશ પણ દીક્ષા લે છે. પ્રાપ્ત થશે. પરંતુ વિમાનમાંથી પડવું એ અશભનો સંકેત છે. સીતા જૈન ધર્મ અનુસાર કથામાં દર્શાવાતી ઘટનાઓનો કાર્ય કારણનો વિચારે છે કે હજી કેટલા કર્મોનો ક્ષય સહેવાનો છે. હજી કેટલા દુખ સંબંધ મહત્વનો છે. અહી સારા કર્મોના બદલામાં સારા કર્મોનો ક્ષય બાકી છે. સીતા અને રામનો સુખી સંસાર જોઈ. સીતાની સૌતનો નથી થતો, એ ભોગવવા જ પડે છે, ચરિત્ર પણ ખુબ મહત્વનું છે, તેની ઈર્ષ્યા કરે છે, તેઓ સીતાને ભરમાવી તેની પાસે રાવણના સંસાર પ્રત્યે ધૃણા નહિ પરંતુ વૈરાગ દર્શાવાય છે. શ્રોતાઓને પગનું ચિત્ર દોરાવે છે. જે ચિત્ર દ્વારા રામના મનમાં ઈર્ષા જગાડવાનો વૈરાગ્ય, ઉદાર , સહનશીલતાના ગુણોનો ઉપદેશ અપાય છે. ઘણી પ્રયત્ન કરે છે. પરંતુ રામ આ વાતને અવગણે છે પરંતુ પ્રજાજનોમાં કથાઓમાં સ્ત્રીના પાત્રને કુટિલ અને દુરાચારી દર્શાવ્યું છે, પણ ચાલતી સીતા અંગેની નિંદનીય બાબતોને તે અવગણી શકતો નથી. પ્રસ્તુત કથામાં સીતાનું સતીત્વ મહત્વનું હોવાથી તે આવા આરોપોથી
પ્રદ્ધજીવન
સપ્ટેમ્બર- ૨૦૧૮