Prabuddha Jivan 2018 09

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 7

બચી ગઈ છે. અહી ધર્મ પતિના પગલે ચાલવામાં નહિ પરંતુ
મંગિની બુદ્ધિ નિધાન ધરિત્રી ક્ષમા નિધાન, સ્વના કલ્યાણમાં, આત્માર્થમાં છે. બધા જ સંબધોની આસક્તિથી
સકલ કળા ગુણ નેહ. મુક્ત થવું અને પરમને પામવું એ કરતાય વધુ આત્માનો ઉદ્ધાર
(પા.નં ૬૭) કરવો, એ ભાવ મહત્વનો છે. કથામાં લક્ષ્મણનું મૃત્યુ પામના
કવિ સમયસુંદરે ભાવ-વિભોર, અલંકારમય સુંદર કૃતિનું નિર્માણ મયની ખોટી ખબર મળતાં થાય છે અને લક્ષ્મણ પ્રત્યેના ભાતૃપ્રેમ કર્યું છે. સંપૂર્ણ ગ્રંથ રાજસ્થાની લોકગીતોની વિભિન્ન ઢાળ અને વશ રામ પણ લક્ષ્મણના મૃત્યુને સ્વીકારવા તૈયાર થતા નથી, તેથી રાગો પર આધારિત છે. આ કૃતિ માત્ર જૈન કથાકૃતિ નહીં પરંતુ તે લક્ષ્મણના મૃતદેહની અંતિમ ક્રિયા કરતા નથી, દેવના સમજાવવાથી રૂપાંતર અને આંતરસંબંધની દ્રષ્ટીએ એક નવી દ્રષ્ટિનો પરિચય રામને તો વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે અને ઘણા સમય પછી લક્ષ્મણ કરાવે છે. એક કતિ અન્ય કતિના સંદર્ભો લઈ કઈ રીતે વિકાસ સીતા દ્વારા બોધ પામે છે. આમ અંતે કથા વિતરાગ રસમાં પરિવર્તિત પામે છે. કતિના પોતાના નીજી દ્રષ્ટિકોણ અને એક સર્વસામાન્ય પામે છે. સંબંધોના બંધનથી મુક્ત થઇ પોતાના અસ્તિત્વને મહત્વ સ્વીકત દ્રષ્ટિકોણથી આ બેની વચ્ચે સર્જકતા કેવા નવા પરિમાણ આપવું, પોતાના સ્વને મહત્વ આપવું, એમાં સ્વાર્થ નથી. પણ સર્જે છે. એ જોવાનું મહત્વનું બની રહે છે. રામકથાના ભિન્ન પ્રત્યેક વ્યક્તિના કર્મો અને પરિણામો માટે પોતે જ જવાબદાર છે, પરિમાણો. તેની વિરાટતાને હાનિ પહોંચાડ્યા વિના માત્ર પ્રાદેશિક એ સત્ય પર કથા ચાલે છે, પ્રસંગોપાત ધર્મબોધ છતાં રસમાં તે કે ભાષા પુરતી આ કૃતિને સીમિત ન રાખતા, તુલનાત્મક દ્રષ્ટીએ વિધ્વરૂપે નથી લાગતું કારણ કથાના તાણાવાણા એવા સુદ્રઢ અને આ કૃતિનું નવું સ્વરૂપ જોવા મળે છે. રોચક હોય છે કે, વાચકને રસ પડે છે. મૂળ કથાના આધાર પર કંઈs. લખાયેલી હોવા છતાં સર્જકની સર્જકતાનો અનુભવ અનેક નાના
૧. સં: નાહટા અગરચંદ નાહટા ભંવરલાલ, સીતારામ ચૌપાઈ, પ્રસંગો અને વર્ણનોમાં જોવા મળે છે.
સમયસુંદર, રાજસ્થાની રીસર્ચ ઇન્સ્ટિટયૂટ, બીકાનેર, પ્રસ્તુત ગ્રંથ એક ચરિત્રાત્મક પ્રબંધ કાવ્ય છે, ચૌપાઈ ઉપરાંત
પ્ર.આ. ૧૯૬૩ (Ed. Nahta Agarchand, Nahta અન્ય છંદનો પણ અહી ઉપયોગ કરાયો છે. મધ્યયુગની રાજસ્થાની
Bharvalal, Sitaram Chupai, Samysunder, ભાષામાં લખાયેલું કાવ્ય છે. કવિ અનેક સ્થળે ભ્રમણ કરતા હોવાને Rajeshthani Research Institute, Bikaner. કારણે સિંધી, ઉર્દુ, ફારસી, ગુજરાતી વગેરે શબ્દોનો ઉપયોગ 1st ed. 1963) એમની કૃતિમાં આવે છે. લીધઉં, પામી, ક્રાજરઉં, સાથઈ, ચાલઈ, ૨. વિમલસુરિ, પઉમચરિય, અનુવાદક-સંપાદક : આ. શ્રી. સોહઈ જેવા ઇ કારાંત અને ઉ’ કારાંત શબ્દોનો પ્રયોગ અહી કરાયો હેમસાગરસુરિ, શ્રી ગોડીજી દહેરાસરનું ટ્રસ્ટી મંડળ, છે. ફૌજ, બલિમ, દિલગીર જેવા ફારસીનો પ્રયોગ પણ કૃતિમાં મુંબઈ, ૧૯૧૪. (Vimalsuri, Paumchariya, Trans., આવે છે, સ્થળવર્ણન કરતા વધુ પાત્રવર્ણનમાં કવિની કલમ ખીલી Hemsagarsuri, Shree Godiji Dehrasarnu Trusty ઉઠી છે, લંકામાં રામના વિરહમાં રાક્ષસોની વચ્ચે ઘેરાયેલી સીતાની
Mandal, Mumbai, 1914. અવસ્થા કેવી દયનીય છે, તે જુઓ,
૩. જેસલપુરા શિવલાલ અને પંડ્યા રાજેશ, ગુજરાતી સાહિત્યનો જેહવી કમલની હિમ બલિ, તેહવી તનુ બિછાય,
ઇતિહાસ : ગ્રંથ-૨,ખંડ-૧ અને ૨, સંપાદકઃ સોની આંખે આંસુ નાખતી, ધરતી દ્રષ્ટિ લગાય,
રમણ,ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ, અમદાવાદ, રજી શોધિત
CLIELCL 341. (Jesalpura Shivlal & Pandya કેસ પાસ છુટઈ થકઈ, ડાવઈ ગાલ કે હાથ,
Rajesh, Gujarati Sahitya no Itihas:2 Vols, Parts 1 નિસાસા મુખ નાખતી, દીઠી દુખ ભર સાથ !
& 2, Ed. Soni Raman, Gujarati Sahitya Parishad,
(પા.નં ૮૯) Ahemdabad, 2nd ed.) એ જ રીત , આગળ જતા રામ વિલાપ કરતા, સીતાના
| ડૉ. સેજલ શાહ ગુણોનું વર્ણન કરે છે,
Mobile : +91 9821533702 સપને રંભા વિલાસ ગૃહ કામ-કાજ
sejalshah702@gmail.com દાસી માતા અવિહડ નેહ
(સંપર્ક સમય બપોરે ૨ થી રાતના ૯ સુધી) તા. ૧લી એપ્રિલ ૨૦૧૬ થી પરદેશ માટેના લવાજમના દર નીચે પ્રમાણે રહેશે. ૧ વર્ષના લવાજમના $ 30 ૦ ૩ વર્ષના લવાજમના $ 80 ૦ ૫ વર્ષના લવાજમના $100 ૦ ૧૦ વર્ષના લવાજમના $200/
વાર્ષિક લવાજમ આપશ્રી $ (ડોલર) માં મોકલાવો તો $ પાંચ બેંક ચાર્જિસ ઉમેરીને મોકલશો.
સપ્ટેમ્બર- ૨૦૧૮
પ્રબદ્ધજીવુળ