________________
મારા કુટુંબ કબિલા નું શું થશે? આવા બધા વિચારોને વાગોળીને લખ્યું છે કે તિતિક્ષા ભાવના દ્વારા એને જીતવું મતલબ કે ઠંડી, મારે આર્તધ્યાનમાં ડૂબવું નથી. હે જીવ... તું નહોતો ત્યારે પણ ગરમી, ભૂખ, તરસ, ડાંસ મચ્છર, આક્રોશ, રહેવાની જગ્યાની આ દુનિયા ચાલતી હતીને તું નહી હોય ત્યારે પણ આ દુનિયા અસુવિધા જેવા નાના કષ્ટોને વારંવાર સમતાભાવે સહન કરવાની આમજ ચાલશે. નાહકનો અહંકાર કરે છે કે મારા વગર કુટુંબ નું ટેવ પાડવી જેથી મહારોગ આવે એની મનપર અસર ન થાય. શું થશે? અરે... બે ક્ષણ માટે પણ જો કોઈ તને જ્ઞાનચક્ષુ આપી જેણે જીંદગીભર પાણીજ વલોવ્યું હોય તે છેલ્લે માખણની દે તો તને ખબર પડી જાય કે જેને તું તારું કુટુંબ માને છે તેમાંથી આશા કેવી રીતે રાખી શકે? માટે દરરોજ એક કલાક એકજ કેટલાના મનમાં એક વિચારો ચાલી રહ્યા છે કે તું જલ્દી મરે તો ગ્યાએ કાયાને સ્થિર કરી બેસવું કે ઉભા રહેવું. તે એક કલાક સારું હે જીવ આ મોહમાંથી બહાર નીકળ, બહાર નીકળ. સંપૂર્ણ મૌન પાળવું, મનની જાગૃત અવસ્થામાં મનને પણ વિચારોથી
(૧૫) અનુકૂળતા હોય તોજ આરાધના સારી થાય તે માન્યતા મુક્ત કરવા પ્રયત્નશીલ રહેવું. મનને અંતરમુખ કરી આત્માના તો મિથ્યાત્વના ઘરની છે. ભગવાન મહાવીરે તે ધર્મસાધના માટે ઉપયોગને બહાર જવા દેવો નહિં. આ એક કલાક દરમ્યાન બાવીસ પરિસહ સમતા ભાવે સહવાના કહ્યા છે. માટે હે જીવ... શરીરમાં કોઈપણ પરિસહ આવે, ખુજલી આવે, દુઃખાવો થાય, તારું એવું સત્વ પ્રગટાવ કે આવી પડેલ રોગ ને સમતાભાવે વેદી ધુજારી આવે, ભારીપન આવે, ડાંસ મચ્છર કરડે, બળતરા થાય, શકું, અનિત્યભાવમાં સ્થિર થઈ શકું તો એજ ઉત્તમ ધર્મસાધના પસીનો થાય, જે કાંઈ પણ થાય તે સમતા ભાવે સહન કરવો,
જોવો, પણ મન-વચન-કાયાનું હલન-ચલન થવા દેવું નહી... જો (૧૬) આ શરીર છે માટે રોગ છે. તે સિદ્ધભગવંતો મારે અત્યારથી આજથીજ દરરોજનું એક સામાયિક પણ આવું થાય તો તમારા જેવું અશરિરી બનવું છે. આવેલ રોગને સમતાપૂર્વક સહી, મહારોગ આવે શરીરની-મનની સહન કરવાની શક્તિ જરૂર પ્રગટે અનિત્ય ભાવનામાં સ્થિર થઈ, આત્માના ઉપયોગને અંતર્મુખ ને કર્મ નિર્જરાનું કારણ બને. રી, દેહાદિ થી આત્માને ભિન્ન જાણી અનુભવી કર્મ ખપાવવા જ્યારે કોઈ એકની પ્રગતિ થાય કે તેનું સારું બોલાતું હોય તે છે... હે... અનંતાઅનંત સિદ્ધ ભગવંતો... મને આપના પગલે બીજાથી સહન થતું નથી અને ઈર્ષ્યા રૂપી આગમાં તે તેને બદનામ ચાલવાને સમર્થ બનાવો. સમર્થ બનાવો... એજ મારી અંતરપ્રાર્થના કરવા, નીંદા કરવા લાગી જાય છે. આ નીંદા પચાવવી ખૂબ અભિલાષા છે તમે કહેશો કે.
અઘરી છે. તો તે માટે શું કરવું? નહી તો પાછા આર્ત-રૌદ્રમાં આ બધું તો બરાબર સમજાય છે, પરંતુ જ્યારે પોતાના પર ઢસડાઈ જવાશે. કોઈ મહા રોગ કે કષ્ટ આવે ત્યારે સહન કરવાની શક્તિ રહેતી નિંદા સાંભળી માનસિક સમતુલન ગુમાવવું નહીં પણ સંતોના નથી ને આર્તધ્યાનમાં ડૂબી જવાય છે તો શું કરવું?
વચનો યાદ કરવા તે આ પ્રમાણે. વાત તો સાચી છે, એટલે જ કહેવત પડી છે કે કહેવું સહેલું (૧) જો ભગવાન મહાવીરની નિંદા કરવાવાળા, ગૌતમ છે પણ કરવું મુશ્કેલ છે. પણ સાથે એવાત પણ ધ્યાનમાં રાખશો બુદ્ધની નિંદા કરવાવાળા, ઈસુ ખ્રિસ્તની નિંદા કરવા વાળા આ કે પ્રયત્ન સાચી દિશામાં હશે તો સાવ અશક્ય પણ નથી. જો પૃથ્વી પર છે તો હું તો કઈ વિસાતમાં? જેની નિંદા ન થઈ હોય મક્કમ નિર્ધાર હશે તો જગતની સર્વ શુભ ભક્તિ જરૂર મદદ એવો કોઈ સંત આ જગતમાં તમને શોધ્યો જડશે નહી... જીવતાં કરશે. હવે આપણે એ જોઈએ કે આવું કેમ બને છે. એના બે એની નિંદા ને મર્યા પછી પ્રશંસા જગતની આજ રીત છે. મુખ્ય કારણો ધ્યાનમાં આવે છે. એક તો આ પાંચમાં આરાનું (૨) સંતો કહે છે “નિંદક નિયરે રાખીએ'' જો નિંદા કરવાવાળો આપણું સંઘયણ (શરીરનું બંધારણ) એટલું નબળું છે કે જરા જરા તમારી બાજુમાં હશે તો તે તમારા માટે અરીસા સમાન છે... નિંદા વાતમાં હલી જવાય છે. નબળા શરીરમાં નબળું મન એટલે રોગો નું તટસ્થ રહી વિશ્લેષણ કરો. એમાં તમારો જો કોઈ દોષ તમને ને શરીર સુધીજ રાખી મન પર તેની અસર ન થવા દેવી એવું સત્વ દેખાઈ આવે તો તેને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરો... ને મનોમન પ્રગટતું નથી.
એનો આભાર માનો કે જે દોષ મને આજ સુધી નહોતો દેખાયો તે બીજું મુખ્ય કારણ છે કે આપણે જીંદગીમાં ક્યારેય નાના દોષ તે મને દેખાડી દીધો. હવે હું તે દોષમુક્ત થવા પ્રયત્ન કરીશ. સામાન્ય કોટિના રોગોને ય સમતાભાવે સહન કરવાની ટેવ પાડી (૩) જો તમને કોઈ દોષ નથી દેખાતો તો એની વાતોને નથી. જેમ જેમ સહન કરવાની ટેવ પડે તેમ તેમ સહન શક્તિ વધે મનમાં લઈને દુઃખી નહી થાઓ. વિચારો કે સૂર્ય સામે ધૂળ ઉડાડવાથી ને પરિણામે મોટા રોગોને સહન કરવાની શક્તિ પણ પ્રગટતી સૂર્ય ને કોઈ ફરક નથી પડતો પરંતુ ઉડાડનારની આંખમાંજ ધૂળ હોય છે. ઠંડી ગરમી જેવા નાના નાના કષ્ટોને દૂર કરવાની વાત પડે છે. હા. થોડો સમય ધૂળના ગોટાને કારણે સૂર્ય થોડો ઝાંખો ન કરતાં એને સહન કરવાની ટેવ પાડી ને તેની મન પર અસર દેખાય પણ અંતે તો સૂર્યનું તેજ જ ઝળકી ઉઠે છે. તેવી રીતે હાથી ઉભી ન થાય તેવું સત્વ પ્રગટાવવું જોઈએ. યોગવિંશિકા વૃત્તિમાં પાછળ કૂતરાઓના ભસવાથી હાથીને કોઈ ફરક નથી પડતો પરંતુ
સપ્ટેમ્બર- ૨૦૧૮
પ્રબદ્ધજીવુળ
