________________
કામ કર.' આ શબ્દો સાંભળી હાથીએ પોતાનું કામ કર્યું. રાજાને મધ્યવયમાંજ સાંપ્રદાયિક વિદ્વેષનો શિકાર થઈ જિંદગીથી વિદાય
જ્યારે આ જયંત્રની ખબર પડી ત્યારે તેમને ખૂબ દુઃખ થયું અને લેવી પડી. પોતાના અધમ કૃત્ય પર તે ઘણા પસ્તાયા. આવી રીતે પંડિત ટોડરમલનું જીવન ચિંતન અને સાહિત્ય
૬૦૨, રીવર હેવન, ગુલમોહર ક્રોસ રોડ નં. ૬, સાધના માટે સમર્પિત જીવન હતું. નિરંતર આત્મસાધના અને
જુ, વિલેપારલા વેસ્ટ, મુંબઈ - ૪૦૦૦૪૯. સાહિત્યસાધનામાં રત આ મહાપુરૂષને દુર્ભાગ્યથી જીવનના email id : rashmi.bheda@gmail.com | M. 9867186440
સંદર્ભ ગ્રંથ - (1) पंडित टोडरमल, व्यक्ति और कर्तृत्व - लेखक : डॉ. हुकमचंद भारिल्ल (2) मोक्षमार्गप्रकाशक लेखक : आचार्यकल्पपंडित टोडरमलजी अनुवाद :श्री मगनलाल जैन (3) આચાર્યકલ્પ શ્રી પંડિત ટોડરમલજી કૃત શ્રી મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક (ગુજરાતી ભાષાનુવાદ)
પ્રકાશક : શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ, સોનગઢ
શ્રાવકની સાધના
ઉષા નરેશ સંઘવી પ્રાતઃસ્મરણીય ગુરુદેવાય નમઃ
માટેનો જ્યારે કોઈ જિજ્ઞાસુ જીવ પોતાનું કલ્યાણ કેવી રીતે કરવું ધર્મ: સર્વસુરવીવાર તિરો, ધર્મ વધfશ્ચન્વતે, ધૌવખ્યત્વે તેમ ભગવાનને પૂછતાં તેને ઉત્તમ માર્ગ બતાવ્યો કે સંસાર, શરીર शिव-सुखं धर्माय तस्मै नमः
અને ભોગોથી વિરક્ત થઈ ત્યાગ કર. પણ કોઈ જીવ તે માર્ગ પર ઘર્માત્રાસ્યા: સુન્દભવ મૃત, ધર્મસ્ય મૂર્ત વયા, ધર્મે ચિત્તમદં વધે ચાલવા માટે અસમર્થ હોય તો તેને શ્રાવકનો ધર્મ બતાવી મોક્ષ प्रतिदिनं, हे धर्ममां पालय
સુખની પ્રાપ્તિ કરી શકશે તેમ પણ કહેવામાં આવ્યું. તેના માટે ધર્મ શું છે? તેનું ફળ શું છે? તે ઉપરના શ્લોકમાં સાત પાપથી બચવા માટે સૌ પ્રથમ “રાત્રિ ભોજન નો ત્યાગ’’નું કહ્યું વિભક્તિનો ઉપયોગ કરી બહુ સારી રીતે સમજાવ્યું છે. બીજી રીતે કારણ કે સૂર્યાસ્ત થઈ ગયા પછી જે ખોરાક ખાવામાં આવે છે તેમાં પણ તેની વ્યાખ્યા કરતાં કહ્યું છે “પત્થ સદાવો ઘમ્મ' વસ્તુનું તે જ રંગના પ્રસકાય જીવોનો વરસાદ થતો હોય તેમ બહુ જીવોના સ્વરૂપ જ એટલે સ્વભાવ તે ધર્મ છે જેમકે આત્માનો સ્વભાવ જોવું ઘાતવાળો ખોરાક બને અને તે ખાવાથી જીવ પાપકર્મનો બાંધનાર અને જાણવું તે સિવાય તે કાંઈ જ ન કરે તે તેનો સ્વભાવ છે પણ બની નરકગામી ન બને તે માર્ગ બતાવ્યો છે. આ મહાપાપ બધાંજ રાગ-દ્વેષ કરીને વિભાવરૂપે પરિણમન કરીને સંસાર પરિભ્રમણ ધર્મોમાં કહ્યું છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે સૂર્યાસ્ત પછી જમીએ ત્યારે કર્યા કરે છે. જ્યારે બીજી રીતે ધર્મને “ચારિત્રરત્ન ઘો" ચારિત્ર- આયુષ્યનો બંધ પડે તો નરકઆયુનો બંધ પડે છે જ્યાં એટલું આચરણ એ ધર્મ છે એમ પણ કહ્યું છે. એક જગ્યાએ “વસfમૂજ્હો દુઃખ છે કે હજારો વર્ષનું આયુષ્ય હોય ત્યાં સુધી ખાવા માટે એક ઘમ્મો' સમ્યગદર્શન ને ધર્મનું મૂળ કહ્યું છે અને “અઢિંસા પરમો કણ નથી મળતું અને પીવા માટે પાણી નથી મળતું માટે સમજુ ધર્મ” એક એવું સૂત્ર આપીને તેનું મહાભ્ય બતાવીને ભગવાને અને ભવથી ભય પામેલો જીવ આ પાપથી બચવા જરૂર પુરુષાર્થ અનંત ઉપકાર કર્યો છે. અહિંસાને ધર્મનું મૂળ કહી તેના પાયા પર કરે છે. જ મુક્તિનો મહેલ બંધાયેલો હોય તેમ જણાવ્યું છે. જો કે બધા જ શ્રાવકનું બીજું મુખ્ય વ્રત પાણી ગાળીને જ પીવું જોઈએ. ધર્મમાં દયા-કરૂણા તે જ ધર્મ છે તેમ જાણવા મળે છે. “ની ગૌર પાણીને જાડા કપડાંથી ગાળીને તેને એક મુહુર્ત - ૪૮ મિનિટમાં નીને રો” આ સૂત્રનો આશરો લઈને સૂક્ષ્મ જીવ થી મોટા કીડી- વાપરવાથી ત્રસજીવોની હિંસાથી બચી શકાય છે. તેને જો ઉકાળીને મકોડાં કે પશુ-પક્ષી, મનુષ્યો બધાજ જીવોને કોઈપણ જાતની વાપરીએ તો ૨૪ કલાક સુધી તેમાં જીવોની ઉત્પત્તિ નથી થતી. હાનિ પહોંચાડ્યા વગર જીવન જીવવાનું એમ ઉપદેશમાં કહ્યું છે પણ ન ઉકાળીએ તો એક મુહુર્ત પછી તેમા ત્રસ જીવોની ઉત્પત્તિ અને તેના માટે જીવનમાં નિયમો-વ્રતોનું પાલન થવાથી આપણે શરૂ થઈ જાય છે અને તે પાણી વાપરીએ તો મહાહિંસોનો દોષ થોડા ઘણા અંશે અહિંસાનું પાલન કરી શકાય.
લાગે છે માટે ગળ્યા વગરનું પાણીની બોટલો, બજારનાં ઠંડા પીણાં ભગવાને મોક્ષમાર્ગ પર ચાલવા માટેનાં ૨ માર્ગ બતાવ્યાં ૧) વાપરીને પાપના ભાગીદાર બનવાથી અળગણ પાણીનો ઉપયોગ શ્રમણ માર્ગ – મહાવતીઓ માટેનો ૨) શ્રાવક માર્ગ – અણુવતીઓ ત્યાગવા યોગ્ય છે. પાણીને ગાળીને તે ગરણાંને ઉધું કરી ગાળેલું
પ્રqદ્ધજીવન
સપ્ટેમ્બર- ૨૦૧૮
