Prabuddha Jivan 2017 04

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 7

એપ્રિલ, ૨૦૧૭
પ્રબુદ્ધ જીવન
દરિસણ દીઠે જિન તણું રે... સંશય ન રહે વેધ... સંશય નિવારક - જિન દર્શન - સંશય નિવારક - જૈન દર્શન
પંન્યાસ-હૉ. અરૂણવિજય મ.
[પરમ પૂજ્ય અરુણવિજયજી મહારાજશ્રીએ છેલ્લા બે વર્ષ દરમ્યાન આનંદઘનજીના પદો પર બે સેમિનાર કર્યા. ખૂબ જ જ્ઞાનવર્ધક અને મૂલ્યવાન આ પરિસંવાદમાં આનંદઘનજી ચોવીસી પર વિવિધ સંશોધકો પાસે સંશોધન કરાવી પરિપત્રો તૈયાર કરાવ્યા. આ પરિસંવાદની ફળશ્રુતિ રૂપે આચાર્યશ્રીનો એક લેખ.]
શ્રદ્ધાવાન લભતે ફલ. સંશયાત્મા વિનશ્યિત” ઇસ પ્રસિદ્ધ ઉક્તી ચિન્તન કરને એવું સ્યાદ્વાદ કી ભાષા શૈલી દ્વારા સાપેક્ષ ભાવ પૂર્વક કે અનુસાર યહ સ્પષ્ટ પરિણામ દોનોં કે હે કિ, હમેશા શંકાશીલ પદાર્થો કે દ્રવ્ય ગુણ-પર્યાયાદિ કા સ્વરૂપ સહી ઢંગ સે સમઝકર, સ્વભાવ રખનેવાલે કા વિનાશ હોતા હૈ, વહ કુછ ભી લાભ પ્રાપ્ત યા નયવાદ દ્વારા એક-એક નયોં સે પદાર્થ સ્વરૂપ કા સ્વતંત્ર સ્પષ્ટ નહીં કર પાતા હે. કબકિ શ્રદ્ધાળુ વ્યક્તિ અનેક પ્રકાર કા શુભ ફલ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરકે સર્વ નયોં કા સર્વાગીણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરકે સર્વશા પ્રાપ્ત કરતા હૈ. આખિર ક્યોં ઐસા હોતા હે. વાસ્તવ મેં યહ શોધ શંકા-કુશંકા રહિત સ્વરૂપ યા અવસ્થા આજકે કલીયુગ મેં ભી કા વિષય હૈ, લેકિન સનાતન કાલ સે યહ કિંવદન્તી પ્રચલિત એવં ઉપલબ્ધ કિયા જા સકતા હૈ. પ્રસિદ્ધ છે. લોગો મેં શંકાશીલ-સંશય-વૃત્તિવાલે ભી આજ સે નહીં- સર્વજ્ઞ પ્રણીત શેય પદાર્થો કા જ્ઞાન હી અપને આપ મેં પૂર્ણઅનાદિ કાલ સે હૈ. ઔર શ્રદ્ધાલુ વર્ગ યદ્યપિ તુલના મેં કાફી કમ પરિપૂર્ણ છે. સંપૂર્ણ હૈ. સંપૂર્ણ સર્વજ્ઞાની કા જ્ઞાન-દર્શન હી પૂર્ણહોને કે બાવજૂદ ભી હૈ તો સહી. સર્વથા શ્રદ્ધાળુઓ કા અભાવ તો સંપૂર્ણ હૈ. મૂલ મેં સર્વજ્ઞ હી અપૂર્ણ અધૂરે નહીં હૈ. જિન્હેં હસ્તામલકવ નહીં હૈ. ભલે હી કમ સંખ્યા હો.. ફિર ભી હૈ સહી. અનુભવી પ્રત્યેક પદાર્થોકા તથા એસે અનન્ત પદાર્થો કી જ્ઞાન-દર્શન સ્પષ્ટ બજૂર્ગો સે યહ પતા ચલતા હૈ કિ કઈ લોગોં કો ઐસા ભી દેખા હૈ, તથા સર્વ ક્ષેત્ર-સર્વ કાલ સે ભી જિનકા, જ્ઞાન સૈકાલિક-ત્રિક્ષેત્રીય કિ... હર બાત મેં શંકા હી શંકા રખકર ચલતે થે. ઉનકા પતન ભી હૈ. તથા સર્વ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કા-ભાવ સે સુસંપન્ન હૈ, ફિર ઉસ જ્ઞાનયથાશીધ્ર હો ગયા. સામાજિક વ્યવહાર મેં ભી દેખા જાતા હૈ કિ... દર્શન મેં અધૂરાપન રહેગા હી કેસે? ક્યોં રહેગા? પરિવાર મેં પારિવારિક જીવન જીતે હુએ ભી... પત્ની પર શંકા આને સ્વયં જ્ઞાતા સંસાર કે અનન્તાનન્ત પદાર્થો-શૈયોં કા જ્ઞાન હી સે, ઉસકે ચરિત્ર મેં શંકા-કુશંકા બઢને કે કારણ પ્રેમ કા મધુર સંબંધ સર્વાગીણ રૂપ સે કરતે હૈ. ઓર વહ ભી અનન્ત શેય પદાર્થો કા તૂટ જાતા હૈ ઔર પતિ-પત્ની કા ખૂન (હત્યા) ભી કર દેતા હૈ. જ્ઞાન માત્ર ઇન્દ્રિયોં દ્વારા હી નહીં અપિતુ આત્મ પ્રત્યક્ષ સે જ્ઞાન વર્તમાન કલિયુગ મેં ઐસે દૃષ્ટાન્ત તો માનોં આએ દિન બનતે (હોતે) પ્રાપ્ત કરતે હૈ. તથા સમસ્ત હેય પદાર્થો કા આત્મ પ્રત્યક્ષ સે દર્શન હી રહતે હૈ. અતઃ આએ દિન અખબારોં મેં એસી અનર્ગલ બાતેં ભી કરતે હૈ. દેખતે ભી હૈ. ઇસ તરહ કેવલ દર્શન સે દેખકર તથા આતી હી રહતી હૈ.
ક્વલ-જ્ઞાન સે જાનકર જબ જ્ઞાન-દર્શન ઉભય પૂર્ણ-સંપૂર્ણ કરતે યહ તો હુઈ બાત... સામાજિક ક્ષેત્ર કી, પારિવારિક વ્યાવહારિક હૈ. અબ ઐસી પ્રક્રિયા મેં પદાર્થ કા અંશ માત્ર ભાગ ભી ઉનકે અનન્ત ક્ષેત્ર મેં આએ-દિન ઐસા હોતે રહના યહ આમ બાતેં, યા આમ જ્ઞાન-દર્શન મેં જાનના-દેશના કી પ્રક્રિયા મેં છૂટતા હી નહીં હૈ. ઘટના હોતી રહતી હૈ, તો ક્યા ધાર્મિક ક્ષેત્ર મેં? આધ્યાત્મિક ક્ષેત્ર ઇસ તરહ જ્ઞાન-દર્શન ઉભય પૂર્ણ-સંપૂર્ણ હોતા હૈ. ઇસ તરહ એકમેં, દાર્શનિક ક્ષેત્ર મેં ઐસા શંકાસ્પદ-સંશયાત્મક સ્વભાવ ક્યોં દિખતા એક કરકે સમસ્ત સંસાર કે અનન્તાનન્ત પદાર્થો કા જ્ઞાન-તથા દર્શન હૈ. ઇસકે ઉત્તર મેં સ્પષ્ટ કારણ યહ હૈ કિ... જિનકા પાયાભૂત જબ પૂર્ણ-સંપૂર્ણ સ્પષ્ટ હો જાતા હૈ. સર્વ ક્ષેત્રીય અર્થાત સંપૂર્ણ પદાર્થજ્ઞાન નિઃશંક-સ્પષ્ટ નહીં હૈ. તથા તત્ત્વજ્ઞાન એવં તત્ત્વો પર લોક-અલોક કે સમસ્ત-અનન્તાનન્ત પદાર્થો કા જ્ઞાન-દર્શન સ્પષટ કી શ્રદ્ધા જિનકી પૂરી નહીં હૈ, અર્થાત્ શંકા વિરહિત જિનકા તત્ત્વજ્ઞાન હો જાતા હૈ. ઇસી તરહ સર્વ કાલીન-અનન્ત ભૂતકાલીન, અનન્ત સહી નહીં હૈ ઉન સાશંક સાધકોં કો આધ્યાત્મિક જીવન મેં ધાર્મિક ભવિષ્યકાલીન તથા વર્તમાન કાલીન ઇસી સૈકાલિક સમસ્ત પદાર્થો યા દાર્શનિક જીવન મેં આચાર-વિચાર કે સમય શંકા-કુશંકા બની કા જ્ઞાન દર્શન સ્પષ્ટ હો જાતા હૈ ઉન્હેં હી સર્વજ્ઞ કહે જાતે હૈ. રહતી હૈ. પાયાભૂત મૌલિક પદાર્થ જ્ઞાન કો દ્રવ્યાનુયોગ કે અભ્યાસ સમગ્ર વિશ્વ મેં અનન્તાનન્ત દ્રવ્ય હૈ. અનન્તાનન્ત દ્રવ્યોં કી પૂર્વક, ત્રિપદી પૂર્વક કે અભ્યાસ દ્વારા તથા અનેકાન્તવાદ પદ્ધતી સે ઉત્પાદ-વ્યય કી પ્રક્રિયા સે અનન્તાનન્ત પર્યાયેં હોતી હૈ, ક્યોંકિ