________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ, ૨૦૧૭
શકીએ પણ વૃત્તિ ક્યાં ભાગી રહી છે તે જાણવાનો પ્રયત્ન તો કરીએ. પણ જો સ્વીકાર ભાવનો અભ્યાસ નહીં હોય, તો દુ:ખ ઓછું નહીં દિવસની હજારો વૃત્તિઓમાંથી બે-પાંચ વૃત્તિને તો પાછી વાળીએ. થાય. આત્માનો રસ પ્રાપ્ત નહીં થાય. વૃત્તિસંક્ષેપની શરૂઆત તો કરીએ. બીજ તો વાવીએ.
આત્મા સિવાય જે જે પદાર્થો છે તે પ્રત્યેથી ઉપયોગ પાછો વાળવો, તે પદાર્થોનો ત્યાગ કરવાથી તેનું મૂળ ખતમ નહીં થાય, જેમકે ઉપયોગને અંતર્મુખ કરવો, ચિત્ત વૃત્તિ નિરોધ કરવી એ જ વૃત્તિસંક્ષેપ છે. એક વૃક્ષનું મૂળ અંદર છે. તેના ફળ, ફૂલ, પાનનો ફેલાવો બહાર છે. સંસારનું ક્ષણભંગુરપણું, અનિત્યપણું, અસારપણું, અશરણપણું, હવે તેના ફળ, ફૂલ, પાન કાપવાથી થોડો ટાઈમ બહાર એવું લાગશે જાણી પરપદાર્થમાંથી વૃત્તિને પાછી વાળવી ને ચૈતન્ય સ્વરૂપ કે વૃક્ષ સંકોચાઈ ગયું. પરંતુ મૂળ તો એટલું જ બળવાન છે. પછી આત્મામાં રમણતા કરવાનો અભ્યાસ કરવાથી વૃત્તિ સંક્ષેપ પામે બાહ્ય કેટલી પણ વસ્તુઓનો ત્યાગ કરીને બાહ્ય દૃષ્ટિએ કદાચ ખૂબ છે. હવે તમે કહો કે વૃત્તિસંક્ષેપ તપ વિના અનશન તપ અધૂરો છે કે ત્યાગી પણ લાગીશું... પરંતુ વૃત્તિઓ અંદર તરફ પાછી નથી વળી નહિ ? ત્યાં સુધી વૃત્તિસંક્ષેપ તપ થશે નહિ. જેવી વૃત્તિઓ સંકોચાઈ કે ત્યાગ બીજું એ પણ સમજી લઈએ કે આપણે આ પંચમકાળના આપોઆપ થઈ જશે, કરવો પડશે નહિ, પરિગ્રહ આપોઆપ ઓછો બાળજીવો છીએ. આપણા માટે વસ્તુ વગેરે પરપદાર્થનો ત્યાગ કરવો. થઈ જશે, કરવો પડશે નહિ.
જરૂરી છે. પરંતુ ત્યાગ કર્યો એટલે ગઢ જીતી લીધો એવો સંતોષ વૃત્તિઓ મનને ઘેરી રાખે છે. જરા ઊંડાણથી સમજીએ કે વૃત્તિઓ માનીને બેસી જવાની જરૂર નથી; કેમકે આપણે બાળમંદિરથી આગળ કેવી રીતે સંક્ષેપ પામે? બુદ્ધિનું કામ છે અનુભવમાંથી શીખવાનું કે વધી માસ્ટરની ડિગ્રી મેળવવી છે. માટે વૃત્તિસંક્ષેપ તપને ઊંડાણથી જે વસ્તુમાંથી સુખ મળશે એમ ધાર્યું હતું તે ખરેખર મળ્યું કે નહિ? સમજ્યા પછી... વસ્તુ-પરપદાર્થના ત્યાગની સાથે સાથે બહાર જો સુખ ન મળ્યું હોત તો એ અનુભવને યાદ રાખી ફરીથી એ વસ્તુની ભાગતી વૃત્તિઓ, ઈચ્છાઓ, આકાંક્ષાને જાણી તેને અંદરમાં પાછી ઈચ્છા ન કરવી.” પ્રત્યેક વૃત્તિનો એની શુદ્ધતામાં અનુભવ થઈ જાય, વાળવાનો પ્રયત્ન કરવાનો છે... આ પ્રયત્ન અત્યારથી જ આ ઘડીથી અને સ્પષ્ટ થઈ જાય કે વૃત્તિઓ અને વાસનાઓમાંથી દુ:ખ જ મળે ચાલુ કરવાનો છે... ને જો આ પુરુષાર્થ સહી અર્થમાં થશે તો આપણે છે.. આપણી બુદ્ધિ આ અનુભવનો સંગ્રહ કરે, આપણા એક એક કરેલો ત્યાગ એવો ત્યાગ બની જશે કે તે છોડેલી વસ્તુ ક્યારેય પાછી રૂંવાટામાં આ અનુભવ સમાઈ જાય તો આપણી અંદરની વૃત્તિઓથી આવશે નહિ. એના પ્રત્યે કોઈપણ જાતનો મોહ ઉત્પન્ન થશે નહિ. ઉપર આપણી પ્રજ્ઞા ને બુદ્ધિમતા ઉપર ઉઠશે. જેમ જેમ પ્રજ્ઞા ઉઠશે, આમ આપણે બાળમંદિરમાંથી એક એક ધોરણ આગળ વધતા જશું.. તેમ તેમ વૃત્તિઓ સંકોચાઈને નષ્ટ થશે. ઈચ્છાઓને સમભાવપૂર્વક ને “ઈચ્છા નિરોધ તપ:” એ આગમના વાક્યને સમજીને સાકાર રોકવાથી વૃત્તિઓનો સંસાર ઓછો થઈ જશે.
કરી શકીશું. કાંઈપણ જનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ લખાઈ ગયું હોય તો સુજ્ઞો, વૃત્તિઓ હંમેશાં બહિર્મુખ રહે છે. કારણ કે આપણે જે છીએ ને પંડિતો મારું ધ્યાન દોરે.. મને જરૂર ગમશે. આપણી પાસે જે છે, તેનાથી આપણે રાજી નથી. કાંઈક વધુ જોઈએ [ પુસ્તક પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા ભાગ-૧માં તત્ત્વજ્ઞાન વિષયક ૩૫૦ છે. કાંઈક વધુ થવું છે. આવી વૃત્તિને કારણે જ આપણે દુ:ખી છીએ. સવાલ જવાબ છે, જે વિનામૂલ્ય પ્રાપ્ય છે. જેને વાંચવાની ભાવના પરથી મને સુખદુઃખ નથી” એવી સમજણ પ્રાપ્ત થાય, તો જ દર્શન હોય તે શ્રી બાબુભાઈ પારેખને ૯૮૭૦૯૮૬૦૨૦-આ નંબર પર સમ્યક બને. જે છે તેના માટે સ્વીકારભાવ કેળવાય તો જ વૃત્તિ અંદર ફોન કરી મેળવી શકે છે. આ પુસ્તકનો ભાગ-૨ માં બીજા ૩૫૦ તરફ વળે. “હું જે પરિસ્થિતિમાં છું, મને ધન વગેરે જે કાંઈ પદાર્થ સવાલ-જવાબ હશે તે ટૂંક સમયમાં બહાર પડશે. આ પુસ્તક મળ્યા છે, જેવું પણ શરીર મળ્યું છે, જેવા પણ સગાં સંબંધી મળ્યા “પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા ભાગ-૨'માં કોઈને પણ લાભ લેવાની ભાવના છે, જે કાંઈ બની રહ્યું છે અને જે છે તે મને સ્વીકાર્ય છે... આવો ભાવ હોય તો મારો સંપર્ક કરવા વિનંતી છે. સુબોધીબેન મસાલીયારહે તો ફરિયાદની કે ફેરફાર કરવાની વૃત્તિ જ ન રહે. તો જ ૯૮૯૨૧૬૩૬૦૯, ૮૨૬૮૫૫૦૭૭૩] આકાંક્ષાઓ કે ઈચ્છાઓ ન જાગે. કારણ કે ઈચ્છા એટલે જ
* * * વર્તમાનનો અસ્વીકાર. ગમે એટલો સ્વાધ્યાય કે શાસ્ત્રાભ્યાસ કરશો
‘પ્રબુદ્ધ જીવન” કોર્પસ કંડમાં ત્રણ લાખનું અનુદાન આપી પેદવર્ષ સુધી કોઈ પત્ર એક મહિનાનું સૌજવ્ય પ્રાપ્ત કશે
સ્વજનનૈ શબ્દાંજલિ જ્ઞાનકર્મથી અર્પી જ્ઞાનપુણ્ય પ્રાપ્ત કરો
