________________
૪૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ, ૨૦૧૭
ઘોંઘાટ હો દુર્ગધ હો નહિ ભાવતી હો ગોચરી
ખેંચી કઢાય બધાય વાળ છતાં રહું સમતા ધરી. ૮. સ્ત્રી પરીષહ
‘કર્મબંધનો મુખ્ય હેતુ એટલે સ્ત્રીઓ! મોક્ષમાર્ગમાં મહાવિન એટલે સ્ત્રીઓ !' જે મુનિ આટલું સમજી લે એનું શ્રામણ્યસફળ! જ્યારે વિજાતીય રૂપ સુંદર નયનમાં આવી વસે ત્યારે ન આનંદિત બને મન, હોઠ-આંખો ના હસે
મહાપાપ છે આ ભાવ આ ત્યારે ય મનથી ના ખસે. ૯. ચર્ચા પરીષહ
મુનિ વિહારનાં કષ્ટો સહી લે, પણ એક સ્થાને ન રહે. ભક્તો ઉપર મારાપણાનો ભાવ ના જાગે કદી કોઈ જ્ઞાતિ કોઈ નગર પર, મમતા નહી જાગે કદી,
મુજ હૃદયગિરિમાં અસ્મલિત, વહેતી રહે ઉપશમનદી. ૧૦. નૈષધિથી પરીષહ
ઉપદ્રવો આવે કે ઉપસર્ગો આવે, મુનિ સહન કરે, સ્થિર રહે, સમતા રાખે, ધર્મધ્યાનથી વિચલિત ન થાય, સ્થિર સ્થાનમાં શુભધ્યાનમાં રહી સાધના એવી કરું ઉપસર્ગ આવે ઉપદ્રવ આવે પરંતુ ના ડરું
એવી કૃપા કરજો ઝળાહળ સફળતા-સિદ્ધિ વરું. ૧૧. શય્યા પરીષહ
ઉપાશ્રય સગવડવાળો મળે કે અગવડવાળો મળે, મુનિ હર્ષ-શોક ના કરે. અનુકૂળ પામી સ્થાન હૈયે હર્ષ ના આનંદ ના પ્રતિકૂળ પામી સ્થાન હૈયે શોક ના આકંદ ના
જ્યાં પણ રહું મુજ હૃદયમાં રહેજો પ્રભુ!” છે પ્રાર્થના. ૧૨. આક્રોશ પરીષહ
કોઈ ગુસ્સો કરે, ગાળો આપે, તૂચ્છકારથી બોલાવે, કર્કશ શબ્દો વાપરે, કઠોર ભાષા પ્રયોગ કરે..પણ મુનિ શાંત રહે. કોઈ ગાળ આપે ઝેર ઓકે આકરો ગુસ્સો કરે કોઈ જીભ જાણે છરી હુલાવે આગ વરસાવે અરે!
વર્તન રહે મુજ મિત્ર જેવું હૃદયથી અમૃત ઝરે. ૧૩. વધુ પરીષહ
કોઈ અજ્ઞાની શસ્ત્ર ઉગામે ત્યારે મુનિ લેશ પણ દ્વેષ ન કરે, વિચારે કે “મારું આયુષ્ય કર્મ પૂરું થવા પર છે. અને કર્મબંધમાં નિમિત્ત હું બની રહ્યો છું.. નાશ તો શરીરનો થશે, આત્મા અમર છે !' અજ્ઞાનતા કે શત્રુતાવશ કોઈ ફેંકે પથ્થરો લઈ લાકડી આવે કોઈ, કોઈ ઉગામે ખંજરો આ કર્મક્ષય-સહાયક” ઉપર, વરસાવી દઉ કરુણાઝરો.
૧૪. યાચના પરીષહ ‘સાધુ જીવનમાં તો એક એક વસ્તુ માંગીને જ મેળવવી પડે... એના કરતાં તો સંસારવાસ સારો!' આવું મુનિ ન વિચારે, વિચારે કે “સંસારવાસ તો પાપમય છે !' બિલકુલ અજાણ્યા ઘેર જઈ કરવી હવે તો યાચના નિર્દોષ સંયમ પાળવા સઘળી સહી લઉં યાતના
નિરપેક્ષ ભાવે આદરું મોક્ષલક્ષી સાધના. ૧૫. અલાભ પરીષહ
ભિક્ષા ઓછી મળે, ખરાબ મળે, કે ન મળે... મુનિ સંતાપ ન કરે, દાતા પર ક્રોધ ન કરે ! ના અન્ન દે કોઈ, ઓછું દે કોઈ, કોઈ બગડેલું ધરે માથું ગરમ ના થાય ના આંખોથી અંગારા ખરે,
મનમાં રહે સમતા અને મુખથી મધુર વચનો સરે. ૧૬. રોગ પરીષહ જિનકલ્પિક મુનિ રોગોની ચિકિત્સા કરાવવાનો વિચાર પણ ન કરે.
સ્થવિરલ્પી મુનિ સહન થાય ત્યાં સુધી ચિકિત્સા ન કરાવે. દુર્લભ ખરેખર કર્મક્ષયનો આ ભવે અવસર મળ્યો આવું વિચારી રોગપીડા સહન કરું સમતાભર્યો,
હે નાથ! મેં તો આજથી આ દેહ તુજ ચરણે ધર્યો. ૧૭. તૃણ પરીષહ
રુક્ષ ત્વચા, ઉષ્ણ વાતાવરણ અને શુષ્ક તૃષ્ણાનો સંધારોઃ આવો દુષ્કર પરીષહ જિનકલ્પિક મુનિઓ પ્રસન્નતાથી સહન કરે. કોઈ સ્પર્શ ખરબચડો મળે, કોઈ સ્વાદ અણગમતો મળે દુર્ગધ આવે કે જુગુપ્સાજનક કોઈ રૂ૫ રે,
કર્કશધ્વનિ અથડાય કાને તોય મન ના ખળભળે. ૧૮. મલ પરીષહ
પરસેવાથી રેબઝેબ શરીર કે કપડાં પર ધૂળ, માટી, મેલ, કાદવ લાગે તો મુનિ તેને સહન કરે. શરીર-કપડાં ભલે બગડે, મનને બગડવા ન દે! પગ કાદવે ખરડાય, અંગોપાંગ ધૂળિયા હો ભલે કપડાં ભલે કાળાં પડે, રેલાય પરસેવો ભલે,
વ્રત વિમલ રહેવું જોઇએ, મુજ દેહ હો મેલો ભલે. ૧૯. સત્કાર પરીષહ
અલ્પકષાયી, અલોલુપ, નિસ્પૃહ મુનિ સત્કાર-સન્માનની ઈચ્છા પણ ન કરે..સત્કાર મળે કે તિરસ્કાર મળે, મુનિ સ્વસ્થ રહે! કોઈ કરે સત્કાર જો, તો તોષ હું ના અનુભવું કોઈ તિરસ્કારો કરે તો રોષ હું ના અનુભવું,
સંયમ અને સંતોષમાં તૃપ્તિ સદા હું અનુભવું. ૨૦. પ્રજ્ઞા પરીષહ
કર્મોદયે બુદ્ધિ ઓછી મળે કે ક્ષયોપશમથી બુદ્ધિ
