Prabuddha Jivan 2016 01

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 5

જાન્યુઆરી ૨૦૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
-
૫
માટે આ મોક્ષ એ જ અંતિમ ધ્યેય છે એટલે * અહિંસા પરમો ધર્મ, સંન્ને પાળા ન હંતત્ર- ને પોતાનું સત્ત્વ છે જ. જ એમણે સર્વ પ્રકારના રાગનો ત્યાગ કોઈ પણ જીવની હિંસા ન કરવી.
આધુનિકો કહે છે કે ઈલેક્ટ્રોનિક કર્યો છે. અને પાંચ મહાવ્રત પાળવાની
સાધનો દા. ત. વિજળી, માઈક, પ્રતિજ્ઞા લઈ દીક્ષા ગ્રહણ કરી છે.
મોબાઈલ, લેપટોપ, પંખા, એસી, વગેરેનો ઉપયોગ કરવો જોઇએ. જે જીવને જે પળે આ દીક્ષાભાવ જન્મ્યો હશે એ પળ કેવી પણ ભાઈ, આ બધામાં વિદ્યુતનો ઉપયોગ છે અને વિદ્યુત સચિત કલ્પનાતીત ધન્ય અને ભવ્ય હશે!! આવી પળની પ્રાપ્તિ જે આત્માને તેઉકાય છે. જૂઓ “વિદ્યુત સજીવ યા નિર્જિવ?’ મુનિ યશોવિજયજી થઈ છે એ આત્મા જીવનભર વંદનીય છે.
સંવત-૨૦૫૮, અને “શું વિદ્યુત સચિત તેઉકાય છે?' મુનિ આ શ્રમણ-શ્રમણી વર્ગના આચારમાં અહિંસા કેન્દ્ર સ્થાને છે. મહેન્દ્રકુમાર-સંવત ૨૦૦૫-આ બન્ને પુસ્તકો વર્ષો પહેલાં લખાયા આ અહિંસા જ જૈન ધર્મનો આત્મા છે. અહિંસા પરમો ધર્મ,સળે છે અને એ પ્રમાણભૂત છે. પાણી ન દંતવ્ય-કોઈ પણ જીવની હિંસા ન કરવી, આ વિચાર કેન્દ્ર યુવાન શ્રમણ-શ્રમણીના હાથમાં સ્માર્ટફોન, લેપટોપ આવ્યાથી સ્થાને છે. એટલે કોઈ પણ પરિવર્તનમાં આ અહિંસાનો, એઓ એમાં શું જુએ છે એની તકેદારી કોણ રાખશે? આ બધું સર્ટુિગ” સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ અહિંસાનો પણ ભોગ લેવાતો હોય તો એ પરિવર્તન કરશે તો સ્વાધ્યાય અને ધ્યાન ક્યારે કરશે? તાજ્ય કરવું એ જ ધર્મરક્ષા છે, પ્રતિજ્ઞા પાલન છે.
હવે ઉપરની બધી વસ્તુનો લગભગ ઘણાં શ્રમણ-શ્રમણીઓ સર્વ પ્રથમ તો સત્ય એ છે કે કોઈ ભવ્ય જીવને સંસાર પ્રત્યે વૈરાગ્ય ઉપયોગ કરે છે. મોબાઈલ માટે ઘણાં પોતે મોબાઈલને કાને નથી જાગ્યો અને મોક્ષ પ્રાપ્તિ અને કર્મનિર્જરા માટે વૈરાગ્યનો માર્ગ સ્વીકાર્યો સ્પર્શાવતા પણ માઈક ઉપર સાંભળે છે અને અન્ય વચેટિયા પાસે એટલે લક્ષ્ય નક્કી જ છે, તો એ લક્ષ્યને એક તરફ મૂકી સમાજસેવા, વાત કરાવે છે. આનો શો અર્થ? વિદ્યુતનો ઉપયોગ તો થયો જ ને? શિક્ષણસેવા કે અન્ય સેવાનો માર્ગ સ્વીકારવાની જરૂર ખરી? મનને આ તે કેવું આશ્વાસન?
આ વિચારની સાથે એ દલીલ થાય કે સાધુએ સમાજનું ઋણ આધુનિકતાના નામે છૂટો મૂકતા જઈશું પછી પ્રચાર થાય કે ન ચૂકવવા આવી સેવા કરવી જોઈએ. ઉપરાંત ધર્મપ્રચાર અને તત્ત્વપ્રચાર થાય પણ આચારશિથીલતા તો જરૂર થવાની અને પ્રતિજ્ઞાભંગનો પણ સાધુની ફરજ છે. ભલે, પણ આ “સેવા’ પાંચ મહાવ્રતની લીધેલી દોષ તો ખરો જ. પ્રતિજ્ઞાના પરિઘમાં રહીને જ થવી જોઈએ. એ આગ્રહ પણ અસ્થાને જો કે અંગત રીતે હું માનું છું કે માઈકનો મર્યાદિત ઉપયોગ, એ નથી જ.
જ પ્રમાણે માત્ર મોબાઈલ-સ્માર્ટ ફોન નહિ-નો ઉપયોગ કરવો ક્યાંક એવું પણ જોવા મળે છે કે પાંચ મહાવ્રત પાળતા પાળતા, જોઈએ, તેમ જ કોમ્યુટર ઉપાશ્રયમાં જાહેરમાં રખાય, આટલી એ સમયે પોતાની પ્રતિભા અને ધર્મના પ્રભાવથી ‘આવી સેવા” કરવા આધુનિકતાનો સ્વીકાર આ યુગમાં જરૂરી ખરો. ટ્રસ્ટ કે સંસ્થાનું સર્જન કરે, પછી આશ્રમોનું સર્જન થાય અને એ કેટલાકનું એવું માનવું છે કે ઉપાશ્રય એસી હોય તો જ નવી પેઢી જવાબદારી પૂરી કરવા પોતાનો સ્થાયી નિવાસ આવી સંસ્થામાં કરી આવશે. આ કેવી દલીલ? નવી પેઢીને અપરિગ્રહની સાદગી આપવી આવી સેવા માટે હિંસાજન્ય સાધનો-વાહન, માઈક, ઇલેકટ્રીક છે કે પરિગ્રહના એશો આરામ? વગેરેનો ઉપયોગ પણ કરવા માંડે, અનુકૂળતા માટે સાધુતાના એવી દલીલ પણ આવશે કે ડીસ્કો મ્યુઝિક હશે તો જ યુવાનો કેટલાંક ઉપકરણોનો ત્યાગ પણ કરી દેવાય, પણ આ વર્ગ વેશનો ભાવના ભક્તિમાં આવશે !! ભાવના ગીતમાં રાગ-રાગિણી અને ત્યાગ ન કરે. લક્ષ બદલાય તો વેશ પણ બદલાવો ન જોઈએ? અને લોક ઢાળને ભૂલીને ફિલ્મી સંગીત તો આવી જ ગયું છે !! દીક્ષા સમયે લીધેલી પાંચ મહાવ્રતની પ્રતિજ્ઞાનું શું? આવું દૃશ્ય “ધર્મપ્રચાર અને શ્રાવકોને પ્રવચન-ઉપદેશ લાભ આપવા માઈક અને જોઈને અજેનો જૈન શ્રાવકને આ પ્રશ્ન પૂછે ત્યારે શ્રાવક મુંઝવણમાં વાહનોનો ઉપયોગ જરૂરી છે.” આવી દલીલો પણ થાય છે. ભૂતકાળમાં મૂકાઈ જાય છે. અહીં ગાંધીજી યાદ આવી જાય છે. ગાંધીજી કહેતા જાણે કોઈ શ્રાવકોનો ઉદ્ધાર થયો જ નહિ હોય?! ધર્મ પ્રચાર થયો જ કે સેવા કરવી હોય તો સાધુના વસ્ત્રોની જ શી જરૂર છે? લક્ષ બદલ્યું નહિ હોય? અને બહુ મોટી છૂટથી તો ધર્માચાર બચવાની કોઈ જગ્યાજ તો પછી બધુંજ બદલવું જોઈએ. નામ પણ.
નથી! આધુનિકોની એવી દલીલ રહી છે કે ધર્મ, ધર્મઘારકો અને હવે તો મોટા મોટા અનુષ્ઠાનો સંઘ દ્વારા નહિ, પણ અંગત ધર્મપ્રચારકોએ પણ આધુનિક બનવું જોઈએ.
યોજનાથી થાય છે. આ બધાંનો હિસાબ ક્યાં? ધર્મ ધંધો થઈ ગયો ? તો અતિ પ્રાચીન એવો આ ધર્મ છેલ્લા ૨૫૦૦ વર્ષથી જીવંત શ્રમણ-શ્રમણીઓને નામે કેટલા ખાનગી ટ્રસ્ટો છે એની વિગત સંઘો નથી રહ્યો? એ શ્રમણોએ કઈ આધુનિકતા અપનાવી હતી? ધર્મને પાસે છે? ટ્રસ્ટીઓ તો માત્ર નામના જ હોય છે.