Prabuddha Jivan 2016 01

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 9

જાન્યુઆરી ૨૦૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
અગ્નિમાં અપાતી આહુતિ દેવોને માટે છે.
આ અગ્નિની સાત જિદ્વાઓ છે. એ છેઃ કાલી (સંહારક), ઉપનિષદકાળમાં આને આધારે પંચ મહાયજ્ઞના અને પંચાગ્નિના કરાલી (ભંયકર), મનોજવા (મન જેવી ઝડપી), સુલોહિતા (ખૂબ ખ્યાલો વિકસેલા છે. પંચાગ્નિ વિદ્યામાં જણાવાયું છે તે પાંચ પ્રકારના લાલ), સુઘૂમવર્ણા (ધુમાડા જેવા રંગવાળી), સ્ફલિંગની (તણખા અગ્નિ છે જે સર્જનનું, પાલનનું, પોષણનું અને વિનાશનું કાર્ય કરે ઝરતી), અને વિશ્વરૂપા (સર્વ પ્રકારના રૂપવાળી)–જે આ પ્રજ્વલિત છે. તે પાંચ અગ્નિ છે (૧) લોકરૂપી અગ્નિ (૨) પર્જન્યરૂપી અગ્નિ જિદ્વાઓમાં સમયાનુસાર આહુતિઓ આપીને જીવન ગુજારે છે, (૩) પૃથ્વીરૂપી અગ્નિ (૪) પુરુષરૂપ અગ્નિ (૫) સ્ત્રીરૂપ અગ્નિ. તેને એ આહુતિઓ અને સૂર્યનાં સાત કિરણો દેવોના દેવ એવા પરમ સ્વર્ગલોકમાં શ્રદ્ધાનો હોમ કરવાથી સોમ ઉત્પન્ન થાય છે. અગ્નિમાં પુરુષ જ્યાં નિવાસ કરે છે, ત્યાં લઈ જાય છે. “આવ, આવ” એમ સોમનો હોમ કરવાથી વરસાદ થાય છે. પૃથ્વીમાં વરસાદનો હોમ કહેતી, તેમજ “આ તમારા સત્કર્મના ફળરૂપ પવિત્ર બ્રહ્મલોક છે” કરવાથી અન્ન ઉત્પન્ન થાય છે. પુરુષમાં અન્નનો હોમ કરવાથી વીર્ય એમ પ્રિય વચન કહીને સત્કારતી એ ઝળહળતી આહુતિઓ એ ઉત્પન્ન થાય છે અને સ્ત્રીમાં વીર્યનો હોમ કરવાથી જીવ ઉત્પન્ન અગ્નિહોત્રીને સૂર્યનાં કિરણો દ્વારા બ્રહ્મલોકમાં લઈ જાય છે. થાય છે. આમ, પાંચ પ્રકારના અગ્નિમાં પાંચ પ્રકારના હોમની આ યજ્ઞોના જુદા જુદા પ્રકારો છે. જેમ કે, ક્રિયાત્મક અને ક્રિયા નિરંતર ચાલતી રહે છે.
ભાવાત્મક, સકામ અને નિષ્કામ, કર્માત્મક અને આધ્યાત્મિક. જરા ઉત્પન્ન થયેલા જીવાત્માના વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં પાંચ એ પણ સમજીએ. જીવનની યજ્ઞરૂપી નૌકા પર પ્રવાસ કરીને લોકો વ્યક્તિઓનું યોગદાન હોય છે. એ પાંચ વ્યક્તિઓ છે : (૧) દેવો આ જીવનરૂપી સમુદ્રથી પાર જવાનો પ્રયત્ન કરે છે એ કર્માત્મક કે (૨) ગુરુઓ (૩) પિતૃઓ (૪) ભૂતો અને (૫) અતિથિઓ. એ ક્રિયાત્મક યજ્ઞ છે. પુત્ર કામેષ્ટિ યજ્ઞ, પર્જન્યયજ્ઞ વગેરે સકામ યજ્ઞો પાંચેય વ્યક્તિઓનું પોતાના ઉપર જે ઋણ ચડેલું હોય છે, એમાંથી છે. જ્યારે વિષ્ણુયાગ, સૌરયાગ વગેરે નિષ્કામ યજ્ઞ છે. વેદાન્ત જ્ઞાનને ઋણમુક્ત થવા જીવાત્માએ પાંચ યજ્ઞો કરવા જોઇએ. એ પાંચ જ સાચો ઉપાય માને છે, એટલે આવા સકામ અને કર્માત્મક યજ્ઞની યજ્ઞો એટલે દેવયજ્ઞ, ઋષિયજ્ઞ, પિતૃયજ્ઞ, ભૂતયજ્ઞ અને અતિથિયજ્ઞ. ઉપયોગિતા સ્વીકારતું નથી. સાચા જ્ઞાનીનું લક્ષ્ય તો કર્મબંધન અને આ પાંચેય વ્યક્તિઓનું પૂજન, અર્ચન, સંકીર્તન કરીને, એમને માન, યજ્ઞપ્રપંચથી પર થઈ છૂટવાનું હોય છે. અને વળી આત્મજ્ઞાનની સન્માન અને આદર આપીને, એમને માટે પ્રિય વસ્તુ કે દ્રવ્યનો પ્રાપ્તિ માટે આખરી સાધન તરીકે યજ્ઞની ઉપયોગિતા નથી. એટલે ત્યાગ કરીને એમનું તર્પણ કરવું જોઇએ.
તો મુંડક ઉપનિષદના ઋષિ આ યજ્ઞરૂપી હોડીઓ કે તરાપાઓ દૃઢ આગળ ચાલતાં આ ઋષિઓ આ યજ્ઞમાં આહુતિ કેવી રીતે સાધન નથી, પણ અદૃઢ સાધન છે, એમ કહે છે. ભલે મુક્તિસાધક અને શા માટે આપવી જોઈએ તે
આત્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે એ સ્પષ્ટ કરે છે. મુંડક ઉપનિષદના
૨૩મો જૈન સાહિત્ય સમારોહ | નિર્બળ સાધન છે, પણ ચિત્તની ઋષિ કહે છે, યજ્ઞવેદીમાં જ્યારે સોનગઢ - ૪,૫,૬,૭ ફેબ્રુઆરી - ૨૦૧૬
શુદ્ધિ માટે કે જ્ઞાનની કક્ષાએ સળગેલા અગ્નિમાં જ્વાળાઓ
પહોંચવાના સાધન તરીકે શ્રી રૂપ-માણેક ભૈશાલી ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટના સૌજન્યથી શ્રી) ભભૂકી ઊઠે, ત્યારે ઘીના બે
સાંસારિક લોકો માટે યજ્ઞનો મહાવીર જૈન વિદ્યાલય યોજિત ૨૩મો જૈન સાહિત્ય સમારોહ ભાગની વચમાં આહુતિઓ
ઉપનિષદમાં નિષેધ નથી. નરબલિ સોનગઢ (પાલિતાણા પાસે) મુકામે શ્રી મહાવીર જૈન ચારિત્ર અર્પણ કરી નિત્ય હોમ કરવો. એ
કે પશુ બલિના કર્મકાંડયુક્ત કલ્યાણ રત્નાશ્રમ ખાતે ૪, ૫, ૬ અને ૭ ફેબ્રુઆરી – ૨૦૧૬ જ અગ્નિહોત્ર છે. પરંતુ જેમનું
ક્રિયાત્મક સકામ યજ્ઞોને બદલે ચારદિવસ માટે યોજાશે. આ સમારોહમાં જૈન ધર્મના ચારેય અગ્નિહોત્ર અમાસ-પૂનમ
યજ્ઞનું આધ્યાત્મિક સ્વરૂપ કલ્પીને ફિરકાના વિદ્વજનો નીચેના વિષયો પર પોતાના શોધ નિબંધો ચાતુર્માસ અને આગ્રયણ નામની
તેને ઉચ્ચત્તર અર્થ અને ભાવની પ્રસ્તુત કરશે. (૧) જૈન આગમ સાહિત્ય વિશેનું સાહિત્ય, (૨)| ઇષ્ટિઓ (યાગો) વિનાનું રહે છે
કક્ષા ઋષિઓએ આપી છે. જૈન તીર્થ સાહિત્ય, (૩) બાર ભાવના અને ચાર પરા ભાવના, તેમ જ અતિથિ વિનાનું, હોમ
(૪) જૈન સઝાય. શોધ નિબંધ પ્રસ્તુત કરવા અને ઉપસ્થિત વિનાનું, વિશ્વદેવના બલિ વિનાનું
કદમ્બ બંગલો, રહેવા માટે નિમંત્રણ પત્ર અને રજિસ્ટ્રેશન ફોર્મ મેળવવા શ્રી અથવા અવધિપૂર્વકની
પ્રોફેસર્સ સોસાયટી, મહાવીર જૈન વિદ્યાલય - મુંબઈનો સર્વ જિજ્ઞાસુજનોને સંપર્ક સાધવા આહુતિવાળું રહે છે, તેના સાતેય
મોટા બજાર, નમ્ર વિનંતી. લોકોનો એ અગ્નિહોત્ર નાશ કરે
વલ્લભ વિદ્યાનગર-૩૮૮૧૨૦ ફોન નં. ૦૨૨ ૨૩૭૫ ૯૨૭૯ - ૦૨૨ ૨૩૭૫ ૯૩૯૯
મોબાઈલ : ૦૯૭૨૭૩૩૩૦૦૦