________________
૪૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૬
(૧૨)
ધર્મ પાલનની બાબતોમાં તથા આચાર સંહિતાના અર્થઘટનમાં ડિસેમ્બર, ૨૦૧૫નો અંક મળ્યો, તેમાં વિદેશોમાં જૈનો અને જૈન જરૂર તફાવત લાગે. પરંતુ સાથે રહીને ઊંડા ઉતરનારને જ વસ્તુનું ધર્મ વિષય પર શ્રી હિંમતલાલ ગાંધીનો લેખ વાંચ્યો, ખૂબ ગમ્યો. હાર્દ સમજાય. સંસ્થાઓમાં રાત્રી ભોજન અને એમાંયે જૈન પર્વમાં વિદેશમાં પૈસા હોવાથી અને ભારતના પ્રમાણમાં ત્યાં ધર્મ પાછળ *
એ થાય તે અક્ષમ્ય છે તે સ્વીકારું છું. પણ થોડા અપવાદ સિવાય ત્યાં ખર્ચવાના ઓછા મોકા મળતા હોવાથી જ્યારે દહેરાસર/ઉપાશ્રય
લગભગ બધાને ઘેર રાત્રિભોજન થતું હોય છે” એમ વાંચીએ ત્યારે બંધાય ત્યારે અમુક ટકા વર્ગ તેનો રોજ-બરોજ ઉપયોગ કરી શકે. એક વાતના સાધારણ ઉલ્લેખ કરી લઉં. કારણ ત્યાં મોટે ભાગે નોકરિયાત વર્ગ હોવાથી સવારના સમયે ન
અત્યારે લંડનમાં ૨૪ ડિસેમ્બરે બપોરના સાડા ત્રણ થવા આવ્યા મળે અને રાત્રે પણ મોડા આવવાનું બને. તે સામાન્ય છે.
છે. સૂર્યાસ્ત થવાની તૈયારી છે. આવા સમયે ઑક્સિો , સ્કૂલ-કૉલેજ,
સ્ટોર્સ બધું ચાલુ હોય અને સહુ ઘરે આવે ત્યાં રાત હોય. આવા ઉપરાંત પંડિતનો સહવાસ સામાન્ય પણે પર્યુષણ પર્વના ૧૦
સંજોગોમાં રાત્રિ ભોજનના નિષેધના નિયમને કેટલા વળગી રહેશે?. ૧૨ દિવસનો હોવાથી ધર્મની સમજ ઓછી અને ક્રિયાઓ અધકચરી
(મુંબઈમાં શું પરિસ્થિતિ છે ?) અને પરંપરાગત હોય છે તે વાત સાચી છે.
કાર્યક્રમોમાં જમવાનું હોય તો જ લોકો આવે છે તેમ ટીકાત્મક જો કે સામાન્યપણે ભારતમાં પણ શ્રાવક/શ્રાવિકાઓ ધર્મક્રિય રીતે લખતા પહેલાં, અમેરિકામાં દુરદુરથી કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા કરે છે અને ધાર્મિક દેખાવું છે ધાર્મિક થવું નથી. મોટા તપ ચોમાસા આવનારા. ક્યારે ઘરે જાય, ક્યારે રસોઈ કરે ને ક્યારે જમે. દરમ્યાન થાય તેમાં બેસણા સામાન્ય પણ સંઘના ભાવિકો તરફથી
દેવદ્રવ્ય વિશે-હું લંડનમાં મહાવીર ફાઉન્ડેશનના પ્રમુખ છું. કરાવાય છે. જેમાં લાંબુ Menu ભક્તિભાવથી રાખવામાં આવે છે અમારે દેરાસર ,
અમારે દેરાસર છે અને દેવદ્રવ્યની ખાસ અલગ વ્યવસ્થા અને પણ આરાધકોએ કેટલા દ્રવ્ય વાપરવા તે પોતે જ નક્કી કરવાનું
એકાઉસ રાખેલ છે. આ બધું હોવા છતાં કેટલીક અન્ય સંસ્થાઓની હોય છે; પણ એમ થતું નથી અને તપ કરવા/કરાવવા પાછળની અને જાણે છે જે
મને જાણ છે જેઓએ આ વ્યવસ્થા રાખી નથી. આ બરાબર નથી. આહાર સંજ્ઞા પર નિયંત્રણ તે થતું નથી.
પણ હું એ સમજું છું કે એમના માટે સાધારણની આવકમાંથી ગેસ, 1વિજય પી. શાહ, મુંબઈ ઈલેકટ્રીકસિટીના બીલ, ઈસ્યુરન્સના જબ્બર બીલ, સ્ટાફના પગાર મોબાઈલ : ૯૯૮૭૮૯૫૭૫૧ ભરાઈ શકાતા નથી. મારી પાસે આનો ઉપાય નથી. પરંતુ આ (૧૩)
વાત પણ વિચારણા માગી લે છે. ડિસેમ્બર, ૨૦૧૫ના અંકમાં વિદેશોમાં જૈન અને જૈનધર્મ વિષે
Aી
આ
અમેરિકામાં જૈનોની નવી પેઢી (ઈંગ્લેન્ડમાં પણ ઘણા અંશે) લેખ વાંચ્યો. ભારતમાં વાચકોને આ પ્રકારની માહિતી મળે તે
ધર્મથી વિમુખ થતી જાય છે. બહારના પરિબળો યુવા પેઢીને એક
માથા પર આવકાર્ય છે. જો કે જ્યારે વિદેશમાં જૈનધર્મની વાત કહીએ ત્યારે ૧૪૨ તા ૦
- તરફ તાણે છે તો મા-બાપ તેમને બીજી તરફ તાણે છે. અમેરિકામાં આ વિષેની ગહનતા સમજવી જોઈએ. આ માટે સંશોધનાત્મક કાર્ય ૬૦ થી
ધરાય કાઈ ૬૦ થી ૭૦ ટકા યુવક-યુવતીઓ અજૈનને પરણે છે. આ આધારભૂત
૮કા યુવક-યુવતીઓ કરવું પડે. અમેરિકા, યુ.કે., ઈસ્ટ આફ્રિકાના દેશો તથા અન્ય દેશોમાં
માહિતી છે. આવા સંજોગોમાં તીર્થની, લીલોતરીની, રાત્રિભોજનની જ્યાં જૈનો વસે છે તેની માહિતી, તેમના પ્રશ્નો, તેમની ગતિ-વિધિ
વાતોને પ્રાધાન્ય આપવું કે atleast શાકાહરી તો બની રહે તે વાતને જાણવી જોઇએ. તેમની સાથે કદાચ રહીને, અનેકના ઈન્ટરવ્યુ લઈને
પ્રાધાન્ય આપવું તે હું સુજ્ઞ વાંચકોને પૂછું છું... પરદેશના જૈનોને જ આવા શીર્ષકને ન્યાય આપી શકાય. અન્યથા ઉપરછલ્લી અને
સામા પ્રવાહે તરવાનું હોય છે. ક્યારેક એવું પણ લાગે કે 'we are ૯૫ ટકા માત્ર અમેરિકાની વાત કરવાથી ક્યાંક અન્યાય તો નથી "90
fighting a lossing battle.' થતો ને તે માટેની સંપૂર્ણ જાગરૂકતા જોઈએ. હિંમતભાઈ ગાંધીનો
અંગત રીતે મને એ સંતોષ છે કે અહીં સતત ૩૦ થી વધારે લેખ તેથી જ નિરાશાનો અહેસાસ કરાવે છે.
વર્ષોથી આગમોનો અભ્યાસ કરી રહ્યો છું. ઘણાને શાકાહારી બનાવ્યા
છે અને દેરાસર આપવામાં મહત્ત્વની કામગીરી કરી છે. સ્વપ્રશંસાના આગળ કહ્યું તેમ લેખમાં બેત્રણ નામો સિવાય માત્ર અમેરિકાની
દોષને વહોરીને પણ કહી શકાય કે વિદેશમાં જૈન ધર્મનું ભાવિ જ વાત છે. યુ.કે.માં તથા ઈસ્ટ આફ્રિકાના દેશોમાં અને હવે તો
નિરાશાનજક નથી. મીડલ ઈસ્ટમાં પણ ગણનાપાત્ર જૈનો રહે છે. આ સ્થળોએ એક
- Vinod Kapashi સરખી પરિસ્થિતિ નથી. તેથી બધાને “એક લાકડીએ હાંકવાની
Il Lindsay Drive, Kenton, ઉતાવળ ન કરવી જોઇએ. અમેરિકામાં જૈનધર્મની વાત થઈ છે એમાં
Middlesex-U.K. HA3 OTA પણ Sweeping statements છે તે યોગ્ય નથી.
bhaktamar11@gmail.com.
