Panch sutrakam with Tika

Author(s): Chirantanacharya, Haribhadrasuri, Jambuvijay, Dharmachandvijay, V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology

Page 29

મૂળની K1 પ્રતિ વિક્રમને તેરમા શતકના પૂર્વાર્ધની હોવાથી સૌથી પ્રાચીન છે, K પ્રતિ તેરમાં શતકના ઉત્તરાર્ધની છે, પાટણની સંધવી પાડાના ભંડાર ની ૧૯૮/૧ નંબરની તાડપત્ર ઉપર લખેલી S પ્રતિ ૧૪ માં શતકની જાય છે, H પ્રતિ પણ લગભગ તેરમા-ચોદમાં શતકની હોવી જોઈએ. બાકીની કાગળ ઉપર લખેલી પાટણની ચારે ય A,B, C, D, પ્રતિએ વિક્રમના ૧૭ મા શતકના ઉત્તરાર્ધની છે. આ કાર્ય કરતાં જૈન અમીનંદસભા પ્રકાશિત મુ0 = મુદ્રિત પ્રતિ તે અમે સામે રાખી છે જ. ઉપરાંત સ્વ. પરમતપસ્વી પૂ. પં. શ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજે સુધારેલી પાટણની નગીનદાસ પૌષધશાળામાં રહેલી સટીક પંચ સૂત્રકની પ્રતિન પણ આમાં અમે યથા યોગ્ય ઉપયોગ કરી લીધા છે ટિપ્પણમાં જયાં જયાં અમે મુળ લખ્યું હોય ત્યાં આ જૈન આમાનંદસભા પ્રકાશિત પ્રતિ જ સમજવી.
કેટલેક સ્થળે મૂળ પાઠ જદો લખેલો હોય છે, પણ પાછળથી વાચકોએ પોતાની બુદ્ધિથી એને સુધાર્યો હોય છે. આવા સ્થળોમાં અમને ઘણીવાર એ અનુભવ થયો છે કે મૂળ લખેલો પાઠ સાચે અથવા સાચા પાકની નજીકમાં હોય છે. એટલે મૂળ લખેલે પાઠ તથા પાછળથી સુધારેલ સંશોધિત કરેલે પાઠ એ જણાવવા માટે ઉપર જણાવેલા K1 વગેરે સંકેતો સાથે મૂ તથા નં. શબ્દ જોડીને અમે કેટલેય સ્થળે KI[, K[૬૦, SF, Si૦ વગેરે સંકેત આપીએ છીએ.
ત્યાં તે તે સ્થળે મૂત્ર અને મંત્ર નો યથાયોગ્ય અર્થ સમજી લેવો. જેમકે Aમૂહ એટલે A માં મૂળ લખેલે પાઠ તથા Aસં. એટલે A માં પાછળથી સુધારેલ-jશેવિત કરેલ પાઠ. પૃ. ૭ પં. ૪ માં ૨૪-શ્વમાવ-નિતિ-પુજારાવરિઘ : એવો પાઠ છે. ત્યાં તાડપત્રમાં પુરા પાડ છે જ, A માં પણ પહેલાં મૂળ પાડે છે. એ જ હતા. પશુ કાઈ કે પાછળથી સુધારીને માં #ાર બન અને તેની જ કોપી કરીને પછી B માં #ાર જ લખવામાં આવ્યો. A ની સાક્ષાત્ કે પરંપરાએ પ્રાય કેપી B છે એમ અમને અનુભવથી લાગ્યું છે. એટલે ટિપ્પણમાં હારવરિAસં. એમ અમે જણાવ્યું છે અર્થાત #ારારેo A માં સંશોધિત પાડે છે. અમે તાડપત્ર તથા Aભૂ૦ માં મળૉ #ારનnfo પાઠ જ શુદ્ધ પાઠ તરીકે સ્વીકાર્યો છે. કારણ કે આ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિવિરચિત ઉપદેશપદમાં તથા સમિતિતક ૩/૫૩ માં પણ પુજારા પાઠ જ છે. આ વાત પૃ૦ ૭ ટિ. ૧ તથા પાંચમાં પરિ. શિષ્ટમાં અમે સ્પષ્ટ કરી છે. ૧. ઉદાહરણાર્થ, S પ્રતિમાં છેલ્લા પાને रङ्गद्रागादिभङ्गे विषयविषधरे मज्जतां यो जनानां रोगोग्रयाहरौद्रे भवसलिलनिधावक्षयं यानपात्रम् । प्राप्यन्ते यस्य चाप्या भ्रमदलिकरटा दन्तिनोऽश्वाः स्त्रियश्च प्रोत्फुलेन्दीवराक्ष्यः शशधरवदनाः सोऽस्तु वो धर्मलाभः ।। આ ઢોક છે. તેમાં તૃતિનો શ્વામિત્ર એવો હસ્તલિખિતમાં મૂળ પાઠ લખેલું હતું. તેમાં કોઈ વાંચનારે સુધારીને કાને છેકી નાંખીને રાત્રિીશ્ર પાઠ કર્યો છે. પરંતુ તેમ કરવા છતાં યે કિતનો પાઠ તે અશુદ્ધ જ રહે છે. વસ્તુતઃ અહીં તિનો શ્વા: ત્રિય સાચે પાઠ છે. એટલે અશષ્ઠ લાગતા મૂળ પાઠા ધણીવાર શુદ્ધ અથવા શુદ્ધ પાઠની નજીક હોય છે. આવાં આવાં અનેક સ્થળે અમને જોવા મળે છે. એટલે મૂળ લખેલા પાઠાને પણ અમે ખાસ ધ્યાનમાં-વિચારણામાં લઈએ છીએ. છે આ વાતને અશ્વવિરચિત સૌન્દરનન્દના નીચેના શ્લોક સાથે સરખા–.
प्रवृत्तिदुःखस्य च तस्य लोके तृष्णादयो दोषगणा निमित्तम् । नैवेश्वरा न प्रकृतिन कालेा नापि स्वभावो न विधिर्यदृच्छा ।।१६।१७||