Panch sutrakam with Tika

Author(s): Chirantanacharya, Haribhadrasuri, Jambuvijay, Dharmachandvijay, V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology

Page 123

5
चतुर्थ प्रव्रज्यापरिपालनासूत्रम् । आरण-उच्चुयाणं देवाणं तेउलेस्सं वीतीवयति । एक्कारसमासपरियाए समणे णिग्गंथे गेविज्जाणं देवाणं तेउलेसं वीतीवयति । बारसमासपरियाए अणुत्तरोववातियाणं देवाणं तेउलेसं वीतीवयति । तेण परं सुक्के सुक्काभिजाती भवित्ता सिन्झति, जाव अंतं करेति । [ भगवती० १४.९ ]
अत्र तेजोलेश्या चित्तसुखलाभलक्षणा । अत एवाह-ततः शुक्ल[:] शुक्लाभिजात्यो भवति । तत्र शुक्लो नामाभिन्नवृत्तोऽमत्सरी कृतज्ञः सदारम्भी हितानुबन्ध इति । शुक्लाभिजात्यश्चैतत्प्रधानः । प्रायश्छिन्नकर्मानुबन्धः, न तद्वेदयंस्तथाविधमन्यद् बध्नाति । प्रायोग्रहणमचिन्त्यत्वात् कर्मशक्तेः कदाचिद बध्नात्यपि । स एवंभूतः क्षपति लोकसंज्ञां भगवद्वचनप्रतिकूलां प्रभूतसंसाराभिनन्दिसत्त्व क्रियाप्रीतिरूपामिति । अत एवाह-प्रतिस्रोतोगामी लोकाचारप्रवाहनदीं प्रति । अनुस्रोतोनिवृत्तः एनामेवाधिकृत्य, एतदभ्यासत एव, न्याय्यं चैतत् । यथोक्तम् ---
'अणुसोयपठिए बहुजणंमि पडिसोयलद्धलक्षेण । पडिसोयमेव अप्पा दायब्वा होउकामेण । अणुसोयसुहो लोगो पडिसोओ आसवो सुविहियाणं । अणुसोओ संसारो पडिसोओ तस्स णिप्फेण ॥
[दशवैकालिके गा. ५६१-५६२] १ भविता S. Aमू० ॥२ 'अत्र तेजोलेश्या चित्तसुखलाभलक्षणा' इति पाठः S मध्ये Aमू० मध्ये च नास्ति ॥
"अणुसोयपठिए बहुजणम्मि पडिसोयलद्धलक्खेणं । पडिसोयमेव अप्पा दायव्यो होउकामेणं ॥५६१।। अणुसोयसुहो लोगो पडिसोओ आसवो सुविहियाणं ।
अणुसोओ संसारो पडिसोओ तस्स उत्तारो ॥५६॥" इति दशेवैकालिकसूत्रस्य द्वितीयायां चूलिकायाम् । अगस्त्यसिंहसूरिकृतायां दशवकालिकचूर्णी 'तस्स उत्तारो' इत्यस्य स्थाने 'तस्स निप्फेडो' इति पाठः । वृद्धविवरणे तु 'तस्स निग्घाडो' इति पाठः। अस्य गाथाद्वयस्य आचार्यश्री हरिभद्रसूरिकृता व्याख्या--"अनुस्रोत:प्रस्थिते नदीपूरप्रवाहपतितकाष्ठवद् विषयकुमार्गद्रव्यक्रियानुकूल्पेन प्रवृत्ते बहुजने तथा विद्याभ्यासात प्रभतलोके तथा प्रस्थानेन उदधिगामिनि, किमित्याह-प्रतिस्रोतोलमधलभोग स्तस्यामेव नद्यां कथञ्चिद् देवतानियोगात् प्रतीपस्रोतःप्राप्तलक्ष्येण, भावतस्तु विषया दिवैपरीत्यात कथचिदवाप्तसंयमलक्ष्येण प्रतिस्रोत एव दुरपाकरणीयमप्यपाकृत्य विषयादि संयमलक्ष्याभिमुखमेव आत्मा जीवो दातव्यः प्रवर्त्तयितव्यः भवितुकामेन संसारसमुद्रपरिहारेण मुक्ततया भवितुकामेन साधुना, न क्षुद्रजनाचरितान्युदाहरणीकृत्यासन्मार्गप्रवणं चेतोऽपि कर्तव्यम् , अपि त्यागमैकप्रवणेनैव भवितव्यमिति । उक्तं च-"निमित्तमासाद्य यदेव किञ्चन स्वधर्ममार्ग विसृजन्ति बालिशाः ।
25
30