Kuvalayamala Part 2

Author(s): Udyotansuri, A N Upadhye
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 244

8कमा
-IV. 88 : Verse 19] कुवलयमालाकथा ४
* 69 1द्यानतो निष्क्रान्तः । ततो हाहारवमुखरो वयस्यवर्गः परिजनश्च सिंहनरेशसकाशमुपागमत् । तेन देवेन 1
ततः प्रदेशतोपहत्यात्र निर्जने वने मुक्तोऽस्मि । सांप्रतं पुनः कमप्याचार्य मृगयामि, यन्तिके तपस्त3 नोमि ।' इदं निशम्य कुमारेणोक्तम् 'अहो, महाविस्मयकारी वृत्तान्तः। ततो महेन्द्रेण सम्यक्त्वं 3
गृहीतम् । कुमारो ऽपि महेन्द्रकुवलयमालाभ्यां सममावासमागत्य कृतकृत्यः शर्वर्यामस्वाप्सीत् । ततः पुनरपि निर्मले गगनाङ्गणे तिरोहितेषु तारानिकरेषु समुदिते दिनेशे कुमारः प्रदत्तप्रयाणका क्रमेण 6 विन्ध्यगिरिकान्तारासन्नं समावासितः । तत्र स कुमारः कृतदिवसरात्रिककृत्यः कुवलयमालया समं 6 पल्यङ्के प्रसुप्तः।
७) ततो निशीथे यावजागर्ति तावद्विन्ध्यगिरिशिखरकन्दरान्तरे ज्वलनं ज्वलन्तं विलोक्य 9 विकल्पमालाकुलः समजनि । 'अहो किमेतत् , किं तावदेष वनदवः, किमुताम्यत् । अत्र च पार्थेषु 9 परिभ्रमन्तः के ऽपि पुरुषा दृश्यन्ते । किं वा राक्षसाः, पिशाचा वा । ततोऽग्रतो भूत्वा सम्यर निभालयामि किमेतज्वलति, क एते पुरुषाः।' इति विचिन्त्य सुचिरं निभृतपदं समुत्थितः कुमारः कुवलय12 मालां तलिने सुप्तां विमुच्य वीकृतखङ्गरत्नवसुनन्दकः कटीतटनिबद्धक्षुरिकः प्राहरिकान वञ्चयित्वा गन्तुं 12 प्रवृत्तः। ततस्तेन ज्वलनान्तिके धातुवादवा वितन्वतः पुरुषान् विलोक्य चिन्तितम् । 'यदमी धातुवादिनः किमेतेषामात्मानं प्रकटीकरोमि किं वा न, कदाचिदेते वराकाः कातरहृदो ऽमी दिव्य इति मां 15 संभाव्य भयभीता नक्ष्यन्ति विपत्स्यन्ते वा, तदिह स्थित एव तेषां वाचः श्रोष्यामि' इति । तदा तत्र 15
तैरपीत्युक्तम् । 'यदद्य कल्कः सर्वो ऽपि विघटितस्तावदिदानी करणीयं किम् इति । किमत्रापरः कार्यः' इति वदन्तश्चलिताः । कुमारेण भणिताः 'भो भो नरेन्द्राः, किं व्रजत ।' तैरित्युक्तम् । 'भवतो भयेन ।'
तम् । 'कथं भवतां भयम्, अहमपि भवन्मध्यवर्ती नरेन्द्रः, ततः सर्वमपि निवेद्यताम ।' 18 ततस्तैर्जल्पितम् । 'अहोरात्रं यावदस्माभिः सुवर्णभ्रान्त्याध्मातं परं सर्वमेव भस्मीभूतम् ।' ततः साहसमवलम्ब्य कुमारेण देवगुरुचरणस्मरणप्रवीणान्तःकरणेन तेषां पुरस्तेनैवौषधयोगेन सुवर्ण निरमायि । 21 सर्वैरपि तैः प्रमुदितैर्विशप्तम् । 'देव, अद्यप्रभृति भवानेवास्माकं गुरुः । वयं तु तव शिष्या एवातो विद्या-21
दानप्रसादो विधेयः।' कुमारेण तत्प्रणीतभक्तिपरीतचेतसा योनिप्राभृतग्रन्थप्रयोगाः कत्यपि कथितास्तेषाम् । कुमारेण प्रोक्तम् । 'बजाम्यहं स्वस्ति भवद्भ्यः। यदा कदाचियूयमयोध्यायां कुवलयचन्द्रभूपर्ति 24 शृणुत तदा सत्वरमेव समागन्तव्यम्' इति वदन कुमारः कटकसंनिवेशे कुवलयमालाया विबुद्धायाः 24 कुमारादर्शनेन महदुःखं दधत्याः पुरः संप्राप्त एव । ततस्तया प्रमुदितया प्रोक्तम् । 'देव, कुत्र गता भवन्तः। ततः कुमारेण धातुवादिवृत्तान्तं सर्वमपि निवेदितम् । ततो निःश्वासनिःस्वनपटुपटहरवम
तादीनि विभातविभावरीचिह्नानि मत्वा कुमारेण भणितम् । 'अये प्रिये. प्रभातप्राया रजनि । क्षपापतिरपि क्षपितकिरणगणः । चरणायुधसंहतिरपि मन्दं मन्दं रौति च । सांप्रतं देवगुरुबान्धवकार्याणि क्रियन्ते' इति वदन् कुमारो निर्मलजलक्षालितवदनकमलः श्रीमति गृहचैत्ये प्रविश्य । 30 देवाधिदेवमेवं स्तोतुमारेभे।
30 'सुप्रभातं जिनेन्द्राणां धर्मबोधविधायिनाम् । सुप्रभातं च सिद्धानां कौघघनघातिनाम् ॥ १७॥
सुप्रभातं गुरूणां तु धर्मव्याख्याविधायिनाम् । सुप्रभातं पुनस्तेषां जिनस्तवप्रदर्शिनाम् ॥ १८ ॥ 33 सुप्रभातं तु सर्वेषां साधूनां साधुसंमतम् । सुप्रभातं पुनस्तेषां येषां हृदि जिनोत्तमः ॥ १९ ॥ 33
६८) एवंविधां स्तुर्ति विधाय कुमारः करिवरारूढः सुखासनाधिरूढया कुवलयमालया समं । विविधतुरगखुरखुराविदारितमहीतलसमुच्छलदतुच्छरेणुनिकरपरिपूर्यमाणसकल दिग्मण्डलमुखनिरुद्ध36 दिनकरप्रसरजातदुर्दिनशङ्कासहर्षशिखण्डिताण्डवितकलापभ्राजमानेन वनान्तरेण संचचार । ततो 36 ऽनवरतदत्तप्रयाणकः कुमारोऽयोध्यापुरीपरिसरमलंचकार। तमायान्तं श्रुत्वा तदात्वाधिकप्रमोदवश
समलसद्रोमाञ्चकवचितःक्षितिपतिः सपरिजनः सान्तःपुरः कुमारसम्मुखमाजगाम । ततः स्वदर्शन39 मात्रेणैव दृढवर्ममहीपतिः कमलबन्धुरिव कमलाकरं कैरवबन्धुरिव कैरवसंचयं घनाघन इव घनसुहृत्सं-39 घातं मधुरिव पिकनिकरं तं कुमारं भृशं प्रमुदितमानसमातत । ततो द्वावपि स्नेहभरपरवशमानसौ बाष्पाविललोचनौ बभूवतुः । ततः कुमारेण महाविनयशालिना पितृमातृचरणद्वन्द्वमद्वन्द्वभक्त्या
10) B क एते for केऽपि. 12) B adds प्राहरिकः before प्राहरिकान्. 32) Pom. the verse सुप्रभातं गुरूणां etc., B om. जिनस्तव etc., to पुनस्तेषां in the next line-obviously a haplographical skipping over by the copyist.