________________
: ૧૮ : પુષ્પાઇની અપાર લીલા :
ગયા. ા ધાંચ-પરાણુા કરતાં પશુ મળા જરાએ ખસતા નથી ત્યારે કારણ જાણુવા ચક્રમક કાઢી પ્રકાશ કર્યાં તા સામે એક ઉંડા ખાડા દેખાયા. છેકરાએ બળદને આભાર માની ઘેર પાછા જઈ બાપને વાત કરી, ખાપ કહે, જે બને છે તે સારા માટે, ખીજે ક્વિસે ધનજીએ ખાડા તરફ નજર કરતાં તાંબાના ચરૂના કાંઠે દેખાય, જેને ખાદી કાઢતાં લાખાની કિ ંમતનું ઝવેરાત નીકઢ્યું. ઘેર લાવી દાનશાળા ખેાલી,
આ ભાજી નિષ્ફળ જતાં શામજીને કાળેા ધા ક્ષાગ્યા અને ધનજીએ દાનશાળા શરૂ કરી છે તે દુખી *ગ્નિ ભભૂકી ઉઠતાં બીછ તરકીબ રચી
ધનજીની ભેશાને એક દિવસ તેના ઈર્ષ્યાવાળાનાં ખેતરમાં, તેને ડખામાં પૂરાવે કે પગ ભાંગી નાખે એવા ખરાદે તેનું અનિષ્ટ કરવા પેસાડી દીધી. ભેંશા ! ખેતરમાં જઈ એક પાણી ભરેલા ખાડામાં આળોટવા લાગી અને તફાને ચડી ખાડાને ખૂબ ખુદ્દો અને માચા પર ખૂબ માટી ચઢાવી. ભેંસને આ સ્વભાવ છે. દૈવયેાગે માટીને ઉઠામતી ભેંસના માથા પર શીંગડે એક હાર ભરાયા, તે તેજ નગરની રાજપુત્રીના એક કરોડ રૂપીઆની કિંમતના હતા કે જે વર્ષોં ઉપર સમળી ઉપાડીને ઉડી ગઇ હતી અને જેને માટે ઢંઢેરા પણ પીટાવેલ કે જે શેાધી લાવશે તેને રાજા એક લાખ રૂપીઆ ઇનામ આપશે.
આ પ્રતિસ્પર્ધી પટેલે ધનજીની ભેંશા ધારી ર વાળવા વિચાર કર્યાં. પશુ તેની ઉપર હાર દેખી ધનજી ઉપરના રાત્ર તેા ઓગળી ગયા, ઉલટા પ્રેમના મહાસાગર ઉક્લ્યા. કારણ રાજાને તે આપતા એછામાં ઓછા એક લાખ રૂપીઆ ઈનામ મળશે, જેથી ઋણુમુક્ત થઇશ અને ભયંકર દેવાને સાગર તરીશ. ભલુ થજો આ ભેંશને ! ભેશમાતાને પગે પડી દ્વાર લઈ રાજા પાસે સીધા તે પટેલ પહોંચી ગયા. રાજાને પગે પડી વિનવે છે ‘નામદાર સાહેબ ! આપના આ હાર લે!! રાતે તે। હારની વાત વિસ્તૃત થએલી હતી પટેલે ઢંઢેરા યાદ કરાવી જણાવ્યું કે, ‘સમળીએ તે વખતે તે હાર મારા ખેતરનાં ખાખાચીઆમાં નાખ્યા હશે. તેમાં ભારે માસ અમે પાણી ભરેલું રાખીએ છીએ. એટલે તે હાર
.
અમારા દેખવામાં નહિ આવેલ. પણ ગઇ કાલે ધનજી પટેલની ભેંશા મારા ખેતરમાં પેસી જ! ખાડામાં પડી ભારે તફાન મચાવ્યુ. અને આખા ખાડા વલેાવી નાખ્યા, ને ભેંસને શીંગડે હાર લાગ્યું. તે મારા દેખવામાં આવ્યા. એટલે આપને આપવા આવ્યે છું. રાજા પણ આ ગરીબ ખેડૂતની પ્રામાણિકતા ઉપર પ્રસંન્ન થઇ કહેવા લાગ્યા કે મહાનુભાવ ! તમે ન આવ્યા હેત તે। કાણુ જાણવાનું હતું ! તમારી સચ્ચાઈથી ખુશ થઈ એ હારની હું તમને અક્ષિસ કરૂ છું. ખેડૂતને હારની કઈ જરૂર ન હતી. મહા. મુશિખતે રાજાએ બે લાખ રૂપીઆનું ઈનામ આપી રાખ્યા.
એ લાખ રૂા. લઈ પટેલ ધેર આવ્યા. આનંદ માતા નથી. લેદાર શેઠના મેણાં, ટાણા, અપમાન, તિરસ્કાર સાંભળવાની આ છેલ્લી જ પળ છે. એના અંતરના આનંદ તે। જેણે દેવાનું દુઃખ અનુભવ્યું હોય તે જ જાણી શકે. લેણદાર ઘેર આવી પહેાંચ્યા
અને ગાળેા અને તિરસ્કારના વરસાદ વરસાવવા માંડયા. ગરીબના હૈયાની વેદના શ્રીમા શું જાણી શકે ? શેઠની ગાળા સાંભળતા જાય છે અને પટેલ આનમાં ગરકાવ થતા જાય છે. શેઠને ગાદલા ઉપર બેસાડી બદામપીસ્તાવાળું કઢાયું કેસરી દૂધ પાઇ પાતાનુ તેમજ અન્ય દેદારનું નાણુ (દે૩) ચૂકતે લઇ લેવા વિનવી એ લાખ રૂા. ના સિક્કા ખડા કરી દીધા. શેઠની તેા છાતી ખેસી ગઇ. પેાતાના કરેલા અપરાધાને અને આ અભણુ ખેડૂતની પાપકારની ભાવનાના વિચાર કરતાં પટેલ ધ્રુવ દેખાયા અને પોતે દાનવ દેખાવા લાગ્યા. શેઠજીએ ત્યાં જ ચાપડા ચીરી નાખ્યા અને પટેલને પ્રણામ કરી પોતે કરેલા પાપના પ્રક્ષાલન માટે સંયમના પુનીત પંથે પ્રયાણુ આધ્યું.
પછી પટેલ પોતાન વૈરી જેવા ધનજીને ત્યાં જઈ વિનીત ભાવે તેના ચરણે મસ્તક નમાવી પાતાના અપરાધની મારી માગવા લાગ્યા. સાથે જ ધનના ઢગલા કર્યાં. ધનજીને આ બધી નવાઇ લાગી. અધી વાત વિસ્તારથી કરી. ધનજીએ રૂપીઆ લેવાની ના પાડી તેા પશુ પટેલે આગ્રહથી જણાવ્યું કે એના સદુપયેાગ અમને ન આવડે, તમે ઠરશેા તે અમે જ કર્યો છે. પરસ્પર પ્રેમથી ભેટયા, વૈર ભૂલાયા અંતે
