Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1919 Book 15
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
સાધુએને કર્તવ્ય-માર્ગ. તે થોડા વખતમાં તેઓ ખગોળવિદ્યા, ભૂગોળ અને વર્તમાન ઇતિહાસનું લેકને જરૂરી જ્ઞાન આપી શકે; અને આવા ભાષણમાં રમુજ ભાગ વધારે હોવાથી લોકો ઉમંગભેર - એકઠા થાય. જાદા જૂદા દેશનાં લેકો વિષે વાર્તા કહેવાથી તેઓ જનસમૂહને એવી સંગીન માહિતી આપી શકે અને તેમના મન ઉપર એવી સચોટ અસર કરી શકે કે તેને સામો ભાગ પણ વર્ષોના વર્ષ સુધી નિશાળમાં બેસીને ચોપડીઓ ગોખાવવાથી થાય નહિ. વળી મોટી ઉમરના લોકોને કેળવવાને આજ રસ્તો છે.”
આપણું સાધુઓ કેળવણીનાં સાધનો જેવાં કે મેજીકલૅટર્ન આદિ પિતાના આચારને અનુસરી સાથે લઈ વિવેકાનંદ કહે છે તેવું કામ બજાવી ન શકે. પણ દેશને શીશ જ રૂર છે, તે જરૂરને પહોંચી વળવાને માટે ઉપદેશનાં વ્યાખ્યામાં શું શું હકીક્ત કહેવી જોઈએ, અને દેશદેશની કથાઓ ધર્મકથાઓ સાથે મિશ્રિત કરીને કેવો વ્યવહાર ઉપદેશ આપી શકાય તે ઉપર હિન્દુ ધર્મ સુધારકો-વિવેકાનન્દ, રામતીર્થ, કેશવચંદ્રસેન, રામમોહનરાય, દયાનન્દ સરસ્વતી વગેરેનાં પુસ્તકો વાંચી જૈન ધર્મને અનુકૂળ થાય તેવી રીતે તો જરૂર બંધ આપી શ્રાવક શ્રાવિકાઓનાં મન ખીલવવા પૂરતી કેળવણું આપી શકાય તેમ છે. : ગૃહસ્થાશ્રમ આજકાલ પાશવ જીવન જેવો થઈ રહ્યો છે. એને બદલે એમાં પરાર્થતા અને ધાર્મિકતા લાવવા માટે પ્રાચીન ગૃહસ્થાશ્રમ નમૂનારૂપ છે. આજકાલ સ્ત્રીપુરૂષ એમનું સમસ્ત જીવન વિષપભોગમાં અને દ્રવ્યોપાર્જનની ચિન્તામાં ગાળે છે એથી લગ્નની અને જીવનની ભાવનાને હાનિ પહોંચે છે. લગ્નને પરમ ઉદેશ સિદ્ધ થતો નથી, જીવનને પરમ ઉદ્દેશ સિદ્ધ થતો નથી. અને પશુના જેવું જીવન મરણ પર્યત વહ્યું જાય છે. એ દેશ દૂર કરાવી સ્ત્રી પુરૂષના સમ્બન્ધનું અને તે સાથે મનુષ્ય જીવનનું પરમ પ્રયજન સિહ + કરવા પ્રત્યે ઉપદેશ પ્રવાહ વાળવાની જરૂર છે, કે જેથી કરી તેની જ પરાકાષ્ઠા એવી સાધુ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરાય અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિ સાધી શકાય.
અનેક શ્રાવક શ્રાવિકાઓ દરિદ્રતાથી રીબાઈ પિતાની શારીરિક, માનસિક અને આ.ધ્યાત્મિક અવનતિ કરે છે. તેઓનાં દુઃખ જોઈ કોઈ આંસુ પાડે તેમ નથી, તો તે દુખીના આંસું હોઈ તે દુઃખને દૂર કરવા તરફ તે કોઈનું લક્ષ જાય જ કેમ? આવી સ્થિતિ છે ત્યાં જીવદયાપ્રતિપાલક ગણાતા જૈનોએ પિતાનું તે બિરૂદ છેડી દેવું જોઇએ. સાધુઓએ આ પ્રત્યે જૈન સંઘનું ધ્યાન ખેંચી અને ખાસ કરી તેમાંના અગ્રણી અને શ્રીમંત મહાજનું ધ્યાન ખેંચી હેમચંદ્રાચાર્યે કુમારપાલને શિખવેલો સ્વામી વાત્સલ્યને પાઠ શિખવ ઘટે છે. દિવસે દિવસે સંજોગ ફરતા જાય છે અને સમય એ બારીક આવતો જાય છે કે ખાવાને અન્ન, પહેરવાને વસ્ત્ર, રોગ દૂર કરવાને દવા મળવા મુશ્કેલ છે અને તેમ થયે મનને નીતિમય, શુદ્ધ, પવિત્ર રાખવા જેટલી સબળતા કયાંથી આવી શકશે? આથી મરણ પ્રમાણ જૈનોમાં વધતું જાય છે તેની સાથે નૈતિક અધોગતિ આવતી જાય છે અને હાલના દુકાળ, સખત મોંઘવારી, જીવલેણ રોગના ઉપદ્રએ એક સાથે આવીને સંધની દુર્દશા કરી નાંખી છે તે વિચારી તે દૂર કરવા પ્રત્યે પોતાના ઉપદેશને વાળવાની જરૂર છે. નહિ તો ધર્મ પાતાલ જશે કે ગયા સમજો.
ધર્મની હયાતી તેના અનુયાયીઓ હઈને છે; ધર્માનુયાયીની હઈયાતીથી ધર્મનાં ચિહેધર્મશાસ્ત્રો સચવાશે. તીર્થોનું રક્ષણ તેઓ હઈને થશે. હાલનાં તીર્થોમાં કેટલી બધી અવ્યવસ્થા ચાલી રહી છે અને કેટલાક બીલકુલ રક્ષણ વગરનાં પડયાં રહ્યાં છે તે પર નજર
