Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1919 Book 15
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
જેને તાંબર કોન્ફરન્સ હ૭. વગેરે ક્રિયામાં અક્ષાદિક આકૃતિથી સાધુની સ્થાપના (સ્થાપનાચાયો
તરીકે ) કરવામાં આવે છે તે. લેપ્ય આદિ દશ કમ આ રીતે–૧ કાછ ૨ ચિત્ર ૩ પત્ર આદિના છેદ-અથવા લેખ માત્ર ૪ લેપ કર્મ ૫ ગુંથણીમાં, ૬ વેષ્ટનક્રિયા ૭ ધાતુના રસપૂરણ ૮ અનેક મણિકાને સંઘાત ૮ ચંદ્રાકાર પાષાણુ ૧૦ કોડી-વગેરે દશ પ્રકારમાંના કોઈપણ પ્રકારે આકૃતિ યા અનાવૃતિરૂપે માનવામાં સ્થાપના નિક્ષેપ સમજવો. ૩ વ્યનિક્ષેપ ગુણ જેને પરિણાવે છે અને જે ગુણરૂ૫ પરિણમે છે તે દ્રવ્ય અર્થાત
જે વસ્તુ આગળના-પૂર્વના પર્યામ પ્રત્યે પોતે જ સંમુખ હોય તે દ્રવ્ય આના બે ભેદ છે. ૧ આગમથી અને ૨ ને આગમથી. ૧. આગમથી– તવ શનિાપશુ: ( નયચક્રસાર ) આમાં જે વસ્તુને નિ
ક્ષેપ કરીએ તે વસ્તુના કથનના શાસ્ત્રને જાણનાર આત્મા તે શાસ્ત્રમાં જેટલું કાલ ઉપયોગ રહિત હોય તેટલો કાલ તે આત્માને તે વસ્તુને આગમ ન
નિક્ષેપ કહીએ. ૨. ને આગમથી–તેના ભેદ ત્રણ છે.
(૧) 1 (સાયક) શરીર જ્ઞાતાનું જે શરીર ત્રિકાલ ગોચર છે તે.
આના વર્તમાન, ભૂત, અને ભવિષ્ય એમ કાલાપેક્ષાએ ત્રણ ભેદ થાય છે. અ. વર્તમાન. જે વસ્તુને નિક્ષેપ કરીએ તેના વ્યાખ્યાનના શાસ્ત્રના જા
થનાર પુરૂષનું શરીર તે બ. ભવિષ્ય–આગામી જેટલો કાલ તે શરીર રહેશે તે શરીર.. ક. ભૂત–છવપર્યાય છેડયા પછી રહેલું મૃતક શરીર તે જેમકે લેકમાં
એવે વ્યવહાર છે કે મૃતક શરીરને જોઈ કહે કે તે ફલાણે પુરૂષ છે. (૨) ભાવી શરીર–જે વસ્તુને નિક્ષેપ કરીએ તેને પૂર્વ પર્યાયની અપેક્ષા,
લઈ પહેલેથી કહીએ કે એ ફલાણી વસ્તુ છે તેને ભાવીને આગમ દ્રવ્ય નિક્ષેપ કહીએ. (૩) તહવ્યતિરિક્ત. એટલે ઉપરોક્ત જ્ઞાયક અને ભાવી શરીરથી ભિન્ન છે.
આના પણ કર્મ, કર્મ એમ બે ભેદ થાય; અ. કર્મ-જેમ નિક્ષેપ કરીએ તેનું કારણ જે જ્ઞાનાવરણાદિ દ્રવ્ય કર્મ તેને. બ, કર્મ–આહારાદિ પુદગલના અંધ કે જે શરીરાદિ રૂપ પરિણમાવવામાં બાહ્ય કારણ છે તેને તદ્ વ્યતિરિક્ત નોકર્મ દ્રવ્ય નિક્ષેપ કહીએ.
' બીજી રીતે દ્રવ્ય નિક્ષેપ આ પ્રમાણે છે – भूतस्य भाविनो वा भावस्य हि कारणं तु यल्लोके ।
तद द्रव्यं तत्त्वज्ञैः सचेतनाऽचेतनं कथितं ॥ અર્થ-આ લોકમાં ભૂતકાળના (અતીત કાલના) અથવા ભવિષ્ય અનાગત) કાલના ભાવ૫ર્યાયના જે કારણરૂપ વસ્તુ છે એટલે કે જેના વિના “ભાવવસ્તુ ભિન્ન સ્વરૂપ દેખાતું નથી વા નેત્ર શ્રવણાદિકથી જેના સ્વરૂપને બે મનને થાય છે તેને દ્રવ્ય કહે છે-તે દ્રવ્ય નિષેપનો વિષય છે તે વ્યરૂપ વસ્તુને તત્ત્વજ્ઞોએ ત્રણ પ્રકારનું કહેલ છે. ૧ ચેતનરૂપ છે અચેતનરૂપ ૩ ચેતનાચેતનરૂપ.
