Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1919 Book 15
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
નિક્ષેપ સ્વરૂપ.
૭ એવ’ભૂત એ ત્રણનયને પર્યાયાયિકપણે ભાવનિક્ષેપે માન્યા છે, અને સિદ્ધસેન દિવાકરે આદિના ત્રણનયને દ્રવ્યપણે કહ્યા છે અને ઋજુસૂત્રાદિક ચારનયને ભાવપણે કહ્યા છે. આમાં આશય એ છે કે વસ્તુની ત્રણ અવસ્થા છે. ૧. પ્રવ્રુત્તિ ૨ સંકલ્પ ૩ પરિણતિ. તેમાં જે યોગ વ્યાપારરૂપ સંકલ્પ એટલે ચેતનાના ચેાગ સહિત મનના વિકલ્પ તેને શ્રી જિનભદ્ર ગણી ક્ષમાશ્રમણ પ્રવૃત્તિ ધર્મ કહે છે તથા સંકલ્પ ધર્મને દૈયિક મિશ્રપણાથી દ્રવ્ય નિક્ષેષે કહે છે, માત્ર એક પરિણતિ ધર્મને ભાવનિક્ષેપ કહેલ છે.
અને સિદ્ધસેન દિવાકરે વિકલ્પને ચેતના માટે ભાવનય ગવેષ્યા છે; અને પ્રવૃત્તિની સીમા વ્યવહારનય છે, અને સંકલ્પ તે ઋજીસૂત્રનયમાં છે; તથા એક વચન પર્યાયરૂપ પરિશ્રુતિ તે શબ્દનય છે, અને સકલ વચન પર્યાયરૂપ પરિણતિ તે સમભિરૂઢ નય છે, તથા વચનપર્યાય અ પર્યાયરૂપ સંપૂર્ણ પરિણતિ તે એવભૂત નય છે. માટે એ શબ્દાદક ત્રણ તે વિષ્ણુદ્ધનય છે. ભાવધર્માંમાં મુખ્ય ભાવ તે ઉત્તરાત્તર સૂક્ષ્મતાના ગ્રાહક છે.
૭.
( ચેતાવું ચેતી લેજોરે એક દિન જરૂર ઉડી જાવું–એ દેશી ) સુણજો ભવિજન ભારે, સાધન ભાવ નિક્ષેપે સાચુ, ભાવ નિક્ષેપે ગ્રંથિભેદ કરતાં, સમતિ ભાવે રાખ્યું.
ભાવે ધ્યાન રગે નાચુ, ભાવે શિવસુખ લહિયે જાસુ, એ વિષ્ણુ સાધન સર્વે કાચું—સુણજો. દ્રષ્ટનિક્ષેપ કહ્યો અને પયેગે, અનુયાગદાર સિદ્ધાંતે, ભાવનિક્ષેપ ઉપયેાગે દાખ્યા, તે લહેા ભવિ શાંત દાંતેદ્રવ્યપ્રાણને ચેતન જાણી, દ્રવ્યનિક્ષેપે કિરિયા કરતા, જીવાજીવ સત્તા ભિન્ન ન જાણે, વ્યવહારમાગે એ આળ રમતા. ક્રિયામાં લિંગમાં ચરણ આરેાપે, ભાવ અપેક્ષા ન રાખે, નિમિત્ત ઉપાદાન ભેદ ન સમજે; તે શિવસુખ કદિયે ન ચાખે. એ દ્રવ્ય નિક્ષેપ કહ્યો તે કરતાં, સંસારવાસ ન છૂટે, કર્મબંધ કરી ચઉ ગતિ ભટકે, ભાવનિક્ષેપે સસાર ખૂટે હેય ઉપાદેય બુદ્ધિ લહીને, ભાવનિક્ષેપે ભાવા,
હેય ઉપાઘ પરવસ્તુ છહી, ઉપાદેય શુહાત્મ નિજ ધ્યાવેા. એ ભાવનિક્ષેપા શિવહેતુ દાખ્યા, સ્વરૂપ રમણમાં રાખ્યા, ભાત્ર ઉપશમ ક્ષયાપશમ ક્ષાયક, લહે ઉપયેગે જ્ઞાનીએ ભાખ્યા. ક્ષાયક ભાવને કાર્ય માને, ક્ષય ઉપશમ કારણ જાણેા; શક્તિ વ્યક્તિ લહિયે તે સાધન, જ્ઞાનશીતળ વચન પ્રમાણા.
સુણજો. ૧
સુષુજો. ૨
સુષુજો. ૩
સુો. ૪
સુણજો. ૫
સુણજો. ૬
સમજો. ૭
સુણજો. ૨
[ આ સ` મે જાહા જૂદા ગ્રંથમાંથી વ્યવસ્થિત રીતે એકઠું કરેલું છે તેના ઉદ્દેશ માત્ર અભ્યાસ કરવાના હતા. આમાં સુધારા વધારા કાઈ સુન સૂચવશે, યા કાઈ રાયક અને સરલ શૈલીથી નવા લેખા લખશે એ હેતુથી આ લખાયાને લગભગ દશ વરસ થયા છતાં તેને તે સ્થિતિમાં અત્ર આ લાંખા લેખને મૂકવામાં આવ્યા છે.
~~~Àાહનલાલ દલીચંદ દેશાઇ ]
