________________
જેન સંસ્કૃતિને સંદેશ
આજે આપણે કંઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરવી હોય તો તરત જ આપણને એ વિચાર આવે છે કે આપણી આ પ્રવૃત્તિનું ફળ શું આવશે, બીજા લોકે આપણને શું કહેશે વગેરે. પણ આદિ માનની સામે આ સવાલ ન હતો; એને તો કેવળ પિતાનું અસ્તિત્વ જ ટકાવી રાખવું હતું. એની સામે હિંસા કે અહિંસાને સવાલ જ ન હતો. પણ જેમ જેમ સમય વીતતો ગયે, માનવી કંઈક સભ્ય-- સંસ્કારી બનતો ગયો, અને એણે પોતાના સમાજની રચના કરી ત્યારે એ આ બાબતોને વિચાર કરવા લાગ્યો.
ધર્મ અને શાસ્ત્ર એ વખતે માનવીની સામે ન તો ધર્મને સવાલ હતો કે ન તો શાસ્ત્રોનો. ત્યારે તો એની સામે એકમાત્ર સવાલ હતો પિતાના સુખને. એ સુખ પણ, પિતાની આસપાસના સમાજમાં એક જાતની વ્યવસ્થા ન હોય તો, મળી શકે એમ ન હતું. એણે જોયું કે આ માટે એને કેટલીક બાબતો તજવી જ પડશે, અને કેટલીક અપનાવવી પડશે. એણે પોતાના ભલાની ખાતર જેને સ્વીકાર કર્યો એ જ ધર્મ બની ગયો. અને એ સારી બાબતોની, સાચા નિયમોની જે પરંપરા ચાલી એનાથી શાસ્ત્રો બન્યાં. એટલા માટે જ એ જમાનાનાં શાસ્ત્રોમાં ભૌતિક સુખ-સાધનોનું વર્ણન વિશેષ જોવામાં આવે છે. જે પ્રવૃત્તિને સમાજે પસંદ કરી એ શાસ્ત્રબદ્ધ થઈ ગઈ. આ રીતે માનવીઓએ જેમ જેમ પોતાની જરૂરિયાત પ્રમાણે, પ્રવૃત્તિઓમાં ફેરફાર અને વિકાર કર્યો, તેમ તેમ શાસ્ત્ર પણ બનતું અને વિકૃત થયું ગયું. પણ એ વખતે માનવી શાસ્ત્રનો ગુલામ ન હતો. પણ શાસ્ત્રો અને અનુસરતાં હતાં. પણ એક સમય એવો આવ્યો; જયારે આ ક્રમ બદલાઈ ગયો. ત્યારે એ શાસ્ત્રોને રચનાર અને એને વિકૃત કરનાર ન રહ્યો. એ તે શાસ્ત્રોને અદસ્ય શક્તિએ મોકલેલાં માનવા લાગે !
અધ્યાત્મવાદીઓ. જૈન સમાજ અને તીર્થંકર આ રીતે શાસ્ત્રો નદીના વહેતાં નીરના બદલે તળાવના પાણીની જેમ બંધિયાર થઈ ગયાં છે. છતાં માનવીનું ભેજુ તો રીતે બંધિયાર રહે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
