________________
હિંદુધર્મ અને જૈનધર્મ
વ કે સ્ત્રી-પુરુષ ભેદના મહત્ત્વના અસ્વીકાર
વળી, વધના વિભાગના જૈનધમે પ્રારંભમાં તે અસ્વીકાર જ કર્યાં હતા; એવા વિભાગ જૈનધર્મમાં અમાન્ય છે. આથી મહાભારતની કે ગીતાની જેમ ક્ષત્રિયા દ્વારા બાંધવે!, પિતા કે ગુરુની યુદ્ધમાં થતી ત્યા એ જૈનધમ અનુસાર ધર્મીમાં કદી જ ગણાઈ નથી. વળી, બ્રાહ્મણે કરેલા અપરાધ સૌના અપરાધની સમાન છે. અપરાધ પરત્વે તેને કોઈ પણ જાતના વિશેષ હક્કો જૈનધર્માંમાં અમાન્ય જ થયેલા છે. શૂદ્રો હિંદુધની સ્મૃતિએ પ્રમાણે રા ંન્યાસી થઈ શકતા નથી કે ગુરુપદને પામી શકતા નથી; પણ જૈનધમાં તેમ નથી. સંન્યાસના અધિકાર સૌને સરખા છે. સંન્યાસની બામૃતમાં સ્ત્રી-પુરુષમાં પણુ ભેદ કરવામાં આવ્યે નથી. આમ છતાં લેાકાનુસરણથી જૈનધર્મ ના મૌલિક વિચારા સાથે અસંગત એવી કેટલીક બાબતે! આચારક્ષેત્રે આવી ગઈ છે, જેવી કે સમાજમાં જાતિ પાંતિના ભેદ, દીક્ષિત સ્ત્રી એટલે કે સંન્યાસી બનેલી સ્ત્રીને દરજ્જો પુરુષ કરતાં સદંત્ર નિમ્ન જ રહે વગેરે. વળી, દિગંબરામાં તે સ્ત્રીના મેાક્ષને પણ નિષેધ કરવામાં આવ્યો, તે પણ નગ્નતાના સાંપ્રદાયિક આગ્રહનુ ફળ છે. અનેકાંતવાદી દશ ન
૬૯
જૈનધમ માં સાધુ અને ગૃહસ્થના સમગ્ર આચારાનુ ઘડતર અહિંસાને કેન્દ્રમાં રાખીને કરવામાં આવ્યુ' છે; જ્યારે હિંદુધમ ના આચારા વિષે એમ કહી શકાતુ નથી. એ અહિંસામાંથી જ દાનિક વિચારધારામાં જૈનધમે અનેકાંતવાદને વિકાસ કર્યાં છે; જ્યારે હિંદુધર્માંનાં વિવિધ નામાં મુખ્યરૂપે એક-એક દૃષ્ટિ નજરે પડે છે. એ જુદી જુદી દષ્ટિએના સમન્વય કરીને જ જનધમે પેાતાનુ` અનેકાંતવાદી દર્શન ઊભું કર્યું છે.
જૈન સાહિત્ય : વેદ અને આગમા વચ્ચેના ભેદ
જૈમ હિંદુધર્મના સમગ્ર વિચાર અને આચારના પાયામાં વે છે, તેમ જૈનધર્મના પાયામાં ભગવાન મહાવીરે ઉપદેશેલ આચાર અને વિચારના સંગ્રહ તે જૈન આગમેા છે. વેદ અને આગમાને જે એક મૌલિક ભેદ છે કે જાણવાથી તેની પ્રકૃતિના વિશેષ ખ્યાલ આવશે. વેઢ્ઢા એ અનેક ઋષિઓના દર્શનની સહિતાનું નામ છે. એ મ`ત્રા કહેવાય છે. આથી તેમાં અ કરતાં શબ્દનું વિશેષ મહત્ત્વ છે. પરિણામ એ આવ્યું કે વેદના મૂળ શબ્દોમાં કશા પણ ફેરફાર થઈ શકયો નથી. અને ઋગ્વેદાદિ સંહિતાનુ જે કાળે જે રૂપે સંકલન થયું છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
