________________
૧૪૪(
પ્રકરણ-૬ઃ “હું પરમાત્મા છું' સિદ્ધાંત હૃદયગત ન થવાના કારણો
)
પારમાર્થિક પ્રયોજનના સિદ્ધાંતોને સમજીને “હું પરમાત્મા છું અને તેના જેવા બીજા સિદ્ધાંતોને હૃદયગત કરવાનું ચૂકી જાય છે. તેથી આવા હૃદયગત કરવા માટે આત્માના ઉલ્લસિત વીર્ય અને સિદ્ધાંતોને હૃદયગત કરવા આવા પ્રકારની પાપ ધૈર્યની જરૂર હોય છે. આસુરી ભાવના ધરાવનારનાં ભાવનાનો પરિત્યાગ આવશ્યક છે.
આત્માનું વીર્ય એટલે કે બળ બહારમાં જ અવળા ઉત્તમ પ્રકારની સત્ત્વભાવનાના સંસ્કારો
માર્ગે પ્રવર્તે છે. આત્મહિત માટેના આત્મિકવીર્યર્થ કેળવવાથી પોતાના સત્ત્વશીલ અખંડ અવિનાશી
પ્રગટાવવામાં કાયર જીવને આત્મિક વૈર્ય પણ
સંભવતું નથી. આત્મિક વીર્ય-વૈર્યના અભાવમાં અનંત ગુણોના નિધાન સ્વરૂપ આત્મસ્વભાવનો
આવો જીવ તત્ત્વના સિદ્ધાંતો હૃદયગત કરી શકતો સ્વીકાર થાય છે. આ ઉચ્ચ પ્રકારની સત્વભાવનાના
નથી. તેથી આવા સિદ્ધાંતોને હૃદયગત કરવા અભ્યાસના બળે નિમ્ન પ્રકારની અસત્વશીલ આભિયોગિકી ભાવનાને અટકાવી શકાય છે.
આસુરી ભાવનાને ટાળવી જરૂરી છે. ઉત્તમ પ્રકારની ધૃતિબળ ભાવનાથી પોતાના આત્માનું
બળ કે વીર્ય પરથી પાછું વળી આત્મહિતના ૨.૪. આશ્રી ભાર્થના
આત્મિક કાર્યમાં પ્રવર્તે છે. ક્રોધાદિ કષાયો સામે ભવોભવ ચાલે એવો રોષ રાખવો, લડવામાં તે કાયરતા દાખવતું નથી. અને ધીરજ કલહપૂર્વકનું તપ કરવું, આજીવિકા માટે ગુમાવતું નથી. આવી ધીરજપૂર્વકની કાયરતાના નિમિત્તજ્ઞાન જેવી વિદ્યાનો ઉપયોગ અભાવને જ આત્મિકથૈર્ય કહે છે. આત્મિક વીર્યકરવો, વિષય-કષાયમાં આસંકેત, ધૈર્યનો વારંવારનો અભ્યાસ અને પ્રયોગ કરવારૂપ ભક્ષ્યાભઢ્યનો વિવેક ન રાખવો તેને ધૃતિબળ નામની ઉચ્ચ ભાવનાથી આસુરી નામની આસુરીવૃત્તિ કહે છે. આવી આસુરીવૃત્તિ નીચ ભાવનાને મારી હટાવાય છે. ઘણવનાર જીવને આયુર્ણ ભાવનાવાળો કહેવાય છે.
. સંમોહિની ભાથના અન્ય ભવમાં પણ ચાલુ રહે તેવી તીવ્ર વૈરભાવના
ઉન્માર્ગનો રાખવી, તપ કરવામાં પણ કજીયા-કંકાસ કરવા, ઉપદેશ કવો, મોક્ષમાર્ગથી વિરુદ્ધ નિમિત્તજ્ઞાન અને જ્યોતિષ જેવી વિદ્યા વડે પોતાનું
ણોસર મિથ્યાત્વમોથી ભરણપોષણ કરવું, ક્રોધાદિ કષાયો અને ઈન્દ્રિય
| સંમોહ કહે છે. સંમોથી વિષયોમાં આસક્ત રહેવું, ભક્ષ્ય કે અભક્ષ્ય જોયા ક્ષહિત રોય તેવા જીવને સંમોહિની જાણ્યા વિના ખાવાપીવામાં લોલુપતા રાખવી ભાવનાવાળો કહેવામાં આવે છે. વગેરે જેવા ભાવ તે આસુરી વૃત્તિ છે. આસુરીવૃત્તિ વીતરાગ સર્વજ્ઞ પ્રરૂપિત પરમ સત્ય જૈન દર્શનમાં ધરાવનાર જીવ આસુરી ભાવનાવાળો છે. દોષ દેખવો અને અન્ય કલ્પિત અસત્ય માર્ગનો આસુરી ભાવના રાખનાર જીવના પરિણામ અત્યંત
ઉપદેશ કરવો, સમ્યક્ત્વરૂપ મોક્ષમાર્ગથી વિપરીત કલુષિત રહે છે. તેની વૃત્તિ બહારમાં જ ભટકતી
મિથ્યાત્વરૂપ બંધમાર્ગમાં પ્રવર્તવું અને તેના કારણે રહે છે. આવો જીવ આત્મહિતને માટે તદ્દન
મિથ્યાત્વ અને મોહથી મોહિત થવું તે સંમોહ છે. અયોગ્ય છે.
સંમોહ ધરાવતો જીવ સંમોહિની ભાવનાવાળો છે.
