Daishika Shastra

Author(s): Badrishah Tuldhariya
Publisher: Bharatiya Itihas Sankalan Samiti

Page 7

આ કારણોને ધ્યાનમાં રાખીને આપણા લોકોને આપણા પ્રાચીન વૈશિકશાસ્ત્રનું સ્મરણ કરાવવા માટે આપણા પ્રાચીન આચાર્યોના દૈશિક સિદ્ધાંતો રૂપી વિખરાયેલાં ફૂલોને આ પુસ્તકમાં એકત્ર ગૂંથવાની ધૃષ્ટતા અને ઉતાવળ કરવામાં આવી છે. એ વાતનું સ્મરણ રહેવું જોઇએ કે ભારતનો પ્રાચીન દૈશિકશાસ્રરૂપી અગાધ સાગર મારા અલ્પબુદ્ધિ રૂપી પાત્રમાં સમાઇ શકે નહીં. અને જે સમાયેલું છે તે પણ અનેક કારણોથી પૂર્ણતયા લખી શકાતું નથી. આ પુસ્તકમાં વિષય તો બધો પ્રાચીન છે, માત્ર ભાષા અને શૈલી અર્વાચીન છે.
આ પુસ્તક વેદ પુરાણોના લેખન સમયની શોધ કરનારા પુરાતત્ત્વ જિજ્ઞાસુઓના મનોરંજન માટે નહીં પણ દેશભક્તો માટે લખવામાં આવ્યું છે. આ પુસ્તકનો ઉદ્દેશ્ય આપણા લોકોને આપણા દૈશિકશાસ્ત્રનું સ્મરણ કરાવવાનો છે, નહીં કે માત્ર વિદ્વદ્વિલાસ; આથી આ પુસ્તકમાં કઈ વાત ક્યાંથી લેવામાં આવી છે કે ક્યા આધારે લખવામાં આવી છે તેવું દર્શાવ્યું નથી. વળી તેમ કરવાથી પુસ્તકનો વિસ્તાર અનાવશ્યક રીતે વધી જાત. ભગવાન પાણિનીના ‘રક્ષતિ” સૂત્ર અનુસાર “દેશ” શબ્દને “ઠક” પ્રત્યય લગાડવાથી “દૈશિક” શબ્દ બને છે, જેનો અર્થ થાય છે દેશની રક્ષા કરનાર. આથી “દૈશિકશાસ્ત્ર”નો અર્થ થાય છે, “દેશની રક્ષા કરનારું શાસ્ત્ર.’
આ દૈશિકશાસ્ત્રનો થોડો ભાગ પહેલાં લખાયો હતો જે લોકમાન્ય બાળ ગંગાધર ટિળક મહારાજને મોકલવામાં આવ્યો હતો, જે વાંચીને તેઓ ખૂબ પ્રસન્ન થયા હતા. આ પુસ્તકના વિષયમાં તેમણે લખ્યું, “I have read your દૈશિકશાસ્ત્ર with great pleasure. My view is entirely in accord with yours and I am glad to find that it has been so forcibly put forward by you in Hindi." લોકમાન્યના હસ્તે આ પુસ્તકની ભૂમિકા લખાવાની હતી. પરંતુ અચાનક તેમનું દેહાવસાન થવાથી તેમ થઇ શકયું નહીં. આથી આ પુસ્તકને તેમના સ્મારકરૂપે પ્રકાશિત કરવાનું યોગ્ય માનવામાં આવ્યું.
આ ટૈશિકશાસ્ત્રમાં ચાર ખંડ છે. આ પ્રથમ ખંડમાં સરળ દૈશિક સિદ્ધાંત દર્શાવવામાં આવ્યા છે. નિદાન, ચિકિત્સા અને ચર્યા સંબંધિત જટિલ સિદ્ધાંત પછીના ત્રણ ખંડોમાં દર્શાવ્યા છે, જે હજી છપાયા નથી.
આ પુસ્તક લખવામાં શ્રીયુત લાલા સિદ્ધદાસ શાહની ઘણી સહાયતા મળી. તેમણે ઘણી આવશ્યક અને મહત્ત્વની વાતો જણાવી. શ્રીયુત પંડિત દેવકીનંદન પાંડેયજીએ આ ખંડની વિષય સૂચિ બનાવવાની ખાસ મહેનત લીધી, જે માટે તેઓ ધન્યવાદને પાત્ર છે.