Book Title: Collection Of Jaina Philosophical Tracts
Author(s): Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
________________
१३४
श्रीपद्मसुन्दरविरचितः म्यवेधाभ्यामिति । तत्रायो वह्नौ साध्ये महानसादिः । साध्याभावे साधनवैधर्म्य वैधHदृष्टान्तरतत्रैव महादादिः । उपनय उपमानम् । सर्वेपामैक्यविषयप्रदर्शनं निगमनर्मिति त्र्यवयवी बालव्युत्पत्तये नानार्थिका, वादेऽस्या अनुपयोगात् पक्षहेतुभ्यामेव साध्यसिद्धारेति । तत. साध्यप्रतिपित्सुना हेतुप्रयोगवत् पक्षप्रयोगोऽभ्युपेय इति ।
___तन साध्याविनाभावनियमलक्षगों हेतुः सायनम् । तद् द्विधा-विधिसाधन प्रतिपेबसाधनं चेति । तत्र विधिरुपलब्धि , प्रतिपेयोऽनुपलब्धि , तयोः साधनम् । यथा साव्यसाधनयोाप्यव्यापकभावो विधेरुपलब्धौ साध्ये गमकत्वं तथाऽनुपलब्धावपि, प्रनिषेधादपि यथाऽनुपलब्धौ गमकत्व तथोपलब्धावपीति ।
तत्र विधिसाधन द्विधा-धर्मिणस्तद्विशे वस्य चेति । तत्र धर्मिणो यथा 'सन्ति वहिर्थाः सा बन टू पणप्रयोगात्' । तत्र साधनं नीलादे. सवेदनत्वसमर्थनम् , दूषणं बहिरर्थनिषेधनम् , तयो प्रयोग प्रकाशनम् , तद्यथा 'नीलादिः सवेदनाव्यतिरिक्तस्तद्वेचत्वात् स्वरूपवत्', तथा दूपण 'न जडो नीलादिः प्रतिभासमानत्वात् सुखादिवत्' । तयेदमन्यत् 'सन्ति प्रामाणानि, इष्टसाधनात' इति । न हि प्रमाणनिरपेक्षमिष्टस्य विभ्रमैकान्ताढे साधनमुपपन्नमिष्टसाधनस्य प्रमाणसद्भावाविनाभावितया निर्णयात् , प्रमाणनिरपेक्षे हि तत्साधने स्यादतिप्रसङ्ग । ततः प्रयोगस्य वहिरर्थविशेपत्वं शब्दरूपत्वादेवाभ्युपेयम् , विभ्रमादेरुपायादर्शनात् पारिशेप्यप्रमाणेन तद्विपर्ययस्यैव व्यवस्थापनमिति । धर्मिविशेषसाधनं द्विधा -धर्मिणोऽनर्थान्तरमर्थान्तरं चेति । अनर्थान्तरमपि हिवा-मपक्षण विकलमविकलं चेति । तत्राद्यं यथा 'सर्वमनेकान्तात्मकं सत्त्वात्' इति सत्त्व सामध्यन व्याप्तम् समर्थाद् गगनाम्भोरुहाटे. सत्वस्य व्यावृत्ते , सामर्थ्यस्य चैकत्वे तु न तत प्रदीपादिसम्बन्धिन कजलमोचनतेलशोपवर्तिकादाहोर्ध्वचलनस्वर परप्रकागनतमःस्फेटनस्फोटादिकरणानुवृत्तिप्रत्ययोत्पादनप्रदीपान्तरकरणादिकार्यम्, अनेकत्वे च कथ न भावस्यानेकान्तात्मकत्वम् । तन्न, कथमेकस्याने कान्तत्वम् ? विरोधादिति नानुमेयम् , यदनेकस्वरूपाया बुद्वेरनेकान्तमनिच्छतामसम्भवात् , विरोधसंशयादिप्रतिक्षेपत्त्याने निरूपणात् , न चाप्यनवस्थादिदोपोऽनादित्वात् तत्प्रबन्धस्य, नापि केवलस्त्रभावात् कार्यानेकन्वं तदन्यथानुपपत्तिनियमबत्तया स्वहेतोत्र तथाविधात् तपनयोत्पत्तरिति युक्तं सर्वस्यानेकान्तात्मकत्वं सत्त्व चेति । तत्र सपक्षाविक रमपि
१ निगन्यतं निश्चीरने पक्षे माध्यगनेन बचनेनेति निगमनम् । .. विश्रीकान्तादि । १. मामय नान म्यामियाकरिखम। १ कारणम्यानेकान्तत्वाभाव कार्यमपि अनेकान्तात्मक ने पाये । ५. कार्यानेबम्परयोपतः ।
Page Navigation
1 ... 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193