________________
શિષ્ય મંડળ શિષ્યો સંબંધી માહિતી આપવાની બાબતમાં પ્રબંધકારે જૂદા પડે છે. પ્રભાવશ્ચરિત્રકાર અને પ્રબંધકોષકાર જણાવે છે કે શ્રી હરિભદ્રસૂરિને હંસ અને પરમહંસ નામના બે શિખ્યા હતા. આ શિષ્ય તેમના ભાણેજે થતા હતા. તે બન્ને યુદ્ધવિદ્યાનિપુણ હતા અને સહસાધી કહેવાતા હતા. પરંતુ કેઈ ખાસ નિમિત્તને કારણે મામા પાસે જતાં તેમના ઉપદેશથી પ્રેરાઈને દીક્ષા લીધી. તે વખતે બૌદ્ધ લેકેનું જોર બહુ હતું. તેથી તેમણે જનાગના પૂર્ણ અભ્યાસ પછી બોદ્ધમઠામાં જઈને બૌદ્ધશાસ્ત્રોમાં નિષ્ણાત થવા ધાર્યું. તેમણે ગુરુને પિતાની ઈચ્છા જણાવી, પરંતુ તે સમયે પ્રવર્તતા ભિન્ન મતાવલંબીઓ વચ્ચેના પરસ્પર દ્વેષભાવને વિચાર કરીને ગુરુએ બીજે કયાંય ન. જતાં પિતાની પાસે રહીને જ અભ્યાસ કરવાની સલાહ આપી. શિષ્યોને આ સલાહ સુચી નહિ અને ગુરુ પાસેથી પરાણે આજ્ઞા લઈને એક બોદ્ધ વિદ્યાપીઠમાં જવા ઉપડયા કે જ્યાં ૧૫૦૦૦ વિદ્યાર્થીઓ વિદ્યાભ્યાસ કરી રહ્યા હતા. ઘણાં વર્ષો સુધી ત્યાં અભ્યાસ કર્યા બાદ તેમના જન હોવાની ખબર પડી જતાં, તે બન્ને ભાઈઓ ત્યાંથી નાસી છૂટયા. પરંતુ ત્યાંના બૌદ્ધ રાજાના લશ્કરે વિદ્યાપીઠના કુલપતિના કહેવાથી તેમને પીછો પકડે. તેમાં મેટો ભાઈ હંસ સરાયે અને નાને ભાઈ પરમહંસ નજીકના સૂરપાળ નામના રાજાની મદદથી થોડે આશ્રય પામ્યા અને છેવટે ગુરુ પાસે જઈ શકશે. ગુરુને પિતાનાં વીતક કહી સંભળાવી તે મર.
