________________
પરિશિષ્ટ ૧
તથા શરીરપરિમાણ છે. આવો આત્મા જ વાસ્તવિક રીતે વ્યવહાર્યા છે, તે જ અર્થ ક્રિયાકારી છે. બાકી તે નિત્યવાદીઓ અનિત્યવાદીઓને જે દેશો દેશ તેજ અનિત્યવાદીઓ નિત્યવાદીએને પાછા દઈ શકશે, કારણકે બન્ને એકાંતવાદી છે. તેથી જ આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ ચૌદમા અને પંદરમા અષ્ટકમાં કહે છે કે અહિસાદિ પાંચ વ્રતનું વાસ્તવિક આચરણ કેવળ નિત્ય કે કેવળ અનિત્ય આત્મા કરી શકતો નથી, તેવા બન્ને પ્રકારને આત્મા હિંસક તેમજ અહિંસક બન્ને રૂપે બની શકતું નથી. આચાર્ય હેમચંદ્ર અન્યગવ્યવચ્છેદિકામાં કહ્યું છે– 'ये एवदोषा किल नित्यवादे विनाशवादेऽपि समास्त एवं'।
અર્થનિત્યવાદમાં જે દે છે, અનિત્યવાદમાં પણ તે જ સમાન દે છે. ,
તે દેને વર્ણવતાં આગળ કહે છે કે नैकान्तवादे सुखदुःखभोगौ न पुण्यपापे न च बन्धमोक्षौ।
એકાન્તવાદમાં સુખદુઃખના ભાગને તથા પુષ્પાપને કે બક મેક્ષનો સંભવ નથી.’
