________________
અષ્ટક પ્રકરણે
જનકમાંથી કયા જનક હિંસક છે? સંતાનના જનક હિંસક છે એમ તેઓ કહેતા હાય તા તેના ઉત્તર આ રહ્યો. न च सन्तानभेदस्य जनको हिंसको भवेत् । सांवृतत्वान्न जन्यत्वं यस्मादस्योपपद्यते ||४||
૩૪
જનક–ઉત્પાદક ( કાઇ બીજે પદાર્થ) તે પ્રવાહના હિંસક નહિ ગણાય, કારણ કે પ્રવાહ-સંતાન સાંવૃત-કાલ્પનિક હાવાથી જન્ય નહિ ખની શકે. (૪)
હવે જો તેઓ એમ કહેતા હાય કે પદાર્થના જનક હિંસક છે, તે તેના ઉત્તર પણ આચાય આપે છે કેन च क्षण विशेषस्य तेनैव व्यभिचारतः । तथा च सोऽप्युपादानभावेन जनको मतः ||५||
અમુક-પદાર્થના ઉત્પાદક તેના હિંસક છે એમ પણ નહિ કહી શકાય, કારણ કે નાશ પામતા પદાર્થો પાતે ઉપાદાન ભાવે (ઉત્તરવી) પદાર્થના જનક છે એમ તમે માના છે તેથી ખુદ પદાર્થ દ્વારાજ વિસંવાદ ઊભા થશે એટલે કે પાતે જ પોતાના હિંસક બનશે. (૫)
तस्यापि हिंसकत्वेन न कश्चित्स्यादहिंसकः । जनकत्वाविशेषेण नैवं तद्विरतिः क्वचित् ॥६॥
દરેક વસ્તુ જનકરૂપ હાવાથી તે દરેકના હિંસક તરીકે સ્વીકાર કરીએ તેા કાઇપણુ માણસ-ખુદ બુદ્ધ પણ—અહિંસક નહી રહી શકે અને એ રીતે તા હિંસાના અભાવ ક્યારેય નહિ સંભવે અર્થાત્ અહિંસા જેવા તત્વનું અસ્તિત્વજ નહિ રહે. (૬)
