Agam Suttani Satikam Part 30 Nandi Anuyoddwar

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 369

-
३६६
अनुयोगद्वार-चूलिकासूत्रं तथा शत्रुजनादिदर्शने तच्छिर: कर्त्तनादिप्रवृत्तानां पशुशूककुरङ्गवधादिप्रवृत्तानां च यो रौद्राध्यवसायात्मको भ्रुकुटीभङ्गादिलिङ्गो रौद्रो रसः सोऽप्युपलक्षणत्वात्रैव दृष्टव्यः, अन्यथा स निरास्पद एव स्याद्, अत एव रौद्रपरिणामवत्पुरुषचेष्टाप्रतिपादकमेवोदाहरणं दर्शयिष्यति, भीतचेष्टाप्रतिपादकं तु तत् स्वत एवाभ्यूह्यमित्यलं प्रसङ्गेन। __उदाहरणमाह-'भिउडी' गाहा, त्रिवलीतरङ्गितललाटरूपया भृकुट्य विडम्बितं-विकृतीकृतं मुखं यस्य तत् सम्बोधनं हे भ्रुकुटीविडम्बितमुख! संदष्ठौष्ठः 'इत' इति इतश्च इतश्च 'रुहिरमाक्किण्ण'त्ति विक्षिप्तरुधिरइत्यर्थः, हंसि' व्यापादयति पशुम्, असुरो-दानवस्तन्निभः-तत्सदृशः, भीमं रसितं-शब्दितं यस्य तत्संबोधनं हे भीमरसित! 'अतिरौद्र' अतिशयरौद्राकृते! रौद्रोऽसिरौद्रपरिणामयुक्तोऽसीति।
अथ व्रीडारसं हेतुतो लक्षणतश्चाहमू. (२२३) किनओक्यारगुज्झगुरुदारमेरावइक्कमुप्पन्नो।
वेलणओ नाम रसो लज्जासंकाकरणलिंगो। मू. ( २२४ )वेलणओ रसो जहा-किलोइअकरणीओ लज्जणीअतरंति लज्जयामुत्ति?।
वारिज्जमि गुरुयणो परिवंदइ जं वहप्पोत्तं ।। कृ. विनयोपचारगुह्यगुरुदारमयांदानां व्यतिक्रम-स्थितिलङ्घनं तदुत्पन्नो व्रीडनको नाम रसो भवति, तत्र विनरयार्हानां विनयोपचारव्यतिक्रमे शिष्टस्य पश्चात् व्रीडा प्रादुरस्ति, पश्यत मया कथं पूज्यपूजाव्यतिक्रकमः कृत इति ?, तथा गुह्यं-रहस्यं तस्य च व्यतिक्रकमेऽन्यकथनादिलक्षणे व्रीडारसः प्रादुर्भवति, तथा गुरव-पूज्याः पितृत्वकलाग्राहकोपाध्यायादयस्तद्दारैश्च सहाब्रह्मसेवादिलक्षणे मर्यादाव्यतिक्रकम कृते लञ्जारसः प्रादुर्भवतीति, एवमन्योऽपि दृष्टव्यः, किंलक्षण इत्याह-लञ्जाशङ्कयोः करणं-विधानं लिङ्गं यस्य स तथा, तत्र शिरसोऽधोऽवनमनं गायत्रसङ्कोच इत्यादिहेतुका लञ्जा, मां न कचित् कश्चित् किञ्चिद्भणिष्यतीति सर्वत्राभिशङ्कितत्वं शङ्केति। __ अत्रोदाहरणं-'किलोइय' गाहा, इह कचिद्देशेऽयं समाचारो, यदुत-अभिनववध्या: स्वभा यतए प्रथमयोन्युइँदे कृते शोणितचर्चितं तन्निवसनं अक्षतयोनिरयं न पुनरग्रेऽप्यासेवितानाचारेति संज्ञापनार्थं प्रतिगृहं भ्राम्यते, सकलजनमसक्षं च श्वश्रूश्वशुरादिस्तदीयगुरुजनः सतीत्वख्यापनार्थंतद्वन्दत इति, एवं व्यवस्थिते सखीपुरतो वधूभणति-'कि लोइयकरणीउ'त्ति करणीक्रिया, ततश्च लौकिकक्रियाया-लौकिककर्त्तव्यात् सकाशात किमन्याल्लञ्जनीयतरं ?, न किञ्चिदित्यर्थः, इत्यतो लञ्जिताऽहं भवामि, किमिति?,-यतो 'वारेञ्जो' विवाः तत्र गुरुजनो वन्दते 'वहुप्पोत्तं'ति वधूनिवसनमिति।
अथ बीभत्सं हेतुतो लक्षणतश्चाहमू. ( २२५) असुइकुणिमदुइंसणसंजोगब्भासगंधनिष्फन्नो।
निव्वेअऽविहिंसालक्खथो रसो होइ बीभत्सो।। मू.( २२६ )बीभत्सो रसो जहा-असुइमलभरियअनिज्झरसभावदुग्गंधि सव्वकालंपि
धन्ना उ सरीरकलिं बहुमलकलुसं विमुचंति ।।