Agam Satik Part 20 Pragnapana Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 41

૧/-I-/૧૬૬
હવે અકર્મભૂમિના મનુષ્યોને કહે છે – અકર્મભૂમિમાં ત્રીશ પ્રકારના મનુષ્યો છે. તે ગીશ પ્રકારના ક્ષેત્રના ભેદથી થાય છે. પાંચ-પાંચ હૈમવત, હૈરમ્યવંત, હરિવર્ષ, રમ્ય વર્ષ, દેવગુરુ અને ઉત્તરકુરુ એ રીતે ૩૦ ક્ષેત્રો થયા. તેમાં હૈમવત અને હૈરાયવતમાં મનુષ્યો ગાઉપ્રમાણ શરીર્ની ઉંચાઈવાળા, પલ્યોપમના આયુવાળા, વજનાભનારાય સંઘયણવાળા, સમચતુરઢ સંસ્થાનયુક્ત હોય છે. ૬૪-પાંસળીવાળા, એકાંતર આહારી ઈત્યાદિ હોય છે.
હરિવર્ષ અને રમ્ય વર્ષમાં બે પલ્યોપમાયુવાળા, બે ગાઉ ઉંચા, વજનભનારાય સંઘયણી, સમચતુરસ સંસ્થાનયુક્ત, બે દિવસે આહાર કરનારા, ૧૨૮ પાંસળીવાળા, ૬૪-દિવસ સંતતિ પાલન કરનારા હોય છે. - - - દેવકુર અને ઉત્તરકુરમાં મનુષ્યો ત્રણ પલ્યોપમ આયુવાળા, ત્રણ ગાઉ ઉંચાઈવાળા, સમચતુરઢ સંસ્થાનવાળા, વજAષભનાટય સંઘયણયુક્ત હોય છે. ૫૬-પાંસળી વાળા છે, ત્રણ દિવસ ગયા બાદ આહાર કરે છે. ૪૯ દિવસ અપત્યની પાસના કરે છે.
આ બધાં ક્ષેત્રોમાં અંતદ્વીપની પેઠે મનુષ્યોને કલાવૃો આપેલ ભોગો હોય છે. પણ અંતરદ્વીપની અપેક્ષાએ ઉક્ત ત્રણે યુગલ ફોકોમાં ક્રમશ: અનંતગુણ માધુર્યાદિ જાણવા.
• સૂત્ર-૧૬૬ (ચાલુ) :
કમભૂમક મનુષ્યો કેટલા ભેદે છે ? પંદર ભેદે કહ્યા છે - પાંચ ભરત, પાંચ ઐરવત, પંચ મહાવિદેહ વડે. તેઓ સંક્ષેપથી બે ભેદે છે – આર્યો અને ઓછો. ઓછો કેટલા ભેદ છે ? અનેક ભેદે છે – શક, યવન, ચિલાત, શબર, ભભર, મુરંડોડ, ભડગ, નિણણગ, પકણીય, ફુલક્ષ, ગોંડ, સિંહલ, હરસ, ગોધ, કોંચ, બડ, ઈદમિલ, ચિલ્લલ, પુલિંદ, હારોસ, દોવ, વોક્કાણ, ગંધાહારગ, પહલિય, આઝલ, રોમપાસ, પઉસ, મલયાય, બંધુયાય, સૂયાલિ, કોંકણા, મેય, પd, માલવ, મમ્મર, આભાસિય, સક્ક, ચીણ, હઢિય, ખસ, ઘાસિય, નહર મોંઢ, ડોંબિલમ, લઓસ, ઓસ, કક્કેચ, અકખાણ, હૂણ, રોમણ, ભરુ ભરૂચ, ચિલાત આદિ.
• વિવેચન-૧૬૬ (ચાલુ) :
કર્મભૂમિમાં પંદર ભેદે મનુષ્યો છે. આ પંદર ભેદ ક્ષેત્રના ભેદથી થયા છે. પાંચ-પાંચ ભરત, ઐરાવત, મહાવિદેહ. તેના સંક્ષેપથી બે ભેદો કહે છે - આર્ય અને સ્વેચ્છ. હેય ધર્મોથી દૂર ગયેલ અને ઉપાદેય ધર્મોની સમીપ રહેલા તે આર્ય કહેવાય અને અવ્યક્ત ભાષા અને આચારવાળા પ્લેચ્છો કહેવાય. અથવા જેઓનો સર્વ પ્રકારનો વ્યવહાર શિણોને અસંમત છે તે સ્વેચ્છ. અાવકતવ્યતાથી પહેલાં મ્લેચ્છોને કહે છે - બ્લેચ્છો અનેક પ્રકારના છે. તેમના શક, ચવન આદિ ભેદો સૂત્રથી જાણવા.
• સૂત્ર-૧૬૬ ચાલુ થી ૧૦ : [૧૬૬] તે આર્યો કેટલા ભેદે છે ? બે ભેદે છે – ઋદ્ધિપ્રાપ્ત, અતૃદ્ધિપ્રાપ્ત.
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીક અનુવાદ/૧ ઋદ્ધિપ્રાપ્ત આયોં કેટલા ભેદે છે ? છ ભેદે કહ્યા છે - અરિહંત, ચક્રવર્તી, બલદેવ, વાસુદેવ, ચારણમુનિ, વિધાધર. વૃદ્ધિ પ્રાપ્ત આ કેટલા ભેદે છે ? નવ ભેદ – ક્ષેત્રાય, જાતિય, કુલાય, કમણિ, રિલાય, ભાષા), જ્ઞાનાય, દર્શનાર્ય, ચાર્ષિ .
ક્ષેમા કેટલા ભેદે છે ? સાડા પચીશ ભેદે કહ્યા છે.
[૧૬] રાજગૃહ-મગધ, ચંપા-ગ, તામલિMી-બંગ, કંચનપુર-કલિંગ, વાણારસી-કાશી, [૧૬૮] સાકેત-કોશલ, ગજપુકુરુ શૌરિય-કુશrd, કાંપિત્રપંચાલ, અહિચ્છમ-જંગલ, [૧૬] દ્વારાવતી-સૌરાષ્ટ્ર, મિથિલા-વિદેહ, વત્સકૌશાંબી, નંદિપુ-શાંડિલ્ય, ભક્િલપુસ્મલય, [૧૭] વરાટ-વત્સ, વરણ-આચ્છા, મૃતિકાવતી-દશાણ, ચેદી-શૌકિનકાવતી, સિંધુસૌવીર-જીતભય, [૧૧] મથુરાશુસેન, પાપા-ભંગ, પુરાવ-માષા, શ્રાવતી-કુણાલ, કોટી વર્ષ-લાટ, [૧] શ્વેતાંબિકા-કઈ એ આદિશો કહ્યા છે. [અહીં પહેલું કદમ રાજfalીનું, પછીનું નામ દેશનું છે. અહીં જિન ચકી, બળદેવ વાસુદેવની ઉત્પત્તિ થાય છે.
[૧૩] જાતિ આર્યો કેટલા ભેદ છે ? છ ભેદ - [૧૪] ભષ્ઠ, કલિંદ, વિદેહ, વેદગ, હરિત, ચુંચણ એ છ ઈભ્યજાતિ છે.
[૧૫] કુલ કેટલા ભેદ છે ? છ ભેદે છે – ઉગ્ર, ભોગ, રાજા , દ્વાકુ, જ્ઞાતિકૌરવ્ય. એમ કુલાર્યો કહ્યા.
તે કમ કેટલા ભેદે છે ? અનેક ભેદે છે – દૌણિક, સૌગિક, કપાસિક, સૂવૈકાલિક, ભાંડ વૈકાલિક, કોલાલિય, નર વાહનિક, તે સિવાયના બીજા તેવા પણ કમર્ણિ જાણવા.
શિવાય કેટલા ભેદે છે ? અનેક ભેદે છે - તુvi, dgવાય, પકારુ દેવડ, વટ, છર્વિક, કાષ્ઠપાદુકાકાર, મુંજપાદુકાકાર, છગકાર, વાર, પુસ્તકકાર, લેયકાર, ચિત્રકાર, શંખકાર, દંતકાર, ભાંડકાર, ઝિકાર, સેલગાર, કોટિકાર, તે પ્રકારના બીજા પણ.
ભાષા કેટલા ભેદ છે ? જેઓ અદ્ધમાગધી ભાષા વડે બોલે છે, તે ભાષા આર્યો કહેવાય છે. જ્યાં બ્રાહ્મીલિપી પ્રવર્તે છે, તે બ્રાહ્મી લિપીના અઢાર પ્રકારે લેખ વિધાન છે. તે આ રીતે – બ્રાહ્મી, યવનાની, દોસપુરીયા, ખરીણી, yકરસારિકા, ભોગવતી, પહાઈયા, અંતક્ષરિકા, અક્ષરસ્મૃષ્ટિકા, વૈનાયિકી,. નિલવિકી, અંકલિપી, ગણિતલિપી, ગાંધવલિપી, આદલિપી, માહેશ્વરી, દોમલિપી, પૌલિન્દી. તે ભાષા આર્યો કહ્યા.
જ્ઞાનાય કેટલા ભેદે છે ? પાંચ ભેદે કહેલ છે. તે આ - અભિનિબોધિકજ્ઞાનાયોં, જુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાનાર્યો, મન:પર્યવિજ્ઞાનાય, કેવળજ્ઞાનાય તે જ્ઞાનાયક@ા.
દર્શના કેટલા ભેદે છે ? તે બે ભેદે કહેલ છે - સરાણ દર્શનાર્ય