Agam Satik Part 20 Pragnapana Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 55

૨/-/-/૧૯૬ થી ૨૦૦
સૂત્રોનો યથાયોગ્ય વિચાર કરવો. પણ છઠ્ઠી, સાતમી પૃથ્વીમાં જે નકાવાસો છે. તે કૃષ્ણાગ્નિ વર્ણ જેવા ન કહેવા. કેમકે ત્યાં નારક જીવોની ઉત્પત્તિ સ્થાન સિવાય બધે શીતપરિણામ છે. પણ કૃષ્ણ અગ્નિના વર્ણ જેવી ઉષ્ણરૂપ નથી.
હવે પૂર્વોક્ત નરપૃથ્વીની જાડાઈનું પરિમાણ દર્શાવતી સંગ્રહણી ગાથા કહી છે. શીત - એંશી હજાર અધિક એક લાખ યોજન રત્નપ્રભાની જાડાઈ છે ઈત્યાદિ - ૪ - ૪ - સૂત્રાર્થમાં કહ્યા મુજબ જાણી લેવું. ત્યારપછી ઉપર-નીચે એક-એક હજાર યોજન મૂકીને જેટલી નસ્કાવાસને યોગ્ય નપૃથ્વીની જાડાઈ છે, તેનો સંગ્રહ દર્શાવતી ગાથા કહી છે. પછી નાવાસ સંખ્યા બતાવતી ગાથા કહી છે, જે સુગમ છે.
ЕЧ
• સૂત્ર-૨૦૧ ઃ
ભગવન્ ! પર્યાપ્ત-અપચતિા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોના સ્થાનો ક્યાં કહ્યા છે ? ગૌતમ ! ઉર્ધ્વલોકના એક દેશ ભાગમાં, અધોલોકના એક દેશ ભાગમાં, તીછલોકમાં કૂવા, તળાવ, નદી, દ્રહ, વાવ, પુષ્કરિણી, દીધિકા, ગુંજાલિકા, સર, સરપંક્તિ, સરસપંક્તિ, બિલ, બિલપંક્તિ, ઉત્ત્તર, નિર્ઝર, ચિલ્લલ, પલ્લવ, વપ, દ્વીપ, સમુદ્ર, સર્વે જળાશયોમાં, જળ સ્થાનોમાં આ પતા-પતા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયોના સ્થાનો કહ્ય છે. ઉપપાત, સમુદ્ઘાત, સ્વસ્થાનથી લોકના અસંખ્યાતમાં ભાગમાં હોય છે.
- વિવેચન-૨૦૧ :
સૂત્ર પૂર્વવત્. ઉર્ધ્વલોકમાં મેરુ આદિની વાવમાં રહેલ મત્સ્યાદિ અને અધોલોકમાં - અધોલૌકિક ગ્રામાદિમાં જાણવા.
સૂત્ર-૨૦૨ :
ભગવન્ ! પર્યાપ્તતા-પર્યાપ્તા મનુષ્યોના સ્થાનો માં કહ્યા છે ? ગૌતમ ! ૪૫-લાખ યોજન મનુષ્યક્ષેત્રમાં અઢીદ્વીપ-સમુદ્રોમાં, ૧૫-કર્મભૂમિમાં, ૩૦અકર્મભૂમિમાં, ૫૬-તદ્વીપોમાં પર્યાપ્તતા-અપાતા મનુષ્યોના સ્થાનો કહ્યા છે. ઉપપાત અને સ્વસ્થાનથી લોકા અસંખ્યાતમા ભાગમાં છે. સમુદ્દાત સર્વલોકમાં છે. • વિવેચન-૨૦૨ :
સૂત્ર સુગમ છે. સર્વલોકમાં સમુદ્લાત, કેવલી સમુદ્દાતને આશ્રીને કહ્યો છે.
હવે ભવનપતિના સ્થાન કહે છે.
• સૂત્ર-૨૦૩ થી ૨૦૫ ચાલુ :
[૨૦૩] ભગવન્ ! પતા-પયતા ભવનવાસી દેવોના સ્થાનો ક્યાં કહ્યા છે ? ભગવન્ ! ભવનવાસી દેવો કાં વસે છે ? ગૌતમ! આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીની ૧,૮૦,૦૦૦ યોજનની જાડાઈના ઉપર-નીચેના એક-એક હજાર છોડીને વચ્ચેના ૧,૭૮,૦૦૦ યોજન ભાગમાં ભવનવાસી દેવોના સાતક્રોડ બૌતેર લાખ ભવનો છે. તે ભવનો બહારથી ગોળ, અંદરથી ચોરસ, નીચે પુષ્કર કર્ણિકા સંસ્થાનથી સંસ્થિત, ઉત્કિર્ણ અંતરવાળી વિપુલ ગંભીર ખાઈ અને પરિખા ચોતરફ
Εξ
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ/૧
છે. પ્રાકાર-અટ્ટાલક-કપાટ-તોરણ-પ્રતિદ્વાર દેશ ભાગવાળા, યંત્રો-શતની-મુશલમુસુંઢીથી યુક્ત, અયોધ્યા, સદા યવાળા, સદા ગુપ્ત, ૪૮-કોષ્ટકરચિત, ૪૮વનમાળા યુક્ત, ક્ષેમ-શિવ-કિંકર દેવોથી દંડોપરીક્ષિત, લીંપણ-ગુંપણથી શોભિત, ગોશી-સરસ-ત ચંદન વડે હાથના થાપા મારેલ છે એવા, ચંદનના કળશો મૂકેલ, ચંદનના ઘટથી શોભિત તોરણો જેના લઘુ દ્વારમાં આવેલ છે એવા, ભૂમિની નીચે લાગેલ અને ઉપર લટકાવેલ ફૂલની માળાઓના ઝુમખાંવાળા, વેરાયેલ પંચવર્ણી સરસ સુગંધી પુષ્પના ઢગલાની શોભાયુકત કાળો અગરુ-શ્રેષ્ઠ કદ્રુપ-તુકની ધૂપથી મઘમઘતા અને ગંધ વડે રમણીય, શ્રેષ્ઠ સુગંધથી ગંધિત, ગંધવર્ણીભૂત, અપ્સરા ગણના સમુદાયથી વ્યાપ્ત, દીવ્ય વાંજિત્ર શબ્દયુક્ત, સર્વત્નમય, અતિસ્વચ્છ, સ્નિગ્ધ, કોમળ, ઘસીને સાફ કરેલા, રજરહિત, નિર્મળ, નિષ્પક, નિરાવરણ, કાંતિ-પ્રભા-કીરણોયુક્ત, ઉધોતવાળા, પ્રાસાદીય, દર્શનીય, અભિરૂપ, પ્રતિરૂપ છે.
અહીં પતિ-અપચપ્તિા ભવનવાસી દેવોના સ્થાનો છે. ઉપપાત-રામુદ્દાત
સ્વસ્થાનથી લોકના અસંખ્યાત ભાગમાં છે. ત્યાં ઘણાં ભવનવાસી દેવો રહે છે.
તે આ
[૨૪] અસુર, નાગ, સુવર્ણ, વિદ્યુત, અગ્નિ, દ્વીપ, ઉદધિ, દિશિ, પવન, સ્વનિત એ દશ ભવનવાસી કુમારો છે.
[૨૦૫-ચાલુ] ભૂષણમાં (૧) ચૂડામણિરત્ન મુગટ, (૨) નાગની ફેણ, (૩) ગરુડ, (૪) વજ્ર, (૫) પૂર્ણ કલશાંકિત મુગટ, (૬) સિંહ, (૭) ઘોડો, (૮) હાથીરૂપ શ્રેષ્ઠ ચિહ્ન છે, (૯) આશ્ચર્યકારી મગર, (૧૦) વર્ધમાનક એ ચિહ્નો અનુક્રમે અસુકુમારાદિ ભવનવાસી દેવોના છે.
તેઓ સુરૂપ, મહર્ષિક, મધુતિક, મહાબલ, મહાયશ, મહાનુભવ, મહાસૌમ્ય, હારથી વિરાજિત છાતીવાળા, કડગ અને મ્રુતિથી સ્તંભિત ભૂજાવાળા, ગદ-કુંડલથી સૃષ્ટ ગંડતલવાળા, કર્ણપીઠધારી, વિચિત્ર હસ્તાભરણવાળા, વિચિત્ર માલ-મૌલિ-મુગટ યુક્ત, કલ્યાણગ-પ્રવર વસ્ત્ર ધારણ કરેલ, કલ્યાણક પ્રવર માળા-અનુલેપનધર, દેદીપ્યમાનશરીરી, લાંબી લટકતી વનમાળા ધારણ કર્તા, દિવ્ય એવા વર્ણ, ગંધ, સ્પર્શ, સંઘયણ, સંસ્થાન, ઋદ્ધિ, ધૃતિ, પ્રભા, છાયા, અર્ચી, તેજ, વેશ્યા વડે દશે દિશાઓને ઉધોતીત, પ્રભાસિત કરતા, ત્યાં પોતપોતાના લાખો ભવનવાસો, હજારો સામાનિકો, ત્રાયશ્રિંશકો, લોકપાલો, અગ્રમહિષી, પર્યાદાઓ, અનિકો, અનિકાધિપતિઓ, હજારો આત્મરક્ષક દેવો, બીજા પણ ઘણાં ભવનવાસી દેવોનું આધિપત્ય, પૌરોપત્ય, સ્વામીત્વ, ભર્તૃત્વ, મહત્તરકત્વ, આજ્ઞા-ઐશ્વર્ય-સેનાપત્ય કરતા, પાલન કરતા, મહા આહત-નૃત્ય-ગીત-વાજિંત્ર-તંતી-તલ-તાલ-ત્રુટિતઘનમૃદંગના રવ આદિ વડે દિવ્ય ભોગ ભોગવતા રહે છે.