Agam Satik Part 20 Pragnapana Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 89

૧૬૩
|-|૨૨૯૭ આપતા તેઈન્દ્રિય, અપયા બેઈન્દ્રિયો ક્રમશઃ વિશેષાધિક છે.
૫૩ થી ૬૪ - પર્યાપ્તા પ્રત્યેક શરીર ભાદર વનસ્પતિકાય, પયક્તિા ભાદર નિગોદ, પતિ બોદર પૃedી, પયક્તિા ભાદર અપુe, પયક્તિા ભાદર વાયુ, અપયfપ્તા બાદ તેઉ અપયતા પ્રત્યેકશરીર ભાદર વનસ્પતિ, આપયક્તિા બાદર નિગોદો, અપયત બાદર પૃથવી, અપયક્તિા ભાદર અe, આપતા ભાદર વાયુ, અપચતા સૂક્ષ્મ તેઉ ક્રમશઃ અસંખ્યાતગણાં છે. ૬ થી ૭ - ઉપયfiા સુક્ષ્મ પૃedીઅપMિા સુમ અપ, અપયતા સૂમ વાયુ ક્રમશઃ વિશેષાધિક છે. ૬૮ થી ૬૧ - તેથી પતિ સૂક્ષ્મ તેઉ, પયા સૂમ પૃedી, પર્યતા સૂક્ષ્મ અપ, પર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ વાયુ વિશેષાધિક છે. ૨ - અપતિ સૂક્ષ્મ નિગોદ અસંખ્યાતપણાં, 93-પતિ સૂક્ષ્મ નિગોદ સંખ્યાલગણાં છે.
૪ થી ૬ : અભવ્યો, પતિત સમૃષ્ટિ , સિદ્ધો ક્રમશ: અનંતગણ છે, gયતા ભાદર વનસ્પતિ અનંત ગણા છે, ૩૮-ભાદર પયક્તિા વિશેષાધિક છે, 96-અપયfપ્તા ભાદર વનસ્પતિ અસંખ્યાતપણાં છે, ૮૦-ભાદર અપયક્તિા વિશેષાધિક છે, ૮૧-ભાદર જીવો વિશેષાધિક છે. -અપયતિ સૂક્ષ્મ વનસ્પતિ અસંખ્યાતગણી છે, ૮૩-સૂમ પિયતા વિશેષાધિક છે, ૮૪-સપ્તિા સૂબ વનસ્પતિ સંખ્યાતપણાં છે. ૮૫-સૂક્ષ્મ પર્યાપ્તા વિશેષાધિક છે. ૮૬-સૂક્ષ્મ વિશેષાધિક છે. ૮૦-ભવસિદ્ધિકો વિશેષાધિક છે, ૮૮-નિગોદો વિશેષાધિક છે. ૮૯વનસ્પતિજીનો વિશેષાધિક છે. 6,૯૧ એકેન્દ્રિયો, તિર્યંચ ક્રમશઃ વિશેષાધિક છે. ૧ થી ૮ : મિશ્રાદેષ્ટિ, અવિરતિ, સકષાયી, છકાસ્થ, સયોગી, સંસારી, સજીવો ઉત્તરોત્તર વિશેષાધિક છે.
• વિવેચન-૨૯૭ :
ભગવનું ! સર્વ જીવોના અલાબદુત્વ મહાદંડકનું વર્ણન કરીશ • સૂત્ર ચીશ. આના દ્વારા જણાવે છે - તીર્થકર અનુજ્ઞા માત્ર સાપેક્ષ જ ગણધરો સૂગ ચના કરે છે. પણ શ્રતાભ્યાસ સાપેક્ષ નહીં. અથવા એમ જણાવે છે - કુશલ કાર્યમાં પણ ગુરની અનુજ્ઞા વિના પ્રવૃત્તિ ન કરવી, અન્યથા વિનયપણું ન ઘટે.
વિનયનું લક્ષણ - પોતાના આત્મા ગુરુને નિવેદિત કર્યો છે, ગુરુની ચિતવૃત્તિને અનુસરે છે, મુક્તિ માટે હંમેશા પ્રયત્ન કરે છે, તે શિષ્ય. તે ગુરુ કેવા હોય ? ધર્મજ્ઞ, ધર્મકd, ધર્મપ્રવર્તક અને પ્રાણીઓને ધર્મશાસ્ત્રના અર્થનો ઉપદેશ કરનાર હોય, તે ગુર
હવે કૃપતિજ્ઞાનુસાર મહાદંડકનું વર્ણન કરે છે –
૧-સૌથી થોડાં ગર્ભજ મનુષ્યો છે, કેમકે તે સંખ્યાતા કોટાકોટી પ્રમાણ છે. ૨-તેનાથી મનુષ્ય સ્ત્રી સંખ્યાતગણી છે, કેમકે તે ૨૭ગુણી છે. 3-તેનાથી પર્યાપ્તા બાદર તેઉકાયિક અસંખ્યાતપણાં છે - x - ૪-તેનાથી અનુત્તરોપપાતી દેવો અસંખ્યાતપણાં છે. • X - ૫-તેનાથી ઉપલી સૈવેયકના દેવો સંખ્યાતપણાં છે - X
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ/૧ • કારણ ત્યાં ઘણા વિમાનો છે - x • ૬-તેનાથી મધ્યમ રૈવેયકના દેવો સંખ્યાલગણાં છે. તેનાથી નીચેના પૈવેયકના દેવો સંખ્યાલગણાં છે. ૮-તેનાથી અમ્રુતકલાના દેવો સંખ્યાતપણાં છે. તેનાથી આરણકાના દેવો સંખ્યાલગણાં છે. જો કે આરણ અને અયુત બંને સમશ્રેણિક છે, વિમાનસંખ્યા પણ સરખી છે, તો પણ કૃષ્ણપાલિક જીવો તથા સ્વભાવથી દક્ષિણ દિશામાં ઉપજે છે. •x - ૧૦-તેનાથી પ્રાણતકાના દેવો સંખ્યાતગણાં છે.
૧૧-તેનાથી આનતકલાના દેવો સંખ્યાલગણાં છે. અહીં આરણકલાવતું વિચાર્યું. ૧૨-તેનાથી સાતમીનાકના નારકો અસંખ્યાતગણાં છે - x - ૧૩-તેનાથી છઠ્ઠી નકવાળા અસંખ્યાતગણા છે. પૂર્વદિશાની અપેક્ષાએ નૈરયિકોના અલાબહત્વનો વિચાર કર્યો. ૧૪-તેનાથી સહસારકા દેવો અસંખ્યાતપણાં છે • x • ૧૫-તેનાથી મહાશુક ક૫ દેવો અસંખ્યાતગણાં છે. કેમકે અહીં ઘણાં વિમાનો છે. વિમાનો ૪૦,૦૦૦ છે, નીચે-નીચેના વિમાનમાં ઘણાં વધારે દેવો છે. ૧૬-તેનાથી પાંચમી નરકમાં નાહો અસંખ્યાતપણાં છે. -x- ૧૭તેનાથી લાંતકકથદેવો અસંખ્યાતપણાં છે x- ૧૮-તેનાથી ચોથી નકના નાકો અસંખ્યાતપણાં છે, યુક્તિ પૂર્વવતું. ૧૯તેનાથી બ્રહ્મલોકકલા દેવો અસંખ્યાતપણાં છે. યુક્તિ પૂર્વવતું. ૨૦-તેનાથી ત્રીજી. નકના નારકો અસંખ્યાતપણાં જાણવા.
૨૧-તેનાથી માહેન્દ્રકા દેવો અસંખ્યાતપણાં છે. ૨૨-તેનાથી સનકુમારકલા દેવો અસંખ્યાતપણાં છે. બધે યુક્તિ પૂર્વવતું. ૨૩-તેનાથી બીજી નરકના નારકો અસંખ્યાતગણાં છે. સાતમીથી બીજી પૃથ્વી સુધી પ્રત્યેકને સ્વસ્થાનની અપેક્ષાઓ વિચારતાં બધાં ઘનીકૃત લોક શ્રેણીના અસંખ્યાતમા ભાગ આકાશપ્રદેશ સશિ પ્રમાણ છે. ૨૪-તેનાથી સમૃદ્ધિમમનુષ્યો અસંખ્યાતપણાં છે. • x • ૨૫-તેનાથી ઈશાનકાદેવો અસંખ્યાતપણાં છે - x - x • ૨૬-તેનાથી ઈશાનકલાદેવી સંખ્યાતગણી છે, કેમકે તે બત્રીશગણી છે. - x • ૨૭-તેનાથી સૌધર્મકતા દેવો સંખ્યાતગણાં છે, કેમકે ત્યાં ઘણાં વિમાનો છે. ૩૨ લાખ વિમાનો છે. દક્ષિણ દિશામાં હોવાથી કૃષ્ણપાક્ષિક જીવો ઘણાં ઉપજે છે [પ્રશ્ન આ યુક્તિ બીજા-ચોયા કલામાં પણ કહી છે, તો ત્યાં અસંખ્યાતગણા અને અહીં સંખ્યાલગણાં કેમ કહ્યા?
[ઉ] શાસ્ત્ર પ્રામાયથી આ માનવું, અહીં પાઠની ભ્રાંતિ નથી - ૪ - ૨૮તેનાથી સૌધર્મકપદેવીઓ સંખ્યાતગણી છે, કેમકે તે દેવોથી ૧૨-ગણી છે. ૨૯દેવીથી અસંખ્યાતપણાં ભવનવાસી દેવો છે. - X - X - 30-તેનાથી ભવનવાસિની દેવીઓ સંખ્યાતગણી છે. કેમકે તે બબીશગણી છે.
૩૧-તેનાથી પહેલી પૃથ્વીના નારકો અસંખ્યાતપણાં છે - x-x - ૩૨-તેનાથી ખેચર પંચેન્દ્રિય તિચિયોનિક પુરષો અસંખ્યાતપણાં છે - X - X - 33-તેનાથી ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક સ્ત્રીઓ સંખ્યાતગણી છે. કેમકે તે ત્રણગુણી છે - x • ૩૪તેનાથી સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક પુરુષો સંખ્યાલગણાં છે * * * * * ૩૫