Agam Satik Part 20 Pragnapana Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 92

૪/-|-|૨૯૮
સ્થિતિ? જઘન્ય, ઉત્કૃષ્ટ પણ અંતર્મુહૂર્ત પર્યાપ્તા તમઃપ્રભા પૃથ્વીનૈરયિકની સ્થિતિ? જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૧૭ સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ આંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૨૨
સાગરોપમ છે.
૧૬૯
ભગવન્ ! અધઃસપ્તમી પૃથ્વી નૈરયિકની કેટલી સ્થિતિ છે ? ગૌતમ ! જઘન્ય ૨૨-સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ ૩૩-સાગરોપમ. અપચાિ અધઃસપ્તમી પૃથ્વી નૈરયિકની કેટલી સ્થિતિ છે ? જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ આંતર્મુહૂર્ત છે. પર્યાપ્તા અધઃસપ્તમી પૃથ્વી નૈરયિકની સ્થિતિ કેટલી છે ? જઘન્ય અંતર્મુહૂર્તન્યૂન ૨૨-સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટી અંતર્મુહૂર્તન્યૂન ૩૩-સાગરોપમ છે.
• વિવેચન-૨૯૮ -
હવે ચોથું પદ કહે છે. તેનો સંબંધ આ છે – પૂર્વના પદમાં દિશાની અપેક્ષાએ અલ્પબહુત્વની સંખ્યા નિર્ધારિત કરી. અહીં તે જીવોની જન્મથી મરણ સુધીના નાકાદિ પર્યાયરૂપે નિરંતર સ્થિતિનો વિચાર કરાય છે. આ સંબંધથી પ્રાપ્ત સ્થિતિપદનું
સૂત્ર –
ભગવન્ ! નૈરયિકોની સ્થિતિ કેટલી છે ? જેના વડે રહેવાય તે સ્થિતિ – આયુક્ કર્મનો અનુભવ કે જીવન. જો કે અહીં જીવે મિથ્યાત્વાદિ હેતુથી ગૃહીત, જ્ઞાનાવરણીયાદિ રૂપે પરિણત કર્મ પુદ્ગલોનું જે રહેવું તે સ્થિતિ. તો પણ નાકાદિ વ્યવહારનો હેતુ જે આયુકર્મનો અનુભવ તે પણ સ્થિતિ કહેવાય. તે આ – જો કે નરકગતિ, પંચેન્દ્રિયજાતિ આદિ નામકર્મના ઉદયને આશ્રીને નારકત્વ પર્યાય છે, તો પણ ઉદયના પ્રથમ સમયે નકક્ષેત્રને અપ્રાપ્ત છતાં નારકપણાંનો વ્યવહાર થાય છે. - ૪ - ૪ - માટે અહીં નાકપણાંના વ્યવહારનું કારણ આયુકર્મના અનુભવને ઉક્ત વ્યુત્પતિથી સ્થિતિ કહી છે. ભગવત્ ઉત્તર આપે છે. હે ગૌતમ ! ઈત્યાદિ. અહીં
પર્યાપ્ત-અપર્યાપ્તાના વિભાગ સિવાય સામાન્યથી ઉત્તર આપેલ છે. પર્યાપ્તા-અપર્યાપ્તાના
વિભાગ વડે સ્થિતિનો વિચાર કરતાં અપર્યાપ્તાદિ સૂત્ર જાણવા.
અહીં અપર્યાપ્તા લબ્ધિ અને કરણ વડે બે ભેદે છે – તેમાં નાસ્કો, દેવો, અસંખ્યાત વર્ષાયુષ્ક તિર્યંચ અને મનુષ્યો કરણો વડે જ અપર્યાપ્તા છે. કેમકે લબ્ધિ અપર્યાપ્તાની તેઓમાં ઉત્પત્તિ નથી - ૪ - અંતર્મુહૂર્ત સુધી અપર્યાપ્તા હોય છે. બાકીના તિર્યંચ અને મનુષ્યો ઉત્પત્તિ સમયે અને લબ્ધિ વડે અપર્યાપ્તા હોય છે.
એટલે કરણ અપર્યાપ્તા અને લબ્ધિ અપર્યાપ્તા બંને છે.
અપર્યાપ્તા જઘન્યથી અને ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત પર્યન્ત હોય છે. માટે કહ્યું છે – જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી અપર્યાપ્તાની સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્ત છે. અપર્યાપ્તાનો કાળ પૂરો થયા પછી બાકીનો પર્યાપ્તાનો કાળ છે. તેથી પર્યાપ્તાના સૂત્રમાં કહ્યું છે – જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન દશ હજાર વર્ષ ઈત્યાદિ - ૪ - સામાન્ય નરક પૃથ્વીને આશ્રીને વિચાર્યુ. હવે પૃથ્વીના વિભાગ વડે વિચારે છે. તેમાં રત્નપ્રભા ઈત્યાદિ બધું સુગમ છે.
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ/૧
સૂત્ર-૨૯૯ થી ૩૦૫ :
[૨૯] ભગવન્ ! દેવોની કેટલો કાળ સ્થિતિ છે ? ગૌતમ ! જઘન્ય ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટ ૩૩-સાગરોપમ. અપર્યાપ્ત દેવોની કેટલી સ્થિતિ છે ? ગૌતમ ! જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૩૩-સાગરોપમ
૧૭૦
ભગવન્ ! દેવીની કેટલો કાળ સ્થિતિ છે ? જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી ૫૫-પલ્યોપમ. અપચાિદેવીની સ્થિતિ? ગૌતમ ! જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન દશ હજાર વર્ષ. ઉત્કૃષ્ટથી તમુહૂર્ત ન્યૂન પંચાવન પલ્યોપમની સ્થિત્વિ છે.
ભગવન્ ! ભવનવાસી દેવોની કેટલો કાળ સ્થિતિ છે ? ગૌતમ ! જઘન્યથી દશ હજાર વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી સાધિક સાગરોપમ. અપતિ ભવનવાસી દેવોની સ્થિતિ? જઘન્ય, ઉત્કૃષ્ટ અંતર્મુહૂર્ત પતિ ભવનવાસી દેવોની સ્થિતિ? જઘન્યે આંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન સાતિરેક સાગરોપમ છે.
ભગવન્ ! ભવનવાસી દેવીની કેટલી કાળ સ્થિતિ કહી છે ? ગૌતમ ! જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી સાડા ચાર પલ્યોપમ છે. પર્યાપ્ત ભવનવાસી દેવીની સ્થિતિ ? જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ આંતર્મુહૂ. પા ભવનવાસી દેવીની સ્થિતિ ? જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન દશ હજાર વર્ષ અને ઉત્કૃષ્ટથી આંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન સાડા ચાર પલ્યોપમની કહી છે.
ભગવન્ ! અસુરકુમાર દેવોની સ્થિતિ કેટલી છે? ગૌતમ! જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી સાતિરેક સાગરોપમ છે. અપર્યાપ્તા અસુકુમારોની સ્થિતિ? જઘન્યથી, ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત પર્યાપ્તતા અસુરકુમારની ? જઘન્યથી
તમુહૂર્ત ન્યૂન ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી તમુહૂર્ત ન્યૂન સાતિરેક સાગરોપમ છે.
ભગવન્ ! સુકુમાર દેવીની કેટલી સ્થિતિ છે? ગૌતમ ! જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી સાડાચાર પલ્યોપમ અપર્યાપ્ત અસુકુમાર દેવીની ? જઘન્ય, ઉત્કૃષ્ટપણ અંતર્મુહૂત્ત અસુરકુમારી પર્યાપ્ત દેવીની સ્થિતિ કેટલી ? જઘન્યથી અંતર્મુહૂ ન્યૂન ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી તમુહૂર્ત ન્યૂન સાડાચાર
પલ્યોપમની છે.
ભગવન્ ! નાગકુમાર દેવોની કેટલી સ્થિતિ છે? ગૌતમ ! જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટ દેશોન બે પલ્યોપમ છે. પર્યાપ્તા નાગકુમારની સ્થિતિ? જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ બંને અંતર્મુહૂર્ત. પર્યાપ્તતા નાગકુમારની સ્થિતિ? જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન દેશોન બે પલ્યોપમની છે.
ભગવન્ ! નાગકુમારી દેવીની સ્થિતિ કેટલી છે ? ગૌતમ ! જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી દેશોન પલ્યોપમ અપાતા નાગકુમારદેવીની ? જઘન્ય, ઉત્કૃષ્ટ બંને અંતર્મુહૂર્ત પર્યાપ્તા નાગકુમાર દેવીની ? જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત ન્યૂન