Agam Satik Part 20 Pragnapana Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 67

૨-I-૨૩૫ થી ૨૫૬
૧૧૯
૧૨૦
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ/૧ કરવા “પરંપરાગત” વિશેષણ મૂક્યું. જ્ઞાન-દર્શન-ચારિકરૂપ પંપરાથી અથવા મિથ્યાષ્ટિ, સારવાદન, સમ્ય મિથ્યાદૃષ્ટિ આદિ ચૌદ ગુણસ્થાનકોની પરંપરાથી મુકિતને પામેલા છે. કેટલાક વાદીઓ – “કર્મ કવચથી નહીં મુકાયેલા માને છે" -x- “તીર્થને માટે કરી સંસારમાં અવતાર ધારણ કરવો” એ વાત માને છે. તેમના મતનો નિષેધ કરવા કહે છે - કમરૂપ કવચ રહિત, પ્રબળપણે - ફરી સંસારમાં અવતાર ન ધારણ કરવારૂપે જેણે કર્મરૂપ કવચનો ત્યાગ કર્યો છે એવા. તેથી જ • શરીરના અભાવે જરારહિત, મરણરહિત - કેમકે શરીર સહિત હોવાથી તેને પ્રાણના ત્યાગરૂપ મરણનો અસંભવ છે. * * * * * વળી તેઓ સંગરહિત છે, કેમકે બાહ્ય અત્યંતર પરિગ્રહ રહિત છે.
સર્વ દુ:ખને તરી ગયેલા, જન્મ-જા-મરણ અને તેના બધાંના કારણભૂત કર્મોનો સમગ્રપણે નાશ થયેલ હોવાથી વિશેષથી મુકાયેલા, તેથી સર્વ દુઃખને તરી ગયેલ • કેમકે દુ:ખના કારણોનો અભાવ છે, તેથી જ સિદ્ધો અવ્યાબાધ શાશ્વત સુખને અનુભવે છે.
| મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલા પદ-૨-નો ટીકા સહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ
કરીએ, તેને અનંત વર્ગમૂળોથી ઘટાડતા -x- સિદ્ધપણાના પ્રથમ સમયાભાવી સુખ માત્ર રહે, તે પણ સર્વ આકાશમાં ન સમાય. - x • અહીં ભાવાર્થ આ છે - વિશિષ્ટ આનંદરૂપ સુખ ગ્રહણ કરવું કે જ્યાંથી આરંભી શિષ્ટ પુરુષો સુખ શબ્દનો પ્રયોગ કરે છે. •x• તે સુખથી માંડીને એક એક ગુણની વૃદ્ધિના તારતમ્યથી સુખને અનંતગુણ પર્યન્ત વધારવું. જેનાથી બીજું કોઈ ચડીયાતું ન હોય એવું છેવટનું સુખ એવું અત્યંત ઉપમારહિત, એકાંત ઉત્સુકતાની નિવૃત્તિરૂપ અત્યંત સ્થિરતારૂપ છેલ્લી કોટીનું સુખ તે સર્વદા સિદ્ધોને હોય તે સુખથી માંડીને પ્રથમના સુખથી ઉપર વચ્ચે રહેલ તારતમ્યથી સુખના વિશેષરૂપ અંશો, સવકાશના પ્રદેશોથી ઘણાં વધારે છે, માટે કહ્યું સવકાશમાં ન સમાય. - ૪ -
હવે સિદ્ધના સુખોની નિરૂપમતા બતાવે છે – જેમ કોઈ મ્લેચ્છ ગૃહનિવાસાદિ બહુ પ્રકારના નગરના ગુણો જાણવા છતાં અરણ્યમાં જઈ અન્ય પ્લેચ્છોને કહેવા સમર્થ નથી. કેમકે તેની પાસે ઉપમાનો અભાવ છે. આનો ભાવાર્થ કથાનકથી જાણવો, તે આ છે - એક મહા અરણ્યવાસી પ્લેચ્છ અરણ્યમાં રહે છે. એક સમયે અશ્વથી હરણ કરાયેલ એક રાજા અટવીમાં આવ્યો. તે તેણે જોયો સકારીને રાજાને પોતાને ગામે લઈ ગયો. રાજા પણ તેને નગરમાં લઈ ગયો. તેને ઉપકારી સમજી અત્યંત સન્માન કર્યું. રાજાની જેમ રહેવા લાગ્યો. કેટલાંક કાળે અરણ્યમાં પાછો આવ્યો. અરણ્યવાસીઓએ પૂછ્યું - નગર કેવું લાગ્યું ? તે જાણવા છતાં સ્વેચ્છ ઉપમાના અભાવે કંઈ કહી ન શક્યો.
એ પ્રમાણે સિદ્ધોનું સુખ અનુપમ છે. કેમકે ઉપમા નથી. તો પણ બાળજનોને સમજાવવા કંઈક સરખાપણું કહે છે - X - જેમ કોઈ પુરુષ સર્વ કામના ગુણયુકત, સર્વ પ્રકારના સૌંદર્ય વડે સંસ્કારવાળું ભોજન ખાઈને સુધા-તૃષાથી રહિત થયેલો અમૃતથી તૃપ્ત થયેલ હોય તેમ રહે છે. તેમ નિવણિપાપ્ત સિદ્ધો આદિ-અનંતકાળ વૃદ્ધ-સર્વ પ્રકારની ઉત્સુકતાની નિવૃત્તિ થવાથી પરમ સંતોષને પ્રાપ્ત થયેલા, ઉપમા અભાવે અનન્ય સદેશ, પડવાનો અભાવ હોવાથી શાશ્વત, • x • અવ્યાબાધ સુખને પ્રાપ્ત રહે છે.
એનો વિશેષ વિચાર કરે છે – feત - બાંધેલ આઠ પ્રકારના કર્મ જેઓએ Mાત - ભસ્મીભૂત કર્યા છે, અનેક ભવના કર્મરૂપ ઈંધણ બાળી નાંખેલ છે. ગોવા સિદ્ધો છે. સામાન્યથી કમદિ સિદ્ધો પણ કહેવાય છે. •x - તેથી તેનો નિષેધ કરવા કહે છે. યુદ્ધ - અજ્ઞાન નિદ્રામાં સુતેલ જગતમાં પર-ઉપદેશ વિના જીવાદિ રૂપ તવને જણેલ છે એવા. સર્વજ્ઞ સર્વદર્શી સ્વભાવરૂપ બોધવાળા. વળી “સંસાર અને નિવણમાં રહેલ નથી, પણ વિશ્વ કલ્યાણાર્થે રહેલ છે “એવાનો નિષેધ કરતાં કહ્યું - પરત - જેઓ સંસાર કે પ્રયોજનના અંતને પામેલા છે તે. તથા ભવ્યત્વ વડે સૂચિત સકલ પ્રયોજન સમાપ્તિ વડે સમગ્ર કર્તવ્યશક્તિ હિત.
કેટલાંક સદૈચ્છવાદીઓ ક્રમ સિવાય સિદ્ધપણું જણાવે છે - x - તેનો નિષેધ