Agam Satik Part 20 Pragnapana Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 45

૧/-I-/૧૯૦
૫
કષાય વીતરાગ ચાસ્મિાર્યો. તે આ સયોગી કેવલી ક્ષીણ કપાય વીતરાગ ચા»િાર્યો
અયોગી કેવલી ક્ષીણકષાય વીતરાગ ચાસ્ત્રિયોં કેટલા ભેદ છે? બે ભેદે છે : પ્રથમ સમય અને આપથમ સમય અયોગી કેવલી ક્ષlણ કષાય વીતરાગ ચાઢિયા અથવા ચરમસમય અને અચરમ સમય કેવલી #lણ કરાય વીરાણા ચાઆિર્યો. તે આ અયોગી કેવલી તે આ કેવલી ક્ષlણ કષાયતે ક્ષીણ કષાય, તે વીતરાગ ચાસ્મિાર્યો.
અથવા ચાસ્મિાર્યો પાંચ ભેદે છે – સામાયિક ચાસ્ત્રિય, છેદોપસ્થાપનીય ચા»િાય, પરિહાર વિશુદ્ધિ ચાસ્ટિાર્સ, સૂક્ષ્મ સંપરાય ચા»િાર્ય અને યથાખ્યાત ચાઆિર્ય.
સામાયિક ચાઆિર્ય કેટલા ભેદ છે ? બે ભેદ છે - ઇત્વરિક અને યાવકથિત સામાયિક ચાસ્ત્રિ. તે સામાયિક ચાસ્મિાર્ય.
છેદોપસ્થાપનીય ચાસ્ત્રિાર્થ કેટલા ભેદે છે ? બે ભેદે છે . સાતિચાર અને નિરતિચાર છેદોપસ્થાપનીય ચાસ્મિાર્ય. • x -
પરિહાર વિશુદ્ધિ ચા»િાર્ય કેટલા ભેદ છે ? બે ભેદે છે . નિર્વિશમાનક અને નિર્વિષ્ટકાયિક પરિહર વિશુદ્ધિ અસ્મિાર્ય
સૂક્ષ્મ સંપરાય ચાસ્ત્રિાર્થ કેટલા ભેદે છે ? બે ભેદે છે . સંલિશ્યમાન અને વિશુદ્ધયમાન સૂક્ષ્મ સંપરાય યાસ્મિાર્ય.
યથાખ્યાત યાસ્મિાર્ય બે ભેદ છે - છાWe અને કેવલી યથાખ્યાત ચાસ્મિાર્ય. તે યથાખ્યાત ચાસ્ત્રિાર્ય કહા. તે સ્મિાર્ય કહ્યા, તે અનુદ્ધિપાતાર્ય. તે કમભુમક કહ્યા. તે ગર્ભ યુcક્રાંતિક કહ્યા. તે મનુષ્યો કI.
• વિવેચન-૧૦ ચાલુ :
આરંભની ટીકા સુગમ છે. તેમાં પ્રથમ સમય એટલે ઉપશાંત કષાયવાદિ વિશેષતાના પ્રથમ સમયે વર્તનાર. Hપ્રથમ સમય - દ્વિતીયાદિ સમયમાં વર્તતા. ધરમ HEવ • તે ઉપશાંત કપાયવાદિના છેલ્લા સમયે વર્તતા. મઘરH - ચરમની પૂર્વેના બે ચરમ, ત્રણ ચરમ સમયાદિમાં વર્તતા.
સામાયિકાદિ ચાસ્ત્રિોનું સ્વરૂપ આ છે. સE - રાગ દ્વેષ રહિતત્વથી ય • ગમન તે સમાય. આ બીજી પણ સાધુક્રિયાઓનું ઉપલક્ષણ સૂચવે છે. કેમકે સાધુઓની બધી ક્રિયા રાગદ્વેષ રહિત છે. સમાય વડે કે સમયમાં થયેલ તે સામાયિક અથવા સપ - જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રનો આવ • લાભ તે સામાયિક. -x• તે સર્વ સાવધવિરતિરૂપ છે. જો કે બધાં ચાોિ સામાયિક૫ છે, તો પણ છેદાદિ વિશેષણો વડે વિશિષ્ટ અર્થથી અને નામાંતરથી તેના જુદા જુદા ભેદો થાય છે. પ્રથમ ચામિ વિશેષણ રહિત હોવાથી તેનો ‘સામાયિક' શબ્દથી વ્યવહાર થાય છે. આ સામાયિક બે ભેદે છે - ઈવર, ચાવકયિક.
ઈવર - થોડા કાળનું, ચાવકથિક - જીવનપર્યા. ઈવર સામાયિક ભરત
૩૬
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ/૧ અને રવતમાં પહેલા-છેલ્લા તીર્થકરના તીર્થમાં અનારોપિત મહાવ્રતવાળો શૈક્ષ જાણવો. યાવકયિક - પ્રવજ્યા સ્વીકાર કાળથી જીવનપર્યત હોય છે. તે ભરત -
વતના મધ્યના બાવીશ તીર્થકરના તીર્થમાં તથા મહાવિદેહના તીર્થકરના તીર્થના સાધુને જાણવું. કેમકે તેમને ઉપસ્થાપનાનો અભાવ છે.
ઉપરોકત અર્થને જણાવનાર ત્રણ ગાયા પણ અહીં વૃત્તિકારશ્રીએ નોંધેલી છે.
(શંકા) ઈવર સામાયિક પણ – “હું ચાવજીવ સામાયિકનો સ્વીકાર કરું છું." એમ જીવનપર્યન્ત સ્વીકારાય છે, ઉપસ્થાપના કાળે તેના પરિત્યાગથી વ્રતભંગ કેમ ન થાય?
(સમાધાન) પૂર્વે જ કહ્યું કે બધાં ચારિત્રો સામાન્યથી સામાયિક ચારૂિપ છે, કેમકે બધામાં સાવધ યોગ વિરતિ છે. પણ છેદાદિ વિશુદ્ધિ વિશેષથી અર્થ અને નામાંતરથી ભિજ્ઞત્વ છે. તેથી -x• વિશેષ વિશુદ્ધિરૂપ છેદોપસ્થાપન ચાસ્ત્રિમાં ઈશ્વર સામાયિકનો પ્રતિજ્ઞા ભંગ થતો નથી. જો પ્રdજ્યા છોડે તો જ ભંગ થાય છે. પણ વિશુદ્ધ વિશેષ પ્રાપ્તિમાં ભંગ ન થાય. - ૪ -
પૂર્વ પયયિનો છેદ અને મહાવ્રતોની ઉપસ્થાપના જે ચાસ્ત્રિમાં છે, તે છેદોષસ્થાપન. તે બે ભેદે-સાતિચાર અને નિરતિચાર, ઈત્તર સામાયિકવાળા નવ દીક્ષિતને જે મહાવ્રત આરોપણ કરાય છે, તે તથા તીર્થાન્તરમાં સંક્રમણ જેમકે પાર્શ્વનાથના તીર્થમાંથી વર્તમાનના તીર્થમાં સંક્રમણ કરતાં પાંચ યામ [gd]નો સ્વીકાર તે નિરતિચાર છેદોપસ્થાપનીય. ચારિત્ર અને મૂળગુણનો ઘાત કરનાને ફરી મહાવતોરોપણ તે સાતિચાર છેદોપસ્થાપન ચારિત્ર. * * * બંને પ્રકારના ચાત્રિ સ્થિતકામાં હોય છે. - પહેલા, છેલ્લા તીર્થકરમાં હોય છે.
પરિહાર - તપો વિશેષથી જે ચાસ્ત્રિમાં વિશુદ્ધિ થાય તે પરિહારવિશુદ્ધિક. તે બે ભેદે છે - નિર્વિશમાનક અને નિર્વિષ્ટકાયિક. તેમાં વિવક્ષિત ચાસ્ત્રિના આસેવકનિર્વિશમાનક અને નિર્વિષ્ણકાયિક-વિવક્ષિત ચારિત્રને કાયાથી સેવેલ છે તે. તેના અભેદપણાથી ચામિ પણ તેમજ કહેવાય છે.
અહીં નવ સાધુનો ગણ હોય છે. તેમાં નિર્વિસમાનક ચાર હોય, ચાર અનુચારી હોય અને એક કપસ્થિત વાચનાચાર્ય હોય છે. જો કે બધાં જ શ્રુતાતિશય સંપન્ન હોય છે, તો પણ તેવા પ્રકારના કલાથી તેમાંથી કોઈ એક વાચનાચાર્ય હોય છે.
નિર્વિશમાનકનો પરિહાર [૫] આ પ્રમાણે છે – પરિહાર વિશુદ્ધિકને શીતઉણ-વણકાળે પ્રત્યેકને જઘન્ય-મધ્યમ-ઉત્કૃષ્ટ તપ કસ્તાનો ધીર પુરુષોએ કહેલ છે. ગ્રીમમાં જઘન્ય ચતુર્થભક્ત, મધ્યમ છઠ્ઠભક્ત, ઉત્કૃષ્ટ અટ્ટમ ભક્ત. શિશિર ઋતુમાં બે-ત્રણ-ચાર ઉપવાસ જઘન્યાદિ ભેદે હોય અને વર્ષાઋતુમાં ત્રણથી પાંચ ઉપવાસનો જઘન્યાદિ તપ હોય. પારણે આયંબિલ, ભિક્ષામાં પાંચ ભિક્ષા ગ્રહણ કરવાની અને તેમાં બે ભિક્ષાનો અભિગ્રહ હોય છે. ક૫સ્થિત પ્રતિદિન આયંબિલ કરે છે. એ પ્રમાણે છ માસ તપ કરીને તપ કરનારા વૈયાવચ્ચ કરે છે અને વૈયાવચ્ચે