Book Title: Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
श्री दशवकालिकसूत्रे =मृदुभावेन विनयालम्बनेन मानं जयेत्, आर्जवभावेन=सरलतया निष्कपटभावेनेत्यर्थः मायां परप्रतारणलक्षणां जयेत्। संतोषतः धृत्या लोभं जयेत् ॥३९।। एतद्विजयाभावे किं भवेत् ? इत्याह-'कोहोय' इत्यादि मूलम् कोहो ये माणो ये अणिग्गहीया, माया य लोहों ये पवड्डमाणा। चत्तारि एएँ कैसिणा कसाया, सिंचंति” मूलाई
पुणब्भवस्स ॥४०॥ छाया-क्रोधश्च मानश्च अनिगृहीतो, माया च लोभश्च प्रवर्धमानौ ।
चत्वार एते कृत्स्नाः कषायाः, सिञ्चन्ति मूलानि पुनर्भवस्य ॥४०॥
टीका-क्रोधश्च मानश्च, उभौ अनिगृहीती, क्षमाविनयापरिशीलनेनाऽविजितौ, माया च लोभश्च उभौ प्रवर्धमानौ-आर्जवसंतोषानुद्वहनेन प्रकर्षमनुप्राप्तौ, एते चत्वारः क्रोधादयः कृत्स्ना=समग्राः, यद्वा ‘कसिणा' इत्यस्य 'कृष्णाः' इति च्छाया तेन आत्ममालिन्यकारकत्वात् कृष्णाः कषायाः कषायपदवाच्या: पुनर्भवस्य पुनर्जन्मनः संसारस्येत्यर्थः मूलानि-कारणानि मिथ्यात्वादीनि, सिश्वन्ति-पोषयन्ति वर्द्धयन्तीत्यर्थः ॥ ४० ॥
तो फिर क्रोधादि कषायोको कैसे जीते ? सो कहते हैं-'उवसमेण' इत्यादि।
क्षमा के द्वारा क्रोध को, विनय से मान को, सरलता (निष्कपटता) से माया को और संतोष से लोभ को जीतना चाहिए ॥३९॥
कषायों को नहीं जीतने से दोष कहते हैं-'कोहो य' इत्यादि ।
क्रोध और मान इन दोनो का क्षमा और विनय का अवलम्बन लेकर निग्रह (दमन) न किया जाय तथा माया और लोभ ये सरलता और सन्तोष के न रखने से बढते रहें तो ये आत्मा को मलिन करनेवाले चारों कषाय पुनर्भव के मूल-मिथ्यात्वादि-को सींचते हैं- अर्थात् बढाते हैं-बारम्बार जन्म मरण के कारण होते हैं ॥४०॥
तो पछी पाहि पायोन वी शत त? ते पताछ.-उवसमेण त्यादि ક્ષમા દ્વારા ક્રોધને, વિનયથી મનને, સરલતા (નિષ્કપટતા) થી માયાને અને સંતોષથી લેભને જીતવે જોઈએ (૩૯)
पायाने नाड तवाथी वागता होषो मतावे छ कोहोय. त्यादी
ક્રોધ અને માન એ બેઉને, ક્ષમા અને વિનયનું અવલંબન લઈને નિગ્રહ (દમન) ન કરવામાં આવે, તથા માયા અને લેભ અને સરલતા અને સંતોષ ન રાખવાથી વધતા રહે તો એ આત્માને મલિન કરનારા ચારે કષા પુનભવનાં મૂળમિથ્યાત્વ આદિને સિંચે છે અર્થાત્ વધારે છે–વારંવાર જન્મમરણનાં કારણ બને છે. (૪૦)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૨
