Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 169

आचामणिमञ्जूषा टीका, अध्याय ८ गा. ३८-३९ क्रोधादीनां कालमाह–'कोहो' इत्यादि । मूलम्-काहो' पीई पणासेइ, माणो विणयनासणो ।
माया मित्ताणि नासेई, लोहा सव्वविणासणो ॥३८॥ छाया-क्रोधः प्रीति प्रणाशयति मानो विनयनाशनः, __माया मित्राणि नाशयति लोभः सर्वविनाशनः ॥ ३८ ॥
टीका-क्रोधःप्रीतिं नाशयति, क्रोधज्वलनप्रज्वलितचेतसो वचनेन स्फुलिङ्गवर्षणेनेव भृशमुद्विग्नास्ततो विरज्यन्ते जना इति भावः। मानः=गर्वः विनयनाशनः विनयोपघातकत्वात्, तीर्थंकरगुर्वादिमर्यादाऽतिक्रमणपूर्वककार्योपक्रमणहेतुत्वाच्च गर्वश्चारित्रोपघातक इति भावः, माया मित्राणि नाशयति, कपटेन जना विरज्यन्ते इति भावः। लोभः सर्वविनाशनः चारित्रादिसकलगुणमूलोन्मूलक इति भावः ॥३८॥
कथं जेतव्याः क्रोधादयः ? इत्याह 'उवसमेण' इत्यादि । मूलम्--उसमेण हैणे कोहं', माणं मर्देवया जिणे ।
मायमजवभावेणं, लोहं संतोसंओ जिणे" ॥३९॥ छाया-उपशमेन हुन्यात् क्रोधं, मान मार्दवेन जयेत् ।
मायाम् आजैवभावेन, लोभं संतोषतो जयेत् ॥ ३९ ॥ टीका-उपशमेन-क्षमालक्षणेन क्रोधं हन्यात=जयेत् शमयेदित्यर्थः। मार्दवेन क्रोधादि कषायों का फल कहते हैं- 'कोहा' इत्यादि ।
जैसे चिनगारियों की वरसा होने से लोग उद्विग्न हो जाते हैं वैसेही क्रोधाग्नि से प्रज्वलित अन्तःकरण वाले के वचनो से भी लोग विरक्त हो जाते हैं। अतएव क्रोध प्रीति का नाश कर देता है। मान से विनयका नाश होता है उस से चारित्र का अभाव होता है, क्योंकि यह तीर्थकर गुरु आदिकी मर्यादा का अतिक्रमण कराता है। माया से मित्र छूट जाते हैं और लोभ तो सर्वस्व का सत्यानाश ही कर डालता है उस से समस्त गुण नष्ट हो जाते हैं ॥३८॥
कोहो अत्याहि. म यीनगारीमानी वृष्टि थवाथी सो दिन 25 जय છે તેમ કહાની પ્રજવલિત અંત:કરણવાળાનાં વચનોથી પણ લોકો વિરકત થઈ જાય છે. તેથી ક્રોધ પ્રીતિને નાશ કરે છે. માનથી વિનયને નાશ થાય છે, તેથી ચારિત્રને અભાવ થાય છે. કારણ કે તે તીર્થકર ગુરૂ આદીની મર્યાદાનું અતિક્રમણ કરાવે છે. માયાથી મિત્રની મિત્રતા તૂટી જાય છે અને લેભ તે સર્વસ્વનું સત્ય नारा ४ मांगे छ, तेथी मा गुऐ। नष्ट थाय छे. (३८)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૨