________________
પ.પૂજ્ય દેવચંદ્રજી મહારાજ વિરચિત
(૧) સંગ્રહનય : આ નયની દૃષ્ટિએ જગતમાં રહેલા સર્વે પણ જીવો એક સરખા સ્વરૂપવાળા હોવાથી અખંડ પરિપૂર્ણ એવો એક આત્મા છે. (અહીં આયા શબ્દનો અર્થ આખો. અખંડ. એવો કરવો) વેદાન્ત દર્શન માને છે તેમ એક આત્મા છે. અનંત અનંત જીવો પણ સમાન સ્વરૂપવાળા હોવાથી એક છે આમ કહેવાય છે. જેમ સમાન વિચારવાળા અનેક મિત્રો એમ કહે છે કે, ‘અમે બધા એક જ છીએ.’ તેમ અહીં સમજવું.
(૨) વૈશમનય : આ નય આત્માના એક એક અંશને પણ આત્મા કહે છે. અંશમાં અંશીનો ઉપચાર કરીને એક ભાગમાં પણ આખા આત્માનો વ્યવહાર કરે છે. ઉપચાર કરે છે. પગ માત્ર સ્પર્શે તો પણ તે પુરુષનો સ્પર્શ માને છે.
(૩) વ્યવહારનય : વ્યવહારનયથી વસ્તુનો વિચાર કરતાં આ નય આત્માને ટુવિધ – બે પ્રકારનો જણાવે છે. (૧) શુદ્ધ અને (૨) અશુદ્ધ. એમ માન કહે છે. પ્રપદ્યે - તેનો વધારે વિસ્તાર કરીએ તો અશુદ્ધ આત્માના અને શુદ્ધ આત્માના કેટલા કેટલા ભેદો છે તે વાત આગલી છઠ્ઠી ગાથામાં સમજાવે છે. || ૫ ||
-
अशुद्धपणे पणसय तेसठ्ठी भेद प्रमाण, उदय विभेदे द्रव्यना भेद अनंत कह्या । शुद्धपणे चेतनता प्रगटे जीवविभिन्न, क्षायोपशमिक असंख्य, क्षायिक एक अन्नुन्न ॥ ६ ॥
ગાથાર્થ :- અશુદ્ધ વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ જીવના ભેદોવાળો અર્થાત્ ૫૬૩ ઈત્યાદિ ભેદ વાળો જીવ કહ્યો છે. તથા કર્મના ઉદયના આધારે વિશેષ વિશેષ ભેદો વિચારીએ તો આ આત્મદ્રવ્યના અનંતભેદ પણ કહ્યા છે. તથા શુદ્વવ્યવહારનયની અપેક્ષાએ પ્રગટ થયેલી ચેતનતા
