________________
પ.પૂજ્ય દેવચંદ્રજી મહારાજ વિરચિત
ગાથાર્થ ઃ- જ્ઞાનની જે તીક્ષ્ણતા છે તે જ ચારિત્ર ગુણ છે. તથા જ્ઞાનની સાથે જે એકાકારતા છે. તે જ ધ્યાનનું ઘર છે. જ્યારે આ આત્મા પોતાના ગુણોની સાથે પૂર્ણપણે તાદાત્મ્યતા પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે જ નિર્મળ આનંદવાળું સંપૂર્ણ સુખ પ્રાપ્ત કરે છે. || ૨૩ II
૩૮
વિવેચન :- જડ અને ચેતન આ બન્ને દ્રવ્યોનો જો ભેદ જાણવો હોય તો જ્ઞાનગુણથી જ ભેદ થાય છે. તથા જીવના અનંત ગુણો છે. પરંતુ તે સર્વગુણોમાં જ્ઞાનગુણ એ અસાધારણ એવો વિશિષ્ટ ગુણ છે તેથી જીવદ્રવ્ય મુખ્યત્વે જ્ઞાન ગુણથી જ ઓળખાય છે.
આત્માના આ જ્ઞાનગુણની તિક્ષ્ણતા એટલે કે સૂક્ષ્મતા આ જીવમાં જેમ જેમ પ્રગટ થતી જાય છે તેમ તેમ જ્ઞાનગુણની રમણતાના કારણે આ જીવ તે જ ભાવમાં વર્તનારો બને છે. માટે જ્ઞાનની જે સૂક્ષ્મતા એ જ આ જીવનો ચારિત્ર ગુણ સમજવો.
સામાન્યથી કોઈ પણ સ્ત્રી અથવા પુરુષ સંસાર છોડીને દીક્ષા ગ્રહણ કરે ત્યારે ચારિત્ર આવ્યું આમ કહેવાય છે. પરંતુ કંઈક સૂક્ષ્મ વિચાર કરીએ તો સંસાર છોડે દીક્ષા ગ્રહણ કરે પરંતુ ત્યારબાદ પણ આ બધાં મોહનાં બંધનો છુટવાથી આત્મતત્ત્વના વિચારમાં અર્થાત્ આત્મતત્ત્વના જ્ઞાનમાં જોડાય તો જ છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિ થાય છે એટલે અંતે તો જ્ઞાનગુણ મય જીવન બને અને સંસારી તમામ ભાવોથી આ આત્મા મુક્ત બને તો જ તે ચારિત્રને ચારિત્ર કહેવાય છે. એટલે જ્ઞાનગુણની જે રમણતા, જ્ઞાનગુણની જે તિક્ષ્ણતાજ્ઞાનગુણની જે લયલીનતા તે જ ચારિત્ર સમજવું.
મુક્તાવસ્થામાં જ્ઞાનરમણતા એ જ ચારિત્ર હોય છે. વર્તમાનકાળનું જે સાધુપણું છે. તે આવા ઉત્કૃષ્ટજ્ઞાન પ્રાપ્તિનું પ્રધાનતમ કારણ છે. માટે તે ચારિત્રને પણ જ્ઞાનથી અભિન્ન જ માનવું. જો
