Book Title: Vaidyavallabh
Author(s): Hastikruchi Kavi
Publisher: Hastikruchi Kavi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004276/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI: // vaidyvllbhH| kvivrhstirucikvivircitH| mathurAnivAsipaNDitarAdhAcandrazarma viracitayA vrajabhASATIkayA vibhUSitaH / so'yam zrIkRSNadAsAtmaja-kSemarAjena muMbayyAM svakIye"zrIveGkaTezvara"mudraNAlaye mudrayitvA prkaashivH| saMvat 1978, zakAndAH 1846. MAN bhastha pranthasya sarve'dhikArA yantrAdhikAriNA svAyattIkalA / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // atha 'dyavallabhaviSayAnukramaNikAprArambhaH // : ar arrr 0 viSaya. pRSThAMka. | viSaya. pRSThAka. 1 prathamo vilAsaH / / 2 dvitIyo vilAsaH / galAcaraNama | yuvatirogAdhikAra garbhadhAraNavavaidyakRtyam prayogaH tijvare kAthaH garbhavRddhiprayogaH pittambare karAyaH | yonisaMkocaprayogaH kaphajvare kaSAyaH strIdha turoge 'balAjvare kAthaH garbhapAtaprayogaH vAtapittajvare kAthaH | vAtapradaropAyaH kaphApattajvare kaSAyaH lomapAtaprayogaH zItajvare kaSAyaH naSTapuSpAgamananayogaH cAturthikajvare nasyam yInaza pharAga lepaH devadoSajvare lepaH sUti kAroge kvAthaH ekAntarajvarAvalehaH pradararoge sannipAtajvare kaSAyaH tRtIyajvaropAyaH / 3 tRtIyo vilAsaH / kAsazvAsakvAtha: kAsazvAse guTikA atIsArajvare kvAtha: kaphazvAse guTikA sarvajvare aMjanam kAsazvAse cUrNam sarvajdara lepaH kAsazvAse kvAthaH sarvavara guTikA kAsazvAse guTikA sarva-vara cUrNam kAsazvAsAvalehaH sarvajvare kvAthaH zopharoge lepaH jvarArirasaH , 8 visphoTakaroge kaSAyaH 0 - 3ur wr ur ur 1 1 15 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTAMka. vaidyaballabhakI anukamANakA / viSaya. * pRSThAMka. | viSaya. visphoTakaroge cUrNam ... 25 6 SaSTho vilaasH| visphoTakavraNaroge lepaH ... 25 vanabhedArasaH visphoTakaroge guTI ... 26 sarvakuSThArirasaH pAmArAMge lepaH .., 26 icchAbhedIrasaH raktapittagaMge upacAraH ... 26 kuSTharoge lepaH 4 caturyo vilAsaH / viSabhakSaNe upacAraH balavIryavarddhano modakaH ... vamanAzupacAraH prameharoge upacAraH . ... ahiphenaviSa upacAraH sakalaprameharoge upacAraH ... vRzcikAvaSe upacAraH hInakandarpavRddhipayogaH ... 31 raktikAviSa upacAraH mUtraroge upacAraH - ... 31 lavaNabhAskaracUrNam . azmarIroge upacAraH mandAgnihA guTikA liGgalepaH 32/pAMDukAmalAroge kaSAyaH .... kAmazvaraguTikA 33 kAmalAjarNijvare kvAthaH ... mUtravikAre upacAraH ... 34 kAmalAroge upacAraH ... athendriyotpannaroge upacAraH... 34 kAmalAroga'valehaH .... nAgabhasmavidhiH ... 34 pAMDujINakAmalArAge upacAraH 5 paMcamo vilaasH| udararoge cUrNam ... gudarogapratIkAraH vyata ... 35/ 7 saptamo vilAsaH / athAtIsAre guTikA 36 zUThIpAkaH atIsAre cUrNam 36 mastakavikAre lepaH athArzaroge upacAraH 37 punaH lepananasyaprayogaH athArzAdilepaH 37 ardhazIrSagege natyam athAzadiguTikA ___ .... 38 mastakaroge lepaH / bhallAtakavikAre lepaH mAlanIdaroge nasyam kRmirogopacAraH sazasamasako TikA bhagaMdaravAte lepaH - 39 natraroge asA athairaMDapAkaH / ... 39 sarvanetraroge lepa srotaddhiroge le pAsavanetraroge guAThakA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidyavallabhakI anukramaNikA / viSaya pRSThAMka. | viSaya, pRSThAMka. punaraMjanam ... ... 52 madanavRddhipAkaH karNaroge tailam ... 52 lassanapAka: nAsUraroye upacAraH 53 apasmAraroge nasyam mukhapiDikAlepaH apasmAraroge guTikA mukhazoSe lepaH 53 apasmAraroge nasyam mukhazope guTikA 54 vidhirazUlaroge upacAraH dantarome maMjanara 55 vIryasrAvaroge upacAraH . . snAyugo lepandi 54/pAdavaNaroge lepaH ... zvAnaviSa upacAraH 55 vAyurAMge guTikA ... raktapitte upacAraH 56 jAnukampAdiroge lepaH / mAgApAkaH ... 56 sannipAtAdiroge'valehaH sandhigranthivAte guTikA ... 57 hikAroge upacAraH 8 aSTamo vilaasH| vagezvaro vAtapittAdidoSe .. bhUtapretAdidoSajidaMjanam ... 58 sandhivAte guTikA sarvadoSajitprayogaH pazavarAtisAre guTikA ... sarpaviSe upacAraH 9 navamo vilaasH| somalaviSe upacAraH ... 55 bahanmAlatIvasantaH / nAgaphenavire upacAraH 59 sUtikAvinodI rasaH bhattUraviSe upacAraH ... 60 sUtikAroge kaSAyaH pAradaviSe upacAraH bhAraH ... 60 zothara gelepH| haratAlaviSe upacAraH ... iti vaipavallabhaviSazvazuragRha taruNI tiSThati vatraprayogaH60 yAnukramaNikA pramehAdiroror3apa nAraH ... 61 ... smaan| - pustaka milanekA ThikAnA khemarAja zrIkRSNadAsa, "zrIkaTezvara" chApAkhAnA-bambaI. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiH| atha vaidyvllbhH| bhaassaattiikaasmetH| sarasvatIM hRdi dhyAtvA natvA zrIgurupatkajam // sahastirucinA vaidyavallabhoyaM vidhIyate // 3 // vaidyavallabhagranthasya rAdhAcandreNa kalpivA / brajabhASAcApyaTIkA khemarAjasya prArthanAt // bhASATIkA // sarasvatIko hRdayameM dhAraNa kara zrIguruke caraNakamalako namaskAra kara hastiruci kavi vaidyavallabha nAmake graMthako kahaihai // 1 // pUrva vaidyavaro buddhayA vidhAya roganirNayam // pazcAtsAdhyagadaM matvA tato bhaiSajyamArabhet // 2 // bhASATIkA // pahale vaidya apanI zreSTha buddhisoM zAstrake anasAra rogake abhiprAyako samajha dehake rogako nizcaya kareM vApIche rogI sAdhya hoitau auSadha denI aura asAdhya ho| lau cikitsA na karanI // 2 // yataH sakalarogeSu prAyazo blvaajvrH|| / tasmAttadroganAzArtha procyate hitamauSadham // 3 // bhASATIkA // sabare roganameM bahuta bhAMti karake jvara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vaidyvllbh| baLadhAnahai vAsoM vA rogake cUra karaneke kAraNa ati kAraka auSadha kahoM ho // 3 // pUrva jvare sadA kuryAdrecanaM rogazAntaye // pazcAllaMghanabhaiSajyaM kurvANo jAyate sukhI // 4 // bhASATIkA // pahalehI jvarameM dastAvaravidhi kara cAhiye pIche laMpana moSadha karai vAsoM rogI sukhI hoihai||4 atha vAtajvare kaathH|| amRtA nAgaraM mustA nizA dhAnyaM samAnakaiH // vAtajvare pradAtavyaH kRSNAyuktaH kaSAyakaH // 5 / bhASATIkA // giloya, soTha, nAgaramothA, haradI, dha. niyAM ye saba barAbara le kADhAkara pIpalake cUrNa ke saMga deve to vadoke jvarako zAnti kare he // 5 // atha pittajvare kaSAyaH // drAkSA cAragvadho mustA reNupathyAjalaiH samam // kAtho madhuyuto hanti dhruvaM pittajvaraM mahat // 6 // bhASATIkA // munakkA dAkha, amalatAsakA gudA,nAgaramothA, reNukA, koI pAkI pratinidhimeM pittapApo gere haiM, haraDa,netravAko ye saba barAbara ke vAko bhauTAyakara sahavarSa saMga pIne so mahasita jvara nizcaya nAza hoI // 6 // atha kaphajvare kaSAyaH // pAsAmaMpikatiktAMbhodharanvakadhAnyakaiH // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (3) vizvauSadhAnvitaH kvAthaH kphjvrvinaashkRt||7|| bhASATIkA // aDUbhA, pIpalAmUla, kuTakI, nAgaramothA, dhamAso, dhaniyAM ye saba barAbara le kAthakara soMThake carNake saMga pIve so kaphajvarako nAza hoI // 7 // atha velAjvare kaathH|| mustAmRtAnAgaradhanvadhAtrIkSudrAyugAriSTajabhaMgarAjaiH / / samAnabhAgairmadhunAsameto velAjvaraM hanti kRtaH kaSAyaH8 bhaassaattiikaa|| nAgaramothA, giloya, soMTha, dhamAsA, AMvalA, kaTeharI, doU nImakI chAla, bhAMgarA ye barAbara bhAga le kAthakara sahatakai saMga pIve so velAvara dUra hoI // 8 // atha vAtapittajvare vaathH|| mustAnAgarabhUniMbareNucchinnodbhavaiHsamaH // kAthoyaMpaMcabhadrAkhyovAtapittajvarApahaH // 9 // bhASATIkA // nAgaramothA sAThe cirAyatA reNukA,yAkI evaja pittapAr3A leno, giloya ye barAbara bhAga paMcabhavanAmako kAtha,kara pIve so vAtapitta jyarako dUra karai // 9 // atha kaphapittajvare kssaayH|| dhAnyakasalilaMmustAnizApathyAdvijIrakau // kaphapittajvarekAthaH proktoyNkvihstinaa||10|| bhaassaattiikaa|| dhaniyAM netravAlA nAgaramothA haradI haraTa donoM jIrA inako barAbara bhAga le kADhAkara pIne soM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) vyvllbh| kaphapittajvarako dUra krai| ye pramANa graMthakAra hastikavinne kahAhai // 10 // atha zItajvare kssaayH|| zakAhAmRtadrughnavRSanirguNDikaiHsamam // bhaMgarAjauSadhIkvAthohanti zItajvaraM dhruvam // 11 // bhASATIkA // iMdrajau giloya paramArake bIja aDUsA nirguNDI bhAMgarA soMTha inako barAbara bhAgalai kvAthakara pIve so zItajvara nizcaya dUra hoI // 11 // atha cAturthikajvare nasyam // jIrNanasarpiSAyuktarAmaThasyaca nasyakam // dugdhentriphlaapaanaavshyeccaathikjvrH|| 12 // bhASATIkA // purAne ghImeM hIMga DAla nasya leve so tathA dUdhake saMga triphalA pIveso cAturthikajvara nAza hoI // 12 // __atha devadoSajvare lepaH // sapAnimbapatrANi hiMgu sarpasya kaMcukI // guggulenkRtolepodevdossjvraaphH||13|| bhASATIkA // sarasoM nImake patte hIMga sAMpakI kAcalI aura gUgala ye barAbara bhAgale zarIrape lepa karai vo devadoSajvara dUra hoI // 13 // atha ekaantrjvraavlehH|| rasaM dhattUrapatrasya palArdha dadhinA saha // 4 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (5) pAtvAmadhuyutaM hanti mahadekAntarajvaram // 14 // bhASATIkA // dhatUreke pattoMkA rasa palArdha aura dahI milAya khAya athavA sahatake saMga khAya to balavAn ekAntara vara miTai // 14 // atha sannipAtajvare kssaayH|| bhUnimbanimbAmRtadArupathyA kRSNA nizA yugmaphalatrayaMca ||vaataarmuulN trikaTupriyaMgU rAsnArka mUlaM krimizatrutiktaH / / 15 // eteSAM vihitaM kAthaM dazamUlayutaM pibet / / marutapittakaphodbhatA sannipAtaruja harat // 16 // bhASATIkA // cirAyatA nImakI chAla giloya devadAru haraDa pIpala haradI doU triphalA aMDakI jaDa soMTha mirca pIpala kAMgunI rAsnA AkakI jaDa vAyaviDaMga kuttkii||15|| yAke saMga dazamUla le kAthakara pIve so vAta pitta aura kaphaso bhaye sannipAtako harai // 16 // atha tRtIyajvaropAyaH // ..rakhauzatAvarImUlaM kanyAsUtreNa veSTitam // sthitaM kare ca kaMThetu tRtIyajvaranAzakRt // 17 // bhASATIkA // ravivArako zatAvarakI jaDa kanyAke hAthaso kate sUvasoM lapeTa kaMThameM kA hAthameM bA~dhe vo tRtIrAjvara nAza hoI // 17 // | 1 yahAM palArdha nahIM leno. 2yaha aura dezakI hotIhai. . Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) vaidyavallabha / atha kaasshvaaskaathH|| kRssnnaamRtaanaagrdaarsiNhiibhaaNrgiidhnaagrNthikpusskraadvaiH|| sazvAsakAsena yute jvarepi kRtaH kaSAyaH pavanApahArI // 18 // bhASATIkA // pIpala giloya soMTha devadAru kaTerI bhAraMgI dhaniyAM pIpalAmUla pohakaramUla ye saba barAbara bhAgale kADhAkara pAve so zvAptakAsajvarasahiva vAdIko dUra karai 18 // atha atIsArajvare // vizvAsa rasopetA dhAtakI shriismaankaiH|| cUrNa zItodake pAnAdatIsArajvaraM haret // 19 // bhASATIkA // soMTha rAha aura dhAIke phUla ye barAbara le ThaMDe pAnIke saMga phAkave so atIsArajvara dUra hoI // 19 // atha sarvajvare aMjanam // hiMgunimbasya bIjaMtu kRSNasarpasya kaMcukI // saMghRSTaM kharamUtreNa cAanaM sarvatApajit // 20 // bhASATIkA // hIMga nImakI mIMgIkI mAMgI kAre sarpakI kAculI inako gadhAke mUtrameM ghisa netrameM aMjanakare so sabatarahake jvara dUra hoI // 20 // sarvajvare lepaH // kirAta lavaNaM zuMThI kusstthcNdnvaalkaiH|| vastraNa gAlito lepaH sarvajvaravinAzakRt // 21 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (7) bhaassaattiikaa|| cirAyavau saiMdhAnona soMTha kUTa caMdana lAlanetravAlA ye barAbara bhAga lai ghoMTa kapagameM chAna lepa karane khoM saba bhAMtike jvaranako nAza hoI // 21 // ___ atha sarvajvare gaTikA // TaMkaNaM maricaM kraSNAsapAkaviSaM samama // Adodakena dAtavyA guTI sarvajvarApahA // 22 // bhaassaattiikaa|suhaago, miraca, pIpala, hiMgulU veliyA mITho zuddha inako barAbara bhAga le vAko madarakhake rasameM golI bAMdha deve so saba barahako jvara miTai // 21 // atha sarvajvare cUrNam // dIpyAbhayArAmaThavahnivizvAH kSAradvayaM jIrakayugmakRSNA / / / phalatrayaM saMcalasaiMdhavaM ca kRtaMhi cUrNa jvaranAzakAri // 23 // bhASATIkA // ajavAina, haraDa, hIMga, citraka, soMTha, donoM khAra, jIre doU, pIpala, haraDa, baheDA, AMvalA,kArA nona, saiMdhAnona, ye saba barAvara bhAga le tAko cUrNakara phA~kave so saba bhA~vike jvara nAza hoI // 23 // atha sarvajvara kvaathH|| chinodbhavAnAgaranimbavAsAtiktAbhayApuSkara gdhnvaiH|| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) vaidyavallabha / kRtaH kaSAyo madhunA vimizraH . sarvajvaraM zAntimayaM nayecca // 24 // bhaassaattiikaa|| giloya, soMTha, nImakI chAla, aDUso, kuTakI, haraDa, pohakaramUla, bhAMgarA, dhamAsA, ye saba barAbara bhAga le kvAthakara sahavake saMga pove so saba varahake jvara dUra hoya // 24 // atha jvraarirsH|| gaMdhakaM svarNabIjAni tAlanAgarasoSaNaiH // manaHzilAca kArelIrasena guTikA kRtA // 25 // zRMgaverarasenaikA dattA sarvajvarApahA // AdhmAnaMsyati maMdAgnikaphavyAdhivinAzinI 26 iti zrIvaidyavallabhehastirucikaviracite sarvajvarapratIkAra nirUpaNo nAma prathamo vilAsaH // 1 // bhASATIkA // gaMdhaka, dhatUreke bIja, haratAla, veliyA, mIThI, pArau, mirca, syAha, manazIla, ye saba barAbara bhAga le ekatrakara karelAke rasameM golI bAMdhe // 25 // ye golI eka adarakhake rasasA denI vo saba jvaranako dUra kara aura aphArA ati maMdAmi kaphakI bImArInako nAza karai // 26 // itizrIvaidyavallabhe mathurAsthadakSagotrodbhavacAturvedizarmA rAdhAcaMdrakatavrajabhASATIkAyAM sarvajvarapravIkAranirU paNo nAma prathamo vilAsaH // 1 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsameta / (9) atha yuvatIrogAdhikAraH // garbhadhAraNaprayogaH // sagarbhAmahiSIdugdhamajAmUtreNa yA pibet // sAnArIlabhategarbhametaddhastikavermatam // 1 // bhaassaattiikaa|| gyAbhana sako dUdha bakarIke mUtra ke saMgapIve so strIke garbha rahai ye pramANa hasvikavike matakA hai // 1 // punH|| RtaurudrajaTAMnItvAgoghRtena ca yA pibet // sAnArIlabhategarbhametaddhastikavermatam // 2 // bhASATIkA // rajasvalAI lugAI bar3akI jaTA lAya gaUke ghRtameM pIve sonArIke garbharahai naIstrI javAnake saMbhogasoM ye pramANa hasvikavike matako hai // 2 // punH|| nAgakezarasaMyuktaMjIrakaMgoghRtenaca // tridinaMyApibetrArI sagarbhA bhAminI bhavet // 3 // bhASATIkA // nAgakezara aura jIroM ye gAyake dhImeM tInadina pIve lugAI vau garbha rahajAya // 3 // punH|| / samUlapatrasAkSIravivAresamuddharet // ekavarNagavAMkSIraiHkanyAhastenamardayet // 4 // - RtukAlepivedvandhyApalArdhadinasaptakam // 1 navatAruNyasaMgameitipAThAntaram // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidhavallabha / zrIrazAlyodanaM pItvA miSTAhAra prdaapyet||2|| udvegabhayazokArtidivAnimAdi varjayet // na karma kriyate kiJcidAnAsi zItatApayoH // 6 // evaM saptadina kuryAdvaMdhyA bhavati garbhiNI // bhAvArIkA // dIvavAra ke dina jaDa pattA sameta, sAkSi yAko braja bhASAmeM sitAra kahe haiM tAko ukhAda eka raMgakI gAyake idharma kanyAke hAthamo visavAya ||4||taa se eka Adha pala bAMDa lugAI sAta dina chImane meM pIne sApa idha pAyaka bAdala sAMThI aura saba mIThI cIja khAnI // 5 // aura udvega cintA bhaya dinameM saunoM vagaire mane hai aura saradaH garmI pa na sahanI // 6 // aise sAta dina karave so vAi lagAI gArbhaNI hoI // cakrAMkAM vAriNA pItvA sagA bhAminIbhavet // 7 // bhASATIkA // kaIko pAnIke saMga pove so nArI garbhavatI hoya // 7 // punH|| pArthapippala bIjasya cUNakhaMDadhRtenaca // yA pibatukAlaSu sAnArI labhate sutam // 8 // bhApATIkA // pArasa pIpalake pIjanako cUrNa bAraha aura ghauke saMga yAkA pIye chImane bhaye to bA lugAIko beTA hoya // 8 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (11) artha grbhvRddhipryogH|| dhAtakIpuSpanIraM tu pradeyaM sitayAsaha // dinatrayamatonAryAH patadgarbhazca tiSThati // 9 // bhASATIkA // dhAyake phUla aura mizrI ThaMDe jalasoM vIna dina lugAI pIvai vo paDatA garbha Thera jAya // 9 // punH|| tilAzca zarkarA padmakaMdaM ca madhunAnvitam // sadAsya bhakSaNAnAryAH patagarbhazca tiSThati // 10 // bhASATIkA // vila mizrI kamalakaMda ye sahatameM milAya sadA yAko khAya tau vAsoM giravA garbha There // 10 // punH|| varI vizvAzvagaMdhA ca madhukaM garAT smaiH|| ajAdugdhena pAnAcca nAryA garbhasya vRddhikRt // 11 // bhASATIkA // zatAvara soMTha asagaMdha jeThImadhu bhA~garau ye samAna bhAgalai bakarIke dUdhasoM pIve to lugAIko garbha bar3ha // 11 // .. . punaH // . zItodakena deyAni jAzUsakusumAnica // tasmAdbhavati nArINAM garbhavRddhiH sunizcitA // 12 // / bhASATIkA // jAzukIke phUla ThaMDe jalake saMga deya vo so lugAike garbhakI vRddhi nizcaya hoI // 12 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) vaidyvllbh| atha yonisaMkocaprayogaH // kaTutuMbIsupatrANi lodhrayuktAni-mardayet // . dhArayedguTikAM tasmAdyonisaMkIrNatAbhavet // 13 // bhASATIkA // kaII tUMbIke pattA aura lodha ye milAyake pIsa golIkara yonimeM dhare dau. tAkI yoni sukaDajAya // 13 // punH|| triphalA vijayA lodhraH sadugdhA dADimattvacA // samAMzaizcUrNa yetsarvaM tArIrasabhAvitam // 14 // pazcAttasya guTIM kRtvA naktaM vA dhArayedbhage // tasmAdbhavati saMkIrNa suMdA smrmndirm|| 15 // bhASATIkA // haraDa baheDe A~vare bhAga lodha dUdhI anArakI chAla ye barAvara bhAgale araNIke rasameM ghoTe // 14 // pIche golI bAMdha rAtako bhagameM dhare to tA lugAIkI yoni sukaDajAya // 15 // atha strIdhAturoge // dhAtrI dhanvakanIraM tu zarkarAjIrakenaca / / bhAminI garbhavIryasya baMdhaM sRjatisatvaram // 16 // bhASATIkA // Avare dhamAsau netravAlau mizrI aura __ jIrau ye samAna bhAgalai tAkau cUrNakara phAkavasoM strI jaldI vIryako choDe // 16 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (13) punH|| madhukailAbIjaM pathyAkAthogokSurakaiH samam // prativAsasitAdAnAtsundA dhAturogajit // 17 // bhASATIkA // jeThImadhu ilAyacIke bIja haraDa gokharU paTavAsa ye barAbara bhAga lai vAthakara mizrI gerake pIvesoM strIko dhAturoga miTai // 17 // __garbhapAtaprayogaH // . vizvauSadhAtpaMcamuNaM rasonakamutkAlya nArI vidinaprapAyayet // garbhasyapAtaHprabhavetsukhena yogoymaadyHkvihstinaamtH|| 18 // bhASATIkA // soMTha vAso pAcaguNI rasonaka inako ubAla strI tIna dina pIye to vAko garbha girapar3e AnaMda hoi ye yoga Adi kavihasviko matahai // 18 // punH|| pippalIpippalImUlaMkSudrA nirgunnddikaasmaiH|| gavAkSIsaMyuta kvAthonAryAgarbhasyanAzakRt // 19 // bhASATIkA // pIpala pIpalAmUla kaTerI nirguNDI aura pharaphedUke saMga inako barAbara bhAga lai kAthakara pIvesoM strIke garbhako nAza hoI arthAt gira paDe // 19 // punH|| guMjAcUrNasamAdAyajalenapalamAnataH // 1 lassanako rasona kahehaiM / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) vaidyllbh| tridinaMkriyatenAryAgarbhapAtobhaveddhavam // 20 // bhASATIkA // ratIko cUrNalekara eka pala jalake saMga tIna dina kare vo nArIko garbha avazya girapaDe // 20 // punH|| atasItailamutkAlyaguDayuktaMpradApayet // garbhapAtohinArINAMsadyobhavatinizcitam // 21 // bhaassaattiikaa|| alasIko tela garamakara guDa milAyake deya tau garbha gira paDe strIko jaldI avazya // 21 // punH|| guggulaMpalamAnatu tailenokAlyayApibet // sAnArI nijagarbhasya sukhena patanaM caret // 22 // bhASATIkA // gUgala ekapalamAna alasIke tailameM garamakara yAkoM pIve so nArI apane garbhako sukhaso gare // 22 // punH|| gavAkSImUlamAdAya dhArayetsmaramandire // bhrUNapAto bhavetstrINAM yogoyaM kavihastinA // 23 // bhASATIkA // pharaphaMdUkI jaDa lAyake yonimeM dharai tau garbha gire lugAIko ye yoga hastikaviko hai // 23 // punaH // zivAphalasya bIjaM tu palamAtraM dinatrayam // sitayA samadAnAcca strINAM puSpaM ca gacchati // 2 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (15) bhASATIkA // haraDakI mIgI eka pala mAna tIna dina mizrIke saMga barAbara detau strI rajasvalA nahIM hoI // 24 // punH|| dugdhAmUlamajAdugdhaM kAminyAdivasatrayam // kAritaM kavinA samyakstrINAM puSpaM nivrtte||25|| bhASATIkA // dUdhIkI jaDa bakarIyAko dUdha lugAI vIna dina pIvo kara vo kavikahai haiM ki strI rajasvalA nahIM hoI // 25 // punH|| puNyArkesvarNamUlaM tu gRhItvA kaTibaMdhanam // kadAnotpadyate garbho raMDAvezyAdiyoSitAm // 26 // bhASATIkA / puSyArka yogapara dhatUrekI jaDa lekara kamarameM vA~dhetau kabhU garbha nahIM rahai rA~Da raMDI vagaire lugaaiin|26| rakSAM palAzabIjasya pItvA zItena vAriNA // nabhrUNaM labhate nArI zrIhastikavinA mtH|| 27 // bhASATIkA // palAzake vIjakI rAkha zItala pAnIsoM pIpe vo garbha nahIM rahe lugAIke zrIhasvikaviko mata hai 27 // punH|| utkAlyA badarIlAkSAM telena saha yA pibet // dvikarSamAtrA sA nArI na garbha labhate punH||28|| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) vaidyvllbh| bhASATIkA // bera aura lAkhako telameM ubAla yAko pIve do varSa mAtra vo vau nArI phira garbha nahIM dhAraNa karai // 28 // punH|| rAmaThena yutaM tailaM yA pibedinapaMcakam // hastinA kathitaMtasmAtkadAgarbho na jaayte||29|| bhASATIkA // hiMgake saMga velako pIve pA~ca dina to hastikavi kahe haiM ki vAke kabhI garbha hoya nahIM // 29 // punH|| guDatailena saMyuktaM cUrNa citrakasaMbhavam // tridina kAryate nAryA punargoM na jAyate // 30 // bhASATIkA // guDa tela yAmeM citrakako cUrNa milAya vIna dina yAko khAyo karevo strIkeM phira garbha nahIM rhe||30|| punH|| kArelIrasapAnAcca mASAjIrNaguDenaca // zuSkajAzUsapuSpANi tribhirgoM na jaayte||3|| bhASATIkA // karelAke rasako pIve athavA urda purAno guDa khAya athavA sUkhe jAzukIke phUla ina tIna yoganasoM garbha rahe nahIM // 31 // atha vaatprdropaayH|| kaliMgo'tiviSAvyoSa bitvaM mustA ca dhAtukI // cUrNameSAMkRtaM nAryA raktasrAva hare dhruvam // 32 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsameta / (17) bhASATIkA // iMdrajau, atIsa, soMTha, mirca, pIpala, bela, nAgaramothA aura dhAyake phUla, inako cUrNakara strI khAya vo raktasrAvako nizcaya dUra karai // 32 // punH|| jalenaketakImUlaM saMghRSya sitayA saha // kAritaM kavinA nAryA raktasrAvaM nivartate // 33 // bhASATIkA // kevakIkI jaDa pAnIke saMga ghisa mizrI milAya pIve soM strIkI yonijhU lohU girataurahai // 33 // atha lomapAtaprayogaH // kezAnutpATya pUrvahi juhIdugdhaM pralepayet // kavinA kathitaM samyak yonilomvishaantye34|| bhASATIkA // bAlanako ukhADa pahale vA Upara thUharano dUdhalepakara deya yoni para tau kavi kahaihaiM ki, strIke bAla nahIM AveM // 34 // punH|| sudhAkukkuTaviSThAca zRMkhalA kanakaM rasam // azvamUtreNa saMlepo lomnaashstdaabhvet|| 35 // bhASATIkA // cUno kalIko muragAkI bITha saMkhalA dhatureko rasa aura ghoDAko mUtra lepa karai vo vAsoM bAlanako nAza hoI // 35 // nssttpusspaagmnpryogH||..... hiMgusauvarcalaM vyoSa bhAI cUrNa samAnakaiH // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidyavallabha / uSNanIreNa nArINAM naSTapuSpaM labhetpunaH // 36 // -- bhASATIkA // hIMga kAraunona soMTha mirca pIpala bhAraMgI ye samAna bhAga lekara cUrNa kara garamajalasoM phA~kavasoM strI rajasvalA hono baMdagayo bhayo phira Ave // 36 // atha yonizopharoge lepH|| - zuThIpunarnavAmUla saMghRSTaM chAgasarpiSA // .. lepato narasaMgotthaM yogazopha haredhruvam // 37 // bhASATIkA // soMTha sAMThakI jaDako bakarI ke dhImeM ghisa lepa karavesoM strIko yonipara puruSake saMgasoM maI sUjanako haraihai // 37 // ___ atha sUtikAroge kAthaH // tiktadAruvacAziratrikaTUravimUlakaiH // dazamUlayutaH kAthaH sUtikAsarvarogajit // 38 // bhASATIkA // kuTakI devadAru vaca sahajanoM soMTha mirca pIpala AkakI jaDa tAke saMga dazamUla yAko kADhau kara pIvesoM sUtikAke sarva roga miTeM // 38 // atha pradararoge // sitA sarasopetA triphalA niirpaantH|| uSNavAtaMca pradaraM strINAM pittarujaM haret // 39 // iti zrIvaidyavallabhe hastirucikaviviracite strIrogapratIkAro nAma dvitIyo vilaasH||2|| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (19) bhASATIkA // mizrI rAla, triphalA ye barAbara lai pAnImeM pIne so garama vAta pradara strIko pittako pIDA miTai39 . dati zrIvaidyavallabhe mathurAsthadakSagotrodbhavacAturvedi rAbAcaMdrazarmakatabrajabhASATIkAyAM strIrogapratIkAro nAma dvitIyo vilAsaH // 2 // atha kAsazvAse guTikA // pAradaM gaMdhakaM nAgaM savyoSaiH sAnalaiH samam // zigurasena saMcUrNa pradeyAbhAvanA daza // 1 // nAgapatrarasenaiva cAkasya rasenaca // belapramANA kaphajitkAryA sA guttikottmaa||2|| maMdAgnikapharogeSu kAsazvAse vizeSataH // AdhmAnapavanAtauMca pradeyA sukhakAriNI // 3 // bhApATIkA // pArau,zuddhagaMdhaka,zuddhatelIyA, mITho zuddha aura soMTha mirca pIpala citraka ye barAbara le sahajaneke rasa kI daza puTa dainI // 1 // tApIche nAgarapAnake rasameM vathA adarakhake rasameM ghoTa mirca ke barAbara golI banAnI ye golI uttama kaphako jIte // 2 // aura maMdAmi kaphake roga kAsa zvAsako vizeSa kara aura apharA vAdIvAreko deve so sukhI hoi / / 3 // __ kaphazvAse guTikA // lavaMgamaricaistulyaitriphalAsArataH samaiH / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) vaidyvllbh| babUlasya tvacA kAryA guTI zvAsakaphApahA // 4 // bhaassaattiikaa|| loga, miraca, haraDa, baheDe, Avare aura sAra ye saba barAbara bhAga le baMbUlakI chAlake rasameM tathA kADhemeM golI karanI ye golI zvAsa kaphako dUra kare // 4 // punH|| lvNgtrikttunaagshRgiikssudraavibhiitkaiH|| kanyArasena guTikA kAsazvAsanivAriNI // 5 // bhASATIkA // loMga, soMTha, miraca, pIpala, teliyA mITho, kAkaDAsiMgI, kaTerI aura baheDe inako barAbara bhAga le gvArapATheke rasameM golI bAMdhe ye golI zvAsa kaphako dUra kare hai / / 5 // trikaTu TaMkaNaM nAgaM patreNa kriyate guttii|| vellapramANA kaphajinnAmnA tripurbhairvii||6|| bhASATIkA // soMTha, mirca, pIpala, suhAgo, teliyA mITho ye barAbara bhAga le nAgarapAnake rasameM golI karanI mircake barAbara to kaphako jIve yAko nAma tripurabhairavI guTikA hai // 6 // atha kAsazvAse cUrNam // trikaTu triphalA vellarAsnAdArubalAnvitaiH // sakSaudreNa kRtaM cUrNa kaasshvaaskphaaphm|| 7 // bhaassaattiikaa| soMTha, mirca, pIpala, haraDa, baheDe, Avare Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (21) vAyaviDaMga,rAsnA,devadAru aura khiraTI ye barAbara bhAga le vAko cUrNakara sahatake saMga khAyavesoM kAsa zvAsa kapha inako dUra kare // 7 // atha kAsazvAse kaathH|| vAsAnAgaramustAni bhArga bhuunimbnimbjaiH| madhunAsahitaH kAthaH zvasanaM kasanaM haret // 8 // bhASATIkA // aDUso, soMTha, nAgaramothA, bhAraMgI, cirAyatau, nImakI chAla ye saba barAbara bhAga le kADhAkara sahatake saMga pIveso kAsa zvAsako dUra kare // 8 // __ atha kAsazvAse guttii|| phalatrayaM nAgaradAru kRSNA vissaabhyaavelsuvrnnbiijaiH| dinatrayaM bhaMgarasaivimartha kAryAguTI zvAsakaphApahArI // bhASATIkA // harar3a, baheDe, Avare, soMTha, devadAru, pIpala, veliyA mITho, zuddhateno, haraDa, mirca dhatUreke bIja ye saba samAnabhAga le tInadina bhAMgareke rasameM ghoTa golI karanI ye golI zvAsa kaphako dUra kare hai // 9 // atha kAsazvAsAvalehaH // saguDaH kaTutailenAvalehaH zvAsakAsajit // yathAkSaudrAnvitaM vyoSacUrNa zvAsakaphApaham // 10 // bhASATIkA // guDa kaDuetelameM auMTAya cATave soM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) vaidyvllbh| zvAsa kAsa miTai aisehI mahatameM soMTha miraca pIpalako cUrNa gera cATaveso zvAsa kapha dUra hoya // 10 // punH|| vallayugmaM snuhIdugdhaM guDayuktena sevanAt // kAsazvAsaM kSayIroga hRdrogaMca praNAzayet // 11 // bhaassaattiikaa|| miraca donoM thUharanako dUdha guDake saMga sevana karavesoM kAsa zvApta kSayI roga hRdayarogako naashkre11|| punH|| vAsArasayutaM kSaudra yo bhajedinasaptakam // tasya dhAtukSayaM zvAsakAsarogaM vinazyati // 12 // bhASATIkA // aDUseke rasameM sahata gera sAtadina khAyavesoM dhAtukSaya zvAsa kAsarogako nAzakarai // 12 // punH|| vacAzvagaMdhApAmArgatulasIsarSapaiH samam // cUrNa kSayavinAzAya kArita kavinA nRNAm // 13 // bhASATIkA // vaca, asagaMdha, auMgA, tulasI, sarasoM ye barAbara le cUrNakara khAya tau khaIko nAza hoi aise hastikavi kahai hai // 13 // punH|| azvagaMdhAmRtAbhIrudazamUlabalAvRSA // puSkarAtiviSAkkAthaHkSayakAsavinAzakRt // 14 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (23) bhASATIkA // asagaMdha, giloya, zatAvara, dazamUla, khireTI, aDUso, paukaramUla, atIsa ye saba barAbara bhAgale kADhaukara pIyesoM kAsakSayako nAza karai // 14 // punaH // palaikaM lavaNaM nItvA sUryakSIreNa mardayet // khAdayettena cUrNena kSayaroga sadA haret // 15 // bhASATIkA // eka pala saiMdhaunona leno Akake dUdharme mardanakara yA cUrNakauM khAvai tau kSayarogako dUra karai // 15 // sattvaguDUcyAhRtazulbabilvaizcUrNahivAsAsvarasenadattam // saddhastinAvaikSayarogakAsazvAsopazAntistridinaMsphuTaMsyAt // 16 // __ bhASATIkA // giloyako satva mAnyo tAMbo bela ye samAna bhAga le cUrNa kara aDUseke rasameM vIna dina ghoTa devesoM kSayaroga aura kAsa zvAsako zAnti kare ye hasvika kavi kahehaiM // 16 // ___ atha zopharoge lepaH // punarnavAnimbavizvAsapaTolajalenaca // saMghRSyakriyatelepaHsadyaHzophavinAzakRt // 17 // bhASATIkA // sA~ThIkI jaDa, nImakI chAla, soMTha aura paTolapatra jalameM ghisa lepa karavesoM jaldI sUjanako nAza karai // 17 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) vaidyavallabha / .. punH|| punarnavAmRtAzaMThIdArupathyAsamAMzakaiH // cUrNamuSNAmbunApItaMzophaMhantisavegataH // 18 // bhASATIkA // sA~ThIkI jaDa, giloya,soMTha,devadAru, haraDa ye samAna bhAgalai vAko cUrNa kara garama jalasoM pIve vo sUjanako jaldI soM dUra karai // 18 // sarAmaThasakUSmAMDaMsacUrNaTaMkaNAnvitam // - guDayuktaMsadApItaMsadyaHzophodaraMharet // 19 // bhASATIkA // hIMga peTheko rasa suhAgauM ye samAna bhAga chai inake cUrNameM guDa milAya sadA pIvesoM jaldI peTakI sUjanako dUra karai // 19 // punarnavAbhayAdAruvAtazatrusamAMzakaiH // gomuutrennkRtHkaathHshophjiddhstinaamtH||20|| bhASATIkA // sA~ThIkI jaDa, haraDa, devadAru, aMDakI jaDa, ye samAna bhAga le gAyake mUtrameM kADhaukara pIvai vo sUjana dUra hoi yo hastikaviko matehai // 20 // punH|| saindhavAjyAbhayAdAnAdgomUtreNaca pippalI // dugdhena mahiSImUtraM tribhiH zophodaraM haret // 21 // bhASATIkA // saiMdhAnona, ghI, haraDa devesoM aura gomUtrameM pIpala devesoM aura ddha gAyake bheMsako mUta ye tInoM devesoM peTakI sUjanako dUrakareM // 21 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (25) atha visphoTakaroge kaSAyaH // baasaamRtaarennukmustdhaanypttolshutthiitriph-|| lAtathaiva // bhUnimbanimbaiH kvathitaHkaSAyo visphoTakAna hantyacireNarogAn // 22 // bhASATIkA // anau giloya reNukA yAkI pratinidhi pittapApaDau DArehai, nAgaramothA dhanIyA paTola soMTha haraDa baheDe AMbare aura cirAyato nImakI chAla inako barAghara bhAga le kADhau kara pIveso bahuta dinakA visphoTaka roga miTai // 22 // atha visphoTakaroge cUrNam // dagdhvA mArtaDamUlAni taccUrNa plmaantH|| mRtatAlapuTIyuktaM dIyate dinasaptakam // 23 // tatpathye caNakA yojyA dugdhodanayutena vA // visphoTavAn prakurvANaH sazIghrajAyate sukhii||24|| bhASATIkA / / AkakI jaDakI rAkha tAko cUrNa eka la hastAlakI bhasma puTayukta sAtadina deve / / 23 / / khApa pazya canA tathA dUdha bhAvake saMga deve vo visphoTaka rogavArau aise karai to bahuta jaldI sukhI hoI // 24 // atha visphoTakatraNaroge lepaH // elA jAtI phala tutthaM goghRtena ca mardayet / / hastinA kathitaM hanti lepaadvisphottktrnnm||25|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) vaidyavallabha / bhaSATIkA // ilAyacI jAyaphala nIlAthothau ye barAbara bhAgalai gAyake ghImeM milAya lepa karasoM hastikavi kahaihaiM ki visphoTakavaNa dUra hoI // 25 // atha visphoTakaroge guTI / / guTI snuhyAzca dugdhena piSTvA jIrakatandulAn // -pathyAyuktena pAnAcca visphoTakaruja haret // 26 // ___ bhASATIkA / thUharake dUdhake saMga jIrau cAvala pIsa vAmeM haraDa milAya golI khAya to visphoTakako darda dUra hoI / / 26 // atha pAmAroge lepaH // sindUraM gaMdhakaM tutthaM sUtaM dhAtrI vimardayet // goghRtenakRtAllepAtpAmAgacchati satvaram // 27 // bhASATIkA sindUra gaMdhaka nIlAthothau pArau Avare inako gauke ghImeM mardanakara lepa karavesoM pAmA jaldI jaay27|| punH|| dadrughnaM taMdulAlAkSA gotakeNaca mardayet // pazcAdAlepato hanti pAmAdadruvaNavyathAm // 28 // bhASATIkA // pavArake bIja, cAvala, lAkha, inako gaukI chAchameM mardana kare pIche lepa kare to pAmA dAda phoDA kI pIDA mittai|| 28 // atha raktapittaroge upcaarH|| mRtatAlaM zubhaM nItvA zirasamanvitam // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (27) pathyAyuktena dAtavyaM raktapittavinAzakRt // 29 // bhASATIkA / / marIbhaI haratAla, acchI lenI sahejanekI puTa de haraDake saMga deve so raktapittako nAza karai // 29 // punH|| zarkarAchAgadugdhaca kAritaM divasAna daza // raktapittavinAzAya saddhastikavinAmataH // 30 // iti zrIvaidyavallabhe hastirucikaviviracite kSayazothasamIravisphoTakapAmAdadUraktapittaprabhRtipratIkAro nAma tRtIyo vilaasH||3|| bhASATIkA // mizrI bakarIko dUdha milAya karake daza dina pIve to raktapittako vinAza hoI ye hasvikaviko mata hai / / 30 // iti zrIvaidyavallabhe zrImadhupurIsthadakSagotrodbhava rAdhAcaMdrazarmakatavrajabhASATIkAyAM kSayazothasamIravisphoTakapAmAdavaraktapittaprabhRtipratIkAronAma tRtIyo vilAsaH // 3 // atha balavIryavarddhano modkH|| azvagaMdhAtilAmASAguDasApamahauSadhaiH / / modako bhakSitaH prAtarbalavIryasya vRdrikRt / / 1 / / bhaassaattiikaa| asagaMdha tila urada guDa ghI soMTha ye barAbara Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) vaidyavallabha / bhAgale modakakara prAtasameM khAyavaso bala aura vIryako baDhAve // 1 // punH|| markaTIgokSurAbhyAM ca zAlmalIzarkarAmalaiH // AloDya madhudugdhAbhyAM bhakSaNAdvIryavRddhikRt // 2 // bhASATIkA // koMcake bIja gokharU semarako mUsarA mizrI Avare inako sahata aura dUdha milAya khAyavesoM vIryakI vRddhikare // 2 // punH|| sadugdhamuccaTAmUlaM yo bhajedinasaptakam // sapumAJchatanArINAM bhoga sRjati satvaram // 3 // bhaSATIkA // dUdhake saMga uTaMganakI jar3a yAkI pravinidhimeM guAkI jaDa lenI, sAvadina. khAyavesoM puruSa sau strInako bhogakara sake jaldIsoM // 3 // punH|| guJjAgokSurakaizcUrNa markaTIbIjazarkarA // dugdhena mizritaM kRtvA saddhastikavinA mtH||4|| tadauSadhaM palArdhatu yaH pumAnizi bhakSayet // tasya vIryasya vRddhiH syAdralaMrUpaM vizeSataH // 5 // bhASATIkA // rattI zuddha gokharu koMcake bIja mizrI inako cUrNa dUdhameM milAyake hasvikaviko matahai // 4 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (29) ki tA auSadhameM so Adhapala rAtriko puruSa khAya tau tAke vIrya baDhe balarUpa vizeSa karake baDhe // 5 // punH|| tilagokSurayozcUrNamajAdugdhena pAcitam / / zItalaM madhusaMyuktaM balavIryasya vRddhikRt // 6 // bhASATIkA / tila gokharUko cUrNa bakarIke dUdha auTAya zIvalakara sahatake saMga pIsoM balavIryakI vRddhikare / / goghRtazItalaMgArisubhojyaM ca nvaanggnaa|| dugdhapAnaMmadAstAnaMpaDetegAtrapuSTidAH // 7 // bhApATIkA / / gAyako ghI, ThaMDA pAnI, mIThe bhojana, bAlA strI naI dudhako pIvo nirantara nhAyavau / yechaihU zarIrako puSTAI devevArIhaiM // 7 // kRSNamuzalIkaMdasyacUrNatugoghRtenaca // naronityaMprakurvANogatakAmalabhetpunaH // 8 // bhApATIkA |kaarii muzalIko kanda cUrNa kara gauke dhIma khAyo nityakare puruSa taugayobhayo kAma phirmilai|| 8 // muzalIkaMdacUrNatu plaarddhmuccttaatthaa|| dugdhenasahapAtavyaM gatadhAtupramehajit // 9 // bhASATIkA // mUzalIke kaMdako cUrNa Adhapala uTaMgana Adha pala dUdha gare pIvesoM gaIbhaI dhAtuko baDhAve aura pramehako jIve // 9 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) vaidyavallabha / .. paJcAGgagokSuraMcUrNazarkarAdugdhamizritam // kAritahastikavinAgatadhAtuprazAntaye // 10 // bhASATIkA // gokharUko paJcAGga lai cUrNa kara dUdha mizrImeM milAya pIyo kare to hastikavi kahai ki gaI dhAtuko zAnti karai / / 10 atha prameharoge upacAraH // sasitAmarkaTIdugdhAvarI vizvAsamAnakaiH // bhakSaNAtridinahantisayomehaMsudustaram // 11 // bhASATIkA // mizrI kauMcake bIja dUdhI zatAvara sauMTha ye barAbara bhAgale khAya tIna dina tau dustara pramehako jhaTa dUra karai // 11 // palAzavRkSapuSpANisitayAvaMgasaMyutam // kAritahastikavinApittamehaprazAntaye // 12 // bhASATIkA // palAzakI phUla mizrI vaMgezvara milAyake khAyo karai tau hastirucikavi kahai ki pittapramehako zAnti karai // 12 // atha sakalaprameharoge upcaarH|| hemabIjaviSavaMgapAradaM haMsapAkabalinAsamanvitam // nAgavallidalasaMyutaM rasaM kAmadaM sakalamehanAzanam // 13 // bhASATIkA // dhatUreke bIja teliyAmITho zuddha vagezvara Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (31) pArau zuddhahIMgulU gandhaka inake saMga nAgarapAnake rasameM ye rasa savare pramehanako nAza karai / / 13 // vallapoDazagundraMca sitAdugdhena mizritam // sarvapramehe vaidyana dhAtudoSopazAntaye // 14 // bhASATIkA / solaha ratI gauMda laikeM mizrI aura dUdha ke saMga pIvesoM bhatudoSa tathA pramehako nAza hoI / / 14 // atha hInakandarpavRddhiprayogaH // haMsapAkapalArdhaca vRntAkenaca pAcayet // vallamAnapradAnena hInakandarpavRddhikRt // 19 // bhASATIkA // hAgula Adhapala tAko baiMganameM ghara pakAmanoM tApIchaM eka rattIdevesoM hInakAma arthAt napuMsaka pano dUra karai // 15 // sUryakSAraM palAdhaMca sitayA saha bhakSayet // uSNavAtaM pitaroga mUtrakRcchaM praNAzayet // 16 // bhASATIkA // Akako khAra tathA yAkI aivaja sorA khAra leno Adha pala laikara mizrIke saMga pIvesoM uSNa vAta pittaroga mUtrakRcchra ina ye sabanakauM nAza karai // 16 // atha mUtrarodhe upcaarH|| triphalA karkaTIbIjaM saindhavaM smbhaagkaiH|| cUrNamuSNAmbunApItaM mUtrarodhaM nivArayet // 17 // bhASATIkA // haraDa baheDe Avare kAkaDIke bIja sai Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) vaidyvllbh| ndho nauna ye barAbara bhAga lai vAko cUrNa kara garama jalake saMga phA~kavesoM mUtrarodhako nivAraNa karai // 17 // athAzmarIroge upcaarH|| zarkarAMca yavakSAraM gavAM takreNa yaH pibet // uSNavAtastathAzmayAH pIDAgacchati satvaram 18 // bhASATIkA // mizrI yavakSAra gAyake maThAsoM yAko pIve vo garama vAya tathA patharIke dardako jaldI dUrakarai // 18 // atha lingglepH|| nAgapheno viSaM svarNabIja jAtIphalaM samam // goghRtenaca samartha liGgalepo vidhIyate // 19 // tasmAdbhavati mAnAM mRtakandarpavRddhikRt // prayogo hastinA saghazcamatkArakaraH prm|| 20 // bhASATIkA // aphIma, vatsanAbha, dhatUrake bIja,jAyaphala, inako samAna bhAga le cUrNakara gAyake dhImeM yAko mardanakara liGgapara lepa karanoM // 19 // vA manuSyako manyo bhI kAma baDhe kare ye yoga istikaviko jaldI camatkAra kare bahuta / / 20 // vacAzvagandhAgajapippalInAM cUrNa mahiSyA navanItamebhiH // vilepitaMsatpuruSasyaliMgaM laMbaM bhaveddhastimataM ca samyak // 21 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (33) bhASATokA // baca,asagaMdha,gajapIpala,ye samAna bhAga le cUrNa bhaisake mAkhanameM milAya liMgape lepakare to puruSako liMga lambo hoI ye hasvikaviko mata hai // 21 // vacAkuSThAzvagandhAca gajakRSNAsamAnakaiH // navanItayato lepo naraliMgasya vRddhikRda // 22 // bhaassaattiikaa|| baca, kUTha, asagaMdha, gajapIpala ye samAna bhAga le cUrNakara gaUke mAkhanameM lepa karave so manuSyake liMgakI vRddhikare // 22 // punH|| sazvetaraktakaravIrajaTo gRhItvA dArUnizAgajakaNAnavasAgareNa // AkallakArkasahita hi jalena piSTavA saMlepitaM prakurute khalu liMgavRddhim // 23 // bhASATIkA // supeda tathA lAla kanerakI jaDa lenIaura devadAru haradI gajapIpala nausAdara akalakara AkakI jaDa jalake saMga pIsa yAko lepa kare to Ananda so liMgakI vRddhi hoI / / 23 // atha kAmezvaraguTikA // nAgaphenaphalAjAtIpatrInAgalatArasaiH // mardayadyAmayugmaM tu kArayedguTikottamA // 24 // sugandhaimizritAdeyA dugdhapAnaM tadopari // surate dazanArINAM mAnamucchedayed dhruvam // 25 / / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) vaidyavallama / bhASATIkA // bhIma jAyaphala jAvitrI inako samAna bhAgalai nAgarapAnake rasameM mardana kare dopahara tAkI guTikA uttama karanI // 24 // sugandha mizrita karanI ilAyacI vajake saMga denI tApeM dUdha pyAnau do acchItareM ravimeM dazastrInake mAnako nizcaya mAre // 25 // atha mUtravikAre upacAraH // bhaMgarAjaM vilAH kRSNAH prativAsajalenaca / / dinAni sapta kurvANo na mUtraM patate bahu // 26 // bhASATIkA // bhAMgaro kAle tila paTavAsa inako samAna bhAga le pAnI ke saMga ghoTa sAtadina pIyo karavesoM bArabAra mUtrako Ayavo bandahoI // 26 // athendriyotpannaroge upcaarH|| sasitaMmRtanAgantu yobhaje dinasaptakam // tasya sarvendriyotpanna rogajAlaM dhruvaM haret // 27 // bhASATIkA // mizrIke saMga nAgezvara yAkoM khAya sAta dina tAkI sarvaliMgakI rogajAlako nizcai hare // 27 // atha naagbhsmvidhiH|| pUrva saMzodhyanAgantu sUryamUlena mardayet // yAmatrike bhavedbhasma sitayAsahI dApayet // 28 // nAgaM mRtaM harati pittasamIraNArti zukrasyadoSazamanaM gatakAmavRddhim // dAhapralApazamanaM ruci- : Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsameta / (35) kRdvizeSAt zIrSavyathAM harati netrrujnraannaam29|| itizrIvaidyavallabhehastirucikaviviracitepuruSArthagatakAmagatadhAtupramehamUtrakRcchrAzmarIliMgadibahumUtrapratIkAronAma caturtho vilaasH||4|| bhApATIkA // pahaleM sIseko zodhakara khIparAma caDhAya tIvrabhagnide AkakI jaDasoM mardana karatojAya to cIna paharameM bhasma hoi yArko mizrIke saMga denI // 28 // nAgezvara mArayobhayo pitta vAtavikAra hare vIryadoSako zamana karai gayebhaye kAmako baDhAve aura dAhAlApako zamana kara vizeSakara rucikoM karai ziraroganako harai manuSya ke netrake dardako harai // 29 // itizrIvaidyavallabhemadhupurIsthadakSagotrodbhavacAturvedirAdhA candrarmikatavrajabhASATIkAyAMpuruSArthagavakAmagavadhAtupramehamUtrakRcchrAzmarIliMgavRddhibahumUtra : pratIkAronAmacaturthI vilAsaH // 4 // .. atha gudarogapratIkAraHprocyate // AmrAsthivizvAgozRMgIkuTajAmrarasenatu / / mardathetridinaM samyaka sitayA saha yo bhjet||3|| tasyapittodbhavAM hanti ahaNIM duHkhakAriNIm / / jvarAtisAraMtIvaM ca raktasrAva rujaharet // 2 // bhASATIkA / kerIke bhItarakI guThalI soMTha avIsa kuDekI chAla ye samAna bhAga lai Anake rasameM vA Amake Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) vaidyvllbh| . pattAke rasameM tInadina mardana kara tAkauM mizrIke saMga khAya // 1 // tau picaso bhaI saMgrahaNI duHkhaka devevArIko hare aura jvara atIsAra vIvaraktake giraveko dardako duurkre||2 atha atiisaareguttikaa|| maricaMkhaparaMnAgaphenatandulakairjalaiH // maryataMdulatoyenaguTIsarvAtisArajita // 3 // bhASATIkA // kAlImirca khapariyA zuddhaaphIma inako samAna bhAgalai sAMThIcAgala ke dhoibe ke pAnIsoM ghoTa golIkara cAvalake dhovanaso denI vau savarI bhAMtike dastake vikAra ko meMTai // 3 // punH|| jIrakavijayAbilvanAgaphenasamAMzakaH // dadhinIreNasAkAryAguTIsarvAtisArajit // 4 // bhASATIkA // jIrau bhAMga velagirI aphIma ye samAna bhAgale dahI ke jalase golI kara deve soM savare dasvavikAra ko dUra krai|| 4 // atha atIsAreM cUrNam // kapitthavaTezRMgaMcazUThIjIrakazarkarA // samabhAgaiHkRtaMcUrNamatIsAraharaMparam // 5 // bhASATIkA ||ket baDake komalapattA soTha jIrau mizrI ye samAna bhAga lai cUrNa kara deya vau mahAtisArako hre||5|| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsameta / (37) athArzaroge upcaarH|| bhallAtakaMtuprasthAddhajalaprasthadvayenaca / / prasthadvayaM tugodugdhNpaacyedhinaattH||6|| prasthAIgoghRtaMbhuktvAprasthamAnAtuzarkarA // tadoSadhaMpalAIntucAzohanticabhakSaNAt // 7 // bhaassaattiikaa|| milAye sera 1 pAnI sera 4 gAyako dUdhasera 4 ye saba ekatra kara adhiso vAkoM pakAnoM // 6 // vA pIche gauko ghI serabhara tathA serabhara mizrI gerakara milAnI mile pIche vAmeM te Adha pala khAya vau bavAsIrakoM dUra karai // 7 // ___ athArzArilepaH // devAlIphalabIjAnigomUtreNacamardayet // vAratrayaMkRtAllepAdarzaH pttimuultH|| 8 // __ bhASATIkA ||devedaaliike bIjakI mIgI yAkoM gomUtrameM mardana kara tIna daphe lepa karavesoM bavAsIrako jaDasoM dUra karai // 8 // punH|| yathA sehuNDadugdhasya lepo darzaHsadAharet // zakabIjavaTakSIrabhakSaNaM gudajArzanut // 9 // bhASATIkA // aise thUharake dUdhako lepa karavasoM sadA bavAsIrako hare taiseMhI indrajau vaDako dUdha yAkau khAyavekhoM gudAke massenako dUra karai // 9 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) vaidyavallabha / athArzAriguTikA // guggulaM lazunaM nimbbiijraamtthnaagraiH|| guTI zItodakenoktAharzaH patati muultH|| 10 // bhASATIkA // bhesA gUgala lasana nImakI nibaurI hIMga soMTha ye samAna bhAgale jalaso golIkara ThaMDe jala so denI to bavAsIrakoM jaDaso dUra karai // 10 // ___ atha bhallAtakavikAre lepH|| dArusarSapamustAbhinavanItena lepanAt / / bhallAtakavikAro'yaM sadyogacchati nizcitam // 11 // bhASATIkA // devadAru sarasoM aura nAgaramothA ye samAna bhAga ke mAkhanameM milAya lepakaraveso milAke vikArako nizcaya jaldI dUra hoI // 11 // punH|| navanItaM tilAdugdhaM punaH khaMDaghRte tthaa|| etadvayaM pralepena hanti bhallAtakavyathAm // 12 // bhASATIkA // mAkhana aura tila dUdha aura mizrI vathA ghI mizrI ye donoM lepa karavesoM bhilAvekI vyathAko dUra karai // 12 // punH|| 'sitAnimbUrasaH pAnAdAtrIpatrarasastathA // zarIre mardanAdanti bhallAtakamahavyathAm // 13 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsameta / (39) bhASATIkA // mizrI aura nimyUko rasa pIve tathA Amareke patte ke rasako zarIrape bhIDe to bhilAvekI mahA vyAdhiko dUra karai // 13 // ___ atha kRmirogopacAraH // mahAnimbasya patrANAM raso hi palamAnataH // pAnAtkRmibhavaM doSaM sadyo hantica nishcitm||14|| bhaassaattiikaa||mhaaniimke pattoMkA rasa eka palabhara lekara pIve so kamikIDoMse bhaye doSako nizcaya jaldI dUra karai 14 // atha bhagaMdaravAte lepH|| cUrNaM jambvAmrapatrANAM khararaktena bhAvayet // tallepe vihite yAti bhagandaramarudvyathA // 19 // bhASATIkA / jAmuna Ama inake pattAnake cUrNako gadhAke lohUkI bhAvanA de vAko lepa kare vo yAso bhagandara vAvavyAdhiko harai // 15 // _athairNddpaakH|| prasthapramANAnilazabIjaM ... sadugdhaprasthASTakamatrapaktvA // .. .. . prasthaikakhaNDena palAni paMca ghRtahi yojyaM tadanu prakalkaH // 16 // haridrAmRtazulbaMca maricaM triphalAbhayA // vaMzalocanavaMgaMca cAturjAtamRtAbhrakaiH // 17 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) vaidyavallabha / lavaMgAkallakaM kRSNA dAru bhIru punarnavA // zatapuSpA vRddhadAru puSkaraM vijayauSadhaiH // 18 // azvagaMdhA samAnena sarva saMcUrNya melayet // yo bhajet palamAnena hanti tasya marudvyathAm 19 // nalavRddhi srotovRddhi gulmodaragudavyathAm // arzazca kRmijAH sarvarogAnazyaMti nizcitam 20 // bhASATIkA // aMDake bIja zera 2 lekara vAke chIlakA dUra kara tAke mIgI lenI vAko dUdha sera solahameM gera pakAnI pIche vAmeM ghI Adhazera gera khohA karano vA poche tAmeM mizrI sera 2 geranI // 16 // tAke kalkameM aura haradI giloya vAmezvara kAlI mirca haraDa baheDe Avare vasalocana vaMgezvara dAlacInI baDI ilAyacI vejapAva nAgakezara manyobhayo bhoDala // 17 // loga akalakarA pIpala dAruharadI sAMThIko jaDa sauMpha vidhAyarI paukaramUla bhAMga soMTha // 18 // asaMgadha ye samAna bhAgalai tAko cUrNakara upara kahebhaye avalehameM geranI vAmete eka palabhara le prAva same khAyavesoM vAkI vAdIkI vyathAkoM hare // 19 // vathA nalavRddhi srotavRddhi peTako golA gudAko roga bavAsIra sabare kamiroganako nizca nAzakare // 20 // atha srotavRddhiroge lepH|| saindhavaM jIrakaM yugmaM rAmaThaMdviguNaM jalam / / telenotkAlya tallepAtsrotavRddhi hareDhuvam // 21 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (41) bhASATIkA // sa~dhonona donoM jIre hIMga inaso dUnI jala aura telameM gera auTAya vAko lepa kare to srotavRddhi nizcai dUra hoI // 21 // punaH upacAraH // tiktAdugdhena dAtavyaM sajalena punarnavA // iti zrIvaidyavallabhe hastirucikaviviracite atIsArasrotavRddhimarudAdisarvarogapratIkAro nAma paMcamo vilAsaH // 5 // bhASATIkA // kuTakI dUdhake saMga denI tathA sAMThI jala so phAMke vau srotavRddhi miTai // iti zrIvaidyavallabhe madhupurIsthadakSagotrodbhavacAturvedi- . rAdhAcandrazarmakatavrajabhASATIkAyAmavIsArasroH . tavRddhimarudAdisarvarogapravIkAro nAma paMcamo vilAsaH // 5 // atha kukSiroge upacAraH // tatra vajrabhedIrasaH / / citrakaM trivRtA dantI triphalA ca kaTuvayam // tulyAMzaizzUrNayetsUkSma dviguNaM ca suhiipyH||1|| pakkaM maMdAgninA samyak paMcaguMjA virecakRt // deyaH sarvodarAtoM ca vajrabhedI hyayaM rsH||2|| bhASATIkA // citraka nisauva dantI haraDa baher3e A Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) vaidyvllbh| .. dale soMTha mirca pIpala ye sarva samAna bhAga lai mahIna cUrgakara vAsoM dUno thUharako dUdha milAya // 1 // mandaagniso pakAyake pAMca rattI de to dasta kara aura sabere udararoganako dUra kareM ye vajabhedI rasa hai // 2 // atha sarvakuSTArirasaH // jaipAlabIjacUrNaM tu snuhIkSIraM ghRtaM samam // maMdAgninA paceta piNDa paMcaguMjAvirecakRt // 3 // sarvakuSThArirvikhyAto deyamuSNajalena ca // gulmajvaravinAzArtha saddhastikavinA matam // 4 // bhASATIkA // zuddha jamAlagoTAko cUrNa thUharako dUdha gauko ghI inako samAna bhAga lai mandaanisoM pakAve yAke golAko vApIche tAmete pAMcarattI devo dasta hoy||3|| ye sarva kuSThAri rasa vikhyAtahaiM yAko garama jalasoM de vo sabare koDhanako vathA golA jvarako nAza hoi ye sadyoga hastikavike matakohai // 4 // atha icchAbhedIrasaH // pAradaM gandhakaM vyoSaM nizA pathyA tuTaMkaNam // tatsamaMjayapAlaMca tatsamena guDenaca // 6 // zIvodakena dAtavyazcatUraktipramANakaH // virecI jvarahantAca gulmazophodarApahaH // 6 // mandAnizUladoSeSu kapharoge vizeSataH // prokto'sau hastikavinA icchAbhedIyaM rsH||7|| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (43) bhASATIkA // pAro zuddha gandhaka soMTha mirca pIpala haradI harar3a suhAgo ye samAna bhAga lai vAkI barAbara jamAla goTA aura sabakI barAbara gur3a le milAya // 5 // ThaMDe jala soM cAra rattI deve soM dasva hoI jvara golA sUjana peTakI inako dUra kare / / 6 / / mandAgni dardake doSako vizeSakara kaphake rogako dUra kare ye hasvikaviko kahyo icchAbhedI rasahai // 7 // . atha kuSTaroge lepH|| guMjAbhallAtakaM nAgo nimbasya phlmjkaiH|| takreNa vihito lepaH kuSTASTAdazanAzakRt // 8 // bhASATIkA // rattI milAye teliyA mITho nImakI niborIkI mIMgI inako samAna bhAga le chAchameM pIsa lepa kareM vo aThAre prakArake koDhanako nAza kare hai // 8 // atha viSabhakSaNe upacAraH // lavaNaM bhAnudugdhena sakRdbhAvitakarSakam // gavyena payasA pItaM vamidviSanAzanam // 9 // . bhASATIkA // eka karSa saMdhInIna Akake dUdha bhAvanA dekara gauke dUdhasoM pIve vo ulTI kare vAsoM viSanAza hoI // 9 // atha vmnaayupcaarH|| tumbIbIjamajAkSIrairvahninA ca prapAcayet // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) vaidyvllbh| vamanaM zlopadagraMthikuSThagulmodaraM hret|| 10 / / bhASATIkA // kaDuItUMbIke bIja bakarIko dUdha inakoM agnisoM pakAyake de vo ulTI zlIpada gAMTha koDha golA peTake rogoMko hare // 10 // .. atha ahiphenaviSa upacAraH // sAkSImUlatoyena ghRtena vizvabhRGgarAH // vacArAmaThataRNa nAgaphenaviSaM haret // 11 // bhASATIkA // sitArakI jaDha jalasoM pIve tathA ghI soMTha bhAMgaro vathA vaca hIMga maThAke saMga pIve so aphImake viSako hare // 11 // __atha vRzcikaviSa upcaarH|| koMTikArkayozcUrNa nAgaphenaM sanAgaram // sUryadugdhena guTikA vRzcikAdiviSa haret // 12 // bhASATIkA // kakoDA Aka aphIma soMTha inako samAna bhAga le Akake dUdha meM golI kara devaso vathA lepa soM bIchUko viSa miTai // 12 // atha raktikAviSa upacAraH // kSAradvayasamAyuktaMcUrNasauvarcalodbhavam // sajalenakRtaMhativaravallabhavArujam // 13 // bhASATIkA // jaukhAra sajjIkhAra kArau naoNna inakI samAna bhAga le cUrNa kara jalasahita karadevesoM mahArattIko bhaye dardako hare // 13 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (45) guDenaTaMkaNakSArasevyamAnahisatvaram // gulmodaramahanthisaboharatidustaram // 14 // bhASATIkA // guDake saMga suhAgau aura javAkhAra kau sevana karai jaldIso vo peTa ko golA vA baDI jaMgI gAMTha ko jaldIso asAdhyakobhI hare // 14 // atha lavaNabhAskaracUrNam // trikaTupippalImUlamelAlavaNapaMcakam // nAgakesarasaMyuktaMkhairasAraMtathaivaca // 15 // citrAjAjIyutaMcUrNasamArasenaca // nimbUrasenatadbhAvyavAtahadvahnidIpanam // 16 // bhASATIkA // sauMTha mirca pIpala pIpalAmUla ilAyacI pAMcoM naoNna nAgakezara vAke saMga khairasAra // 15 // citraka joraike yuta cUrNa kara adarakhake rasameM mardana kara phira nIbUke rasako vAko bhAvanA dekara khAya tau vAdIko dUra kare aniko baDhAve aura dIpana hai // 16 // atha mandAgnihA guTikA // hiMgulaMTaMkaNanAgamaricamRtarUpyakam // patratoyenacUrNasyamudgamAnamitAguTI // 17 // . kAsazvAsekaphezItezItAGgajvarazAntaye // maMdAgnigulmavAtevAprazastAguTikottamA // 18 // bhASATIkA // hIMga suhAgau telIyA mIThau mirca rUpa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. (46) vaidyavallabha / rasa ye samAna bhAgale tAkau cUrNakara pAnake rasameM ghoTa mUMgake barAbara golIkara // 17 // deve tau kAsa zvAsa kapha zIta zIvAGga jvara inako zAntakare aura maMdAgni golA vAdI yagarako ye uttama golI hai // 18 // __atha pAMDukAmalAroge kaSAyaH // ... vAsAkirAtakaM mustAtriphalAmRtanimbajaiH / / kyAtho madhuyuto hantipAMDurogaM ca kaamlaam||19|| bhaassaattiikaa|| aDUsau cirAyatI nAgaramothA haraDa baheDe AMvare giloya nImakI chAla ye samAna bhAga le kvAtha kara sahata milAya pIve to pIliyAroga vA kAmalAko hate // 19 // atha kAmalAjIrNajvare kAthaH // tiktA kirAtakaM dhAnya triphalA nAgaraiH samam // kvAthaHkSaudrayuto hanti jIrNajvaraM ca kAmalAm 20 // bhASATIkA / / kuTakI cirAyavau dhanIyA haraDa baheDe AMvale soMTha inako samAna bhAgalai kvAthakara sahata milAya pIvesoM jIrNajvara kAmalAko havai // 20 // atha kAmalAroge upacAraH // kharaviDdadhinA sAI samyak samartha pAyayet // mahatpittodbhavaM rogaM kAmalAM ca prnnaashyet||21|| bhASATIkA // gadhAke leMDA dahImeM Adhe milAya yAko mardanakara deve vo mahApittaso bhaye kAmalArogako naashkrai21|| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (47) - atha kAmalAroge'valehaH // . haridrA triphalA dUrvA mRtalohaM kaTutrayam // samadhughRtayuktenAvalehaH kAmalAM haret // 22 // bhASATIkA // haradI haraDa baheDe Avale dUba lohasAra soMTha mirca pIpala inako samAna bhAga le cUrNakara sahata aura bImeM milAya avaleha khAyavesoM kAmalAko hare // 22 // atha pAMDujIrNakAmalAroge upacAraH // piSTavA veNItarormUlaM samadhu tandulodakaiH // pAnAtpAMDurujaM jIrNA kAmalAM ca prnnaashyet||23|| bhASATIkA // veNI vRkSakI jaDa pIsa sahata aura cAvala ke jalasoM pIne to pIlIyAko darda jIrNa kAmalAko / nAza karai // 23 // atha udararoge cUrNam // bhAradvayaM maricarAmaThanAgarAdvaidehi paMcalavaNevihitaM ca cUrNam // nimbUrasena dinaviMzatisaMvimartha dattaMsuhastikavinodararogazAntyai // 24 // iti zrIvaidyavallabhe hastirucikaviviracite virecI kuSThaviSagulmamandAgnipAMDukAmalodararogaprabhRtipratIkAro nAma SaSTho vilAsaH // 6 // bhASATIkA / jaukhAra sajjIkhAra miraca hIMga sAThe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) vaidyavallabha / pIpala pAMcau nona inako samabhAgalai cUrNakara nIMbUke rasameM vIsadina ghoTakara de to hastikavi kahai ki udararoga zAnti hoi // 24 // iti zrIvaidyavallabhe madhupurIsthadakSagotrodbhavacAturvedirAdhAcandrazarmakatavrajabhASATIkAyAMvirecIkuSThaviSagulmamandAnipAMDukAmalodararogaprabhRtipravIkAro nAma SaSTho vilAsaH // 6 // atha shuNtthiipaakH|| prasthAvizvASTaguNaMca dugdhaM prasthapramANAjyaguDaMcatadvat // vipAcayettanmRduvahninAsamaM pazcAttadantaH kalkohi yujyate // 1 // cAturjAta jAtipatrI vAsA vahniphalatrayam // devapuSpaM gajakarNA bhAGgIzaMThI kaTuvayam // 2 // AkallakalohacUrNa vaMzalocanakaTphalam // mRtazulbAzvagandhAca cUrNameSAM kRtaM samaiH // 3 // pazcAdvipalamAnantu yo bhajedinasaptakam // tasyasvamaulikarNAkSirogajAlazcanAzayet // 4 // sarvavAtAJjayetpIDAM kaphapittodbhavAmapi // hastinA kathitaH samyagvizvApAketi naamtH||6|| bhASATIkA // soMTha pIsI zera 1 dUdha sera ATha 2 zera Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (19) ghI do zera guDa gera ekatra mandAgni so pakAve pIche vAke kalkako le pIche // 1 // dAlacinI, baDI ilAyacI, vejapAta, nAgakezara, jAvitrI, aDUsau, citraka, haraDa, baheDe, Avale, loMga, gajapIpala, bhAraMgI,kAkaDAsAMgI, soMTha, mirca, pIpala // 2 // akalakalA,lohabhAra, vaMzalocana, kAyaphala, vAmezvara, asamaMdha ina sabako cUrNakare samAna bhAga le // 3 // pIche inako milAve uparakahe avalehameM vAmeve dopala sAta dina khAya to masvakaroga netrarogake jAlanako nAza kare // 4 // sarva prakArako vAtavyAdhiko dUra kare kaphakI pIDA pittaso bhaye rogako nAzakarai ye hastikavi kahe haiM ki vizvapAka yAko nAma hai // 5 // atha mastakavikAre lepH|| candanaM lavaNaM jhUThI piSvA nIreNa lepayet / / matyamaulisamutpannA pIDA gacchati stvrm|| 6 // bhASATIkA // caMdana sa~dhonona, soMTha ye samAna bhAga le pAnIso pIsa lepa kare to manuSyake sirameM bhaI pIDAko jaldI dUra karai // 6 // punaH lepnnsypryogH|| cUtakASThakRtAllepAnmahacchIrSavyathAharet // yathAzItodake'riSTaM piSTvA nsyprdaantH|| 7 // bhaassaattiikaa|| AmakI chAla jalameM pIsa lepa kare vo Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) vaidyvllbh| mahA zirakI vyAdhiko harai // aisehI nImakI chAla tathA rIThAzIvala jalameM pIsa nasya de to mahA zirake roga ko dUra kare // 7 // punH|| bhuMgarAjarasaM kuSThaM navanItena pAcayet // pazcAttallepataH sadyomahacchIrSavyathAharet // 8 // bhASATIkA // bhAMgareko rasa kUTha mAkhanameM milAya manda agniso pacAyake pIche tAko lepa karaveso jaldI zirakI vyathAko harai // 8 // atha ardhazIrSaroge nasyam // mAgadhImarica tulyau lobhreNa saha mardayet // tridina dIyate nasya sUryAvarta vinAzayet // 9 // bhASATIkA // pIpala mirca aura lodha inako samAna bhAgalai pIsakara vInadina nasya deve to sUryAvartanAma zirarogako nAzakarai // 9 // punamastakaroge lepH|| AmrAsthidhAtrIlepo'thakaNoSaNasitAjalaiH / / rasonakArkapatrasya nasyo maskaroganut // 10 // bhASATIkA // AmakI guThalI AMvale inako lepa vathA pIpala mirca mizrI jalasoM tathA lassana Akake pattA inakI nasya levesoM mastakaroga miTai // 10 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (51) * atha kapAlakITaroge nasyam // tiktakakoMTipatrasyarasainasyaM pradApayet // vAratrayaM kRtohanti kapAlakITakavyathAm // 11 // bhASATIkA // kaDUve kakoDAke pattAnako rasa lai nasya tInabAra deve te kapAlake kIDAkI vyathAko harai // 11 // . atha sarvamastakaroge guTikA // niguNddikaalvnnnaagrdaarukRssnnaapaamaargsrsspdivaakrvRkssbiijaiH||shiitodkenmuttikaavihitaanupaanaatproktaasuhstikvinaashirsortihntrii 12 // bhASATIkA // nirguDIke bIja saiMdhaunona soMTha devadAru pIpala auMgA sarasoM Akake bIja inako samAna bhAgalai ThaMDe jalasoM golIkare tathA ThaMDe jalasoM denI tau hastikavi kahaihai ki mAtheke roganakoM dUrakarai // 12 // atha netraroge aJjanam // zaMkhacUrNa godugdhena tadardhaM ca mnHshilaa,|| chAgIdugdhena sahita saindhavaM ca jalenaca // 13 // sundarIstanadugdhenamaricamaryakArayet // * zItodakenaguTikAcAnanAdavirogajit // 14 // bhASATIkA // zaMkhako cUrNa mAyako dUdha vAsoM Adhau penazila tAko bakarI ke dUdhake saMga aura sa~dhaunona pAnImeM // 13 // strIke dUdha mirca ina sabako alaga 2 pIsa ThaMDe jalasoM golI AMje vau netraroga miTai // 14 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) vaidyavallabha / __ athaHsarvanetraroge lepaH // shivaamjjaashivaacuurnnnishaalvnnlodhkaiH|| zivApatrarasekAyolepaHsarvAkSirogajit // 19 // bhASATIkA // haraDakI mIgI haraDako cUrNa haradI sa~dhonona lodha inakoM samAna bhAgalai haraDake pattAke rasameM ghoTa lepakaravesoM savare netraroganakoM jIve // 15 // sarvanetraroge guTikA // cakAGkArajanIyugmaMkRSNAkuSThasamAMzakaiH // kanyArasenaguTikAchAyAsarvAkSirogajit // 16 // bhASATIkA // khireTI haradI dAruharadI pIpala kUTha ye saba samAna bhAgalai cUrNa kara gvArapAThe ke rasameM golI chAyAmeM sukhAya pAnImeM ghisa mAMjave ve chAyA vA chova vA sarva netraroganako jIte // 16 // ___ atha punaraMjanam // naagphenrsodhaatriitutthNkhprmnyjnm|| guTInimburasenoktAhastinA netrarogajit // 17 // bhASATIkA // aphIma pArau Avale lIlAthotho khaparIyA inako samAna bhAgalai nIMbUke rasameM golI kare hastikavikI kahai mAphika AMje tau netraroganako dUra karai // 17 // atha karNaroge tailam // rasenacArkapatrANAMzigrasvarNarasenaca / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (53) tilatailaMsamutkAlyakarNekSipterujaharet // 18 // bhASATIkA // Akake pattAnako rasa sahejanako rasa dhatUreko rasa inakoM vilake telameM auTAya kAnameM gere tau kAnako darda dUra karai // 18 // atha nAsUraroge upacAraH // / ghRSTaM jalena kampillaM tallepAcaharedhruvam // nAsahiyathA kRSNAtilapiNDanibandhAnata // 19 // bhASATIkA // kabIlaikU jalameM pIsa vAko lepa karavese nizcai nAsUrako dUra karai aisehI kAle tila pIsa tAkI piMDI bAMdhavesoM dUra hoI nAsUra // 19 // - 'atha mukhpiddikaalepH|| ghRSTamAjUphalaM vrIhivAriNA kRtalepanAt // nRNAM tAruNyajAMhati piDikAM vadanodbhavAm 20 // bhASATIkA // mAjUphala bIhI cAvalake pAnImeM pIsa lepa kare to javAnIso bhayI phunsI mukhakI vA zarIrakI dUra hoI // 20 // atha mukhazoSe lepH|| saindhavaM maricaM kSaudraM mAtuluMgarasastathA // tAlusthAne kRtAllepAnmukhazoSavinAzakRt // 21 // bhASATIkA // saiMdhaunona mirca sahata bijaure ko rasa ye Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaidyvllbh| samAna bhAgalai vAluvepeM lepa krve| mukha sUkhyo bhayo accho hoI // 21 // punarmukhazoSe guTikA // elAdhAtrIrasazcaivaguTI kRtvA mukhesthitaa|| pradattA hastinAsadyo mukhazoSaprazAntaye // 22 // bhASATIkA // ilAyacIkI Avaleke rasameM golIkara mukhameM dharadeveso hasvikavi kahai hai ki jaldI mukhazoSa ko nAza karai // 22 // atha dantaroge maMjanam // dADimatvambhavaM cUrNa varSayedaruNodaye // tasmAdvajasamAdantA bhavanti capalA api // 23 / / bhASATIkA // anArakI chAla ke cUrNa so aruNodaya arthAt prAvasameM dA~tanako ragaDe tau vAke halave dA~ta vajake samAna hoI // 23 // atha snAyuroge lepAdi // gundImUlantusaMghRSya naramUtreNa lepyet|| snAyukohi yathAyAti nizAlavaNabandhanAt 24 // bhASATIkA // goMdIkI jaDakoM AdamIke mUtrameM ghisa lepa karave so naharuvAko dUra kare aisehI rAvakoM saiMdhaunona bAMdhaveve vAloM dUra hoI // 24 // punH|| madhUkasArapatrANi badhyante snAyukopari // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (55) tasmAtsnAyukajApIDA nRNAM nazyati tatkSaNAt 25 // __bhASATIkA // madhUkasArake pattA naharuAye bAMdhe vAkI cAle so bhaI pIDAko tatkSaNa nAza kare // 25 // punH|| yathArkakSIralepena haretsnAyukajAMvyathAm // tathA snuhIkSIralepAredrumahabyathAm // 26 // bhASATIkA // jaise Akako dUdha lepa karave so naharuAkI vyAdhiko hare hai taisehI thUharako dUdha lepa karave so dAdako mahAvyAdhIko harai // 26 // punH|| saguDAnakapotasya kukkuTasya viTaM tathA // saptAhaM sevayetpuMsAM snAyuko nazyati dhruvam // 27 // bhASATIkA // guDameM kapotakI viSThA muragAkI vITha inako samAna bhAga le sAta dina sevana karavesoM manuSyake naharuAko nizcai nAza karai // 27 // . atha zvAnaviSe upcaarH|| - muNDIpaJcAMgacUrNa tu gomUtreNa samaMpibet // tasmAcchAnaviSaM yAti yathA pApaM prbhuHsmRtH28|| bhASATIkA // gorakhamuMDIko paJcAMga lai cUrNa kara yAke samAna gomUtra le pauve tAkI zvAna viSakI vyAdhi dUra hoI jaise zrIjIke bhajanoM pApa miTai // 28 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) vaidyavallabha / atha raktapitte upcaarH|| AmrAsthikUSmANDarasena nasyaH punarnavAdugdhasitAnvitena // dUArasaHstrIpayasAcatadvat yogatrayaM raktapittaM nihanti // 29 // bhASATIkA // AmakI guThalI peTheko rasa yAkI nasya vathA sA~ThakI jaDa gaukI ghI mizrIke saMga dubako rasa strIke dUdhaso vAkI vare ye tInoM yoga raktapittako dUra krai|| 29 // atha maagdhiipaakH|| methIpalacatuSkaMcakaNAdvipalamAnataH // - dugdhena mizritaM kRtvA pAcayedvahninA ttH||30|| prasthaikakhaNDaM tanmadhye zivAkalkamapikSipet // lavaMgatrikaTuzcaiva lohabhasma ca sAdhakam // 33 // zulvaM jAtIphalaM jAtIpatrIviSakuTherakaiH // eteSAM palamAnena bhAgAnkRtvA pRthak pRthak // 32 // prabhAte palamAnena yo bhukte ca naraHsadA // tasya sarve zirorogAH praNazyanti na sNshyH||33|| sarvavAtasamUha:ca bhramacchakiphavyathAm // mAgadhIpAkanAmAyaM saddhastikavinA mtH||34|| bhASATIkA // methI cAra pala dopala pIpala ye donoMnako dUdha meM milAya karake vAkoM amisoM pakAve // 30 // sera Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (57) 2 khAMDa tAke bIca milAya tAke kalkakoM lekara pIche loga soMTha mirca pIpala lohabhasma anaka // 31 // tAmezvara jAyaphala jAvitrI teliyA mIThau zuddha kuThera ina sabako eka eka pala mAna bhAgale cUrNa nyArayau nyArayau karai // 32 // sabereke samaya ekapala yAko manuSya sadA khAya vAkai sabare masvakaroganako nAza karai yAmeM saMzaya nahIM // 33 // aura sabare vAvasamUhanakoM aura bhauMra ulTI kaphakI vyathAkoM ye hasvikavike matako mAgadhInAmako pAka dara karai // 34 // atha saMdhigraMthivAte guTikA // graMthikAkallakaM mustA cAzvagaMdhA kaNoSaNaH // tadauSadhasamAvizvA tatsamena guDena ca // 35 // yo bhakSayet pathyayukto dvivelaM mAtrayAguTI // saMdhivAto graMthiyAtastasya nazyati nishcitm||36|| iti zrIvaidyavallabhe hastirucikaviviracite ziraHkarNAkSibhramamUsiMdhivAtagraMthivAta raktapittasnAyukAdiprabhRtipratIkAro ...nAma saptamo vilAsaH // 7 // bhASATIkA // pIpalAmUla akalakalA nAgaramothA asagaMdha pIpala mirca ina auSadhanakI barAbara soMTha ina sabanakI barAbara guDa laikara milAya // 35 // yAkoM pathyasoM khAya dorattIke barAbara golI vo joDanakI vAdI gAThanakI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) vedyvllbh| vAdI tAko nAzakare avazya // 36 // athavA akSike barAbara pathya yukta khAya doUvera iti // iti zrIvaidyavallabhe zrImadhupurIsthadakSagotrodbhavacAturvedirAdhAcandrazarmaruvavrajabhASATIkAyAMziraHkarNAkSi bhramamUchAsandhivAtagranthivAvaraktapittasnAyukAdiprabhRtipratIkAro nAma saptamo vilAsaH // 7 // atha bhUtapretAdidoSajidaMjanam // lazunaM maricaM sarpakaMcukIbhasma kaTpalam // hiMgvAriSTavacAziyuriGguyAH phalamajakam // 1 // nimbasyaphalamajjAni cUrNaca kharamUtrayukU / netrAanakRtaMsarvabhUtapretAdidoSajit // 2 // bhASATIkA // lassana mirca sarpako kAMcalIkI bhasma kAyaphala hAMga rIThA vaca sahejanoM hIMgauTAke phalakI mIgI // 1 // nImakI nivaurInakI mIgI ina sabako samAna bhAga le cUrNa kara gadhAke mUtameM ghisa AMje vo bhUta preta Adikakai doSako miTai // 2 // ___ atha srvdossjitpryogH|| kaNAsaindhavatutthaMca maricaM nimbbiijkaiH|| 1 akSimAna pathyayuktaM dvivelaM dApayet guttii| iti pAThAntarANi // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsameta / (59) guTInimbUrasenoktA cAcanaM sarvadoSajit // 3 // bhASATIkA // pIpala saiMdhaunona lIlAthothau mirca nImakI nivaurI ina sabako samAna bhAgale nIMbUke rasameM golI kara AMje to sabare doSanako jIte // 3 // atha sarpaviSe upcaarH|| tutthaM vacAkaTphalaMca godugdhena prapAcayet // tasmAtsarpaviSayAti tathoSaNaghRtena // 4 // bhASATIkA // lIlAthothau vaca kAyaphala inako samAna bhAgale cUrNa kara goke dUdhameM pakAya pIve tau sarpako viSa dUra hoI tathA pIpala dhImeM deve tau sarpaviSa dUra hoI // 4 // ___ atha somalaviSa upcaarH|| sitayAsaha pAnAcca taMdulIyarasasyaca // tasmAnmallaviSayAti nimbUrasaprasevanAt // 5 // bhASATIkA // mizrIke saMga caulAIko rasa pIve so somalako viSa dUra hoI tathA nimbUke rasa pIteM // 5 // ___ atha nAgaphenaviSe upcaarH|| bRhatkSudrArasaM dugdhaM palamAnaM niSevaNAt // nAgaphanaviSaM hanti yathA lavaNabhakSaNAt // 6 // bhASATIkA // donoM kaTerInako rasa vAmeM dUdha Adhara pala le pIve to aphImako viSa dUra hoI aisehI saiMdhonIna khAyavaso // 6 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) vaidyvllbh| atha dhattUraviSe upcaarH|| loNIvRkSasya puSpANi jalenotkAlya pAnataH // dhatturasya viSaM hanti yathAlavaNapAnataH // 7 // bhASATIkA // noniyAke phUla jalameM ubAlake pIve to dhatUreko viSa dUra hoI aisehi nona khAyave soM dhatUreko viSa dUra hoI // 7 // punH|| vRntAkaphalabIjasya rasohi palamAnataH // bhakSaNAdbhuktadhattUraviSaM nazyati nizcitam // 8 // bhASATIkA // beMganake bIjanako rasa eka palabhara pIve vo dhaturo jAne khAyo hoI vAko viSako nizcai nAza krai8|| atha pAradaviSa upacAraH // yathArasaviSa hanyAnodugdhenaca gandhakam // bhASATIkA // jaise pAreke viSako gauke dUdhake saMga gaMdhaka dUra kare hai // ___atha haratAlaviSe upacAraH // , tathAsasitAsAkSIrasastAlaviSaharet // 9 // bhASATIkA // vaisehI sAkSI sivAravI jaDako rasa mizrI milAya pIveveM haravAlakoM viSa dUra hoI // 9 // atha khazuragRhe taruNI tiSThati tatra pryogH|| zvAnavid kRSNamArjAraviSTA loma kharasya ca // , Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (61) guggulu sarpapAsarpakaMcukIrAjikAsamam // 10 // kaMTakA nimbavRkSasya cASTAdhikazataM zubham // zrIphalasya ca tulyaM ca dvipaghoTakayorajaH // 11 // eteSAM yuvatIyonau dhUpo deyo dinAndaza // zvazurasya kuletasmAttaruNI tiSThati dhruvam // 12 // inako artha sugamahai vAsonahIM prakAzita kIyo 10 / 11 / 12 atha pramehAdiroge upacAraH // gandhakaM palamAnantu godugdhena vizodhya ca // zarkarAsaMyutaM kArya marutpittakaphAtinut // 13 // tuSTipuSTikaro nityaM rucikRnnetrarogajit // vIryakSayaM pramehaM ca kuSThapittarujaM haret // 14 // bhASATIkA // ekapala gaMdhakakoM zodhakara mizrImeM milAya khAya tau vAdI pitta kapharoganakoM dUra kare // 13 // tRptikare nitya rucikare netraroga jIve vIryakSaya prameha koDha pitta rujAko hare // 14 // atha madanavRddhipAkaH // markaTI muzalI cAzvagaMdhA gokSurakai samam // palapaMcamitAkRSNA droNadugdhena pAcayet // 15 // cAturjAtaM tathA lohaM bAlAvai vaMzalocanam // caMdanaM kezaraM vyoSaM sAdhaM zulba phalatrikaiH // 16 // prasthaikakhaNDena yutohi bhuktaH Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) vaidyavallabha / prAtaH sadA pibati yonupayotha rAtrau // dapa vimardayati naikavilAsinInAM sarvAMgarogaharaNeSu vizeSa eSaH // 17 // bhASATIkA // koMcake bIja mUzalI asagaMdha gokharU inako samAna bhAgalai aura pAMca pala pIpalako 32 sera dUdharma pacAve // 15 // dAlacInI baDI ilAyacI vejapAva nAgakezara tathA lohabhasma netravAlau vaMzalocana caMdana kezara soMTha,mirca pIpala adhika vAmezvara harar3a baheDe Avare // 16 // ye saba samAna bhAgalai sera khAMDa gera kalka ko phisAko prAtasameM khAya sadA dUdha so tathA rAvameM dau strInake madako hare sabare roga miTai vizeSa karake // 17 // atha lssnpaakH|| rasonakaM prasthamitaM vimarca dugdhe ghaTenApi vipAcya vhnau| zulbAbhrakaM loharasaMlavaMgaM karpUramAkallakamazvagandhA // 18 // dvinizA nAgaraM nAgakezaraM triphlaasmaiH|| jAtipatrI phalaM jAtI mAgadhI maricaM tathA // 19 // prasthaikakhaNDasahitenaharetsamIraM gulmavyathAM viSamasarvasamIraNArtim // mandAnizulakapharogavinAzakArI pAkaH smRtaH sukavinA hi rsonkaakhyH||20|| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (63) bhASATIkA // sana zera 2 le tAke chIlakA utArake kalI pIsa dUdha 20 serako bAsanameM gera amipe pacAnoM vA pIche vAmezvara annaka lohasAra candrodaya loMga kapUra akalakalA asagaMdha // 18 // doU haradI soMTha nAgezvara kezara haraDa baheDe AMvale ye samAna bhAgalenI jAvitrI jAyaphala pIpala kAlI mirca // 19 // vAmeM khAMDa sera 2 milAyake khAya vau bAdI golAkI vyathA hare viSama sabare vAdIke roga mandAmi darda kaphake roga inako nAza karai hastikaviko kahyo bhayo rasonakAkhya nAmako pAka hai // 20 // atha apasmAraroge nasyam // vAnarasya kapotasya viSThA tittirakasya ca // nAsikAyAM kRtaM nasyamapasmAraM vinAzayet // 21 // bhASATIkA // vAnarako vITha kapotakI vITha tIvarakI vITha inako samAna bhAgale mahIna cUrNa kara chAna nAkameM suMghAve to mRgIko nAza hoI // 21 // __ atha apasmAraroge guTikA // kRSNA maricanAgasya cUrNaM cAIkasaMyutam // guTikAravipuSpaizca mRgI haMtica bhakSaNAt // 22 // bhASATIkA // pIpala, kAlImirca, zuddhavatsanAbha inako cUrNakara adarakhake rasameM milAya golI Akake phUlake saMga khAya vo mRgI dUra hoI // 22 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) vaidyavallabha / atha apasmAraroge nasyam // ariSTaM naramUtreNa hayamUtreNa TaMkaNam // gajamUtreNakRtaM nasyaM tribhiyogaimagI haret // 23 // bhASATIkA // rIThA manuSyake mUtameM ghisa nasya de tathA ghor3Ake mUtameM suhAgA visa nasya de tathA hAthIke mUtako suMghAve to ye vIna yoga mRgIko hare // 23 // atha badhirazUlaroge upcaarH|| kArelIrasasaMyukta saiMdhavaM TaMkaNaM kSipet // tasmAtkarNavyathAM haMti badhirazUladoSajAm // 24 // bhASATIkA ||krelaake rasake saMga saMdhaunona suhAgo gerano vAkI kAnakI vyathA va baharApana va dardake doSako dUra karai24 atha vIryastrAvaroge upcaarH|| gundIvRkSasya patrANi pakvAni sitayA saha // nRNAM saMsevyamAnena vIryastrAva sadA haret // 25 // bhASATIkA // goMdI vRkSake pake patte mizrIke saMga manuSya sevana kare to vIryasrAvako sadA haraNa kare // 25 // ____ atha pAdatraNaroge lepH|| meNasarjarasosAbunnavanItena lepanAt // tilena vaTadugdhena haMti pAvaNAnica // 26 // bhASATIkA // moma rAla sAbuna inako samAna bhAga le mAkhanameM milAya lepa kare tathA vila vaDake dUdhako pIsa lekha kare vo pAyake phoDAnako dUra kare // 26 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (65) atha vAtaroge guTikA // gorocanaM jIrakanAgakezaraM tathAhiphenaM khadirasyasAraH // himAbhayAtitakakhaparaM tathA marIcakRSNAnilanAzinI guTI // 27 // bhASATIkA // gorocana jIro nAgakezara aura aphIma khairamAra candana haraDa kuTakI khapariyA aura mirca pIpala inakI golI vAdIko nAza kareM // 27 // atha jAnakampAdiroge lepH|| tilatalaMsamutkAlya nAgakuSTakaNoSaNaiH // taccUrNamadayetpazcAccUNacahastinAmatam // 28 // tallepAcamarudrogajAnukamparujaharet // sandhivAtaMkarNarogaMcAnyavAtavinAzanam // 29 // bhASATIkA // tilake telameM ubAlano teliyA mIThau kUTha pIpala mirca inako samAna bhAgalai cUrNa karavA telameM gera siddha kare cUrNa hastikavike makau // 28 // pIche vAko lepakare vAdIke roga ye jAnukampakI zUlameM lagAve to hare aura sandhivAva vA kAnako darda tathA aura vAdInako nAza kare // 29 // atha snnipaataadiroge'vlehH|| pathyAvizvAlavaMgaMmRtajasadacaturjAtajAtIphalaMca Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vaidyavallabha / abdheHzoSaMcavaMgaMmRtakanakakaNAhaMsapAkAhiphenam // kaMkolaMrudrapatroSaNakanakamathobrahmadarbhAjamodAmUzalyA kandacUrNabalagaralavarImastakIkAGgaDIbhiH30 sakSaudreNAvalehoharaticagudajAnsannipAtAnsamagrAn kAsazvAsAnimAnmRtamadanamathovIryavRddhiprakuyAt // kAminyAHkAmadapavijayati ca sadAkukSirogAnihanyAt svedaMgAtreSuzItaharati ca dhanumArutaMdantarogAn // 31 // bhASATIkAharaDa soMTha loga jasadakI bhasma vaja ilAyacI vejapAva nAgakezara jAyaphala samudrazoSa vaMgezvara mRgAMka arthAta somekI bhasma pIpala hiMgulU aphIma kaMkola baDake komala pattA mirca dhatUreke bIja aura brahmadarbhA arthAt ajavAyana ajamoda bhUzalIke kandako cUrNa gaMdhaka velIyA . mIThau satAvara rUmI masvaMgI kAMgaDI // 30 // ina sabako samAna bhAgalai cUrNa kara sahavameM milAya khAyatau gudAke roga sabare sannipAtanako hare kAsa zvAsa amikI mandatA naMpusakapanako hare aura vIryako baDhAve strInake kAmake madakoM hare sadA aura kukSikamarake roganako harai tathA zarIrameM pasIneke Ayavako hare aura zItAMgako hare dhanurvAta vA dAMtake roganako dUrakarai // 31 // atha hikAroge upacAraH // vizvAguDena dAtavyA sitayAsaha mAgadhI // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (67) madhukaM madhunA deyaM tribhirhikAMvinAzayet // 32 // bhASATIkA // soMTha ke saMga guDa denoM tathA mizrIke saMga pIpala denI jeThImadhu mahatake saMgadeve vau ye tInoM hicakI ko nAzakarai // 32 // atha vaigezvaraH vAtapittAdidoSe // rasarAjayutaM nAgaM saMzodhyaM zubhamauSadhaiH // cakrAMkAyArasenaiva yAmaturyAgnidAnataH // 33 // tdossdhsmaajaatiptriipipplikeshraiH|| AkallakaM devapuSpaM sarvaM saMcUrNya melayet // 34 // sakSaudreNAvalehotha patreNa paribhakSayet // vAtapittodbhavAMpIDAM praNazyati ca sevanAt // 35 // mandAgnimohanayanAtiharaM narANAm / kuSThavyathAM kRmirujaM ca sadA nihanyAt // saMnaSTakAmarucikRdvidadhAti vIryam / vaMgezvarohi suraseSu vizeSa eva // 36 // bhASATIkA // pArau vathA sIsau zuddhakarake gadhaIke rasameM eka pahara turyAmi deya // 33 // vAke barAbara jAvitrI pIpala kezara akalakalA loga ina sabanako cUrNakara gharadai // 34 // sahatameM milAya avaleha kara tAko pattApai dhara khAnI tau vAdI garmIso bhaI pIDAko nAzakarai khAyavesoM // // 35 // amikI mandavA mUrchA netraroga manuSya ke hareM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidyavallabha / koTakI pIDA kIDAnakai dardako sadA dUrakarai napuMsakaranekoM dUrakara kAmakI ruciko baDhAve aura vIryako baDhAve ye sundara vagezvara rasahai vizeSakarake // 36 // atha sandhivAte guttikaa|| godugdhena guTI kAryA bolahiMgulaguggulaiH / / .. haredAtavyathAMsA sandhivAtaM ca dussaham // 37 // bhASATIkA // bola hiMgula guggula ye samAna bhAga le gauke dUdharmaM ghoTa golIkara khAya vo vAtavyathA sabarI dustara sandhivAtako hare // 37 // __atha jvarAtisAre guttikaa|| karavIraM suvarNaca bRhatIkusumAnica // haMsapAkabalA zreSThA nAgakarpUrakezaraiH // 38 // lavaMgAkallakaM caivAhiphenoSaNamastakI // jAtIphalaM jAtipatrI sarvatulyAni mardayet // 39 // kSaudreNa vA patrarasena kAryA jvarAtisArAmayanAzinIguTI // rUpAgnibuddhibalavIryavardinI murAdisAhena vinirmitA svayam // 40 // iti zrIvaidyavallabhe hastirucikaviviracite sannipAtahikAjAnukampAdiprabhRtipratIkAro nAmASTamo vilaasH||8|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (69) bhASATIkA // kanerakI jaDa dhatUreke bIja kaTerIke phUla, hIMgulU, khiraTI, haraDa, baheDe, Avale, veliyA mITho, kapUra kezara // 38 // loga, akalakalA, aphIma, pIpala, rUmImastaMgI, goMda, jAyaphala jAvitrI ina sabako samAna bhAga le pIse // 39 // sahavameM vA pAnake rasameM golIkara deve| jvara dasta Ama vagaire ke doSakoM ye golI nAza karai aura rUpa agni bala vIrya inako baDhAve ye svayam murAdIsAhane kahI hai // 40 // iti zrIvaidyavallabhe zrImadhupurIsthadakSagotrodbhavacaturvedirAdhAcandrazarmakatavrajabhASATIkAyAM sannipAvahikkAjAnukampAdiprabhRtipravI. kAro nAmASTamo vilAsaH // 8 // atha bRhanmAlatIvasantaH // daraMdaM kRSNamaricaM bhasma muktaaprvaalyoH|| nimbUrasairguTI kAryA bRhadvAsaMtamAlatI // 1 // vaidyAnAmupakArArtha rAdhAcandreNa bhaassitaa|| sarvarogAnihantyAzu vizeSAdviSamajvaram // 2 // atha sUtikAvinodIrasaH // rasaMgandhakatutthaMca tAnaM nAgezvaraHsamam // 1 hiMgUlU 2 kAlImirca 3 motIkI bhasma 4 mUMgAkI bhasma 5 pArau 6 gandhaka 7 lIlAthothI 8 tAmezvara 9 nAgezvara Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) vaidyavallabha / azvagandhAkAkAMcI tathA nIla punarnavA // 3 // nADikA bhRGgarAjazvarasenaiSAM vimardayet // guJjApramANaguTikA vinodaH sUtikAhvayaH // 4 // sUtikArogahA satyaM vamizothajvarAdikam // hantizUlAMgamardaca rAdhAcandreNa bhASitaH // 5 // atha sUtikAroge kssaayH|| sanADikAyAH sapunarnavAyAH sanAmikAyA huyegndhikaayaaH|| sAmbaSThakIzigruparAjitAyAH kRtaH kaSAyaH punareva pItaH // 6 // zUlajvarArocakazotharogAn sarvAmayAMzcApi hi suutikaayaaH|| nihanti zIghraparibhASitoya. candreNa rAdhApadapUrvakena // 7 // atha zotharoge lepH|| haridrAcArkapuSpANi kAkamAcI punarnavA // saubhAJjanaM tathAsphotA hayagandhAca bhRnggrauNH|| 8 // 1 asaMgadha 1 makoya 3 lIle phUlakI sAMThI / nADI 5 mA~garau 6 nADIko zAka 7 sAMThI kI jar3a 8 brAhmI 9 asa. gaMdha 10 proiA 11 sahajano 12 koyala 13 haradI 14 Akake phUla 15 makoya 16 sAMThI 17 sahajane 18 ko. yala 19 asaMgadha 20 bhA~garau // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaassaattiikaasmet| (71) bolIkarIranAMDIca raadhaacndrennbhaassitH|| jalapRSTaHkRtolepomahAzothavinAzanaH // 9 // itizrIvaidyavallabhe zrImadhupurIsthadakSagotrodbhavacAturvedirAdhAcandrazarmakatapariziSTanAma navamo vilAsaH // 9 // 1 brAhmI, 2 karIrake phUla vA pattA, 3 nADIko zAka / samApto'yaM granthaH // .. DOM mAthuraauSadhAlaya baDecaube rAdhAcandra zrImathurAjI // yahA~para garIboMkI dharmArthacikitsA hotIhai vizeSakarake jina roganakI auSadha koI nahIM karasakte unakobhI zrIyamunAjIkI kapAve yahAM Anepara hama acche karate haiM // yaha pustaka khemarAja zrIkRSNadAsane bambaI khetavADI 7 vI galI khamnATA laina,nija"zrIveMkaTezvara"sTIm presameM apane liye mudritakara yahIM prakAzita kiyA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Byi jaahiraat| vaidykgrNthaaH| wao harIvasaMhitA bhASATIkAsahita aSTAMgahRdaya ( vAgbhaTTa) bhASATIkA atyuttama __vaidyakagraMtha bhiSagvaroke dekhaneyogya bRhannighaTaTuratnAkara prathamabhAga ... 4-8 bRhannighaTuratnAkara dvitIyabhAga bRhanighaMTuratnAkara tRvIyabhAga bRhannighaMTuratnAkara caturthabhAga bRhannighaNTuratnAkara paMcama bhAga bRhanighaNTuratnAkara SaSThabhAga bRhannighaTuratnAkara saptama aSTama bhAga lAlA zAlagrAma saMkalita arthAt "zAlagrAma nighaNTu bhUSaNa" aneka dezadezAntarIya saMskRta, hindI Adi 13 bhASAoMmeM sarva auSadhoM ke nAma aura guNoMkA varNana auSadhiyoM ke citroM sameta varNita hai ... ... 10-0 w pustaka milanekA ThikAnA khemarAja zrIkRSNadAsa, "zrIveGkaTezvara" chApAkhAnA-muMbaI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P "zrIveMkaTezvara" chApAkhAnekI parabhopayogI, svacha, zuddha aura sastI pustakeM / yaha viSaya Aja 35 / 40 varSase adhika huA bhAratavarSa meM prasiddha hai ki, isa chApAkhAnAkI chapI huI pustakeM sarvottama aura sundarapratIta tathA pramANita hu~Ihai / isa yantrAlayameM pratyeka viSaya ko pustakeM jaise-vaidika, vedAnta, purANa, dharmazAstra, nyAya, mImAMsA, chanda, jyotiSa, sAmpradAyika, kAvya, alaMkAra, campU, nATaka, koSa, baidyaka, tathA stotrAdi saMskRta aura hindIbhASAke pratyeka avasarapara bikrI ke artha taiyAra rahatehaiM / zuddhatA, svacchatA tathA kAgajakI uttamatA aura jilda kI badhAI dezabhara meM vikhyAta hai| isanI uttamatA honepara bhI dAma bahuta hI saste rakkhe gaye aura kamizana bhI prathaka kATa diyA jAtA hai|| aisI saralatA pATakoM ko milanA asaMbhava / saMskRta sathA hindIke rasikoko avazya apanI 2 AvazyakatAnusAra pustakoMke gAne meM muTi na karanAcAhiye. aisA uttama, sastA aura zuddha pAla dUsarI jagaha milanA asambhava hai)| bhejakara 'cIpatra' maMgA dekho // . staka milanekA ThikAnA khemarAja zrIkRSNadAsa. "zrIbeTezvara" chApAkhAnA khetavADI-mumbaI.