Book Title: Samayik Ek Adhyatmik Prayog
Author(s): Subhash Lunkad
Publisher: Kalpana Lunkad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007120/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sAmAyika : eka AdhyAtmika prayoga - DaoN. subhASa luMkaDa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa devatulya pitAjI zrI iMdrabhAnajI luMkaDa tathA dharmazIlA mAtAjI sI.kavarIbAI luMkaDa jinhone bacapana meM hI dhArmikatA ke bIja boe aura unhe susaMskArita kiyA / unake pAvana kara kamaloM meM sAdara savinaya sabhakti smrpit| vinIta subhASa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ke 2600 ve - janma kalyANaka ke upalakSa meM eka AdhyA maka prayoga -saMkalana evaM racanA DaoN.subhASa luMkaDa .. -prakAzakaDaoN. sau kalpanA luMkaDa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka mudaka .: sAmAyika - eka AdhyAtmika pryog| saMkalaka __: DaoN. subhASa luMkaDa ,puNa | prakAzaka : DaoN . sau kalpanA luMkaDa, punne| : yogeza priMTarsa , piMpaLe gurava, puNe - 27 phona 7281131 TAIpa seTiMga : vhijana TeknaoNlaoNjI (karnAvaTa, yeravaDA) lekhana zudhdi : sau. kusuma kotharU saMskaraNa : prathama (oNgasTa 2001) pratiyA~ . : 4000 prApti sthaLa : luMkaDa haoNspiTala A/3 iMdirA pArka, nagara roDa, yeravaDA puNe-4411006 dUrabhASa 6683970 : rU. 15/ - mUlya Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvacana . "dharma jana-jIvana kA AdhAra hai aura "vrata" usakI AdhArazilA hai| dhArmika jAgRti, usameM zradhdA, niSThA evaM bhakti hI hamAre antasthala meM AdhyAtmikatA kA sarvAMga vikAsa kara hama meM devopama jIvana kA paryAya nirmita kara detA hai aura vrata hamAre meM Atma zudhdi, guNa vRdhdi evaM Antarika prasannatA kI bhAvabhUmi kA nirmANa karatA hai| zrAvakacAra vastuta: vikAsa kI prathama prazasta zreNI hai aura usakA prANabhUta tatva "vrata" hai|vrt kA artha "pratijJA" hai, saMkalpa hai aura dRDha niSThA hai| vrata saMkhyA kI dRSTi se "dvAdaza" haiM jisameM pA~ca aNuvrata hai|annukaa artha "choTA" hotA hai| zramaNoM ke mahAvratoM kI apekSA zrAvakoM ke hiMsA, asatya prabhRti ke parityAga kI pratijJA maryAdita rUpa se hotI hai| etadartha vaha "aNuvrata' hai| tIna guNavata hai| guNa kA abhiprAya "vizeSatA" hai| jo niyama paMcavidha aNuvratoM meM vizeSatA samutpanna karate hai, aNuvratoM ke saMpAlana meM sahAyaka evaM upakAraka hote hai, ve guNavata hai| cAra zikSAvata hai| zikSA kA tAtparya "zikSaNa" arthAta abhyAsa hai / jinake dvArA dharma kA abhyAsa kiyA jAya,dharmakI zikSA liijaay|ve zikSAvata kahalAte haiN| ye sarva - vrata apanI apanI maryAdA meM utkRSTa hai, mahatvapUrNa haiM yaha pUrNataH pragaTa hai ki sAmAyika vrata sarvazreSTha evaM sarvajyeSTha vrata hai / sAmAyika kA abhipreta - abhiprAya "sama-bhAva" hai| ata:evaM yaha sidhda hai ki jaba taka antarmana Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura antarAtmA meM samabhAva na ho, rAga-dveSa kI pariNati nyUnatama na ho, taba taka ugra-tapa evaM dIrgha japa Adi kI sAdhanA nirantara evaM kitanI hI kyoM na kI jAe, usase Atmika vizudhdi aura Atmika vikAsa nahI ho sakatA hai| vastu vRtyA samagra -vratoM meM "sAmAyika" hI mukti-prApti kA pradhAna evaM abhinna aMga hai| ahiMsA, satya, asteya prabhRti ekAdazavrata isI samabhAva ke dvArA jIvita hai, mUlyavAna hai aura arthavAn hai| zrAvaka jIvana meM pratidina abhyAsa kI dRSTi se do ghaDI taka yaha sAmAyika vrata aMgIkRta kiyA jAtA hai aura zramaNa jIvana meM yaha yAvajjIvana ke lie haraNa kara liyA jAtA hai| "samatA" lakSaNa hI sAmAyika kA eka aisA viziSTa lakSaNa hai jisameM samagra lakSaNa kA sahajata: samAveza ho jAtA hai| samatvayoga hI dhyAna sAdhanA kA maulika AdhAra hai| jaba mana samatva kI sAdhanA meM sthira evaM sthita hogA, tabhI sATa ki dhyAna yoga kA acintya AnaMda prApta kara sakegA / isalie samabhAva evaM dhyAna sAdhanA kA anyonyAzraya saMbaMdha hai, ye donoM eka dUsare ke pUraka hI nahIM hai, apitu ghaTaka bhI hai| citta-vRtti kA prazodhana, udAttIkaraNa evaM cetanA prakAza kA kendrIkaraNa yaha saba dhyAna sAdhanA ke antargata hai| isI dRSTi se sAmAyika sAdhanA bhI dhyAna yoga kA sarvathA sakSama pakSa hai| kiMbahunA sAmAyika Adha yAtmika anuSThAna hai, para-pariNati nahI, kiMtu Atma-pariNati hai, dudhyani kA virsajana hai, sudhyAna kA pravartana hai aura mukti prApti kA adhikAra patra hai| dharmapriya sevAzIla DaoN. subhASa jI luMkaDa ne "sAmAyika-eka Adha yAtmika prayoga" zIrSaka satkRti kI racanA / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI hai| unhoMne "sAmAyika" vrata ke saMdarbha meM dharma evaM adhyAtma ke mUla-sUtroM para sahaja sarala bhASA meM laghukAya bhASya prastuta kiyA hai / unakA yaha prathama prayAsa jana jana ke antarmana meM sAmAyika saMdarbhita AdhyAtmika jAgaraNa kA divya svara guMjAyamAna karatA rheN| yahI merI maMgala prabhAta kI maMgala velA meM maMgala kAmanA hai| AcArya zivamuni zrI. esa. esa. jaina sabhA vIranagara, jaina kaoNlonI dillI 110007 di. 10 julAI, 2001 Wololololol alebolelos Adlaballolon BARPAL OPAD Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do zabda jaina dharma kI vividha kriyA AcAra padhdati meM 'sAmAyika' kA apanA viziSTa sthAna hai / AtmA ko jAgRta karane kI eka mahatvapUrNa sakArAtma prakriyA hai / Atma zudhdi hetu kiye gaye eka maulika prayoga kA rUpa hai / "heya-jJeya aura upAdeya tInoM rUpa sAmAyika-kriyA meM samAhita haiM / yama- Asana - mauna - dhyAna sabhI sAmAyika vidhi meM garbhita hai / mukti rUpa mahAmahala ko pahu~cAne vAlA mahApatha sAmAyika hI hai| "sAmAyika eka AdhyAtmika prayoga" nAmaka yaha choTe AkAravAlI pustikA jisake saMkalana kartA mAnyavara DaoN. subhASajI luMkaDa hai, "dikhane meM choTI lage, jJAna de gaMbhIra " isa ukti ke anusAra DaoN. subhASajI kA dRSTikoNa sarAhanIya rahA hai ki, adhika se adhika bahana aura bhAI evaM yuvaka yuvatiyA~ isa pustaka kA paThana pAThana kre| tAki jIvana me sAdhanA kA prakAza jagamagA uThe / maiM DaoN. subhASajI ko sAdhuvAda dU~gA / vyasta jIvana honepara *bhI jinhoMne samaya kA sadupayoga isa pustaka meM kiyA hai| pravartaka ramezamuni iv Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - manogata zAstrajJa gautamamunijI ma.sA. (prathama ) inakI preraNA se maiM sAmAyika karane lgaa| para pracalita sAmAyika meM mujhe kabhIzAMti nahI milI-AdhyAtmika AnaMda nahI AyA-jo dhyAna karane para milatA thaa| isalie jo bhI saMta saMparka meM Ae, unake sAtha maiM sAmAyika ke bAre meM carcA karatA rahA / sAmAyika ke bAre meM merI asvasthatA prakaTa karatA rhaa| mArgadarzana letA rhaa| kucha dhArmika kitAbeM pddhii| sAmAyika meM hI sAmAyika ke bAre meM svAdhyAya karatA rhaa| apanI taraphasesAmAyika meM kucha AdhyAtmika prayoga karatA rhaa| kucha badalAva karatA rhaa| dhIre dhIre sAmAyika ke bAreme merI rUci bar3hatI gii| samajha baDhatI gii| / pichale sAla sana 2000 ke saMvatsarI ke rAta meM bAraha baje maine jo sAmAyika kI,vaha mujhe sabase acchI sAmAyika lagI / eka aisI sAmAyika jisase mujhe pUrNatayA zAMti milIsamAdhAna milaa| aisA lagA ki, yahI saccI sAmAyika hai| aisI hI sAmAyika hara kisIne karanI caahie| aisIsAmAyikajozAstrazuSTa | da lagatI hai / Adhunika vijJAna ke stara para bhI sahI utaratI hai| aisI sAmAyika jo kisI bhI suzikSita, Adhunika zAstrIya dRSTikoNa rakhanevAle vyakti ko pasaMda Ae / maine merI isa sAmAyika kA jika usa vakta puNe meM sthita sAdhvI madhurimatAjI ma.sA. ke pAsa kiyaa| unhone mujhe use likhane kI preraNA dii| zurU me eka saMkSipta sAmAyika likhakara unake tathA paramapUjya Marasinikanina - - - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvI prItIsudhAjI ma. sA. ke sAmane prastuta kI / paramapUjya sAdhvI prItIsudhAjI tathA unake sAthavAle bAraha sAdhviyoM ne isa sAmAyika kA praeNkTikala karake dekhA aura isakI sarAhAnA karate hue| isakA janamAnasameM prasAra karane kI preraNA dii| isase merA utsAha dviguNIta huaa| bAda meM aura adhika sakholatA se abhyAsa karate hue, vidvAno se saMto se mArgadarzana lete hue, sUtroMme se vidvAnoM ke graMthoM seM zAstrAdhAra lete hue, ise maine aura bhI adhika paripUrNa banAyA / yaha sAmAyika- kucha merI khoja nahI hai| jo sUtroMmeM, zAstroMmeM kahA hai vahI bAta adhika AsAna svarUpameM aura suspaSTa rUpameM meM kara rahA hU~ / kevala jo suvarNaphUla istataH bikhara gae the unhe ikaThThA karake eka mAlA ke svarUpa meM suzobhita karake, Apake sAmane prastuta karane kA yaha eka namra prayAsa hai / isa prayAsa meM mujhe sarvAdhika mArgadarzana aura dhairya denekA kAma kiyA nagara meM sthAnApanna munivarya vinodamuni ma. sA. tathA vidvAna paMDita ratna nemicaMdrajI ma.sA. ne / zAstrajJa pa. pu. gautamamunIjI ma.sA. (prathama), pravartaka pa. pU. ramezamunIjI ma. sA. upapravartaka pa. pU. surezamunIjI ma.sA., vaMdaniya prazAMtaRSIjI ma. sA., vaMdaniya akSayaRSInI ma.sA., vaMdaniya AdarzaRSIjI ma.sA. sAdhvI pa. pU. arcanAjI ma.sA., sAdhvI pa. pU. DaoN dharmazIlAjI ma. sA., pa. pU. sAdhvI DaoN. jJAnaprabhAjI ma. sA., pa. pU. sAdhvI DaoN. aruNaprabhAjI ma.sA. ina saMtone mujhe aura sphUrti pradAna kI / mahAsatIjI pa. pU. iMdrakaeNvarajI ma.sA. mahAsatIjI pravartaka pramodasudhAjI ma.sA. inhone apane vAtsalyapUrNa zubha , vi. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzISa die| :: aura sabase mahatvapUrNa AzIrvAda tathA mahApreraNA AyI paramapUjya AcArya bhagavaMta DaoN. zivamunIjI ma.sA.se udayapUra se, unhoMne apane patra meM likhA, "ApakI sAmAyika kI vidhi yaha eka suMdara prayAsa hai|" aura ina saba saMtoke AzIrvAda mArgadarzana aura preraNA ke kAraNa Apake sAmane prastuta ho rahI hai - eka Adarza saamaayik| paraMparAoM meM jakaDe hue sAmAyika kI isa sAdhanA ko Ajake vaijJAnika yuga meM eka vaijJAnika AyAma dekara tarkazudhda aura vizudhda dharmadhyAna ke rUpame Apake sAmane prastuta karane kA yaha eka namra prayAsa hai| zithIlakaraNa, ekAgratAaura aMtadarzana inatrisUtriyoMkA AdhAra isa sAmAyika vidhi ko hai| isase sAmAyika adhika vyApakatA se tathA sakhola rUpameM samAja ke sabhI vargomeM vizeSataH suzikSita yuvA vargomeM praMsRta hogI isakA mujhe vizvAsa hai| . jaba hara jijJAsu sAdhaka isa AdhyAtmika prayoga ko karake dekhegA, usakI anubhUti legA, isase prApta samatAkoapane jIvaname utAregA aura apane snehiyoM ko bhI isa sAdhanA kI preraNA degA, tabhI yaha prayAsa saphala hogaa| aura isa choTI sI pustikA kI AzA saphala hogii| DaoN. subhASa luMkaDa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ' |-anukama11) sAmAyika eka pUjA 2) sAmAyika kA mahatva 3) sAmAyika eka AdhyAtmika prayoga 4). sAmAyika vyAkhyA tathA uddeza5) samatA bhAva kA artha kyA hai ? 6) isa samatAbhAva ko sAmAyika meM kaise pAe? (6-a) kAyotsarga (kAusagga) kyA hai? | (6 - ba) dharmadhyAna kyA hai ? (6-ka) kAyotsarga aura dharmadhyAna karane se ___ samatAbhAva kaise prApta hotA hai ? 7) pracalita sAmAyika kI truTiyA~ 18) eka Adarza sAmAyika kI vidhi 9) kucha prazna isa naye sAmAyika ke vidhi ki bAreme 10) sAmAyika se lAbha. 11) jainetara dharmo me samatAbhAva kI mAnyatA 12) sAmAyika eka vaizvika sAdhanA - eka sAdhanA samuce mAnava jAti ke lie 13) sAmAyika sUtra-mUla pATha 14) pAraMpArika sAmAyika kI vidhI 15) abhiprAya |16) nivedana viii Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) sAmAyika eka pUjA jaise vividha dharmo ke loga, apane apane maMdira masjida; carca Adi dhArmika sthAnoM para jAkara apane apane bhagavAna kI, murti kI pUjA, prArthanA, dhArmika vidhi, yA AratI rojAnA karate hai isI prakAra jaina zrAvaka ke lie sAmAyika eka saccI pUjA hai| yaha pUjA zrAvaka ne rojAnA nitya niyama se karanI caahie| isa pUjA meM zrAvaka apane hI manamaMdira me praveza karake aMdarUnI paramAtmA kI khoja karatA hai| apanI hI AtmA kI zudhda karane kI AtmapUjA vaha karatA hai / jaina dharma me Izvara ko jaga kA kartA tathA niyaMtA ke svarUpa meM nahI mAnA gayA hai| tathApi hara prANI ke aMdara Izvara badhda svarUpa meM hai| yAni ki hara AtmA apane karmabaMdhanoM kI nirjarA karake paramAtmA banane kI kSamatA rakhatA hai, aisA mAnA gayA hai| aMtarAtmA ko vizudhda karake paramAtmA banAne ke lie eka atyaMta jalada rAjamArga hai - 'saamaayik'| isalie sAmAyika eka sarvazreSTha pUjA hai| aisI pUjA jisame caMdana, dhUpa, puSpa, phala, vanaspati, agni yA dhana kisIbhI cIja kI jarUrata nahI / koI vizeSa sthAna, murti yA maMdira kI bhI jarUrata nahI / isa pUjA ke lie cAhie kevala do ghaDI kA samaya, zubha bhAvanAoMse bharA huA mana, cAhie eka AdhyAtmika pyaas| 2) sAmAyika kA mahatva sUtroMmeM zrAvaka ke lie bAraha vrata die hai, usameM nauvA vrata hai "sAmAyika"|zrAvaka ke lie Avazyaka nahI ki bAraha vrata prathamake bAda dvitIya, dvitIya ke bAda tRtIya isataraha krama se grahaNa kare,bhagavatI sUtra meM aisA spaSTa likhA hai ki bAraha meM se koI bhI vrata binAkisI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramake grahaNa kiyA jA sakatA hai| sabhI vrata apanI apanI maryAdAmeM utkRSTa hai| paraMtu nauve sAmAyika vrata ko sabase mahAna mAnA gayA hai| kyoki sAmAyika hI mukti kA pradhAna sAdhana hai , paMcama guNasthAna se lekara caudahaveM guNasthAna taka ekamAtra sAmAyika vrata kI hI sAdhanA kI jAtI hai aura sAmAyika pUrNatva se jIvana me utara jAnA hI mukti hai, mokSa hai| yahI kAraNa hai ki, pratyeka muni tathA tIrthakara dIkSA lene ke samaya kahate hai ki, maiM jIvanabhara ke lie sAmAyika grahaNa karatA hU~ aura kevalajJAna prApta hone ke bAda pratyeka tIrthakara sarvaprathama janatA ko isI vrata kA upadeza dete haiM / aise mahAna vrata kI mahattA sUtroMmeM varNana karate hue kahA gayA hai, "tibbatavaM tavamANojana vi nivai jnmkoddihiN| tasamabhaviyacito khavei kamma khaNaddhaNaM // 116||. saMbodha prakaraNa arthAta - karoDo janmoM taka niraMtara ugra tapa karanevAlA sAdhaka jina karmo ko naSTa nahI kara sakatA unako samabhAvapUrvaka sAmAyika karanevAlA sAdhaka mAtra AdhehI kSaNa meM naSTa kara DAlatA hai| "je ke vigayA mokkhaM, je viya gacchanti, jegmissnti| ... tesave sAmAiya mahAppeNaM muNeyadhvaM // 117 // ___saMbodha prakaraNa arthAta - jo bhI sAdhaka atIta kAla meM mokSa prApta kara gae haiM, vartamAname jA rahe haiM, aura bhaviSyame jAeMge yaha saba sAmAyika kA prabhAva hai| sacamuca sAmAyika manuSya kI AdhyAtmika pragati ke lie, Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA se paramAtmA taka pravAsa karane ke lie eka atyaMta jalada rAjamArga (Express Highway) hai / kevalI bhagavAnane sabhI dharmazAstroM kA, sUtroM kA arka nikAlakara sAdhanA ke lie eka amRtakalaza hame sAmAyika dvArA prastuta kiyA hai| aise sacce sAmAyika kA mahatva varNana karate hue kahA gayA hai, divase divase lakhkhaM dei suvaNNassa khaMDiyaM ego / ego iyaro puNa sAmAiyaM karer3a Na pahuppae tassa // 113 // (saMbodha prakaraNa) arthAta - eka vyakti rojAnA lakSa lakSa suvarNa mudrAoMkA dAna karatA hai, aura dUsarA vyakti mAtra do ghaDI kI sAmAyika karatA hai to donoM meM sAmAyika karanevAlA zreSTa vyakti hai / lakSa mudrAoMkA dAna eka sAmAyika kI bhI samAnatA nahI kara sakatA / to kyoM na hama isa amRtakalaza ko hamAre jIvana meM lAne ke lie, hamAre ati durlabha manuSya jIvana ke udhdAra ke lie upayoga meM lAe / 3) sAmAyika eka AdhyAtmika prayoga sidhdAnta hameM kahI nahI phuNcaataa| sunI huI bAta dUrataka nahI le jaatii| usako jInA hotA hai / sidhdAntoM ko jIvana meM utArane ke lie sAdhanA hotI hai| sAdhanA ke lie hame prayogoMse gujaranA paDatA hai| kevala sunanA bhAra bar3hAnA hai / jaise cInI dUdha me ghUla jAne se bhAra nahI baDhAtI, usI prakAra jo satya sidhdAMta Akalana huA hai, use AcaraNa meM ghola dene se bhAra nahI baDhegA aura AcaraNa bhI svAdabharA ho jaaegaa| sAdhanA ke lie sidhdAMta aura prayoga donoM kI AvazyakatA hai| 3 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama sidhdAMta aura prayoga donoMkA samanvaya sAmAyika me karate hai| sAmAyika eka AdhyAtmika prayoga hai jo bhItara le jAtA hai aura jJAta karAtA hai ki bhItara meM kitanA sukha hai| isa prayoga kI pUrNatA ke lie nitya abhyAsa Avazyaka hai| vaha eka bAra hI pUrNatayA nahI apanAyA jA sktaa| isalie sAmAyika ko zikSAvrata kahate haiM / jaba hama sAmAyika kA puna: puna: abhyAsa karate haiM, taba kAlAMtareNa dhIre dhIre dainaMdina jIvana ke saba vyavahAroM meM sAmAyika kA prayoga karanA sIkhate haiN| taba hama sacce sAmAyika kA pariNAma dhIre dhIre hamAre jIvana para hotA huA dekha sakate haiM, anubhava kara sakate haiM / isa dharmAcaraNa kA pratibiMba hamAre nitya prati ke vyavahAra meM utarane lagatA hai| tabhI sAmAyika kA prayoga saphala hone lagatA hai| 4) sAmAyika vyAkhyA tathA uddeza to yaha sAmAyika kA vrata kaisA kare? isakI vidhi kyA hai ? yaha dekhane ke pahale hame yaha mAlUmAta karanA jarUrI hai ki, sAmAyika kise kahate hai? sAmAyika kI vyAkhyA kyA hai? sAmAyika kA uddeza kyA hai? sAmAyika eka pavitra dhArmika anuSThAna hai / jisameM lIna hokara sAdhaka 48 minaTa taka sabhI sAMsArika pravRttiyoM se nivRta hokara,mana,vacana, kAyAke sabhI pApa kAryo kA sAvadha yoga tyAga karake, zubha bhAvanAoM ke sAtha apane manamaMdIra me praveza karake sama yAne samatva prApti kA abhyAsa karatA hai| vastuta: "same ayanaM eva sAmAyikama" samatva kI prAptI hI sAmAyika hai| nice die gae do zlokoMse sAmAyika kI vyAkhyA tathA uddeza aura bhI spaSTa hotA hai| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1- samatA sarva bhuteSu saMyamaH zubha bhAvanA / Arta raudra parityAga staddhi sAmAyika vratama // arthAta- sabhI prANimAtroMke prati samatA bhAva rakhanA, mana meM sayaMma. aura zubhabhAvanA honA ArtadhyAnaM tathA rordadhyAna kA tyAga karake dharmadhyAna meM lIna honA sAmAyika vrata hai| 2- jo samo savvabhuesa tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiMya hoI, iha kevali bhAsiyaM // arthAta- jo vyakti trasa aura sthAvara rUpa sabhI jIvoMpara saMmabhAva dhAraNa karatA hai| usIkI sAmAyika zuddha hotI hai aisA kevalI 'bhagavAna ne kahA hai| uparanirdiSTa do zlokoMse patA calatA hai ki, "sabhI nIvoMke prati samatA bhAva prApta karane ke lie sayaMmapUrvaka zubhabhAvanAoMke sAtha dharmadhyAna karanA hI sAmAyika hai" yahI sAmAyika kI sahI vyAkhyA hai 1 isalie sAmAyika kA mukhya uddeza : " samatA bhAva" prApta karanA hai / 5) samatA bhAva kA artha kyA hai ? "samatA sarva bhUteSu" yAne ki sarva prANimAtroM ke pratisamatA bhAva yAne ki maiM, mAnava aura sabhI prANimAtra samAna hai aisAjAnanA / jaga me anaMta prANimAtra haiN| jinakA vargIkaraNa Adhunika vijJAna ne aneka ; Phylums) meM kiyA hai, aura jainazAstra unakA vargIkaraNa ekIdiyA se lekara paMceMdiyAtaka karatA hai| aise asaMkhyajIva, maiM aura sabhI AdamI inameM samAnatA kyA hai ? sabakA raMga, rUpa, AkAra, .5 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnA, pInA, rahanA saba alaga alaga hai, bhinna hai / phira samatA kidhara hai ? agara samAnatA hai to vaha kevala eka hI stara para ho sakatI hai - cetanA ke starapara, AtmA ke starapara " cetanA ke starapara yA AtmA ke starapara jagake sabhI prANimAtra eka samAna hai isakI anubhUtI tathA jJAna honA samatAbhAva hai / " "mujhame jo cetanA hai, usI prakAra kI cetanA hara eka prANImAtrameM bharI huI hai| yaha anubhUti samatA bhAva hai" hara prANi kI AtmA pRthaka pRthaka hote hue bhI, sabhI AtmAoMke guNa samAna haiN| hara AtmA zAzvata hai, nitya hai, avinAzI hai| hara AtmA apane karma kA kartA aura bhoktA bhI hai| apane karmabaMdhanoM ke kAraNa hara AtmA 84 lakSa yoniyoMmeM bhaTakatI rahatI hai / aura jo bhI AtmA sAdha nA se apane karmabaMdha toDane meM, karmoMkI nirjarA karane meM saphala hotI haiM, ve muktAtmA yA sidhdAtmA bana jAtI hai / * isataraha AtmA ke starapara jagake sabhI prANimAtra samAna hai / AtmA ke karmabaMdha toDakara use paramAtmA banAne ke lie atidurlabha manuSya janma yaha sabase baDI suvarNasaMdhI hai| 6) isa samatAbhAva ko sAmAyika meM kaise pAe ? sAmAyika meM samatA bhAva pAne ke lie sAmAyika kI vidhi meM do atyaMta zAstrIya paramakhoja kI sTepas (pagaDaMDiyA) batAe gae haiN| prathama sTepa hai- kAusagga yAne ke kAyotsarga dUsarA sTepa hai - dharmadhyAna tathA zukladhyAna - samatA bhAva pAne ke lie (yAne ki sabhI prANimAtroM kI cetanAsamAna haiM) yaha jAnane ke lie sarvaprathama hame khuda kI aMdarUnI cetanA kA jJAna honA cAhie, khuda kI cetanA ko samajhanA tathA anubhava karanA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhie / khuda kI cetanA samajheMgeM tabhI sabhI prANimAtra usI tarahakI samAna cetanA ko samajha sakate haiN| isalie mahAvIra prabhU ne kahA hai, "je eNaM jANai, se saba jANai / je satva jANai, se egNjaanni|" arthAta- jo eka ko (khuda ko) jAna lenA hai / vaha sabako jAna lenA hai, aura jo sabako jAna letA hai vahI eka ko (paramAtmA ko) jAnatA hai to khuda kI cetanA ko jAnane kI vidhi hai , kAyotsarga aura bAda meM khudakI cetanA ko sabhI prANimAtroMkI cetanA ke samAna hai,yaha samatA kI anubhUti lete hue , jIvana me samatAbhAva utArakara, karma baMdhanoMkI nirjarA karane ke lie agalI vidhi hai dharmadhyAna tathA zukladhyAna (6-a) kAyotsarga (kAusagga) kyA hai? kAyotsarga = kAyA +utsarga kAyA = zarIra utsarga = choDa denA ,tyAga karanA kAyA kA utsarga karanA yAne kI avinAzI AtmA ko, cetanA ko vinAzI zarIra se alaga karanA / isehI sAmAyika me kahate haiM , "AppANaM vosirAmI" AppANa-AtmA ko , . vosirAmI - pRthaka karatA hU~,alaga karatA hU~ (zarIra se ) hama khuda ko zarIra ke mAdhyama se hI samajhate hai| zarIra ke raMga rUpa se hI hame hamArI pahacAna hotI hai| para yaha zarIra vinAzI hai, maraNadharmA hai| isa zarIra ke kaNa kaNa meM bharI hui cetanA, AtmA avinAzI hai| vahI AtmA hI mai hU~,maiM zarIra nahI hU~, ise samajhakara yAnapUrvaka usakI anubhUti lenA hI kAyotsarga hai| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyotsarga kI vidhi se hame apane khuda kI avinAzI cetanA kA jJAna hotA hai - vinAzI zarIra me base hue avinAzI AtmA kI anubhUti se zarIra AtmA kA bhedavijJAna kA hame patA calatA hai| hama khuda ko jAna lete hai (jo eNaMjANai) isalie kAyotsarga yaha bahutahI kImatI,atyaMta mahatvapUrNa vidhi hai| (6 - ba) dharmadhyAna kyA hai? dharmadhyAna = dharma +dhyAna dharma = dharma kA artha hai jo jaisA hai usako vaise jAnanA yAne ki hara cIja ke guNadharmoM ko samajhanA - yAne ki AtmasvarUpa ko samajhanA dhyAna = sAkSIbhAva se mana ko ekAgra karanA, sabhI vicAroM se tathA vikAroM se dUra krnaa| . "ekAgra cintA nirodho dhyAnamA" arthAta- ekAgratA pUrvaka sabhI vicAroMkA nirodha karanA hI dhyAna hai| tatvAnuzAsana me eka avalaMbana me citta ko sthira karane ko dhyAna kahA gayA hai| "cittarasegaggayA havaI jhaannN|" (Avazyaka niyukti 1456) arthAta - citta ko ekAgra karanA hI dhyAna hai| dhyAna karane ke lie dhyAna mudrA kA svarUpa nIce die huezloka me batAyA huA hai "anezceto bahizcakSu rathaHsthApya sukhaasnm| samatvaMca zarIrasya dhyAna mudreti kthyte||" (gorakSAzataka 65) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAta - cittako aMtarmukhI banAkara, dRSTi ko nIce kI ora nAsAgrapara sthApita karake, sukhAsanameM baiThanA, tathA zarIra ko sIdhA rakhanA, dhyAnamudrA kahalAtA hai / dhyAna meM mana ko sthira karane ke lie aneka prakAra ke AlaMbana (sahArA) Avazyaka hote hai / jaise - zvAsa, nAsikA kA agrabhAga hradaya, mukha, naina, nAbhIkamala, lalATa, karNa, tAlU, bhauM, jIbha, mastaka, i. ye zarIra ke 11 sthAnoMma se kisI eka para mana ko ekAgra karane kA abhyAsa kiyA jAtA hai / to dharmadhyAna kI vyAkhyA hama isaprakAra kara sakate hai / dharmadhyAna- "AtmasvarUpa ko samajhane ke lie sAkSI bhAva se manako ekAgra, nirvicAra tathA nirvikAra karanA " | dharmadhyAna me cittavRtti mukhyarUpase AtmonmukhI ho jAtI hai aura AtmadarzanahI jIvanakA pramukha lakSya banatA hai / zukladhyAna - yaha dharmadhyAna kI atyaMta vizudhda tathA paramocca avasthA hai / " dhyAnAnalena dahayate krm:|" yAne ki dhyAnarUpI agni me karmo kA nAza hotA hai / jaise jaise AdamI dharmadhyAna karate jAegA, vaise vaise samatAbhAva usake aMtarabAhaya jIvanameM utaratA jAegA, vaise vaise -mana rAga vdeSase pare hotA jAegA aura dhyAna me zudhda Atmadarzana hokara vizudhda AtmavRti prakaTa hogI / aise pavitra nirmala dhyAna ko zukla dhyAna kahate haiM // dharmadhyAna 1) yaha citta vizuddhi kA prAraMbhika abhyAsa hai / 2) dharmadhyAna me bAhaya sAdhanoM kA, AlaMbano kA AdhAra hotA hai / 9 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) dharmadhyAna me cittavRtti AtmonmukhI ho jAtI hai| 4) caturthaguNa sthAna se saptam guNasthAna taka dharmadhyAna kA adhikArI mAnA gayA hai| zukladhyAna 1) zukladhyAna me vittavizudhdi kA abhyAsa paripakva ho jAtA hai| phalibhUta ho jAtA hai| 2) zukladhyAna me sirpha AtmA kA hI AlaMbana hotA hai| 3) zukladhyAna me rAgadveSa se pare hokara AtmA vizudhda rUpa me prakaTa __ho jAtA hai| 4) saptama guNasthAna se 14 ve guNasthAna taka zukladhyAna hI hotA hai dhyAna kA mahatva 1) binA dhyAna ke Atmadarzana nahI hotaa| dhyAna se hI AtmA kA zudhda pratibhAsa hotA hai| (jJAnasAgara :36) 2) dhyAnAbhyAsa ke binA bahutase zAstroM kA paThaNa aura nAnAvidha AcAroM kA pAlana vyartha hai| (AcArya kuMdakuMda likhita mokSapAhUDa gA 23-100) - isataraha samatAbhAva pAne ke lie aura use jIvana utArane ke lie sAmAyika me do mahatvapUrNa vidhiyA~ dI haiM . 1) kAusaNa (kAyotsarga) 2) dharmadhyAna tathA zukladhyAna (6-ka) kAyotsarga aura dharmadhyAna karane se samatAbhAva kaise prApta hotA hai? jaba hama kAyotsarga karane se zarIra aura AtmA kA bheda vijJAna jAna 10 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lete hai,aura usakI vajaha se zarIra ke mamatva se chUTane lagate hai aura aMdarUnI avinAzI cetanA kI pracitI lete hai| dharmadhyAna me Age hama isI viSayapara ciMtana karate hue dhyAnapUrvaka yaha bhI anubhUti lete hai ki, mere aMdara jo cetanA bharI hai vaisI hI cetanA sabhI prANimAtroMme bharI hai - zarIra ke starapara hama bhale hI alaga alaga dikhAI dete hoMge -para cetanA ke starapara sabhI prANimAtrA samAna hai| yaha huA smtaabhaav| yaha samatAbhAva dharmadhyAna ke vdArA hamAre aMtara bAhaya jIvana meM utaratA hai| aura isI samatAbhAva ke atyucca zikhara para caDhakara hama zukla dhyAna ke vdArA -paramAtmA pada taka pahu~cate hai| yaha kaise ghaTita hotA hai yaha hama bAda meM "sAmAyika se lAbha" isa prakaraName adhika spaSTatA se dekheNge| isataraha sAmAyika me kAyotsarga aura dharmadhyAna ina do vidhiyoM se hama samatAbhAva prApta karate haiN| isalie hama sAmAyika ko kAyotsarga dhyAna , dharmadhyAna, yA samatAyoga bhI kaha sakate haiN| to kaise kare yaha dharmadhyAna, yaha kAyotsarga dhyAna, yaha sAmAyika ? isakI vidhi kyA hai ? ise samajhaneke pahale hame pracalita pAraMpArika sAmAyika kI vidhi meM jo truTiyA~ lagatI hai unheM samajha lenA jarUrI hai| 7) pracalita sAmAyika kI TiyA~ 1) pATiyoMkIbhASA-pracalita sAmAyika ke vidhi me ardhamAgadhI bhASA me kahI jAnevAlI pATiyoM kA artha nabbe pratizata loga nahI jAnate phira bhI tote kI taraha raTakara bolate rahate hai| jisase sAdhanA kaise ho ?vAstavika ina pATiyoMkA pratyeka zabda kA ThIka artha samajhakara 11 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hame bolanA cAhie / artha se hI to sahI bhAva hRdaya meM utaregA anyathA muzkila hai| DhAI hajAra sAla pahale logoM kI jo bolIbhASA thI usI bhASA meM ina pATiyoMkI racanA karane kA sUtrakAroM ke uddeza ke pIche yahI uparokta bhAvanA thI / para aba ardhamAgadhI bolI bhASA nahI rahI, usakA kucha bhI vyAvahArika upayoga nahI rahA, isalie jaina paMDitoM ke tathA abhyAsakoM ke alAvA isa bhASA kA abhyAsa koI nahI karatA isalie sAmAnya AdamI ko pATiyoM ke zabdoM kA sahI uccAraNa tathA sahI artha dono hI agamya lagate haiN| isapara do hI upAya hai - eka to hama ina pATiyoM kA ThIkase artha samajhakara unhe kahe yA dUsarA upAya yaha hai ki, hama unakA pracalita bolI bhASA meM anuvAda kareM, jo sUtrakAroM ne DhAI hajAra varSa pUrva kiyA thA / Aja lAkha samajhAne ke bAvajUda, sabhI sArtha kitAbe maujUda hone ke bAvajUda, gurUoM ke bArabAra samajhAne ke bAvajUda, 90 pratizata loga sAmAyika kI pATiyA~ binA artha samajhe kahate hai| jo 10 pratizata paMDita artha jAnate hai, uname se zAyada 50 pratizata hI sahI mAyane me artha jAnate hoMge / anyathA eka eka zabda kA alaga alaga artha nikAlakara yaha eka vAdavivAda bana jAtA hai| to hame yaha prazasta lagatA hai ki sahI jAnakAroMne, gurUo ne, pATiyA ko pracalita bolI bhASA meM rUpAMtarita karake zrAvakoM ko denA caahie| isame mUla ko kahI Thesa nahI pahu~catI nA ki hama mUla ko bhUlA deNge| gItA ke bhASAMtara kaI bhASAomeM hue| phira bhI mUla gItA to mUla svarUpa meM hai hii| vaise hI pATiyoMkA bhASAMtara 12 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane se mUla pATiyA~ jo ardhamAgadhI me hai, vaisI hI rahegI aura ve dharma abhyAsakoM ke lie tathA mUniyoM ke lie paryApta rheNgii| hamane yahA~ sAmAyika kA vidhi dete hue -pATioMkA artha tathA uddeza dhyAna me lekara saMkSipta me hiMdI me pATiyA~ dI hai| sahI dharmadhyAna sikhAne ke lie yaha eka namra prayAsa hai| vaise bhI pATiyA~ kahanA sahI sAmAyika nahI hai| pATiyA~ sAmAyika ke lie kSetrazudhdI tathA bhAvazuddhi kA kAma karatI haiN| sAmAyika to "karemI bhaMte" ke pATha kahane ke bAda zurU hotI hai| ... . . 2) abajaba sAmAyika zurU hotI hai to sAmAyika ke aMdara -48 minaTa ke lie svAdhyAya , dharmacarcA, dharmakathA sunanA,jApa, anApUrvI , bhaktAmara stotra yA dhyAna karane ko kahA hai| isameM koI bhI kRti sAmAyika me karane se samatAbhAva sAmAyika me kaise prApta ho sakatA hai, isake bAre me pracalita sAmAyika me koi mArgadarzana nahIM hai| 3) kAyotsarga jo sAmAyika kI sahI AtmA hai , use koi ThIka se nahI samajhatA / eka to kAyotsarga sAmAyika lene ke pahale- yA sAmAyika pArane ke samaya kiyA jAtA hai| use sAmAyika me sthAna nhii| dUsarA- itane mahatva kI vidhi lekina usake lie samaya bahuta hI kama diyA jAtA hai| tIsarI bAta - kAusavga me dhyAnavasthA me baiThakara icchAkAreNaM yA logassa kA pATha bolate hai / icchAkAreNaM iryApathikI kA pATha hai aura logassa caubIsa tIrthaMkarokI stuti hai, inake kahanese kAyotsarga yAne ke zarIra ko AtmA se alaga karanA kaise sAdhya hogA?kAyotsarga kI isa pracalita vidhi ke bAre me upAdhyAya amaramunijI ma.sA.ne apanA sAmAyika sUtra isa kitAba meM bhI apanI asvasthatA prakaTa kI hai| 13 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - / ve kahate haiM, "iryApathika kA pATha dhyAna me kahane ke saMbaMdha me eka aDacana hai ki jaba eka bAra dhyAna karane se pahale hI iryAvahi sUtra paDha liyA gayA, taba use dubArA dhyAna me paDhane kI AvazyakatA kyA hai? dhyAna to ciMtana ke lie hai| micchAmi dukkaDaM ke lie nhii| eka bAta aura bhI hai dhyAna me prArthanA yA stuti nahI kI jAtI / isa dRSTi se logassa ke gAthA ke avaziSTa tIna caraNa dhyAna me paDhanA ucita nahIM mAlUma par3atA kyoMki vaha prArthanA kA bhAga hai|mnovijnyaan ke dRSaTa se bhI dhyAna aura khule rUpa me paDhane kA kucha aMtara honA cAhie vidvAnoM ne isa saMbaMdha me adhika vicAra karane kI prArthanA hai " (prakaraNa 27 - logassa dhyAna-sAmAyika sUtra __- upAdhyAya amaramunijI) 4) kAyotsarga ke lie dhyAna karanA Avazyaka hai| tassa uttarI ke pATha ke aMtame hama kahate hai "tAva kAyaM ThANaM,moNeNaM jhANe AppANaM vosiyamI" . yaha pratyakSAta kAyotsarga karane ke lie mArgadarzana hai| isame zarIra ko sthira karake, mauna hokara,dhyAnapUrvaka AtmA ko zarIra se alaga karane ko kahA hai| parazarIra sthira karake mauna hokara bAda meM yaha dhyAna kaise kiyA jAe isake bAreme pracalita sAmAyika me koI mArgadarzana nahI hai| . 5) sAmAyika meM jaba cAra dhyAna kA pATha bolate hai, usame hama kahate haiM ,"dhyAna meM manavacana kAyA calita huI ho ArtadhyAna,raudradhyAna dhyAyA ho,dharmadhyAna,zukladhyAna na dhyAyA ho tassamicchAmi dukkaDam" / yaha kevala kahanA hai,para pratyakSAta yaha dharmadhyAna tathA zukladhyAna sAmAyika meM kaise kare isake bAre meM pracalita . 14 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika meM koI mArgadarzana nahI hai| 6) ajJAna vazAta hamane sAmAyika ko ThIka se samajhA nhii| usakI AtmA hamane kho dI hai| aura khAlI DhA~ce ko pakaDakara cala rahe haiN| hama Apako pracalita sAmAyika me laganevAlI truTiyA~ TAlakara aura usake DhA~ce meM hI usakI AtmA DAlakara eka samyaka sAmAyika kI vidhi denA cAhate hai| ... 7) kaI saMto ke sAtha carcA meM aisA vicAra vyakta huA ki, sAmAnya AdamI ko ekadama se dhyAna me biThAnA muzkila hai| zurUzurU me use jApa,dharmakathA,dharmacarcA, anApUrvI,bhaktAmara,yA svAdhyAya hI ThIka hai| para saba mAnate hai ki ye zuruzurU ke AlaMbana hai , sAdhana hai| jaise bacce ko zurU zurU me u~galI pakaDakara calanA paDatA hai , vaise ye sAdhana hai| lekina bAda me yaha U~galI choDakara use khuda apane pairoM para calanA caahie| saba galatI yahI hotI hai ,eka to hamane use galata u~galI pakraDavA dI aura aba hai ke vo jiMdagIbhara u~galI pakaDakara hI cala rahA hai / Age jAkara apane bala para kaise cale isakA use koI mArgadarzana nhii| .. . hama cAhate hai ki,anAvazyaka AlaMbano kA sahArA dharmadhyAna me lenA hI galata u~galI pakaDavAnA hai| isa galatI ke kAraNa asaMkhya sAdhaka jo Aja itanI zradhdA se sAmAyika me baiThate hai,sAlosAla rojAnA sAmAyika karate hai| unakI urjA sAdhanA ke sahI mArgapara nahI jA rahI / isI kAraNa uname utanI AdhyAtmika pragati nahI dikhAI pddtii| isake lie galata mArgadarzana hI kAraNIbhUta hai| hama cAhate hai ki, isa galatI ko ThIka kiyA jAe , sAdhaka ko sahI mArgadarzana mile / usake hAthame sahI u~galI dI jAe, jisase bAda me vaha pUrNatayA khuda ke pairoM para bagaira sahAre ,khuda kI sAdhanA khuda karasake. 15 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura yaha sAdhanA itanIzudhdazAstrIya aura sahaja hai ki, ise niSThApUrvaka karanevAlA sAdhaka jarUra hI bahuta jyAdA adhyAtmika pragati bahUta kama samayame kara jAegA / usakA jIvana badalane lagegA / isakA hame zatapratizata vizvAsa hai| yahI eka vrata naiyA pAra lagAne ke lie kAphI hai| koI dharmapaMDita bananeki jarUrata nhii| isa sAdhanA ke sAtha agara alaga se svAdhyAya kare ,dharmazAstra jAne , to sone pe suhAgA hai / para vaha atyAvazyaka nahI / kyoMki sAre dharmasUtroMkA sAra isa sAdhanA ke vdArA Apataka pahU~ca jAtA hai| to Aie dekhate hai kaise kara yaha sAmAyika kA mahAna vrt| 8) eka Adarza sAmAyika kI vidhi (samaya-48 minaTa) 1) mana - prasanna ho , mana me zubha bhAvanA ho, saMsAra ke sabhI padArthoM se nivRttibhAva dhAraNa kare yAne ki sAmAyika ke Avazyaka upakaraNo ke alAva kisI bhI cIja ko chunA taka nhii| miTaTI,pAnI puSpa ,phala, dhAnya, vanaspati agni Adi vastuoM se alaga rhe| 2) upakaraNa-1) Asana - ekapUTa sUtI yA unI Asana 2) zveta mukhavAstrikA - apanI apanI paraMparA nusAra mukhavastrikA kA vApara kiijie| 3) pU~janI - atyAvazyaka nhii| pU~janI na ho to halake sApha dhule huye rUmAla Adi se bhI bhUmi ko sApha kara sakate hai| . . 4) dhArmika kitAbeM - pATiyA~ agara mukhodgata na . 16 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho to kitAba rakheM anyathA kitAboM kI bhI jarUrata nahI / "sAmAyika samabhAva kI apekSA rakhatA hai| vaha mukhavastrikA, pU~janI, viziSTa Asana Adi kI apekSA nahI rkhtaa| ye saba cIje. 'samabhAva ke abhyAsa ke sAdhanamAtra hai| yadi ye cIje samabhAva ke abhyAsa me hame upayogI na ho sakI to parigraha mAtra hai, ADaMbara mAtra hai " / ( sAmAyika sUtra - upAdhyAya amaramuni) 3) sthAna pauSadhazAlA, upAzraya, sthAnaka, ghara yA koI bhI zAMta, ekAMta tathA surakSita sthAna / AbhUSaNa na pahane, vastra sIdhe sAde svaccha aura DhIle 4) vastra ho| taMga yA kasakara vastra na pahane / dainaMdina gRhasthI ke vastra na ho to aura bhI acchA / zveta vastra ho to aura bhI acchA / - - 5) Asana pU~janI se yA svaccha dhule rUmAla se bhUmi ko halke se sApha karake eka pUTa unI yA sUtI Asana bichAkara agara mukhavastrikA prayoga karanA cAhate ho, use muha~para bAMdhe | usake bAda agara sAdhu sAdhvI ho to unhe vaMdanA kara sAmAyika grahaNa karane kI AjJA le / agara sAdhu sAdhvI na ho to pUrva, uttara yA izAnya dizA kI ora mu~ha karake kisI bhI sulabhaArAmadAyI Asana meM baiTha jAie | agara padmAsana yA sidhdAsana meM baiTha sakate ho aura bhI acchA para vaha sulabha (comfortable) honA cAhie / nahI to hamezA kI taraha sukhAsana meM baiTha jAie - ise paryakAsana bhI kahate / agara kisIko zArirIka bimAriyoM kI vajaha se baiThanemeM takalipha ho to ve kursIpara bhI baiTha sakate haiM / phira dono hAtha joDakara namaskAra kI sthiti me baittho| aM) rIDha kI haDaDI bilakula sIdhI rahe / 17. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba) pA~va se lekara sirataka pUrA zarIra zithila ( relax ) karo / ka) pUre zarIra kI zithilatA mahasUsa karo / Da) phira 3 - 4 dIrghazvasana lekara, A~khe mUMdakara, mana ko sthira karake / 6) navakAra maMtra kahie 7) bAda meM guru vaMdanA - nimna hiMdI rUpAMtarita athavA tikhutto kA pATha pUrNa artha samajhakara kahie / guru vaMdanA - bAdame - 8) iriyAvahiyA kA pATha (AlocanA sUtra ) kahie nIce sArAMza rUpame hiMdI meM diyA hai / Ate jAte dainaMdina ke kArya me, 66 "jJAnarUpa, kalyANarUpa, maMgalarUpa ho Apa | mArgadarzaka he gurU, deva rUpa ho Apa // vaMdana karatA hU~ trivAra jhukAkara yaha zISa / jJAna darzana cAritra aura mile ApakA AzISa || | 88 dukha pahu~cAyA ho jIvoM ko jAne yA anajAne meM, duSkRta mithyA ho sakala Aja ke isa sAdhanA me / " 9) phira nIce diyA huA sAmAyika saMkalpa kIjie yA "karemI bhaMte " kA pATha pUrNa artha samajhakara kahie / rAga vdeSa taja, saMkalpa kara, samatA rasa pAna / eka muhurta sthira ho karU kAyotsarga kA nidhAna || sumauna ekAgra dhyAna me bhulU dehakA bhAna / Atma jIvana se haThAu~ karmokA vyApAra // yaha saMkalpa karake bAda meM dhyAna zurU hotA hai / 18 " Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) kAyotsarja tathA dharmadhyAna dAhinI hathelI ko bAe~ hathelI para rakhakara mauna ho jAe / A~khe baMda yA ardhonmilita rkhe| rIDha kI haDDI phirase sIdhI kare / pA~va se lekara sirataka pUre zarIra ko zithila kare / bAda meM 3-4 laMbI zvAsa le aura choDe / bAda meM manako Ate jAte zvAsa kI tarapha dekhane ko kahie / sA~sajaise naisargikarityA A rahI hai aura jA rahI hai, usako vaisehI dekhaterahanA / zvAsa ke sparza kI anubhUti lenA / mana ko yahI eka kAma karane ko kahanA hai ki, zvAsa kI tarapha dekhatA rahe, koI vicAra na kare / phirabhI mana me vicAra aura unake sAtha vikAra bhI aaeNge| una vicAroM ko tathA vikAroM ka sAkSIbhAva se dekhate jAie vicAroMse yA vikAroMse koi laDAi nahI, khAlI sAkSIbhAva rakhanA / dhIre dhIre mana zvAsa para keMdrita hote hue nirvicAra tathA nirvikAra hotA jAegA / mana me eka apUrva zAMti prakaTa hogii| karIbana 10-15 minaTa isa kriyA ko do / bAda me mana kA lakSa zvAsa se haTAkara AjJAcakrapara yAneki dono bhRkuTiyoMke bIca meM keMdrita karo / A~kheM baMda yA ardhonmilIta rakhate hue tIsarI A~kha ko dono bhukuTiyoM ke bIcame dekhate jaaie| sAkSIbhAvake sAtha mana ko purI sAvadhAnatAse samagratA se tIsarI A~khapara ekAgra kIjie jaise hI mana acchA ekAgra ho gayA, nirvicAra tathA nirvikAra ho gayA usI vakta maname bhAvanA 19 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAieM" mai zarIra nahI hU~, mai AtmA hU~, mai cetanA huuN| jo cetanA mujhame hai vaisI hI cetanA jagake sabhI prANImAtroMme hai| cetanA ke stara para jagake sabhIprANImAtra eka samAna hai / cetanA ke stara para jagake sabhI sajIva eka samAna hai | cetanA ke starapara mai aura sabhI jIva eka samAna hai| maiM zarIra nahI huuN| mai AtmA huuN| karmokI nirjarA karake, SaDavikAroMkoM dUra karake, rAga dveSa ko jItakara, yahI AtmA paramAtmA banegI / yahI merA dhyeya hai| mai zarIra nahI hU~ mai AtmA hU~ / " aisA ciMtana karate hue, dhIre dhIre apane zarIra me vicaraNa karate hue cetanA ke pravAha ke bAre me jAgRta ho jAie, hAthoMmeM, uMgaliyoMme, pAvoMme pUre zarIra me jahA~ bhI mahasUsa ho cetanA ke pravAha ko mahasUsa karate jAie jaise hI isa cetanA kI anubhUti hotI hai, to mahasUsa kIjie, socie maiMyahI cetanA huuN| maiM zarIra nahI hU~ / dhIre dhIre zarIra halakA hotA jAegA aura cetanA ke pravAha ke prati Apa adhikAdhika sajaga hote jaaeNgeN| taba bhI socanA yahI cetanA maiM hU~ aisI cetanA jaga ke sabhI prANiyoM me hai cetanA ke starapara hama saba samAna hai / dhIre dhIre zarIra halekA lagate jAegA, cetanA kA pravAha baDhatA jAegA, bAda me aisA lagane lagatA hai ki, zarIra kA kucha hissA lupta ho gayA hai, yA pUrA zarIra lupta ho gayA hai / + isa anubhUti kA AnaMda lete hue Apa baiThe rahe sthira ekAgra mauna / aisI avasthA kA varNana karate hue sUtro me kahA gayA hai, mA ciThaThha, mA japaha, mA cintaha kiMvI jeNa hoI thiro appA appAmi rao iNameva paraM have jhANaM // 20 ( bRhada dravya saMgraha - 56) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha- he zrAvaka isa zarIra kI koi halacala na hone de, koi jApa mata kara, koi vicAra mata kara (arthAta kAyA, vacana, aura mana pUrNata: sthira kara) jisase AtmA sthira hogA / arthAta apane svabhAva me rahegA | isataraha AtmA AtmAme hI sthira ho jAnA sarvazreSTha dhyAna hai / yaha huA kAyotsarga dhyAna, dharmadhyAna bIca meM ekAdha bAra A~kha kholakara samaya kA aMdAjA lo phira lage raho dhyAna meM / isa kriyA ko karIbana 30 minaTa do / jaise hI sAmAyika kA samaya pUrA hone ko AtA hai, phira zarIra ke prati sajaga ho jAo / 11) phira samApti sUtra kaho ( eyassa navamassa) yA samApti sUtra kA sArabhUta artha nimnalikhita hiMdI me kaho "Adezavat samabhAva kA pAlana nahI huA ho kabhI prabho, isa sAdhanA ke doSa niSphaLa ho sabhI / " 12 ) phira eka bAra navakAra maMtra kahie aura uTha jAie / 9) kucha prazna isa naye sAmAyika ke vidhi ke bAremeM prazna 1- dhyAna me baiThane ke bAda zurUAta me sA~sa kI tarapha mana ko ekAgra karane se kyA lAbha ? uttara- zvAsa eka bahuta hI AsAna sA, sahaja AlaMbana hai / yaha hamAre prANoMse bhI jur3A hai, isalie manapara kAbU pAkara aMtarmana me praveza karane kA yaha eka mahatvapUrNa AlaMbana hai / zurU me mana ekAgra karane ke lie isase AsAnI hotI hai| isame hama manako svAbhAvikatA se Ate jAte zvAsa kI tarapha dekhane ko kahate hai / 21. * Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa vakta mana ko yaha bhI kahate hai ki he mana tujhe kevala zvAsa hI tarapha dekhane kA kAma karanA hai aura isake alAvA kucha bhI kAma nahI krnaa| phira bhI mana me vicAra to AeMge, aura vicAroM ke anusAra vikAra bhI aaeNge| phira hama mana ko vicAroMse dUra karake zvAsa kI tarapha lgaaeNge| isataraha hama khuda hI khuda ke vicAroM ko dekhane laga jAte hai yAne unake sAkSI bana jAte hai| isehI sAkSIbhAva kahate hai| sAkSIbhAvake kAraNa hama vicArose yA vikAroMse ulajhate nahI ,unase koI laDAI nahI, koI damana nahI ,kevala dekhate hai| isase mana dhIre dhIre nirvicAra tathA nirvikAra hote jAtA hai| hama vicAroM kA nirodha karane kI kalA sIkha lete hai aura ekAgra hone lagate haiN| yahI ekAgratA dhyAna ke lie atyAvazyaka hai| prazna 2 - nirvicAra mana ko AjJAcakra para ekAgra karake bAda mana meM viziSTa bhAvanA lAnekA kyA kAraNa hai? .. uttara - yaha eka atyaMta mahatvapUrNa yogika kriyA hai| aisA kahA gayA hai ki, AjJAcakrapara mana ko pUrNa tayA keMdrita karake jaisI bhAvanA mana me lAte hai , vaisI sidhdI hotI hai| (yAdRzI bhAvanA yasya sidhdI bhavatI tAdRzItasya)yAne ki jaba hama AjJAcakra para ekAgra hokara mana me bhAva lAte hai ki ,mai zarIra nahI hU~,mai AtmA hU~, cetanA hU~, to yaha bhAva bahuta prakharatA se mana me utaratA hai / isI avasthA me jaba hama samatA bhAva mana me lAte hai to ye bhAvanAe~ apane cetana manase (from concious mind)acetana me (to subconcious mind)utara jAtI hai| aura acetana mana se ye bhAvanAe hamAre dainadina jIvana para asara karane laga jAtI hai| jaise davAkI eka golI yA eka iMjekzana eka hI bAra lenese dinabhara usakA asara rahatA hai ,vaise hI yaha do ghaDIkI 22 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika hamAre caubIsoM ghaMTopara asara karane lagatI hai| yaha samatAbhAva hamAre nitya pratike vyavahAra meM utarane lagatA hai| hamArA jIvana badalane lagatA hai / eka dhArmika krAMti ghaTita hone lagatI hai, aura sAmAyika kA sahI udadeza sAdhya hone lagatA hai| prazna 3 - isa nae sAmAyika kI vidhi me logarasa aura namotthuNaM ye dono atimahatva kI pATiyA~ kaise nahI? uttara - logassa aura namotthuNaM ye dono pATiyoMke bAre me hamAre mana me nitAMta zradhdA hai,kyokiM usame caubIsa tIrthakarokI tathA namotthuNaMme arihaMto kI stuti kI hai / ye eka prakArakI prArthanAe~ haiM / sAmAyika eka dhyAna hai / eka viziSTa samatA kA dhyAna | dhyAna me prArthanA yA stuti karanA hame ucita nahI lagatA / prArthanA kisI aura vakta jarUra kara sakate haiM para dhyAna meM nahI / kahate hai dhyAna karanA aura karate hai stuti yA prArthanA, to ucita nahI lgtaa| phirabhI koI ati zradhdAse sAmAyika ke pahale, yA aMta me pUrNa artha samajhakara kahe to acchA hI hai |vAstavika sAmAyikakA dhyeya hI to arihaMta bananA hai| ve hI to hamAre Adarza hai| aura unake mArgadarzanase hI to hame yaha sAmAyikA kA vrata milA hai| isalie to hama sAmAyika ke zurU meM aura aMta me navakAra maMtra kahakara hama unhe bhAvabhInI vaMdanA dete hai| sAmAyika me bArabAra pATiyA doharAne me vakta jAyA na karate hamane adhikAdhika samaya atyaMta mahatvapUrNa kriyAe~ kAyotsarga aura dharmadhyAna ke lie diyA hai| yaha sahI tarIke se karane se hI arihaMta sahI mAnoMme prasanna hoMge usakA asara unakI stuti pAThase bhI adhika hogaa| agara do ziSya hai - eka gurU ke sadA guNa gAtA rahatA hai dUsarA gurU ke prati pUrNa zradhdA maname lie hue gurU ke banAe hue mArgapara Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Age baDhanekI koziza dilojAnase karatA hai| to sacce sugurU ko kauna sA ziSya adhika pasaMda hogA? dUsarA hI / - jaise dina rAta nArAyaNa nArAyaNa jApa karanevAle nArada se dinabhara kaSTa karanevAlA kisAna jo dina me ekahI bAra nArAyaNa kA nAma letA hai, vahI bhagavAna ko jyAdA priya hai| vaise hI sAdhanA me prArthanA yA stuti se dhyAnamArga kA hI mahattA adhika hai| prazna 4 - sAmAyika 48 minaTa kI hI kyoM ? uttara - sUtrakAroMne sAmAnya AdamI kI mAnasika zakti kA jarUra abhyAsa kiyA hai| unakA nirIkSaNa hai ki, manuSya kA mana kisI eka vicAra me, eka saMkalpa meM, eka bhAva me, eka dhyAna meM, eka muhUrta se jyAdA dera nahI raha sktaa| eka muhUrta(48 mi.) ke bAda vicAroMme parivartana A jaaegaa| isalie unhoMne kahA hai, "aMtomuhurta kAla cittasegaggayA havaI jhANaM" (Avazyaka malayagirI 4/43) isalie sAmAyika kA samaya eka muhUrta yAne 48 minaTa kahA gayA hai | aDatAlIsa minaTase eka sekaMda bhI kama ho to use antamuhUrta kahate hai| 10) sAmAyika se lAbha sAmAyika ko zikSAvrata kahA hai| isakA matalaba hai ise abhyAsapUrvaka sIkhanA hogA / eka hI bAra sAmAyika karanese koi upalabdhi nahI hogii| jaise koI bhI viSaya bAra bAra doharAne se hame usapara mAsTarI ho jAtI hai| vaise hI sAmAyika nityaniyama se karane se.dhIre dhIre kucha 24 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinoMke bAda sahI mAnoMme jamatI jaaegii| eka bAra sAmAyika paripUrNatA se Ane lagI, dhyAna ThIka se lagane lagA, mana ko ekAgra karane kI kalA A gaI, zarIra me vicAraNa karate cetanA kI pracitI Ane lagI, kAyotsarga aura samatA kI anubhUti ThIka se Ane lagI, phira dhIre dha dhIre rojAnA sAmAyika kA hara pahalU Apako kucha nA kucha nayI anubhUti detA jaaegaa| ApakA AdhyAtmika anubhava baDhatA jAegA | Apake jIvana me eka dhArmika krAMti ghaTita honA zurU ho jaaegii| ApakA jIvana badalane lagegA / rojAnA AjJAcakra para mana ko sAkSIbhAvase ekAgra karake kAyotsarga bhAva, samatA bhAva mana me lAne se ye bhAva cetana mana se (from concious mind) acetana mana me (to subconcious mind) gaharAI se utarate jAeMge / aura dhIre dhIre ye bhAvanAe~ Apake vyaktitva kA hissA hone laga jAegI / vyaktitva kA hissA banI samatA kA asara apane mana, vacana kAyA, kuTUMba dainaMdina vyavahAra ina sabame dikhAI denA zurUhogA / isa dharmAcaraNa kA pratibiMba hamAre nityaprati ke vyavahArAcaraNa meutaranA zurU hogA / saMkSepa me zudhda aura satya vyavahAra kA nAma hI to dharma hai jaba hama samajhate hai ki, vyavahAra alaga bAta hai, vyavahArAcaraNa dharmAcaraNa se sarvathA alaga hai| yahI sabase bar3I galatI hai / phira yaha dharmAcaraNa kevala eka pAkhaMDI karmakAMDa bana kara rahatA hai / aura saccI sAmAyika yaha galatI hone hI nahI detI / vaha tumhArA dharmAcaraNa vyavahAra utAra ke hI rahegI / yaha sAmAyika kI bahuta baDI upalabdhi hai / to Aie dekhate hai isa sAmAyika kA, isa samatA kA hamAre mana vacana kAyA, kuTUMba aura samAja para kyA asara hotA hai / 25 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a) mana- samatA ke kAraNa mana eka sakhola zAMti kA anubhava sAtatya se karane lagatA hai| isalie tanAva (stress)kama hone lagatA hai| hamArI Atmazakti baDhane se koI bhI tanAvapUrNa sthiti paidA ho to hama apanA saMtulana binA khoe zAMti,aura dhIraja ke sAtha usakA hala DhU~Dhakara usakA nivAraNa kara lete haiM / sukha dukha dono me hama sthitaprajJa honA sIkha lete haiM / sAkSIbhAva ke kAraNa hama kAma, krodha, mada, moha, matsara Adi vikAroMpara dhIre dhIre kAbu pAnA sIkha lete hai| hara saMkaTa kA sAmanA hama Atmazakti se karate hai| aura eka cirasthAyI mAnasika zAMtI prApta hone lagatI hai| ba- vacana - samatA ke kAraNa paidA honevAle premabhAva,maitrIbhAva, karUNAbhAva, mAdhyasthabhAva Adi ke kAraNa hamAre vacana,apane ApahI mRdu, premabhare , saumya , aura zItakArI banane lagate hai / . . ka-kAyA mana aura zarIra kA gaharA saMbaMdha hai| manazAMti kA asara hame hamAre zarIrapara dikhAI dene lagatA hai / manazAMtI se - zarIra kI rogapratikAra zakti bar3ha jAtI hai| jisase choTI moTI bImAriyA~ AnA kama ho jAtA hai| bahuta sArI bImArIyA~, jo mAnasika tanAva se paidA hotI hai , jaise hRdaya vikAra, blaDaprezara, pepTIka alsara , kucha tvacA vikAra,asthamA, thaoNyaraoNiDa,kI bImAriyA~ i. ye bImAriyA~ pahale se hI ho to kama se kama davAiyo me niyaMtraNa me A jAtI hai| aura agara ye bImAriyA~ na ho, to bhaviSya me kabhI nirmANa hone kI saMbhAvanA kama ho jAtI hai| isataraha samatA se zarIra svAstha kA lAbha hotA hai| dUsarI bAta - samatA yogI samajhatA hai ki, "zarIra mAdhyama khalu dharma sAdhanam "zarIra mAdhyama hai isalie samatAyogI kabhI zarIra kI tarapha durlakSa nahI karegA ,na ki zarIra se 26 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghRNA karegA, yA zarIra ko pIDA degA, na ki zarIra ko gaMdA samajhegA, yA durbala banAegA / vaha zarIra ko AtmA kI sevA me lagAne hetu svastha sazakta aura sakSama rakhegA aura usI nirogI zarIra ke mAdhyama se zarIra me virAjIta AtmadevatA ko jAnane pahacAnane aura vikasita karanepara adhika dhyAna degA aura isataraha se prApta zArIrika aura AdhyAtmika dono zaktiyA~ Atmapragati ke sAtha sAtha sAmAjika ulthAna ke lie bhI upayoga meM lAyegA / beTe i. Da - kuTuMba - samatAyogI ghara meM pitA, mAtA, bhAI, bahana, bahU, sabhI svajanoM ke sAtha atmavat vyavahAra karegA / yadi kabhI ajJAna moha yA lobha ke kAraNa koI pArivArika jhagaDA khaDA hone kI saMbhAvanA ho to vaha samabhAvase apanA kartavya socegA aura zAMti se usame hala nikAlane kI koziza kregaa| parivAra janya bhedoM ko lekara vaha saMgharSa, jhagaDA Asakti yA vdeSa nahI karegA kyoMki vaha samajhatA hai ki, ye bheda zarIra ko lekara bane hai| AtmA ko lekara nahI / isakA matalaba ye bhI nahI ki samatAyogI nizceSTa mUka udAsIna yA taTastha hokara cupacApa baiTha jaaegaa| vaha apanI maryAdA me jo bhI acchI pravRttiyA~ hoMgI unhe adhikAdhika acchI taraha karegA / upanI kSamatAnusAra nirvAha kA jo bhI sAdhana usane apanAyA hogaa| cAhe vaha koI vyApArI ho, iMjInIyara, yA DaoNkTara ho, nokarI karanevAlA ho yA koI darjI, camAra ho vaha apane kAryame uttamottama hone kI koziza karegA / vaha apanA kAma hamezA samatA me rahakara jyAdA se jyAdA samAjopayogI karegA pha- samAja hara eka samatA yogI cAhegA, prayatna karegA ki mere jaise sabhI samatAyogI bne| saba samatAyogI apanA apanA kAma ImAnadArI se nibhAkara samAja kA bhalA cAheMge / sAmAjika bhedoM se 27 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAne ki jAtIyavAda, saMpradAyavAda, bhASAvAda rASTra vAda, inase samatAyogI hamezA dUra raheMge kyoMki ve jAnate haiM ye bheda zarIra se lekara hai, AtmA se lekara nahI / isase sAmAjika utthAna ko hI madada hogI / ja- sAmAyika aura bhautika lAbha sAmAyika karake pratiphala me kisI padArtha, aizvarya, vaibhava, bhoga, putra, dhana kIrti yA rAjya aise bhautika lAbhoM kI abhilASA rakhanA yAne ki bhagavAna kA diyA huA yaha amRta kalaza koDiyoM ke dAma becane jaisA hai / sAmAyika koi bhautika lAbha ke lie nahI kI jAtI / sAmAyika kA sabase mahatvapUrNa lAbha hai - AdhyAtmika lAbha | to dekhate haiM, ha - sAmAyika ke adhyAtmika lAbha sAmAyika kA sabase mahatva kA lAbha hai, aMtarbAhaya samatA kI prApti / yahI samatA hamAre jIvana me AdhyAtmika krAMti kI zurUvAta hai / samatA ke kAraNa hamArA mana sabhI jIvoMke prati premabhAvanA aura karuNAse bhara jAtA hai / saba jIvoMse eka maitrIbhAvanA paidA hotI hai| isa vajaha se hama sahI mAno me ahiMsaka banane laga jAte haiM, hameM hitakArI satya bolanekI preraNA milatI hai| asteyatA apaneApa jIvana me utara jAtI hai / zarIra ke sabaMdhita vastue dhana makAna strI Adi ke AkarSaNa samatAyogI ko kama pralobhita karate haiN| isa vajaha se vaha saMyamI tathA aparIgrahI banane lagatA hai| sAdhaka jaba kisI dukhIpIDitoM ko dekhatA hai| to dayA se bhara jAtA hai aura unhe zAMti pahu~cAne ke lie prayatna karatA hai isataraha karUNabhAva paidA hota hai| 28 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba sAdhaka kisI ayogya,kUra niMdaka, vizvAsaghAtI nirdayI kukarmI ko dekhatA hai ,to bhI usake maname vdeSa yA krodha paidA nahI hotA aura vaha unhe dharmapathapara lAne kI koziza karatA hai / aura isa prayatna me bhI vaha asaphala huA to usakA mana ubdigna nahI hotA isataraha se sAdhaka mAdhyastha bhAvanA ko prApta karatA hai| jaba sAdhaka kisI samatAbhAvI dharmAtmA ko pahacAna letA hai| taba usakA mana unake prati AnaMda prema aura zradhdAse bhara jAtA hai| isa taraha se pramodabhAvanA paidA hotI hai| jaise jaise sAdhaka yaha anubhava karatA jAegA ki, mai zarIra nahI huuN| zarIra aura zarIra ko sukhamaya laganevAlI cIje anitya hai| AtmA avinAzI hai , nitya hai, to vaha anitya bhAva ko prAptakaregA apazabdoMkA, zastroMkA prahAra hone para bhI vaha samatA me rahakara socegA ki, AghAta mere zarIrapara ho rahe hai , AtmApara nahI / vaha mRtyu kA svAgata bhI ha~sate ha~sate karatA hai| kyo ki use patA hai ki, phaTe vastra kI taraha jIrNa zarIra chUTa rahA hai| jaba bhI zarIra yA mana, rAga, dveSa, kAma, krodha, mada, matsara Adi vikAroM ke caMgula meM phaMsane lagatA hai| taba vaha sAkSIbhAva se sAvadha na hokara unase dUra rahane kI aura AtmabhAva me ramaNa karane kI kalA sIkha letA hai| isataraha sAdhakadhIre dhIre SaDaripuoMpara kAbU pAnA sIkha letA hai| isataraha samatAyogI sAdhaka dhIre dhIre anaMta zakti saMpanna AtmA ko jAgRta evam vikasita karatA hai aura samatAbhAva aMtara bAhaya jIvaname pUrNatayA apanAne kI koziza karate hue dhIre dhIre apane karmabaMdha noMkA kSaya karane lagatA hai| karmabaMdhanoMse mukti hI vAstavame paramAtmA bana jAnA hai| AtmA ko paramAtmA banAne kI kriyA ko hI 29 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika bhASAmeM yoga kahate haiN| jaise RNa aura dhana donoM vidyuta dhArAe~ milakara adbhuta vidyuta zakti nirmANa hotI hai aura usake dvArA anokhe kArya saMpanna hote haiN| vaise hI AtmA paramAtmA ko milane se(AtmA paramAtmA bananese ) adbhuta zakti utpanna hotI hai| isakI anubhUti kevala samatA ke zikhara para pahu~cA huA sAdhaka hI le sakatA hai / aisA sAdhaka eka dehAtIta jIvanamukta avasthA prApta karatA hai aura apane svabhAva me sthira ho jAtA hai| yahI mokSaprApti hai| yahI sAmAyika kA aMtima dhyeya hai| yahI sAmAyika kA paramocca lAbha hai| isalie bhagavati sUtra me sAmAyika kyA hai ? isakA uttara isI AdhyAtmika bhAvanA kI aMtima sImA para pahuMcakara kiyA gayA hai / uttara hai "AyA sAmAie,AyA sAmAiyassa atttthe"| arthAta - AtmA hI sAmAyika hai aura AtmA hI sAmAyika kA-artha (phala) hai| 11) jainetara dharmo me samatAbhAva kI mAnyatA a) bhagavad gItAme samatAbhAva kA mahatva varNana kiyA gayA hai| 1) "samatvaMyoga ucyate" - samatA ko yoga kahate hai| 2) samaM sarveSu bhuteSu tiSThantaM prmeshvrm| vinazyatsvavinazyataM yaH pazyAti sa pazyAti || 13-28 arthAta - saba jIvoMme samabhAva me sthita paramAtmA ko jo dekhatA hai, vinAzI cIjoM me avinAzI paramAtmA ko dekhatA hai, vahI sacamuca dekhatA hai| 30 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) vidyA vinaya saMpanne, bAghnaNe gavi hastini zuni caiva zvapAke ca paMDitA: samadarzinaH / 5-18 arthAta - jo vidvAna ,brAmhaNa, gAya, hAthI, kutA tathA cAMDAla ina sabako samadRSTise dekhatA hai vahI mahAtmA hai vahI jJAnIpurUSa hai| 4) ihaiva tairjita: sargoyeSAMsAmye sthitaM mnH| nirdoSa hi smNbrhntsmaadbrhmnnitesthitaaH||5-19 arthAta - jinakA mana samatAme sthita hai, unhone jIte jI sAre saMsAra ko jIta liyA arthAta ve jIte jI isa saMsAra se mukta ho gae kyoMki paramAtmA samatAme sthita hai| isalie ve usI paramAtmA me sthita hai aisA samajhanA caahie| 5) Atmaupamyena sarvatra samaM pazyati yorjuna / sukhaM yA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mtH| 6-32 arthAta - jyo sAdhaka Atmavat bhAvase (samatAbhAva se ) sabhI prANiyoM ke sukha dukha ko Atmasama dekhatA hai, vahI paramayogI mAnA gayA hai| 6) gItA ke isa zloka me sAmAyika kA vidhI apratyakSa rUpeNa batAyA gayA hai| zanai: zanai: rUparemadabudhdayA dhRtigRhitayA ___ AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiMcidapi cintayeta // 6-25 arthAta - dhIre dhIre nizcayI aura viveka buddhi se mana ko saba viSayoMse nivRtta karate hue, mana ko nirvikAra karake AtmasvarUpa me lIna ho jaaie| yahI to sAmAyika hai| 31 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ budhda dharmame samatA bhAva hAlA~ki budhda dharma me AtmA paramAtmA kI mAnyatA nahI hai / phira bhI budhda ko sabhI prANimAtroMme samAnatA dekhanevAlA upadezaka kahA jAtA hai | bhagavAna budhda ne samatA kA hI prasAra kiyA mAnava mAnava me hI nahI balki manuSya aura pazu inakI viSamatA kA bhI unhoMne niSedha kiyA, aura saba jIva samAna hai aisA upadeza kiyaa| isataraha budhda samatA ke mahAna upadezaka the / ( bhagavAna budhda ANi tyAMcI zikavaNa - svAmI vivekAnaMda ) khrizcana dharma me samatA bhAva ka) Izvaranirmita sRSTi me sthita samatAbhAva AcaraNa me lAne se sRSTi zAMtatA se tathA AnaMdase bhara jAegI / yahI yezu khrista kA AcaraNa viSayaka sUtra thA / Da) vaidika dharma me kAyotsarga bhAva jisa kSaNa iMdriya yAne ke sarvasva nahI, aisI sAdhaka kI dhAraNA pakkI hotI hai | jisa kSaNa yaha jaDa deha zAzvata AtmAnaMda ke Age kucha bhI nahI, isakA use patA calatA hai / usa kSaNa se vaha AtmAnaMda kA anubhava pAne taka becaina ho uThatA hai / yaha becainI, yaha tIvra tRSNA, yaha unmAda, isehI dhArmika jAgRti kahate hai aura usI vakta AdamIke adhyAtmika jIvana ko AraMbha hotA hai / ( AtmasAkSAtkAra - sAdhanA va sidhdI - svAmI vivekAnaMda ) 2 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) sAmAyika eka vaizvika sAdhanA - eka sAdhanA samuce mAnava jAti ke lie hamane yahA~ jo sAmAyika kI sAdhanA vidhi dI hai, vaha saMpUrNa mAnavajAti ke lie hai / jo bhI AdamI nara se nArAyaNa kI ora pravAsa karanA cAhatA hai, usake lie sAmAyika yaha eka jalada rAmabANa sAdhanA hai / yaha sAdhanA kisI dharma, jAta, paMtha yA vaMza taka hI sImita nhii| kisI bhI dharmapaMtha kA AdamI, jo jalada, isI janma me naiyA pAra karane kI tIvra pyAsa dila me lie hue hai| usake lie yaha sAdhanA upayukta hai| kyoMki isa sAmAyika kI vidhi meM kisI dharma yA paMtha kA nAma nahI hai / na kisI viziSTa bhagavAna kA nAma hai | isame na mahAvIra kA nAma hai, na RSabhadeva kA, na budhda kA nAma hai, na nAnaka kA, na rAmakRSNa hai na bramhA viSNU / phira bhI ye saba mahAtmA eka hI maMtroccAraNa me A gae hai, vo hai navakAra maMtra (namaskAra maMtra) / jisame arihaMtoM ko, sidhdo 'ko, AcAryo ko upAdhyAya ko tathA sabhI sAdhusaMto ko sAdhanA ke zurU me hI namaskAra -vaMdana kiyA jAtA hai / jaga me Aja taka jo bhI arihaMta, sidhda, AcArya, upAdhyAya, yA sAdhu bane bhale vo kisI bhI dharmapaMtha ke ho una sabako hama namana karate hai / isalie yaha sAdhanA samuce mAnavajAti ke lie hai| kisI bhI dharmapaMtha kA AdamI isa sAdhanA se vimukta ho sakatA hai / AtmA se paramAtmA taka pahu~ca sakatA hai / kevala zradhdA, lagana, sAdhanA me sAtatya, pUrNatA se sahabhAga aura mukti kI tIvra pyAsa Avazyaka hai / 33 **** Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13) sAmAyika - sUtra (mUla pATha) navakAra maMtra Namo arihaMtANaM Namo siddhANaM / Namo AyariyANaM Namo uvajjhayANaM 1 Namo loesavvasAhUNaM || eso paMca namukkAro, savva pAvappaNAsaNo maMgalAca savvesiM paDhamaM havaI maMgalaM // 1 guruvaMdana kA pATha tivakhuto, AyAhiNaM payAhiNaM karemi vandAmi NamaMsAmi sakkAremi, sammANemi, kallANaM maMgalaM devayaM, ceiyaM pajjuvAsAmi matthaeNa vandAmi || tIna tatva kA pATha arihaMto maha devo, jAvajjIvaM susAhuNo guruNo / jiNapaNNattaM tattaM iya sammattaM mae gahiyaM // guruguNa kA pATha paMciMdiyasaMvaraNo, tahaNavaviha - baMbhacera guttidharo / caubviha- kasAyamukko, aThThArasa guNehi saMjutto ||1|| paMca- mahavvaya jutto, paMca - vihAyAra pAlaNa samatyo / paMca-samii-tigutto, chattIsa guNo gurU majjha // 2 // 34 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iriyAvahi kA pAThe icchA kAreNa saMdisaha bhagavaM / iriyAvahiyaM paDikkamAmi, icchaM icchAmi paDikmiuMiriyAvahiyAe virAhaNAe gamaNagamaNe pApakkamapebIyakkamameharIyakkamape,osA-uttiMga-papaga-daga-maTTI-makkaDA saMtANA saMkamaNe / je me jIvA virAhiyA, egaMdiyA beindiyA, teindiyA, cauridiyA, paMcidiyA, abhihayA vattiyA lesiyA saMghAiyA, saMghaTTiyA, pariyAviyA kilAmiyA uddaviyA ThANAo ThANaM saMkAmiyA jIviyAo vavaroviyA tassa micchAmi dukkDaM ||5|| tassa uttarI kA pATha tassa uttarI karaNeNaM pAyacchittakaraNeNaM visohikaraNeNaM, visallIkaraNeNaM pAvANaM kammANaM,nigghAyaNaTThAe ThAmi kAusagaM, annattha usAsieNaM, nisasieNaM, khAsieNaM, chIeNaM, jaMbhAieNaM, uDDUeNaM, vAyaNisaggeNaM, bhamalie, pittamucchAe ,suhumehi aMgasaMcAlehi, suhumehi khelasaMcAlehi, suhumehi diTThisaMcAlehi, evamAie hiM AgArehi abhaggo, avirAhiohujja me kAusago, jAva arihaMtANaM, bhagavaMtANaM, NamokkAreNaM, na pAremi, tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosarAmi // cauvIsatthava kA pATha logassa ujjoyagare, dhammatitthayare jiNe | arihaMte kitteissaM, cauvIsaMpi,kevalI // 1 // usabhamajiyaM ca vaMde, saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumaiMca / paumappahaM supAsaM, jiNaM ca caMdappahaM vande // 2 // 35 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvihiM ca pupphadaMtaM ,sIyala - sijjaMsa-vAsupujjaM ca / vimalamaNaMtaM ca jiNaM dhamma saMtiM ca vaMdAmi ||3|| kunthu araM ca malliM, vande muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riTeThanemiM , pAsaMtaha vaddhamANaM ca ||4|| evaM mae abhitthuA,vihuyarayamalA pahINajaramaraNA / cauvIsaM pi jiNavarA , titthayarA me pasIyatuM // 5 // kityi-vaMdiyamahiyA , je e logassa uttamA siddhaa| ArUgga-vohi lAbhaM , samAhivaramuttama diMtu // 6|| caMdesu nimmalayarA, Aiccesu ahiyaM pyaasyraa| sAgaravaragaMbhIrA, siddhA siddhiM mama disaMtu||7|| sAmAyika lene kA pATha karemi bhante / sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi, jAva niyamaM pajjuvAsAmi, duvihaM, tiviheNaM, na karemi, na kAravemi maNasA, vayasA, kAyasA, tassa bhaMte ! paDikkAmAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi // NamotthuNaM kA pATha NamotthuNaM arihaMtANaM bhagavantANaM, AigarANaM, titthayarANaM, sayaMsaMbuddhANaM, purisuttamANaM, purisasIhANaM, purisavarapuNDariyANaM, purisavaragaMdhahatthINaM, loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM lokapajjoyagarANaM, abhayadayANaM cakda yANaM maggadayANaM saraNadayANaM jIvadayANaM bohidayANaM dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANaM dhammavara cAuraMtacakkavaTaTINaM dIvottANaM saraNagaipaiTThANaM appaDihayavaraNANaMdaMsaNadharANaM 26 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viyaTTacharamANaM jiNANaM, jAvayANaM tiNNaNaM tArayANaM, buddhANaM bohayANaM, muttANaM moyagANaM, savvannUNa savvadarisINaM sivamayalamarUamaNaMta makkhaya mavvAbAhamapuNarAvita siddhigainAmadyeyaM ThANaM saMpattANaMNamo jiNANaM jiya bhayANaM / (dUsare meM) ThANaM saMpAviu kAmANaM Namo jiNANaM jiya bhyaannN.| (tIsare meM) NamotthuNaM mama dhammAyariyassa dhammovadesayassa aNeNagaguNasaMjuttassa jAva saMpAviukAmassa | sAmayika pArane kA pATha eyassa navamasya sAmAiyassa paMca aiyArA jANiyavvA na samAyAriyavvA taM jahA - te AlouM, maNaduppaNihANe, vayaduppaNihANe kAyaduppaNihANe, sAmAiyassa sai akaraNayAe, sAmAiyassa aNavaThiThayassa karaNayAe, tassa micchami dukkddN| sAmAiyaM sammaM kAeNaM na phAsiyaM, na pAliyaM, na sohiyaM, na tIriyaM, na kiTiTayaM, na ArAhiyaM, ANAMe aNupAliyaM na bhavai, tassa micchami dukkddN| paDikkamAmi AhArasannA, bhayasannA,mehuNasannA, / pariggahasannA eyAcausatrA kayA tassa micchA mi dukkaDaM / paDikkamAmi cauNhaM vikahA-itthikahA, bhatta-kahA,desakahA, rAyakahA cau vikahA kayA tassa micchA mi dukkaDaM / 37 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) pAraMpArika sAmAyika kI vidhi 1- dharmasthAna tathA ekAMta sthAna 2- bhUmi ko pUMjanI se sApha kara Asana bichaanaa| 3- mu~hapatti mu~hapara baaNdhe| 4- phira sAdhu sAdhvIjI hove to unako aura ve na hove to pUrva ___ uttara yA IzAna dizA kI tarapha "gurU vaMdanA' kA pATha kahate hue tIna bAra namaskAra kre| 5- phira baiThakara 6- prathama navakAra maMtra 7- phira tIna tatva kA pATha 8- phira gurU guNa kA pATha 9- phira iriyAvahi kA pATha 10- phira tassa uttarI kA pATha 11- phira kAyotsarga karanA kAyotsarga me mana me iriAvahi kA pATha khnaa|usme micchAmi dukkaDaM nahI denA / eka navakAra maMtra kahakara kAyotsarga pAlanA 12- phira cAra dhyAna kA pATha khnaa| 13- phira logassa kA pATha khnaa| 14- phirase sAdhujI yA sAdhvIjI ko yA pUrva, uttara yA izAna dizAkI tarapha mu~ha karake bhagavAna ko vaMdanA karanA / 15- phira karemi bhaMte kA pATha kahanA / 16- phira dAe ghuTane ko nIce dAba, bAyA~ ghuTanA khaDA rakha, baiThakara donoM hAtha joDa mastaka para caDhA, do vakta namotthuNaM kA pATha 38 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khnaa| 17- phira jJAna, dhyAna, vyAkhyAna, zravaNa, dharmapustaka paThanAdi me sAmAyika kA kAla vyatita karanA / 18- sAmAyika kA kAla khatma hote hI sAmAyika pAlane kI vidhi karanA vaha isaprakAra hai| a- iriAvahi kA pATha ba tassa uttarI kA pATha kAyotsarga karanA kAyotsarga me logassa kA pATha kahanA / eka navakAra maMtra kahakara kAyotsarga paalnaa| cAra dhyAna kA pATha khnaa| phira logassa kA pATha khnaa| phira dAyA ghuTanA nIce dabA bAyA ghuTanA khaDA kara baiThanA hAtha joDa namotthuNaM do bAra pUrA khnaa| sAmAyika pArane kA pATha pUrNa khnaa| tIna namokkAra maMtra kahanA uTha jAnA / - y y ! chii 39 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | abhiprAya 1) pa.pu. vinodamuni ma .sA(ahamadanagara) sAmAyika ke saMbandha me Apane apanA cintana-manana prastuta kiyaa|saamaayik kA svarUpa aura vidhi kI prakriyA kA bhI ullekha kiyA / yaha eka acchI bAta hai / kisI bhI bAta ko yA vicAra ko mAnane ke pUrva usapara gaharAI se cintana-manana karanA tatpazcAta use mAnyatA denA aura prayoga kI bhUmipara use utAranA, yaha eka bahuta suMdara padhdati hai| sAmAyika sAdhanA jIvana kA mahatvapUrNa aMga hai| isakI sAdhanA se manuSya caramotkarSa kI bhUmikA ko prApta kara sakatA hai / jina jina mahAnoMne sAdhya sidhdI upalabdha kI hai vaha isI ke dvArA kI hai| sAmAyika kA mUla va usakA upAdAna samatva bhAva me hI hai| yaha AtmA kA nija guNa hai, svAbhAvika guNa hai| Apane jo sAmAyika kI vidhi likhI hai , vaha prAraMbhika sthiti vAloM ke lie upayogI hai| lakSya to sahaja sAmAyika kA ho / tabhI Age baDhA jA skegaa| Apane sAmAyika ko jAnane samajhane tathA use kriyAtmaka rUpa dene kA jo zrama parizrama kiyA hai , vaha suMdara hai| abhyAsa karate jAiye aura sAmAyika sAdhanA meM niraMtara Age se Age baDhate jaaeN| yahI hamArI maMgala bhAvanA hai| vinodamuni 40 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) zAstrajJa pa. pU. zrI. gautamamuni ma.sA "prathama" gurubhrAtA zrI. DaoN.subhASa luMkaDajI eka saralamanA, suyogya zrAvaka ratna hai| Apake mana meM eka abhilASA hai, ki Atmika bhAvoM meM ramaNa karanA hai , to zudhda sAmAyika kI AvazyakatA hai| . Apane jo sAmAyika meM anubhUti kI hai use apane zabdoMmeM janatA ke sAmane prastuta kara rahe hai| dravya-bhAva sAmAyika kA artha Apane apanI anubhUti ke dvArA jAnA aura janatA bhI jAne isa bhAvanA se isa pustikA dvArA apane bhAva prastuta kara rahe hai| dravya aura bhAva donoM sAmAyika kA antara Apane likhA hai| ApakI yaha kRti jana-janame priya bane, pratyeka zramaNopAsaka dravya sAmAyika seM bhAva sAmAyika meM ramaNa kare aisI merI zubha kAmanAe~ hai| ApakA gurupratApa zi. gautamamuni "prathama" 22/5/2001 sAdaDIsadana puNe 41 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) upapravartaka pa. pU. zrI. surezamuni ma.sA AdaraNIya dharmaniSTha, suzrAvaka DaoN. subhASa luMkaDajI, Apane dhArmika evaM vaijJAnika dRSTi kA samanvaya sAmAyika ke rUpa meM karake apane vicAra preSita kie| yaha paDhakara aisA lagA ki, yaha lekhana zarIra ko eka urjA pradAna kara rahA hai| zarIra meM naI cetanA paidA ho rahI hai| ___ jaba isakA dhyAna ke rUpa meM,meDiTezana ke rUpa meM ,aMgIkAra kareMge to zarIra me eka alaga taraha kI ghaTanA ghaTane lgegii| Apa ise Age bddhaaeN| ApakA prayAsa saphala ho / ye ati upayogI sUtra hai| ye Apake vicAra kaI logoM ko naI dizA denevAle hai| isa bhautikavAdI jIvana me ye sUtra eka amRta ke samAna kAma kregaa| . - Apajagaha jagaha isa kA pracAra prasAra kreN| jagaha jagaha zibiroM kA Ayojana kreN| ye jIvanake lie ati mahatvapUrNa hai / ye AtmA meM zudhda svarUpa naI krAMti ke sUtrapAta hai| merI yahI kAmanA hai ki, Apa isakA vistAra kareM upapravartaka surezamuni 24/5/2001 luMkaDa haoNspiTala,yeravaDA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) vANIbhUSaNa pa.pU.zrI.prItisudhAjI ma.sA DaoN. luMkaDa ne bhagavAna mahAvIra ke 'sAmAyika' isa mahatvapUrNa viSaya para gaharA ciMtana karake usake mUla svarUpa ko kAyama rakhate hue use sarala evaM sarvopayogI banAne kA prayAsa kiyA hai| jiMdagI ke caDhAva-utAra dekhane ke bAda saMsAra kI asAratA dhyAna meM A hI jAtI hai| sukha vastu se yA vyaktI se mila nahI sakatA aisA bodha ho jAne ke bAda apane ApameM jhAkane kA bhAva jAgRta hotA hai| apane Apase samajhautA karane ke lie sarva zreSTha upAya hai 'saamaayik'| bacapana se sikhAI gaI yA sunI huI sAmAyika yAne 48 minaTa kI phaoNrameliTI nahIM hai, balki samaya se AtmA kA tAlamela biThAne kI eka zreSTha tama upalabdhi hai - jiMdagI kI phalAvariMga hai sAmAyika ekAMta mAMgatI hai kintu akelApana mahasUsa nahI hone detii| sAmAyika sAyansa hai, jIvana kI kalA kA utkRSTa vijJAna hai , ye aMdhazradhdA kA viSaya nahI hai| ise samajhAne kI DaoNkTara sAhaba ne pUrI koziza kI hai - etadartha hara pAThaka kI ora se tathA hama sAdhvI maMDaLa 15 kI ora se inakA jitanA abhivAdana kare utanA kama hai / - sAdhvI prItisudhA 15 43 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5) pa.pu.sAdhvI zrIarcanAjI ma.sA zrI subhASajI sA- Apane sAmAyika sAdhanA ke viSaya para mUla pATha ke sAthameM rakha jo suMdara hiMdI meM rUpAMtaraNa karaneMkA sahaja prayAsa kiyA vaha ati stutya haiN| sAthameM vyavahAra sAmAyika evaM nizcaya sAmAyika ko samajha usake gahare bhAva jo diye hai vaha bhI ati suMdara hai| ___ Ama janatA sAmAyika ko abhI taka ThIka se samajha na paayii| mAtra karate rhe| samajha na pAye ki, sAmAyika kA artha kyA hai, rAja kyA hai| use samajhAne hetu apane DaoNkTarI vyavasAyase bhI samaya nikAlakara kaDI lagana aura mehanata ke sAtha isa pustikA kA nirmANa kiyA ata: ati sAdhuvAda ke pAtra hai| isIke sAtha bhaviSyameM Apase isI stutya upakrama kI kAphI apekSAe~ rakhate hai| inhI maMgalamaitrI ke sAtha zramaNI arcanA 'mIrA',dApoDI 6) pa.pu.sAdhvI anokhAka~varajI ma.sA (A. nAnAlAlajI ma.sA.) sAmAyika viSayaka ApakA puruSArtha uttama evaM zreyaskara hai| karma nirjarA kA sulabha upAya hai| merI dRSTi se Apako AtmIya bhAva para eka sujhAva hai ,Apane jo pracalita sAmAyika ke doSoM kA ullekha kiyA hai, isako gauNa rakhakara guNAtmaka sAmAyika kA pratipAdana kareMge to vizeSa hitakArI, upakArI, zreyaskArI hogA | ApakI AtmIya zodha ke prati AkarSaNa ko bahuta bahuta dhanyavAda ! Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) prAcArya zrI.zivAjIrAva bhosale DaoNluMkaDa yAMnI kelelI sAmAyika mImAMsA kautukAspada Ahe.zudhda AtmatatvAce dhyAna hAca kharA yoga .paNa he dhyAna sahaja karatA yeta nAhI. tyAlA kadhI ArtadhyAnAcI tara kadhI raudradhyAnAcI avakaLA yete. yA dhyAna prakriyece zudhdikaraNa ghaDAve va dharmadhyAnAtUna zukladhyAnAta te vikasita vhAve hI apekSA asate. kAyotsarga va dharmadhyAna hAca sAmyavasthecA mArga Ahe azI DaoNkTarAMcI dhAraNA Ahe.. pAraMparika va pracalita sAmayika padhdatIcA parAmarza gheuna , paMcamakAlAta vADhIsa lAgalelyA kAhI truTiMkaDe DaoNkTara luMkaDa yAMnI lakSa vedhale Ahe. hI lahAnazI pustikA hA sAmAyikAcA sulabha anvayArtha Ahe. - zivAjIrAva bhosale phalaTaNa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana sabhI jijJAsu sAdhakoM ko, dharmapremiyoM koM, vidvajjanoM ko tathA vaMdanIya sAdhu-sAdhviyoM ko namra nivedana hai ki, -- isa pustikA ke bAreM meM apane abhiprAya khule dila se likhakara bhejeN| isa sAdhanA ko aura bhI jyAdA zAstrasaMgata tathA aura bhI suMdara kaise banAyA jAe~? isake bAre meM sujhAva bhejeN| -- isa paddhati se sAdhanA karate hue, koI samasyA, zaMkA, aDacana yA dikkata ho to usake samAdhAna ke lie Asa-pAsa meM jo bhI sAdhu-sAdhvI ho unase mArgadarzana liijie| athavA isa pate para patra vyavahAra kiijie| - -patADaoN.subhASa luMkaDa luMkaDa haoNspiTala, A/3, iMdirA pArka, nagara roDa, yeravaDA, puNe-411006 dUrabhASa 020-6683970 46 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhecchA sAmAyika anubhuti kA viSaya hai, sAmAyika ke bAre meM kitanA hI likha pAe, pUrNa abhivyakti nahI ho paatii| bhASA kI apanI sImA hotI hai| sAmAyika asIma kA sAkSAtkAra hai| zubhecchaka - zrImAna biradIcaMdajI, nenasukhajI, popaTalAlajI bansIlAlajI, kezaracaMdajI, ghanazAma-evam navalakhA parivAra, zivAjI nagara, puNe. sAmAyika jIvana vimukhatA nahI - varan jIvana abhimukha hokara jIne kA mArga hai| zubhecchaka -luMkaDa Devhalaparsa, puNe cetanA kI gati samaya meM hai, isalie cetanA kI gati Thahara jAne kA nAma sAmAyika hai| zubhecchaka -hirAlAlajI pannAlAlajI luMkaDa, puNe sAmAyika kA artha hai svabhAva meM Thahara jAnA / zubhecchaka - zrI mIzrIlAlajI loDhA, kotharuDa, puNe sAmAyika kA artha hai vartamAna me samatA ke sAtha jinaa| * zubhecchaka - zrI vilAsakumAra pAlarezA yeravaDA "samatA ke sAtha jie jana-svarga dharApara A jaae|" * zubhecchaka - zrI vijayakumArajI desarDA, jaLagAMva Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamApanA nija para kA saba bheda bhulAke vizva-bhAva kI jyoti jagA le| kaTutA kalmaSa, vaira bhAva ke, aMtara-mala ko Aja miTA le // ho jAe yadi bhUla bhAI se, Atma-dharma kI bhUla bhramoM se | sneha-chAMva phira bhI de, ura lekSamApanA kA amiya pilA deN| -upAdhyAya amaramuni dharma na hiMdU bauddha hai, sikkha na muslima jaina | dharma cita kI zuddhatA, dharma zaMti sukha caina || sampradAya nA dharma hai, dharma nA bane divAra | dharma sikhAye ekatA, dharma sikhAye pyAra ||