Book Title: Kshetra Sparshana Prakaranam
Author(s): Jagatchandravijay
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009694/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svopajJavRtti vibhUSitam kSetrasparzanAprakaraNam racayitA * pU. muni zrI jagaccaMdra vijayajI (pa.pU.A.bha. zrImadvijaya jagaccaMdrasUrIzvara mahArAjAH ) * saMzodhakAH * * preraka - mArgadarzaka - saMzodhakA: * siddhAntamahodadhi - karmasAhityaniSNAtA: paramapUjya AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvara mahArAjA: prakAzana vi.saM. :- 2066 pa.pU. A. bhuvanabhAnu sUri janmazatAbdI tathA pa.pU.paM. padmavijayajI svargArohaNa ardhazatAbdI varSe mUlya :- paThana-pAThana nakala :- 500/ 1. 2. 3. 4. 5. * prAptisthAna * prakAzaka zAha bAbulAla saremalajI beDAvAlA "siddhAcala" senTa ansa skUla sAme hIrAjaina so. sAbaramatI, amadAvAda-5. dilIpa nAthAlAla zAha amadAvAda- 1. mo : 9426305288 hastamelApa emporIyama, C/o. satIza bI. zAha, golavADa nAkA, ratanapola, amadAvAda - 1. o : 25357258 mudraka jaya jinendra grAphiksa (nitIna zAha-jaya jinendra ) E-175, grAunDa phlora, bI. jI. TAvara, dillI daravAjA bahAra, amadAvAda - 4. ghara: 26562795 o : 25621623 mo : 9825024204 E-mail: jayjinendra90@yahoo.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * divyavaMdanA * pa. pU. siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA pa.pU. vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA pa. pU. samatA sAgara paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya * zubhAzISa * pa.pU. siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA prAstAvikam sakala Adhi vyAdhi ane upAdhimAMthI mukta thavAno upAya "jJAnakriyAbhyAM mokSaH " e sUtrAnusAre samyAgjJAna ane samyakriyA e banne rupa che te chatAM te bannemAM samyagjJAnanI prathama AvazyaktA che. kemake samyagjJAna vinA samyak kriyA asambhavita che. jyAM sudhI jIva ajIva Adi tattvonuM padArthonuM vAstavika jJAna na hoya tyAM sudhI hiMsA - tyAga ahiMsApAlana Adi samyakkriyA kyAMthI pravartI zake ? na ja pravarte; mATe ja kahyuM che ke "paDhamaM NANAM tao dayA". A rIte jotAM jIvAdi tattvonA jJAnanI prathama AvazyakatA che. bIjI rIte jotAM paNa "samyagdarzana jJAnacAritrakatANi mokSamArgaH " e sUtrAnusAre samyagdarzana = tattvazraddhA, samyagjJAna ane samyakcAritra e traNarupa mokSamArga kahyo che, chatAM temAM madhyavartijJAna pUrvAttaravartidarzana ane cAritranuM pAlaka poSaka che, ane tethI sUtramAM tenI madhyavarttitA che, tema pradhAnatA paNa che. koI paNa padArthanuM vAstavika jJAna te padArthanuM nAma mAtra sAMbhaLavAthI ke vAMcavAthI nathI thaI jatuM paraMtu te padArthanA astitvAdinI sUkSma vicAraNA karI te padArthaviSayaka cokkasa nirNaya para AvavAthI thAya che. tevI ja rIte te padArthanA jAtibhedAdi laI vicAraNA karatAM teno sUkSma sUkSmatara ane dRDha dRDhattara bodha thAya che. dA.ta. jIvapadArtha laIe to jIvanuM astitva kaI kaI rIte siddha che ? jIvanA avAntara bhedonuM (narakagatyAdimArgaNAsthAnonuM) 4 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ astitva kaI kaI rIte siddha che? have jo tenaM astitva siddha che to te jIvo sAmAnyathI ane jAtibheda keTalI saMkhyAmAM hoya?, te te jAtibhedarupe keTalo kAla TakI zake ?, anya jAtibhedane prApta thayelA punaH te jAtibhedane keTalA kALamAM prApta kare ?, koI eka samaye samasta jagatamA prApta thAya ke jagatanA amuka bhAgamA prApta thAya ? ityAdi vicAraNAthI jIva padArthano sUkSma ane dRDha bodha thAya che. A jAtanI vicAraNA karavA mATe zAstromAM aneka prakAro Ave che, jene anuyogadvAra kahevAya che, jemake 'saMtapayaparuvaNa, yA 'davvapamANaM ca 'khita, "phusaNA ya / "kAlo a, aMtaraM "bhAga 'bhAve 'appAbahuM ceva // 1 // AmAM 'satpadaprarupaNA nAmanA prathama dvArathI jIvAdi te te padArthanA astitvano vicAra, "dravyapramANa dvArathI tenI saMkhyAno vicAra, kSetra' dvArathI koI eka samaye jIvAdi te te padArthanI hayAtInAM sthAnano vicAra, 'sparzanA' dvArathI samasta atItakAlanI apekSAe jIvAdinI hayAtInAM sthAna ityAdi vicAraNA karAya che. bIjAM paNa padArthonAM citana-manana mATe upayogI dvAro che, kaDuM che ke 'nirdezasvAmitvasAdhanAdhikaraNasthitividhAnataH' ityAdi __vartamAnamA siddhAntamahodadhi karmazAstra-niSNAta pU. AcAryadeva zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI nizrAmA teozrIno ziSyapraziSyAdi parivAra karmasAhityanA vividha aMgo upara vipula pramANamAM sAhitya sarjana karI rahela che, karmasAhityanA aneka granthonuM adhyayana ane anveSaNa karI eka-eka viSaya para maulika grantho taiyAra karI rahela che, tenA phalasvarUpa "khavagaseDhI" (kSapakazreNI) ane "ThiibaMdho" (sthitibandha) nAmaka be mahAkAya granthonuM prakAzana viziSTa samAroha pUrvaka rAjanagaranA AMgaNe gata varSanI AkharamAM thayela che te sau koI jANe che, AgaLanA granthonuM kArya paNa avirata paNe cAlu che, prakAzitagrantha ane prakAzamAM AvanArA grantho tathA bIjA paNa granthomA upayogI evaM dravyapramANaprakaraNa svopajJa laghu vivecana sAthe 'ThiibaMdho' granthanA pariziSTa tarIke prakAzita thaI gayuM che. te ja rIte anya granthamAM ane svAdhyAya-ruci mahAnubhAvone upayogI jaNAvAthI vipula padArthonA saMgraharupa prakAzita thatuM A svopajJavRtti sahita kSetrasparzanA-prakaraNa che. A kSetrasparzanA-prakaraNa mAM padArthajJAnanA sakSma ane samyaga bodhamAM hetu uparyukta anuyoga dvAromAMnAM kSetra ane sparzanA e be dvAra laI jIvapadArthano vicAra karavAmAM Avyo che te paNa 'gaiiMdie ya kAye' ityAdi gAthA prasiddha 14 mUlamArgANAbhedAnusArI 174 bhedaprabhedamAM karAyo che. kSetrano vicAra 'upapAta svasthAna ane 'samudghAta ema traNa bhedathI ane sparzanAno vicAra gamanAgamanarupa cothA bhedathI paNa karavAmAM Avyo che. A traNa prakAraceM kSetra ane cAra prakAranI sparzanA kaSAyayukta ane kaSAya rahita jInonI apekSAe jadI jadI batAvavAmAM AvI che. A badhA padArthone jIvavicAra Adi prakaraNonI jema prathama gAthAomAM guMthI laI prakaraNakartAe pote tenA vivecanarupa TIkAnI racanA karI che. A prakaraNarnu svopajJavRttisahita saMyojana pU. AcAryadeva Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkkathanama vijayapremasUrIzvarajI ma. zrInA praziSya sva. pU. paMnyAsajI zrI padmavijayajI gaNivaranA ziSyaratna pU. munirAja zrI jagaccandravijayajI mahArAjazrIe karela che ane saMzodhana uparokta pU. AcAryadeveza tathA pU. munirAjazrI jayaghoSavijayajI ma. tathA pU. munirAjazrI dharmAnandavijayajI ma. Adi munivaroe karela che. tattvajJAnane lagatA AvA granthonI racanA ane saMzodhana karavAthI AtmA svAdhyAya nAmaka abhyaMtara tapamAM rata bane che, vibhAvadazAthI dUra rahI svabhAvadazAmAM ramaNatA kare che ane te dvArA anaMtA karmono kSaya karI apUrva nirjarAno bhAgI bane che. A grantha- saMyojana-saMpAdana karanArA munipuMgavo svAtmakalyANa sAdhavA sAthe A viSayanA jijJAsu aneka AtmAone upakAraka banyA che. prakaraNanI prAkRta bhASAmAM racelI mULagAthAo ane tenA para saMskRta bhASAmAM racelI TIkA- nirIkSaNa karatAM te abhyAsIone kaMThastha karavAmAM tathA vAMcavA samajavAmAM ghaNI anukULa raheze tema jaNAI Ave che. teo uttarottara karmasAhityAdi judAjudA viSayo upara potAnA adhyayana dvArA prApta thayelI viziSTatAone saraLa subodha bhASAmAM raju karI sva-para kalyANa sAdhe ane jijJAsu mumukSu jano teno lAbha uThAve aja aMta:karaNanI abhilASA. aindra zrIsukhArthibhiH zubhajJAna-dhyAna-parAyaNairbhavitavyamiti zAstrokta-vacanAnusAreNa tAtapAdai-gurupradatta-siddhAMtamahodadhibirudasaphalIkaraNapravINaiH pUjyAcAryabhagavadbhiH premasUrIzvaraiH svanizrAvartisAdhuvRnda-yogakSemakaraNatatparaiH karmasAhityasarjane-uneke sAdhavo vyApAritAH / teSAM ca sAdhUnAM madhye munirAjazrI jagaccandra vijayo nyAyazAstradakSo tarkanipuNo'bhavat / yena parama-gurudevAnAM bhAvanAmanusRtya sthitibaMdha-viSayakakarmasAhityasarjanaM SaSThisahasrazlokapramANaM kRtaM / evaM sA'vacUrikaM 'dravyapramANaprakaraNaM', vRttiyutaM 'kSetrasparzanAprakaraNa'zcApi-viracitaM / atrAntare svakIya-gurudevAH svanAmadhanya-nyAyavizAradapUjyAcAryadeva-zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrivara-prathamaziSya-laghubandhusahadIkSita-paMnyAsapravarazrI padmavijaya-gaNivarA divaMgatAH / tatasteSAM gurudevAnAM guNasmaraNArthaM 'guru guNa saurabhaM catustriMzatkaM' saMdRbdham / evaM karmasAhityaracanA-tatpare munijagaccandravijayAdi-munivRnde sati pUjya paramArAdhyapAdAH premasUrIzvarA divaMgatAsteSAM svargagamanAnaMtaraM paramAghAtAnubhavitA munizrI jagaccaMdra vijaya udvignamanAH kasminnapi kArye cittasaMdhAnaM kartumazaknuvan rAtridivaM paramagurudeva-guNasmaraNaikarato jAtaH / te ca paramagurudevaguNA: graMthasthA kRtAH / arthAt (premasUrIzvara rAsa:) 'guru guNa amRtavelI' viracitA / pAlItANA vi.saM. 2023 vaizAkha vada 11 tA. 3-6-67 li. kapUracanda raNachoDadAsa vAraiyA adhyApaka zrI jaina sUkSmatattvabodha pAThazAlA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itthamanena munivareNa guNavadvahumAnAd guNavaibhavaH saMprAta: / krameNa guruguNAmRtapAnena-saMyamavallI puSTIkRtA jJAna-dhyAne pragatIkRtA yogyatA vikAsIkRtA gaNipadapaMnyAsapadA-5'cAryapadaprAptipUrvakaM sUrimaMtra paMcapIThasamArAdhanaM kRtam / aneke sAdhugaNAH zAstrAbhyAsaniratAH kRtAH / kiM bahunA ? yAvanto lAbhA labdhavyAH te sarve anena munivareNa labdhAH / ayaM nirdezaH pUrvakAlInApekSaH, vartamAnakAle t ayaM munivaro'smAkaM paMcadaza-ziSyagaNAnAM yogakSemakAriNaH paramavAtsalyamUrtayaH saMyamaikalakSiNa: prAtaHsmaraNIyAH pUjyapAdA AcArya bhagavaMtaH zrImadvijaya jagaccaMdrasUrIzvarAH / etad graMthacatuSTayaM yAvaccandradivAkarau vijayete tAvad satAM zAstrAbhyAsakaraNe dIpakasamAnaprakAzapradAyi bhavatAt / iti zam / - gurudeva prasAdena-jJAna-dhyAna saMyama pragati kAmuko pU.A.zrI bhuvanabhAnusUri smRtimaMdire paMkaja jaina saMgha, pAlaDI, amadAvAda bhA.va. 10 ravipuSyayoge vijayA'bhayacaMdrasUriH 24 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNam ra yo'sti zrIpremasUrIza-paTTapradyotako mahAn / bhUvanabhAnusUrIzaM, vande sanmArgadaM gurum // 1 // yaM zritA bodha-vairAgya-tapastyAgAdayo guNAH / bhuvanabhAnusUrIzaM vande sanmArgadaM gurum // 2 // yena saddezanAbhAnu-bhAnusaMbodhitA vayam / bhuvanabhAnusUrIzaM vande sanmArgadaM gurum // 3|| yasmai sRSTA kRpAvRSTi-gurubhirguNamUrtaye / bhuvanabhAnusUrIzaM vande sanmArgadaM gurum // 4 // yasmAt sadbodhadodbhUtA sUtrArthacitradarzikA / bhuvanabhAnusUrIzaM vande sanmArgadaM gurum // 5 // yasya zatadvayAsanna-padmAdiyatinAM gaNaH / bhuvanabhAnusUrIzaM vande sanmArgadaM gurum // 6 // yasmin parArthatA bhavyA, karuNA cA'pramattatA / bhuvanabhAnusUrIzaM vande sanmArgadaM gurum // 7 // aSTottarazataulInAM kAraka ! jagadAdhRte ! bho ! vande tArkikapraSTha ! vardhamAnataponidhe // 8 // zatena vA sahasreNA-'zakyA guNastutistava / ataH samarpya satzAstraM svAtmAnaM toSayAmyaham // 9 // gurupadakajabhRGga sva. anuyogacAryazrIpadmavijayaziSyANu ___ AcArya vijaya jagaccandrasUriH viSayAnukramaH viSayaH pRSThAGka prAstavikam 4-7 prakkethanam .............. samarpaNam sAvacUrikaM-dravyapramANaprakaraNam 15-21 dravyapramANaprakaraNamUlagAthAH 22-23 anubandhacatuSTayam ............... 26-27 adhikRtamArgaNAbhedAH 27-29 kSetrasparzanAsvarUpaM kSetrabhedAzca ........ 29-31 adhikRtamArgaNAbhedeSu sakaSAyajIvAnAzritya utpAdasamudghAta-svasthAna-bhedabhinnatrividhakSetrapratipAdanam ............. 31-39 adhikRtamArgaNAbhedeSu akaSAyajIvAnAzrityA'nantaroktatribhedakSetrapratipAdanam .... adhikRtamArgaNAsu sakaSAyajIvApekSayA svasthAnasparzanApratipAdanam ...... adhikRtamArgaNAsu sakaSAyajIvAn samAzritya utpAdasamudghAta-gamanA-gamanakRtatrividhasparzanApratipAdanam .......... 45-59 vaimAnikadevAdijIvAnAM sthAnAdi-viSayakavacanabhedAn samAzrityA'nyathA sparzanodvAbhAvane digdAnam .................. 60-62 akaSAya jIva kRta sparzanA . 62-63 ... 40-43 .... 44 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthakAragurupramukhAnAM prazastiH ............ 63-65 kSetrasparzanAprakaraNamUlagAthAH .. 66-71 pU.mA.prema sUri ma.sA. tathA pU.5. pavi045 ma.sAno DhU~pazyiya . ....... 72 guru-guNa amRtavelI rAsa .......................................... 74-95 guru-gu saurabha thotrAzA ........................... 96-99 citrAnukramaH prasaGgAyAta-'dosu uDDhakavADesu tiriya-loyataDhe ya' iti vyavahAranayapradhAna-sUtrANusAreNA'paryAptatejaskAyajIvAnAM kSetrapradarzakaM citram / caturdazarajjupramANe loke tattannArakatatta-devAdInAM rajjubhedena sthAnadarzakaM citram ............... 14 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra svAmine namaH zrI premasUrIzvaragurubhyo namaH parimANAditattadddvAreSu tadvRttyAdau nirayagatyoghAdisaptatyuttarazatamArgaNAsvavizeSeNAbhihitasya saMkhyeyA'saMkhyeyAdilakSaNasya bandhakaparimANasya vizeSeNA'vabodhArthaM sAvacUrikaM dravyapramANaprakaraNam (avacUri:) caramaM tIrthapatiM natvA, gacchezaM svagurUMstathA / granthe dravyapramANAkhye vyAkhyA kiJcidvitanyate // 1 // iha laghu avadhAraNAya yathArthAbhidhAnasya dravyapramANaprakaraNA''ripsayA prathamaM tAvan maGgalAdipratipAdikA gAthAbhidhIyate'namiuM' ityAdi, namiuM arihaMtAI sagurupasAyA suyANusAreNaM / iAiANesuM bhaNimo jIvANa parimANaM // 1 // iha pUrvArdhana maGgala-sambandhau sAkSAduktau, uttarArdhena tvabhidheyam, prayojanaM tu sAmarthyagamyam / tatra arINAM rAgadveSAdyAntarazatrUNAM hananAt, yadvA catustriMzatamatizayAt devendrAdikRtAM pUjAM vA'rhantItyarhantaste Adau yeSAmarhasiddhA''cAryopAdhyAyasAdhUnAM te'rhadAdayastAnarhadAdInaM 'natvA' kAyavAGmanoyogaiH praNamya 'svagurUNAM bhavavirAgajanaka-samyagdarzanajJA 15. nAdiprApakapoSakapravrajyApradAyakAdInAM gacchAdhipati zrImatpremasUrIzvaratAtapAdaprabhRtInAM prasAdAt 'zrutAnusAreNa' AgamArthamanatikramya 'gaiAiDANesuM' ti gatyAdIni gatIndriyakAyAdilakSaNAni nirayagatyoghaprathamadvitIyapRthivyAdi-nirayabhedAditaduttarabhedalakSaNAni ca yAni saptatyu - ttarazatamArgaNAsthAnAni tAni madhyamapadalopAdgatyAdisthAnAni teSu 'jIvANa' tti asmadAdInAM karmanigaDanibaddhAnAM prANinAm anena siddhAnAM vyavacchedo boddhavyaH / teSAM 'parimANaM' saMkhyeyatvA'saMkhyeyatvAdilakSaNaM saMkhyAmAnaM 'bhaNAmi tti 'satsAmIpye' ityAdyanuzAsanAdanupadaM bhaNiSyAmItyAdyagAthArthaH // 1 // Niraye ya paDhamaNiraye, bhavaNavaisurammi Aimadukappe / aMgula asaMkhabhAga samittAu seDhIo // 2 // pratijJAtameva nirvAhayannAha - 'Niraye 'tyAdi, nirayagatyoghe, prathamapRthivInirayabhede, bhavanapati surabhede, saudharme - zAnakalpadvayalakSaNe Adyakalpadvaye cetyevaM paJcamArgaNAsthAneSu pratyekam ' aMgule 'tyAdi, agulasyA'saMkhyeyatame bhAge yAvanto nabhapradezAstAvatsaMkhyAkA saptarajjvAyatAsu sUcizreNiSu yAvanta AkAzapradezAstAvanto jIvAH santItyarthaH // 2 // sesaNiraya taiAicha kappa - naresuM apajjamaNuse ya / seDhiasaMkhaMso sura vaMtara - joisasuresuM ya // 3 // 16 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvesu paNiditiriya vigala-paNidi-tasakAya-maNa-vayaNesuM / bAyarasamatta-bhU-daga patteavaNesu vikkiyadujogesuM // 4 // thI-purisa-vibhaMga-NayaNa suhalesatigesu taha ya saNNimmi / payaraasaMkhaMsaDia seDhigayapaesatullA'sthi // 5 // 'sesaNiraye' tyAdi, zeSeSu dvitIyAdipRthivIbhedabhinneSu SaTSu nirayeSu, tRtIyAdiSu sanatkumAra-mAhendra-brahma-lAntaka-zukra-sahasrArAkhyeSu SaTSu kalpeSu, 'nara' tti manuSyagatyoghe, aparyAptamanuSye cetyevaM caturdazamArgaNAsthAneSu pratyekaM 'seDhiasaMkhaMso' tti saptarajjvAyatAyA ekaprAdezikyAH zreNeH 'asaMkhyAMza:'-asaMkhyabhAgagatAkAzapradezaiH parimitA jIvA: santItyarthaH / ___ 'suravaMtare 'tyAdi, devagatyoghe, vyantarasura-jyotiSkasurayoH, sarveSvogha-paryAptA-'paryAptAtirazcIbhedabhinneSu paJcendriyatiryagbhedeSu sarveSvogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu 'vikala' tti dvIndriya-trIndriyacaturindriyAsteSAmekaikasya triSu triSu bhedeSu, tathaiva sarveSu trisaMkhyAkeSu paJcendriyajAtibhedeSu, sarveSu trisaMkhyAkeSu trasakAyabhedeSu, sarveSvodhottarabhedabhinneSu paJcasu manoyogabhedeSu tathaiva paJcasu vacoyogabhedeSu, tathA 'bAyarasamatte' tyAdi, tatra samAptazabda: paryAptavAcI, tato bAdaraparyAptapRthivIkAyA'pkAyayoH, bAdaraparyAptapratyekavanaspatikAye, vaikriyatanmizrayogalakSaNayordvayoryogayoH, strIveda-puruSaveda-vibhaGgajJAneSu, 'NayaNa' tti cakSurdarzane, teja:-padma-zuklalezyAlakSaNe zubhalezyAtrike tathA saMjJinItyevaM paJcacatvAriMzanmArgaNAsthAneSu pratyekaM 'payare' tyAdi, ghanIkRtalokasya yatprataraM tasyAsaMkhyAMzasthitAsu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezAstAvadbhirnabhaHpradezaistulyA jIvAH santItyarthaH // 3-4-5 // saMkhejjA maNusI-nara pajjA-'vea-maNaNANa-savvatthe / saMyama-chea-samAia suhumA-''hAraduga-parihAre // 6 // 'saMkhejjA' ityAdi, mAnuSI, paryAptamanuSyaH, apagatavedaH, manaHparyavajJAnam, sarvArthasiddhadevaH, saMyamoghaH, sAmAyikasaMyamaH, chedopasthApanasaMyamaH, parihAravizuddhikasaMyamaH, sUkSmasamparAyasaMyamaH, AhAraka-tanmizrayogalakSaNamAhArakadvikaM cetyevaM dvAdaza-mArgaNAsthAneSu pratyekaM saMkhyeyA jIvAH santi // 6 // sesA''NatAisura-mai suya-'vahiduga-desaviraya-sammesu u / pallAusaMkhaMso uva sama-veaga-khaia-mIsa-sAsANesuM // 7 // 'sesANatAI 'tyAdi bhaNitazeSeSvAnatakalpAdiSu caturanuttaravimAnAnteSu saptadazasu surabhedeSu, matijJAna-zrutajJAnA-'vadhidvika-dezaviratasamyaktvaugheSu, tathA 'pallAsaMkhaMso uvasame'tyAdi, aupazamikasamyaktve kSAyikasamyaktva-mizradRSTi-sAsAdanadRSTiSvityevamaSTAviMzatimArgaNAsthAneSu palyopamasyA'saMkhyabhAgo jIvA jJeyAH / iha hi 'sammesuM u' ityatra tukAro vizeSadyotanArthaH, arthAt 'pallA'saMkhaMso' iti sAmAnyenokte'pi AnatakalpAdi-saptadazadevagatimArgaNAsthAneSu kSAyikasamyaktve ca 'palla' 17 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityanenAddhApalyopamo grAhyaH zeSamatijJAnAdi- dazamArgaNAsthAneSu tu tena kSetrapalyopamo grAhya iti // 7 // bAyarasamattavajjia bhU-daga-gaNi-vAukAyabheesuM / patte avaNammi ya tadapajje logA asaMkhijjA // 8 // 'bAyarasamatte 'tyAdi tatra samattazabdaH prAgvat, tatazcabAdaraparyAptabhedavarjiteSu ogha - bAdarApaigha tadaparyApta sUkSmaugha tatparyAptA'paryAptabhedabhinneSu 'bhUdagagaNivAyukAyabheesuM' ti SaTSu pRthvikAyabhedeSu, SaTSu apkAyabhedeSu, SaTSu agnikAyabhedeSu, SaTSu vAyukAyabhedeSu, tathA pratyeka vanaspatikAyaughe tadaparyAptabhede cetyevaM SaDviMzatimArgaNAsthAneSu pratyekaM 'logA asaMkhijjA' tti asaMkhyeyeSu lokapramANeSu kSetrakhaNDeSu yAvanta AkAzapradezAstAvanto jIvAH santItyarthaH // 8 // bAyarapajjAggimmi u desUNaghaNAvalIa samayamiA / bAyarapajjANI saMkhaMso hunti logassa // 9 // 'bAyarapajjArigammi' ityAdi, bAdaraparyAptA'gnikAyamArgaNAsthAne punaH 'deNe'tyAdi, AvalikAyAH samayeSu ghanIkRteSu yAvantaH samayA bhaveyustataH stokamAtreNaikadezena nyUnA jIvA bhavantItyarthaH / 'bAyarapajjANIle' tti bAdaraparyApte ''nIle' vAyukA lokasya saMkhyeyatame bhAge yAvanta AkAzapradezAH santi tAvanto jIvAH santItyarthaH // 9 // 19 sesAtIsaThANe utA jIvA havanti ii raiyaM / appAvahAraNaDA rajje siripemasUrINaM // 10 // tANa pasIsANa paumavijayagaNidANa sIsaleseNa / davvapamANapagaraNaM nandau jA vIrajiNatitthaM // 11 // 'sesAss' ityAdi, uparyuktazeSeSu tiryaggatyoghA-diSvaSTatriMzanmArgaNAsthAneSu pratyekaM 'NaMtA'tti anaMtA jIvAH santi / aSTAtriMzaccheSamArgaNAsthAnAni tvimAni - tiryaggatyoghaH, ogha - bAdaraughatatparyAptA'paryApta sUkSmaugha tatparyAptA'paryAptabhedabhinnAH sapta ekendriyabhedAH, tathaiva sapta sAdhAraNavanaspatikAya - bhedAH, vanaspatikAyaiaughaH, kAyayogaughaH, audArika- tanmizra - kArmaNakAyayogAH, napuMsakavedaH, krodhAdikaSAyacatuSkam matyajJAna - zrutAjJAne asaMyamaH, acakSurdarzanam, kRSNAditryazubhalezyAH, bhavyA-'bhavyau, mithyAtvam, asaMjJI, AhArakAS nAhArakau ceti / athopasaMharannAha - 'ii raiyamityAdi, asya cAnvaya uttaragAthottarArdhe 'davvapamANe 'tyAdinA tathA ca 'iti' saptatyuttarazatamArgaNAsthAneSu jIva- parimANakathanadvAreNa rajje siripemasUrINaM ti caturvidhasaGghakauzalyAdhArasuvihitaziromaNikarmazAstra-pAraGgatasiddhAntamahodadhInAM zrImatAM premasUrINAM 'rAjye' sAmrAjye pravartamAne 'tANa' tti teSAM pUjyapAdAnAM 'pasIsANa' tti praziSyANAM ziSyaziSyANAm, tatra premasUrIzvarapUjyapAdAnAM svaziSyAH suvikhyAtanAmadheyAH svAtmasAdhanA 20 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vikalabhavyajantuhitakarAnekavidhakuzalapravRttiparAyaNAH paM0 zrImadbhAnuvijayagaNIndrAH, tacchiSyAstu svabhAvasaralAH prazAntaprakRtayaH saumyavadanAH svargatA: zrImanta: paM0padmavijayagaNIndrAH, etadevAha-'paumavijaye' tyAdi, teSAM padmavijayagaNIndrANAM 'sIsaleseNa' tti ziSyalezena, samayoktaziSyaguNAnAM yathAvadabhAjanatayA nAmaziSya-prAyeNa jagaccandravijayena muninA 'apyAvahAraNA' tti Atmano'vadhAraNA) racitamidaM dravyapramANa-prakaraNaM yAvacchrIvIrasvAminastIrthaM tAvannandatu, bhavyajana-nayanavadana-mAnasadInyanavadyAnyAdhArANyavA-pyeti zeSaH // 10-11|| // iti svopajJAvacUri sahitam dravyapramANaprakaraNam samAptam // // zubhaM bhUyAtsarveSAm // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapramANaprakaraNam (mUlagAthAH) namiuM arihaMtAI sagurupasAyA suyANusAreNaM / gaiAihANesuM bhaNimo jIvANa parimANaM // 1 // Niraye ya paDhamaNiraye, bhavaNavaisurammi Aimadukappe / aMgulaasaMkhabhAga_ppaesamittAu seDhIo // 2 // sesaNiraya-taiAicha___ kappa-naresuM apajjamaNuse ya / seDhiasaMkhaMso sura vaMtara-joisasuresuM ya // 3 // savvesu paNiditiriya vigala-paNidi-tasakAya-maNa-vayaNesuM / bAyarasamatta-bhU-daga patteavaNesu vikkiyadujogesuM // 4 // thI-purisa-vibhaMga-NayaNa suhalesatigesu taha ya saNNimmi / payaraasaMkhaMsaTThia seDhigayapaesatullA'sthi // 5 // saMkhejjA maNusI-nara pajjA-'vea-maNaNANa-savvatthe / saMyama-chea-samAia suhumA-''hAraduga-parihAre // 6 // sesA''NatAisura-mai suya-'vahiduga-desaviraya-sammesuM u / pallA'saMkhaMso uva sama-veaga-khaia-mIsa-sAsANesuM // 7 // bAyarasamattavajjia bhU-daga-'gaNi-vAukAyabheesaM / patteavaNammi ya tada pajje logA asaMkhijjA // 8 // bAyarapajjAggimmi u desUNaghaNAvalIa samayamiA / bAyarapajjANIle saMkhaMso hunti logassa // 9 // sesAhatIsaThANe 'NaMtA jIvA havanti ii raiyaM / appAvahAraNaTThA rajje siripemasUrINaM // 10 // tANa pasIsANa pauma vijayagarNidANa sIsaleseNa / davvapamANapagaraNaM nandau jA vIrajiNatitthaM // 11 // 22 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya nmH|| zrI premasUrIzvaragurubhyo namaH catuHsaptatyuttarazatamArgaNAsthAnAnyadhikRtya nAnAsakaSAyA-'kaSAyajIvAnAM kSetra-sparzanayoH pratipAdaka svopajJavRttivibhUSitaM kSetrasparzanAprakaraNam natvA zarkhezvaraM pArzva, gacchezaM svagurUMstathA / kSetra-sparzanasaMdarbhaH svopajJastanyate kiyat // 'natvA' kAyavAGmanoyogaiH praNamya 'svagurUNAM' bhavavirAgajanakasamyagdarzana-jJAnAdiprApaka-poSaka-pravajyApradAyakAdInAM gacchAdhipati zrImatpremasUrIzvaratAtapAdaprabhRtInAM prasAdAt 'zrutAnusAreNa' AgamArthamanatikramya 'bemi' tti bravImi, kimityAha-'gai' ityAdi, gatyAdiSu 'gai-iMdie ya' ityAdinA gAthA-dvayena vakSyamANeSu sottarabhedabhinneSu mArgaNAsthAneSu 'jIvAnAM' sakaSAyA-'kaSAyabhedabhinnAnAM kSetrasparzane 'saMpaikAle' tyAdinA vakSyamANasvarUpe iti / / iha kSetrasya sparzanAyAzca sakaSAyA-'kaSAyajIvabhedena prarUpaNaM tu vakSyamANasamudghAtakRtakSetra-sparzanayoriNAntikasamudghAta-kevalisamudghAtabhedena pradarzanArtham, anyathA tatsamudghAtadvayaM vihAya zeSasamudghAtakRtakSetrasparzanayoH svasthAnakSetrasparzanApekSayA'viziSTatve'pi viziSTasya mAraNasamudghAtakRtakSetrAdidvayasya sarvalokapramANakevalisamudghAtakRtakSetrAdyantaHpraviSTatayA na syAnmanuSyagatyoghAdimArgaNAsthAneSu yatra kevalisamudghAtasyApi sadbhAvastatra mAraNasamudghAtakRta-kSetrAdevizeSato'vagama iti // 1 // atha 'gatyAdikeSu' ityuktam, tatra gatyAdikAnevA'dhikRtasabhedaprabhedAnAha gai-iMdie ya kAye, joe vee kasAya-nANe ya / saMjama-dasaNa-lesA, bhava-samme sanni-AhAre // 2 // sagacatte-guNavIsa-du cattA-'dvAra-ca-paMca aTTha-TThA / iha tAvatsvaparahitakAmyayA yathArthAbhidhaM kSetra-sparzanAprakaraNamAripsunthikRdAdau maMgalAdipratipAdikAM gAthAmabhidhatte namiuM arihaMtAI sagurupasAyA suyANusAreNaM / bemi gaiAigesuM jIvANaM khitta-phusaNAU // 1 // "namiu~" ityAdi, iha pUrvArdhena maGgalasambandhau sAkSAduktau, uttarArdhena tvabhidheyam, prayojanaM tu sAmarthyagamyam / tatra arINAM-rAgadveSAdyAntarazatraNAM hananAt, yadvA catustriMzatamatizayAn devendrAdikRtAM pUjAM vA'rhantItyarhantaste Adau yeSAmarhatsiddhA''cAryopAdhyAyasAdhUnAM te'rhadAdayastAnahadAdIn Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca-cha-du-satta-duga-dugaM, casayarisayaM kamA NeyA // 3 // " gai - iMdie ya" ityAdi, ihottaragAthAprAnta bhaNitena 'kamA NeyA' iti vacanena gatIndriyetyAdInAM 'sagacate-guNavIse 'tyAdibhiryathAsaMkhyamanvaya:, tathA ca saptacatvAriMzadgatibhedAH / tadyathA-naraka gatyoghaH, ratnaprabhAdipRthvIbhedabhinnAH satamanarakagatyuttarabhedAH, tiryaggatyoghaH, paJcendriyatiryagoghaH, paryAptA'paryApta tirazcIbhedAt trayaH paJcendriyatiryaguttarabhedAH, manuSyagatyoghaH, paryAptA'paryApta mAnuSIbhedatastrayo manuSyagatyuttarabhedAH, devagatyoghaH bhavanapativyantara-jyotiSkadvAdazakalpopapanna-navagraiveyaka-paJcAnuttaravaimAnikabhedabhinnA ekonatriMzadevagatyuttarabhedA iti / 'iMdie' tti ekonaviMzatirindriya-bhedAH / tadyathA-ekendriyaughaH, ogha - paryAptA'paryAptabhedAt trayaH sUkSmaikendriyabhedAstathaiva trayo bAdaraikendriyabhedA iti samastAH saptaikendriyabhedAH; ogha paryAptA'paryAptabhedabhinnAstrayo dvIndriyabhedAstathaiva trayastrIndriyabhedAstrayazcaturindriyabhedAstrayaH paJcendriyabhedAzceti / 'kAye' tti dvicitvAriMzatkAyamArgaNAbhedAH / tadyathA - anantaroktaikendriyamArgaNAbhedavatsaptapRthivIkAyabhedAH, saptA'pkAyabhedAH sapta tejaskAyabhedAH, sapta vAyukAyabhedAH, vanaspatikAyaughaH, prAgiva sapta sAdhAraNavanaspatikAyabhedAH, oghaparyAptA'paryAptabhedAt trayaH pratyekavanaspatikAyabhedAH, tathaiva trayastrasakAyabhedAzceti / "joe" tti aSTA daza yogamArgaNAbhedAH / tadyathA- kAyayogaughaH, audArika- tanmizra - vaikriya-tanmizrA -''hArakatanmizra - kArmaNa - kAyayogabhedabhinnAH sapta kAyayogottarabhedAH, manoyogasAmAnyaH satyA'satya - mizra-vyavahAramanoyoga-bhedAccatvAro manoyogottara 28 bhedAH, vacoyogasAmAnyaH, satyA - 'satyAdibhedAnmanoyogavaccatvAro vacoyogottarabhedAzceti / "vee" tti strI-puruSa napuMsakabhedAt trayo 'pagatavedazceti catvAro vedamArgaNAbhedAH / "kasAya" ti krodha mAna mAyAlobhabhedAccatvAraH, pratipakSasyApi grahaNAtpaJcamo 'kaSAyabhedazceti / 'nANe" tti matijJAna - zrutajJAnA - 'vadhijJAna- manaH paryavajJAna- kevalajJAnAni, pratipakSabhUtAjJAnabhedAnAmapi grahaNAt matyajJAna - zrutAjJAna- vibhaGgajJAnAni ceti aSTau jJAnamArgaNA-bhedAH / "saMjama" tti prAgiva sapratipakSA aSTa saMyamamArgaNAbhedAH / tadyathA saMyamaugha- sAmAyika-chedopasthApanIyaparihAravizuddhika- sUkSmasamparAya yathAkhyAtasaMyama- dezasaMyamA'saMyamA iti / "daMsaNa"tti cakSurdazanA-'cakSurdarzanA-'vadhidarzana- kevaladarzanabhedAccatvAro darzanamArgaNAbhedA: / "lesA" tti kRSNa-nIla- kApotateja:-padma-zuklabhedAt SaD lezyAbhedAH / "bhava" tti bhavyastatpratipakSabhUtAbhavyazceti dvau bhedAviti / "samme" tti samyaktvaughaH kSAyikakSAyopazamiko pazamikasamyaktva- samyagmithyAtva - sAsAdana- mithyAtvAnIti sapratipakSAH sapteti / "sanni" tti pratipakSasahitatvAtsaMjJyasaMjJI ceti dvau / tathaiva "AhAre" tti AhArakA 'nAhArakAviti dvau bhedAviti / " causayarisayaM" ti tadete narakagatyoghAdyAH sarvasaMkhyayA catuHsaptatyuttarazataM jJeyA iti // 2-3 // uktA narakagatyoghAdyA adhikRtamArgaNA bhedAH / etarhi yaduktam 'kSetraspazane bravImi' tatra kSetra - sparzanayorvizeSaM kSetrabhedAMzcAha saMpaikAle khettaM, phusaNA puNa hor3a aigaye kAle / khettaM tihovavAya-sa ThANa - samugghAyabheyAo // 4 // 29 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "saMpai" ityAdi, saMpratikAle'-vartamAnakAle jIvAnAM yatrAvasthAnaM tatkSetramucyate, sparzanA punaratigate kAle jIvAnAM yatrAvasthAnamityetallakSaNA / tatra vartamAnakAla: samayamAtraH, atigatastvanantapudgala-parAvartamAna ityevaM kAlavizeSAkSiptaH kSetra-sparzanayovizeSaH / tatra kSetraM tridhA bhavati, kathamityAha-"uvavAye" tyAdi, upapAto nAma bhavaprathamasamayaH, tata upapAtAt, upapAtApekSayA kSetram, narakagatyoghAdi- tattanmArgaNAnurUpanArakatvAditattatparyAyApannabhavaprathamasamaya-vartijIvarAzisamavagADhAkAzapradezA iti yAvat / svasthAnaM nAma utpattyuttaraM tena tena nArakatvAdibhAvena yatra jIvAnAM sAhajikamavasthAnam, tadapekSayA kSetraM svasthAnakSetram / samudghAtastu 'veyaNa kasAya maraNe veubviya-teyae ya AhAre / kevali ya samugghAyA' iti vacanAtsaptavidhaH, tasmAt samudghAtAt, samudghAtApekSayetyarthaH / iha saptavidhasamudghAtamadhye vakSyamANakSetravizeSa: sparzanAvizeSazca mAraNAntikasamudghAtApekSayA kevalisamadhAtApekSayA vA vijJeyaH, na punaH zeSa-paJcavidhasamudghAtApekSayA, katham ? paJcavidhasamuda-ghAtena svasthAnAdikSetrato'dhikakSetrasyAvagAhabhAve'pi tathAvidhakSetrasyasvasthAnAdikSetrato'saMkhyeyabhAga - lakSaNastokamAtrAMzenAdhikatayA bhedenAnupalakSyamANatvAt, tatraiva mAraNasamuddhAtasambhave tu tasya mAraNasamudghAtAkSiptakSetrAnta:praviSTatvAcca / ata eva yatra samudghAtakRtasparzanApratiSedhaH kariSyate tatrAsau mAraNAntikasamudghAtAbhAvena vizeSaprarUpaNA'viSayatvA-dvijJAtavyaH, na punaH sarvathA samudghAtAbhAvAt / nanu zeSapaJcavidhasamudghAtakRtakSetravizeSasya mAraNasamudghAtakRtakSetrAntaHpraviSTatayA tat paJcavidhasamudghAtakRtakSetraM yadi nAdhikriyeta tadA tenaiva nyAyena kevalisamudghAtakRtakSetrA'ntaHpraviSTatayA mAraNasamudghAtakRtakSetraprarUpaNamapi niravakAzatAmA skandate ? iti ceda, satyam, paraM na sarvatra mArgaNAsthAneSu kevalisamudghAto labhyate, api tu keSucinmanuSya-gatyoghAdiSvevA'sau prApyate, tathA ca manuSyagatyoghAdimArgaNAsthAnAni vihAya sAvakAzaM mAraNasamudghAta-kRtakSetraprarUpaNam, kiJca manuSyagatyoghAdimArgaNAsthAneSvapi sakaSAyA-'kaSAyajIvabhedena kSetrasya prarUpaNIyatvAt tatrA'pi tat sAvakAzameveti sarvamanavadyamiti / kSetraprarUpaNAvadeva samudghAtakRtasparzanAprarUpaNA'pi mAraNasamudghAtakRtasparzanAM kevalisamudghAtakRtasparzanAM vAdhikRtya boddhavyeti / tadevaM kSetratraividhyamupadarzitam // 4 // atha yathoktopapAtAdibhedabhinnatrividhakSetraM proktamArgaNAbhedeSu pratipipAdayiSurAdau tAvat sakaSAyajIvAnadhikRtya prAha tiriye egidiya-bhU daga-agaNi-pavaNa-NigoaohesuM / tesiM suhumohesuM tesiM ca apajja-pajjesuM // 5 // vaNaoha-kAyajogo rAliya tammIsa kammajogesuM / kIve kasAyacauge duaNANA-'yata-aNayaNesuM // 6 // apasatthalesa-bhavi-yaramicchattesu amaNammi AhAre / 30 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ havar3a taha aNAhAre khittaM tivihaMpi savvajagaM // 7 // "tiriye" ityAdi, tiryaggatyodhaH, ekendriyaudhaH, pRthivIkAyaughaH, apkAyaughaH, tejaskAyaughaH, vAyukAyaudhaH, sAdhAraNavanaspatikAyaughaH, "tesiM sahamohesuM" ti eteSAmekendriyaughAdInAM SaNNAM ye sUkSmavizeSaNaviziSTA: SaT sUkSmaikendriyaudhAdilakSaNA: sUkSmaughabhedAstathA "tersi ca apajjapajjesaM" ti teSAM sakSmaikendriyaughAdInAM SaNNAM ye SaDaparyAptasUkSmaikendriyAdilakSaNAH SaT paryAptasUkSmaikendriyAdilakSaNAzca mArgaNAbhedAsteSu paJcaviMzatimArgaNAbhedeSu, tathA vanaspatikAyaughakAyayogaughau-dArikau-dArikamizra-kArmaNakAyayoga-napuMsakavedakrodhAdikaSAyacatuSTaya-matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzanAni kRSNAdyaprazastalezyAtrika-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA'saMkhyA-5'hArya 'nAhArimArgaNAsvityevaM sarvasaMkhyayA'STacatvAriMza-nmArgaNAsa pratyekaM 'khetaM tivihaMpi savvajagaM" ti upapAtAdibhedabhinnaM yathoktaM trividhamapi kSetraM 'sarvajagata' azeSo loko bhavati, taddhi pratisamayaM sarvalokavyApina: sUkSmasya paryAptasyA'paryAptasya vA pRthivIkAyA-dyanyatamajIvarAzeH pratyekaM pravezAttathA jJeyam / taduktaM zrIprajJApanAgame dvitIye sthAnapade 'kahi NaM bhaMte ! suhamapuDhavIkAiyANaM pajjattagANaM apajjattagANaM ya ThANA pannattA ? goyamA ! suhumapuDhavIkAiyA je pajjattagA je apajjattagA te savve egavihA avisesA aNANattA savvalogapariyAvannagA pa0 samaNAuso !' ityAdi / ityevamanyo'pi vacanasaMvAdo draSTavya iti // 5-6-7|| duvihaM igidiyatige, thUle pavaNe apajjapavaNe-ya / saTThANA hINajagaM, "duvihaM" ityAdi, 'savvajagaM' ityanantara-gAthAta ihApi sambadhyate, tathA ca 'sthUle' bAdare ekendriyatrike ekendriyaugha-tatparyAptA'paryAptabhedatrayA''tmake, tathA "pavaNe" ityAdi, 'thale' ityasyA'nantaroktasyehApi sambandhAd bAdaravAyukAyaughe'pa-ryAptabAdaravAyukAye ca 'dvividham' upapAta-samudghAtabhedabhinnaM nAnAjIvasambandhi yathoktalakSaNaM kSetraM sarva-loko bhavati, na punaH svasthAnAdapi sarvalokaH / "saTThANA" tti svasthAnAttu hInamasaMkhyeyabhAga-lakSaNenaikadezena "jagat"-loko bhavati / etaddhi tattanmArgaNAsthaparyAptA-'paryAptAnyatarabAdaravAyukAyajIvAkSiptaM vijJeyam, na tu vAyukAyetarabAdarajIvApekSayA, teSAM bAdarapRthivyAdInAM svasthAnato lokAsaMkhyeyabhAgagatatvAt / bAdaravAyukAyikAnAM tu dezonalokavati-tvAcca / taduktaM zrIprajJApanopAGge___ 'kahi NaM bhaMte ! apajjabAdaravAyukAyiyANaM ThANA pannattA ? goyamA ! jattheva bAdaravAyukAyiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA tattheva bAdaravAyukAyiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM savvaloe, samugghAeNaM savvaloe, saTThANeNaM loyassa asaMkhejjesu bhAgesu' iti / / tihAvi pajjattavAummi // 8 // "tihA" ityAdi, 'thUle' ityasyAnantaroktasyehApi sambandhAd bAdaraparyAptavAyukAye tridhA'pi, na punaranantaroktanItyA kevalaM svasthAnAt; tridhA, kiyat ? dezonalokaH, tacca 'hINajaga' mityasyehApi 33 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambandhAdavasAtavyam / taduktam 'kahi NaM bhaMte !.............etthaNaM bAdara-vAyukAyiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejjesu bhAgesu. samugghAeNaM loyassa asaMkhejjesu bhAgesu, saTThANeNa loyassa asaMkhejjesu bhAgesuM' iti // 8 // loo bAyarabhU-daga 'Nala-patteyatarugesu simapajjesuM / thUle ya Nigoatige duhA saThANA bhave jagaasaMkhaMso // 9 // "loo" ityAdi, 'lokaH' ityasya 'dvidhA' iti pareNAnvayaH, tathA sati bAdareSu paryAptA uparyAptavizeSaNavirahiteSvauSikeSu ? pRthivyaptejaskAyaugha-lakSaNeSu mArgaNAsthAneSu, pratyekavanaspatikAyaughe, tathA "simapajjesuM" ti teSAM bAdarapRthivI-kAyAdipratyekavanaspatikAyAntAnAM caturNAm 'aparyApteSu' / aparyAptabAdarapRthvIkAyA-'pkAya-tejaskAyAuparyAptapratyekavanaspatikAyalakSaNamArgaNAcatuSTaye iti bhAvaH / tathA "thUle ya" tti 'sthUle'-bAdare nigodatrike, ogha-paryAptA'paryAptabhedabhinnabAdarasAdhAraNavanaspatikAyamArgaNAbhedatraya ityarthaH / ityevaM samuditAsu sarvasaMkhyayaikAdazamArgaNAsu pratyekamupapAta-samudghAtabhedAd 'dvidhA' dvividhaM kSetraM sarvaloko bhavati / etAsvevaikAdazamArgaNAsu jIvAnAM svasthAna-kSetraM tu "jagaasaMkhaMso" tti lokAsaMkhyeyabhAgamAtrameva bhavati / tatra dvidhA sarvalokaH pratyekaM mArgaNAsu asaMkhyalokaparimitAnAM tadadhikAnAM vA jIvAnAM praviSTatvAt, lokA'saMkhyeyabhAga: punarbAdaraparyAptA-'paryAptapRthivIkAyAditayA ratnaprabhAdibhUmipiNDA dAvevA'vasthAnAt / yata uktam__ 'kahi NaM bhaMte ! bAdarapuDhavIkAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA ? goyamA / saTThANeNa aTThasu puDhavIsu, taM jahA-rayaNappabhAe-sakkarappabhAevAlayappabhAe-paMkappabhAe-dhUmappabhAe-tamappabhAe-tamatamappabhAe IsIppambhArAe, aholoepAyAlesu bhavaNesu bhavaNapatthaDesu niraesu nirayAvaliyAsu nirayapatthaDesu, uDDhaloe-kappesu vimANesu vimANAvaliyAsu vimANapatthaDesu, tiriyaloe-TaMkesu kUDesu selesu siharIsu pabbhAresu vijayesu vakkhAresu vAsesu vAsaharapavvaesu velAsu veiyAsu dAresu toraNesu dIvesu samuddesu, ettha NaM bAyarapuDhavIkAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA, uvavAeNaM loyassa asaMkhejjabhAge samugghAeNaM loyassa asaMkhejjabhAge saTTANeNaM loyassa asaMkhejjabhAge / kahi NaM bhaMte / bAdarapuDhavIkAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA ? goyamA ! jattheva bAdarapuDhavIkAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA tattheva bAdarapuDhavIkAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, uvvAeNaM savvaloe, samugdhAeNaM savvaloe, saTThANeNaM loyassa asaMkhejjaibhAge / ' iti / itthameva bAdarApkAyAdikSetraviSaye'pi sUtrasaMvAdo draSTavya iti / nanu bhavatvevamaparyAptabAdaratejaskAyamArgaNAM vihAya bAdarapRthivIkAyaughAdimArgaNAsthAneSu dvidhA lokastathA svasthAnato lokA'saMkhyeyabhAga: kSetrama, aparyAptabAdaratejaskAyamArgaNAyAM tu kevalaM samudghAtata eva tatsarvaloko bhaNitaM sUtre, na punaH zeSadvividhamapi / tathA ca zrIprajJApanAgrantha:-"kahi NaM bhante ! bAyarateukAiyANaM apajjattagANaM ThANaM pa0, goyamA ! jattheva bAyarateukAiyANaM pajjattagANaM ThANA tattheva bAyarateukAiyANaM apajjattagANaM ThANA pa0, uvavAeNaM loyassa dosu uDDhakavADesu tiriyaloyataTTe ya, samugvAeNaM savvaloe, saTThANeNaM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 loyassa asaMkhejjaibhAge" ? iti cet, satyam, paraM tatra upapAtataH "uvavAeNaM loyassa dosu uDDhakavADesu tiriyaloyataTre ya" ityanena yat lokAsaMkhyeyabhAgamAtrakSetraM bhaNitaM tadvayavahAranayaM samAzritya jJeyam, tadvRttau tathA vyAkhyAtatvAt / tathA coktaM tavRttau- "tadevamidaM sUtraM vyavahAranayapradarzanena vyAkhyAtam, tathA sampradAyAta, yuktaM caitada, "vicitrA sUtrANAM gatiH" iti vacanAt' iti / atra tu tadanyakSetravadidamapi kSetraM RjusUtranayAnusAreNa pratipAditaM jJeyam, Rjasavanaye uditabAdarA'paryAptatejaskAyikAyurnAmagotrANAM bAdarAparyAptatejaskAyikatvena vyapadezasyeSTatvAt, tathAvidhAnAM tUktordhvakapATadvaya-tiryaglokato bahirapi sarvatra lAbhAt / etaduktaM bhavati-samagralokavatisUkSmajIva-rAzitazcyatvA'pi aparyAptabAdaratejaskAyikatvena eka-dvi-tryAdivakreNotpadyamAnA jIvA labhyante sarvasminnapi loke, teSu ca svasthAnaprAptyabhimukhIbhUteSu jIveSu ye jIvA ardhatRtIyadvIpasamudralakSaNAt manuSyalokAnnisRte bAhalyato'pyardhatRtIyadvIpasamudramAne pUrvAparadakSiNottarasvayambhUramaNasamudraparyante Urdhvamadho'pi ca lokAntaM spRSTe ye kapATe, tathA kapATadvayA'praviSTo yastiryaglokazeSabhAgaH, sthApanA ('dosu uDakavADesu tiriyaloyataTTe ya' iti vyavahAranayapradhAnasUtrAnusAreNA'paryAptatejaskAyajIvAnAM kSetrapradarzakaM citram-) (1) tiryaglokatama, ('tiriyaloyataDhe ya' iti pAThAdhikAre tu etAvat kapATabahirvati tiryaglokakSetraM na grAhyam) / (2) pUrvA-'paradigdvayavistRtaM bAhalyato'rdhatRtIya-dvIpasamudramAnaM SaDdikSu lokAntaspRk kapATam / (3) uttara-dakSiNadigdvayavistRtaM bAhalyato'rdhatRtIya-dvIpasamudramAnaM SaDdikSu lokAntaspRk kapATam / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityetAvati kSetre vidyante ta eva vyavahAranayadarzane bAdarAparyAptatejatkAyikA iti vyavahArabhAjo bhavanti, na tu zeSAH kapATadvayAd bahirvyavasthitAH, svasthAna-samazreNikapATadvayAvyavasthitatvena teSAM viSamasthAna-vartitvAt / arthAd ye'dyApi kapATadvaye na praviSTA nApi tiryaglokaM praviSTAste pUrvabhavasthA eva gaNyante vyavahAranaye / yathoktakapATadvaya-tiryaglokA'vagADha-kSetraM tu lokA'saMkhyeyabhAga-mAtrameveti vyavahAranayamatAbhyupagamAt sUtre sarvaloko na bhaNitamupapAta-kSetram / RjusUtranaye tu yathoktakapATadvayatiryaglokato bahi:sthitA api aparyAptabAdaratejaskAyikA''yurnAmagotrodayAdaparyApta-bAdaratejaskAyikatvena vyapadiSyanta eva, tathA ca tanmatAbhyupagamAdiha teSAmaparyAptabAdaratejaskAyikAnAM kSetraM sarvaloko bhaNita-mityevaM sarvaM susthameveti / / 9 / / uktazeSamArgaNAbhedeSu prastutatrividhakSetramAhativihaMpi ya sesesu sa kasAyajIve paDucca ii bhaNiyaM / "tiviha" mityAdi, 'jagaasaMkhaMso' ityetadatrApi saMbadhyate, tathA ca zeSeSu narakagatyoghAdipaJcottarazatamArgaNAbhedeSapapAta-samadghAtasvasthAnabhedabhinnaM trividhamapi nAnAjIvAzrayaM kSetraM lokAsaMkhyabhAgapramANaM bhavati / narakagatyoghAdizeSamArgaNAbhedAstvime-sarve 'narakagatibhedAH, sarve paJcendriyatiryag-bhedAH, sarve manuSyagatibhedAH, sarve devagatibhedAH, sarve vikalendriya-paJcendriyabhedAH, 'bAdaraparyApta-pRthivya-ptejaskAyAH, 'paryAptapratyekavanaspatikAyaH, sarvetrasakAyabhedAH, "paMca manoyogabhedA, paJca"vacoyogabhedAH, 'vaikriya-'vaikriyamizrA-155hArakA-55hArakamizrakAyayogabhedAH, 'strI-puruSavedI, apagatavedaH, "mati-zrutA-'vadhi manaHparyavajJAnAni, 'vibhaGgajJAnam, saMyamaugha-sAmAyika chedopasthApanaparihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyama-dezasaMyamAH, cakSu-ravadhidarzane, 'tejaHpadmazulkalezyAH, "samyaktvaugha-kSAyika-kSAyo-pazamikaupazamikasamyaktvAni, 'samyagmithyAtvaM sAsvAdanaM 'saMjJI ceti / etAsu trividhamapi kSetraM lokA-'saMkhyeyabhAgamAtraM tu pratyekaM sUkSmANAmayaparyAptabAdarANAM pRthivIkAyikAdInAM paryAptabAdaravAyukAyAnAM vA'pravezAt zeSANAM praviSTAnAM paryAptabAdarapRthivIkAyikAdInAM tu tathAsvAbhAvyAdeva ratnaprabhAdi-pRthvIpiNDatayAsthitimatAM parimANato'pi asaMkhyeyalokapradezarAzito'tyantaM hInAnAmekasmin samaye svasthAnavadupapAtataH samudghAtato vA lokAsaMkhyeya-bhAgAdadhikakSetrasyAnavagAhanAt / nanu bhavatu narakagatyoghAdiSu yathoktanItyA svasthAnAditrividhakSetrasya manuSyagatyoghAdau upapAtakSetrasya svasthAnakSetrasya ca lokAsaMkhyeyabhAgamAnatA, na punarmanuSyagatyoghAdau samuddhAtakSetrasyApi sA ghaTAmAkalayati, kevalisamudghAtagatenaikenApi kevalibhagavatA ekasmin samaye utkarSata: samagralokasya svAtmapradezaiH pUraNAd ? iti ced, satyam, paraM yade tadabhihitaM kSetraM tatsakaSAyajIvAnadhikRtya, na punarakaSAyajIvAnadhikRtya, tathA cAha-"sakasAyajIve" ityAdi; sakaSAyajIvAnadhikRtya 'iti' evaMprakAreNa bhaNitaM kSetram, na ca sakaSAyajIvAnAmasau kevali-samudghAto jAyate, kevalisamudghAtaM vihAya zeSasamudghAtAkSiptaM kSetraM tu narakagatyoghAdimArgaNAsu lokA'saMkhyeyabhAgamAtramevetyevaM sakaSAyajIvAdhikArAn na doSalezo'pi / ata eveha zeSamArgaNAbhedeSu akaSAya-kevalajJAna-kevaladarzana-yathAkhyAtasaMyamalakSaNA-zcatvAro mArgaNAbhedA na saMgRhItA ityapyavasAtavyamiti / / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanu akaSAyajIvAnadhikRtya tarhi prastuta - trividhakSetravicAre tat kutra kiyadbhavedityAha akasAye ahikicca u, te jattha'tthi tahi savvattha // 10 // logassa asaMkhaMso, sANAo tahA samugdhAyA / paNamaNavayurAliyaduga NANacauga - daMsati // 11 // -sItA, AhAre'Nattha hoi puNNajagaM / Na havai uppAyA khalu, khittaM katthavi gayaM khittaM // 12 // "akasAye" ityAdi, akaSAyajIvAnadhikRtya tu te'kaSAyajIvA yatra manuSyagatyoghAdidvicatvAriMzanmArgaNAbhedeSu 'santi' - labhyante tatra sarvatra lokasyA'saMkhyabhAgaH svasthAnAdbhavati / "tahA samugdhAyA" tti 'tathA'tadvadeva lokAsaMkhyabhAgaH samudghAtAdapi bhavati, kevalaM na sarveSu dvAcatvAriMzatyapi mArgaNAsthAneSu kintu paJcamanoyoga - paJcavacoyogaudArikaudArikamizrakAyayoga-mati zrutA'vadhi manaH paryavajJAna-lakSaNajJAnacatuSkacakSu racakSu-ravadhidarzanalakSaNadarzana- trikau pazamikasamyaktva-saMjJyA''hArakA ityevaM dvAviMzatimArgaNAbhedeSu, na punarmanuSyagatyoghAdi-zeSaviMzatimArgaNAbhedeSvapItyarthaH / tarhi tatra tatsamudghAtA- tkiyatsyAdityAha -" 'Nattha hoi puNNajagaM" ti 'anyatra' - uktAnyatra manuSyagatyoghAdizeSaviMzatimArgaNAbhedeSu pratyekaM prastutatvAtsamudghAtAvAptaM kSetraM pUrNaM jagad 40 bhavati / ayambhAvaH samudghAtaM praviSTA akaSAyajIvA utkarSato'pi ekasmin samaye saMkhyeyA eva prApyante, upazAntamohAdi-guNasthAnagatAnAmakaSAyajIvAnAmeva tadbhAvAt te cA'kaSAyajIvA vihAya kevalisamudghAtaM lokAsaMkhyeyabhAgapramANAtsvasthAnakSetrAdasaMkhyeyaguNaM kSetraM mAraNAntikasamudghAtena pUrayanto'pi lokA'saMkhya bhAgamAtrakSetra- meva vyApnuvanti, na punastadadhikam / saMkhyeyAnAmakaSAyamanuSyANAM maraNasamudghAtena manuSyalokAdUrdhva-manuttaravimAnaM yAvat saptarajjudIrghasya bAhalyataH svazarIrapramANasya ca svAtmapradezadaNDasya prasAraNe 'pi lokAsaMkhyeyabhAgamAtrAvagAhanAt, vedanAdizeSa-samudghAtApekSayA tu svasthAnakSetrataH saMkhyeyabhAga-mAtrAdhikakSetrasyaivA'vagAhanAcca / kevalisamudghAtena tu ekenA'pi jIvenotkRSTataH paripUrNo lokaH pUryate, tathA cA'kaSAyajIvopetamanuSyagatyoghAdidvicatvAriMzatmArgaNAbhedamadhye manoyogapaJcakAdiSu kevalisamudghAtagatajIvapravezAbhAvena mAraNasamudghAtAdyAkSiptaM sat samudghAtakSetraM lokA'saMkhyeyabhAgamAtra mabhihitam, manuSyagatyoghaparyAptamanuSya- mAnuSI - paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriya-trasakAyauSa-paryAptasakAya - kAyayogaugha- kArmaNakAyayogA- 'pagatavedA 'kaSAya- kevalajJAnasaMyamaugha-yathAkhyAtasaMyama- kevaladarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvaughakSAyikasamyaktvA 'nAhArakalakSaNeSu ''NNattha' ityanena saMgRhIteSu viMzatisaMkhyAkeSu mArgaNAbhedeSu tu pratyekaM labhyate kevalisamudghAtagatajIvapravezAttadAkSiptaM prastutaM samudghAtakRtakSetraM paripUrNo loka iti tathA bhaNitamiti / yadyapIha kArmaNakAyayogavadaudArikaudArikamizra - kAyayogayoH kevalisamudghAtagatajIvAnAM lAbhastathApyaSTasAmayikasya kevalisamudghAtasya 41 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthasamaye eva kevalisamudghAtagatajIvAtmapradezAnAM lokavyAptestRtIyacaturtha-paJcamasamayeSu kArmaNakAyayogasyaiva pravartanAcca na bhavatyaudArikatanmizrayogayoH kevalisamudghAtApekSayA'pi sarvalokakSetram, kintu yathoktaMlokAsaMkhyeyabhAgamAtrameva tatsampadyate / tathAhi-AyuSkasthitito'dhakasthitikAnAM vedanIyAdyaghAtiprakRtInAM kSapaNahetoH kevalI bhagavAn samudghAtaM karoti, sa ca samudghAto'STasAmayikaH, tasmin kevalisamudghAte prathamasamaye bAhalyataH svazarIrapramANamUrdhvA'dhazcaturdazarajjUchritaM svAtmapradezadaNDaM kurvan lokAsaMkhyeyabhAge tiSThati, dvitIyasamaye tasmAdevAtmapradezadaNDAt bahUnAtmapradezAn pUrva-pazcimadizoruttara-dakSiNadizorvA pArzvadvaye lokAntaM yAvat prasArayannUdhizcaturdazarajjUcchitadigdvayalokAntagAmikapATA-kAreNavyavasthApayan lokAsaMkhyeyabhAge vyApto bhavati, lokA'saMkhyeyabahubhAgeSu tu na / tRtIyasamaye tu tasmAdeva yathoktamAnAtkapATAt zeSadigdvaye lokAntaM yAvadAtmapradezAn vistArayan lokaprAntavartiniSkuTAdilakSaNastokamAtrakSetraM vihAyA'zeSaprAyalokaM vyApnoti, ayaM hi mathikaraNakAla: pratarakaraNakAlo vA bhaNyate / caturthasamaye tu zeSabhAgamapi pUrayitvA paJcamAdicatuHsamayeSu prAtilomyena yathAsaMkhyaM loka-mathi-kapATa daNDAn saMharannaSTame samaye zarIrastho labhyate, tatra mathyAdi saMharatA SaSTha-saptamA-'STamasayavartinA tena lokAsaMkhyeyabhAgaH vyApyate / tathA coktaM vyAkhyAprajJaptivRttI zrImadabhayadevasUripAdaiH 'asakhejjaibhAge hojja' tti zarIrastho daNDa-kapATakaraNakAle ca lokAsaMkhyeyabhAgavRttiH, kevalizarIrAdInAM tAvanmAtratvAt 'asaMkhejjesu bhAgesu hojja' tti mathikaraNakAle bahorlokasya vyAptatvena stokasya cAvyAptatayoktatvAllokasyAsaMkhyeyeSu bhAgeSu snAtako varttate, lokA''pUraNe ca sarvaloke vartate" iti / tatra ca daNDakaraNalakSaNe prathame samaye daNDasaMharaNalakSaNe'STame samaye ca tasyaudArika eva yogaH, dvitIya-SaSTha-saptamasamayeSu audArikamizro yogaH, tRtIya-caturtha-paJcamasamayatraye tu kArmaNo yogaH pravartate tasya / taduktaM prazamaratiprakaraNe umAsvAticaraNa: "audArikaprayoktA prathamA-'STamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptama-SaSTha-dvitIyeSu ||shaa kArmaNazarIrayogazcaturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt ||2||iti| tadevamaudArika tanmizrakAyayogayo: kevalisamudghAtagatajIvalAbhe'pi prastutakSetraM lokAsaMkhyeyabhAgamAtraM pradarzitamiti / "Na havaI" ityAdi, akaSAyajIvAnadhikRtya bhaNyamAnaM kSetram "utpAdAd" utpAdApekSayA kutrA'pi mArgaNAbhede na bhavati, bhavaprathamasamayavartinAM jIvAnAmakaSAyatvAbhAvaditi bhAvaH / kSetraprarUpaNamupasaMharati-"gayaM khittamiti kSetraprarUpaNaM samAptamityarthaH // 10-11-12 / / tadevaM bhaNitaM narakagatyodhAdiSvadhikRtamArgaNAbhedeSu sakaSAyajIvAnadhikRtyA'kaSAyajIvAnadhikRtya copapAta-svasthAna-samudghAtabhedabhinnaM vividha kSetram / etarhi yathoktalakSaNAM nAnAjIvAzritAM sparzanAM nijigadiSuH kSetravadupapAtAdibhedAtsparzanAprabhedAn pradarzayan prAgvadAdau sakaSAyajIvAnadhikRtya tAmAha Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aha phusaNA avi tivihA, turiyAvi gamAgameNa devANaM / saTThANA savvatthavi, khittasamANA havai sA u // 13 // "aha" ityAdi, athA''nantarye, kSetraprarUpaNA-'nantaraM sparzanAprarUpaNaprastAva iti tadarthaH / "phusaNA avi tivihA" tti kSetravat sparzanA'pi upapAta-svasthAnasamudghAtabhedAt trividhA bhavati, "turiyA-'vi" tti na kevalaM kSetravat tridhA. kintarhi ? 'tariyA'caturthI api bhavati, kathaM keSAmityAha-"gamAgameNa devANaM" ti, keSAJcidbhavana-patyAdyacyutakalpAntAnAM devAnAM jinajanmAdimaha-krIDAkutUhala-pUrvasAMgatikamIlanAdiprayojanena gamanAgamanAdatkarSato'dhastRtIyabhUmimUrdhvamacyutakalpaM tiryak svayambhUramaNasamudravedikAntaM yAvad yathA-sambhavamiti / tatra 'saTThANA' tti narakagatyodhAdiSu sarvatra mArgaNAsthAneSu sA sparzanA 'svasthAnAt' svasthAnApekSayA 'kSetrasamAnA'svasthAnakSetreNa yathoktamAnena samAnA bhavati / atra svasthAnasparzanAyAH svasthAnakSetreNa tulyatvaM loka-lokAsaMkhyeya-bhAgAdinA prakAreNa, na punaH sarvathA tulyAkAzapradezAdinA / katham ? yatra svasthAnato lokAsaMkhyeyabhAgamAtra kSetraM tatra svasthAnasparzanAyA lokAsaMkhyebhAgamAtratve'pi ? kSetrasya sAmayikatvena sparzanAyAntu vyatItAnantasAmayikatvena kutracit paJcendriyatiryagoghAdau tayormadhye'saMkhyaguNAditAratamyasyApi bhAvAt, kSetrApekSayA sparzanA'saMkhyeya-guNAdinA'dhikA bhavatItyarthaH / evamevAnyatrA'pi lokAsaMkhyeyabhAgAdinA kSetrasparzanayostulyatve'pi kSetrAtsparzanAyA vizeSatA jJAtavyA / iti // 13 // tadevamabhihitA tulyavaktayatvAdatidezenaiva sarvamArgaNAbhedeSu jIvAnAM svasthAnasparzanA / sAmprataM zeSatrividhAM yathAsambhavamAha Niraye sattamaNiraye, bhAgA cha duhA gamAgamA Nasthi / bhAgA iha patteyaM, tasanADigayaghaNarajjuruvA // 14 // "Niraye" ityAdi, narakagatyo| saptamabhUmi-narakabhede ca "bhAgA cha duhA" tti 'gamAgamA Nasthi' ityanenA'nupadaM gamanAgamanakRtasparzanAyAH pratiSetsya mAnatvAt svasthAnasparzanAyA anantaramevAtidiSTatvAcca 'dvidhA'-upapAtasamudghAtalakSaNaprakAradvayApannA sparzanA SaD bhAgA bhavatItyarthaH / "gamAgamA Natthi" tti devAnAmihApravezena svasthAnakSetrAdviziSTA kAcidgamanAgamanakRtA sparzanA nAsti, na punaH sarvathA nAstItyarthaH / itthamevottaratrApi gamanAgamanakRtasparzanApratiSedhe sA svasthAnAdviziSTA nAstItyevaMrUpeNa pratiSedho jJeyaH, na puna: sarvatheti / nanu kiyanmAnA ime pratyekaM bhAgA ityAha-"bhAgA" ityAdi, iha sparzanAprastAve'nantaroktA vakSyamANAzca bhAgA: pratyekameka-rajjavRttavistRta-caturdazarajjucchritatrasanADigataghanarajjurUpA jJAtavyAH / pratyeka bhAgasvasanADyA ekacaturdazAMzamAno bhavatIti bhAvaH / tathA ca narakaughasaptamapRthivInarakabhedayorupapAtataH samuddhAtatazca SaT caturdazAMzAstrasanADe: sparzanA / tathAhi-*'ardhatRtIyadvipasamudrAntarvatini AkAze sarvavyAptyA siddhA' ityAdi- vacanAt paJcacatvAriMzallakSayojanavRttavistRtamanuSyakSetre *siddhaprAbhRtaviMzatitamagAthAvRttau / 44 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekamapyAkAzapradezamavihAya sarvato yathA'nantAH siddhimavApnuvannatItA'nantakAle tathA tataH sarvato'nantA mRtyumavApya gatyantaramapi prAptA eva, atItakAlasyAnantatvena yogyatAsadbhAve pratyekaM bhAvAnAmatItakAle'nantazo bhUtatvAt asti hi manuSyakSetragatapratyekAkAzapradezA manuSyANAM mRtyadhikaraNayogyAH / yathA hi manuSyANAM paripUrNaM manuSyakSetraM mRtyadhikaraNayogyam itvA ca tataH sarvasmAdanantA manuSyA mRti gatyantaramavAptAstathA paripUrNasya tiryakkSetrasya tirazcAM mRtyadhikaraNayogyatvena tadekarajjuvRttavistRtAtparipUrNa tiryakkSetrAt mRtyumavApyA'nantAstiryaJco'tItakAle sva-prAyogyagatyantare 'vazyamitAH, tanmadhye'nantAH saptamabhUmau nArakatayApyutpannAH sarvasmAt tiryagekarajjuvRttavistRtAt tiryakkSetrAt / tatroditanarakAyuSA - murdhvAdhaH SaDrajjUcchritAH paripUrNatiryakprataraprArabdhA ye anantA AtmadaNDA - staistiryagekarajjuvRttavistRtamUrdhvAdhastiryaglokAt saptamabhUmiparyantaM SaD-rajjumAnaM ghanaM trasanADyantargataM saghanaSaDrajjvAtmakaM kSetramApUritaM nAnA'tItakAlApekSayA spRSTamevetyarthaH / tadevopapAtamadhikRtya saptama-narakamArgaNAbhede tadeva ca narakagatyoghe trasanADe H SaTcaturdazabhAgAtmikA mUloktasparzanA vijJeyA / yadyapI svayambhUramaNasamudrasya bahirjagateH parabhAgavartini ghanavAtavalayAdiprAntabhAgalakSaNe kSetre paJcendriyatirazcAma-sambhavena tataH kSetrAt nArakatayA na labhyate keSAM citirazcAmutpatti, tata eva tattiryaglokaprAntabhAgaspRktadAtmapradezadaNDAnAmapyaprApterna labhyate tAvatkSetrasparzanA'pi, tathA ca nAnyUnaSaDrajjusparzanA, kintu dezonaSaDjjava eva tathApi ekadezanyUnatAmavivakSya sAmAnyenaiva paripUrNAH SaDrajjavo 'bhihitA / evamevAnyatrA'pi sAmAnyata ekadvayAdirajju - sparzanA'bhidhAne'pi yathAsambhavamekadezAdinA nyUnA'dhikA vA sA svayamevAvasAtavyeti / 46 yathaivotpAdAt tathaiva samudghAtAdapi kevalaM tiryaktayotpitsubhirmumUrSubhiH saptamabhUminArakaiH saptamanarakAt mAraNasamudghAtena prathamatastiryak tata Urdhvamityevama-RjunikSipta-svAtmapradezadaNDaiH spRSTaM kSetramatItAnantakAlApekSayA yathoktaM ghanarajjuSaTkamAnaM bhavatIti / atra yadyapyuktA - nyanArakAditayo-tpitsujIvakRtasparzanA bhavatyeva, navaraM sA gauNI, uktasparzanA'ntaH praviSTatvAditi na yojitA, na punaH sA sarvathA na bhavati na vA nAdhikRteti vijJeyam / anenaiva prakAreNa vakSyamANaikAdibhAgasparzanA trasanADigataghanarajju-rUpeNopapAdanIyeti // 14 // paDhamaNaraya NavagevijjapaMcatravimANasuM / Na haver3a, gamAgamao, duvA puNa jagaasaMkhaMsI // 15 // "paDhame "tyAdi, prathamapRthvInarakabhede, navasu graiveyakadevamArgaNAsthAneSu paJcasu anuttaradevabhedeSu cetyevaM sarvasaMkhyayA SoDazamArgaNAsthAneSu gamanAgamanakRtasparzanA na bhavati / "duvihA" tti upapAta -samudghAtabhedabhinnA zeSadvividhasparzanA tu lokA'saMkhyeyabhAgamAtrA bhavati / tatra prathamanarake utpatsyamAnAnAM tirazcAmatItA'nantakAlApekSayA samagratiryak prataravyApitve'pi tiryaglokaprathamanarakayorantarAlasya rajjvasaMkhyeyabhAgamAtratayA tiryagekarajju-pramANasamasta-prataraspRSTAnAmapyAtmapradezadaNDAnAmUrdhvAdho rajjvasaMkhyeyabhAgamAtrocchritatvena dvividhasparzanAyA api lokasaMkhyeya-bhAgamAtratvameva bhavati / evameva zeSagraiveyakAdibhedeSvapi tatroptitsUnAM manuSyatayA manuSyakSetrAdeva tatrotpatteH teSAM ca tiryak pratarAsaMkhyeyabhAga-mAtragatasvasthAnAnAM graiveyakadevAnAmapyanantarabhave manuSyatayaivotpatterUrdhvAdhaH SaDrajjUcchritA''tmadaNDAnAM bhAve 47 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyakSetrasya teSAM devAnAM svasthAnakSetrasya ca tiryakpratarA'saMkhyeyabhAgamAtragatatvena yathoktAnAmUvadhiH SaDrajjumAnAtmadaNDAnAM tiryagrajjvasaMkhyeyabhAgamAtrabAhalyabhAvAdupapAta-samudghAtakRtA dvividhA'pi sparzanA lokA'saMkhyeyabhAga-mAtrA eva bhavatIti / idamatra hRdayam-vivakSitamumUrSajIvAnAM yatrAvasthAnaM sambhavati tatkSetraM yatra ca te utpatsyante tatkSetramityevaM dvividhamapi kSetraM pratyekaM yatra tiryakpratarAsaMkhyeyabhAgamAtravarti bhavati tatra tayorUdhio'ntarAlasya rajja-dvirajjvAdi-pramANatve'pi tajjIvakRtAtmapradezadaNDAnAM tiryak-pratarA'saMkhyeyabhAgamAtragatatvena sparzanA'pi lokA-'saMkhyeyabhAgamAtrA bhavati, uktakSetradvayamadhyAdekavidhakSetrasyA'pi tiryakprataravyApitve tu sparzanA sAntarAlodhiHkSetramAnAnusAreNaikavyAdighanarajjumAnA labhyate, UrdhvAdhovaryuktadvividhakSetrAntarAlasya rajjvasaMkhyeyabhAgamAtratve tu tasya dvividhakSetrasya paripUrNatiryakprataravyApitve'pi na bhavati lokAsaMkhyeyabhAgAdadhikA sparzaneti sarvatra yathAsambhavamabhyUhyeti // 15 // emevA''hAraduge, __ avea-mnnnnaann-sNjmohesuN| parihAra-chea-samaia suhumesu paraM Na uppAyA // 16 // "emevAhAraduge' ityAdi, 'evameva'-yAvatI prathamanarakAdimArgaNAbhedapaJcadazake'nupadamabhihitA tAvatI evA-55hArakA''hArakamizrakAyayogA-'pagataveda-mana:paryavajJAna-saMyamaugha-sAmAyikachedopasthApana-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyamalakSaNeSu navamArgaNAbhedeSu bhavati; 'param'-kevalamiha mArgaNAbhedanavake utpAdAt sparzanA nAsti, AhArakatvAdibhAvAnAmaSTavarSAtikrAntA''yuSkajIvAnAmeva sambhavena bhavAdyasamayavartinAM tatrA'nivezAt, tadevamiha svasthAnataH samuddhAtatazcetyevaM dvividhA sparzanA lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA prApyata iti // 16 // duiAiNirayapaNage, __ kamA iga-du-ti-cau-paMca bhAgAsthi / duvihA Na gamAgamao, "duiAi" ityAdi, dvitIyAdiSu paJcasu narakapRthvImArgaNAsthAneSu kramAt trasanADe: eka-dvi-tri-catuH-paJcabhAgA: sparzanA bhavati, kathambhUte-tyAha-'duvihA' tti utpAdata: samudghAtata-zcetyarthaH / 'Na' tti gamanAgamanatastu prAgiva na bhavatyeva, kAcitsvasthAnApekSayA viziSTetyarthaH / tatraikAdibhAgamAnA dvividhasparzanA saptamanarakapRthivyAM darzitaSaDrajju-sparzanAvadvibhAvanIyA, tiryaglokAd dvitIyAdipRthivInArakasthAnAnAmekAdirajjvantareNa vyavasthitatvAt / taduktaM lokaprakAze "sarvAdhastanalokAdArabhyoparigaM talam / yAvatsaptamamedinyA ekA rajjuriyaM bhavet // 9 // pratyekamevaM saptAnAM bhuvAmuparivartiSu / taleSu rajjurekaikA syurevaM sapta rajjava: // 10 // " iti / samastAt tiryaglokAt tatra dvitIyAdipRthivISu nArakatayA, tatazca dvitIyAdinarakapRthivItastiryaktvena samastatiryagloke utpatteravirodhAditi / 48 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvatiri-Nara-iga-vigalesuM // 17 // paNakAyasavvabheyA 'pajjapaNiditasa-kammu-ralamIse / Napuma-amaNa-'NAhAre gamAgamA Na duvihA logo // 18 // "savva" ityAdi, sarveSu paJcasaMkhyAkeSu tiryaggatibhedeSu, sarveSu catu:saMkhyAkeSu manuSyagatibhedeSu, sarveSu saptasaMkhyAkeSu ekendriyabhedeSu, sarveSu navasaMkhyAkeSu vikalendriyabhedeSu, tathA pRthivyAdi-paJcakAyasaMbandhiSu sarvasaMkhyayaikonacatvAriMzad-bhedeSu, aparyAptapaJcendriye, aparyAptatrase, kArmaNakAyayoge, audArikamizrakAyayoge, napuMsakavedA'saMzya-'nAhArakeSvityevaM sarvasaMkhyayA ekasaptatimArgaNAsthAneSu gamAgamAt sparzanA na bhavati, karaNata: paryAptAnAM devAnAmapravezena svasthAnasparzanAto nAtiricyata iti bhAvaH / "duvihA logo" tti zeSA utpAdasamudghAtabhedabhinnA dvividhA paripUrNalokamAnA bhavati, pratyekamArgaNAgatajIvAnAM tatazcyutvA sarvalokavyApisUkSmaikendriyatayA sUkSmANAM tattanmArgaNAsu manuSyAditayA utpattevihitatvAcceti // 18 // emeva duhA'TuMsA, ___ gamAgameNa ya parNidiyatasesuM / siM pajjesu tahA paNa maNavaya-kAyohajogesuM // 19 // orAla-thI-pumesuM, kasAyacauge ya tivihaaNNANe / ayate NayaNA-'NayaNe, kulesa-bhavi-yara-micchesuM // 20 // saNNimmi ya AhAre, havei phusaNA paraM Na uppAyA / paNamaNavayajogesuM, gamAgamA vi Na urAle'tthi // 22 // "emeva duhA" ityAdi, dvividhA utpAda-samudghAtabhedabhinnA 'evameva'-yathA'nupadamuktA tathaiva sarvalokapramANaiva sparzanA bhavati. "avasA gamAgameNa ya" ti trasanADeraSTacaturdazabhAgalakSaNA aSTau ghanarajjavo gamanAgamanena ca sparzanA bhavati. kA? ityAha-'paNidiya' ityAdi, paJcendriyaugha-trasa-kAyaughayoH, tayoH paryAptabhedayostathA paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogaugheSu, audArikakAyayoga-strIvedapuruSavedeSa, kaSAyacatuSke, trividhe'jJAne, asaMyame, cakSa-racakSadarzanayoH. kRSNAdikulezyAtraya-bhavya-taditarA'bhavya-mithyAtveSu, saMjJimArgaNAsthAne AhArakarmArgaNAsthAne ca "havei phusaNA" ti sparzanA bhavatIti prAgyojitam / atraivApavadati-'Na" ityAdi, paJcasu manoyogeSu paJcasu vacoyogeSu cotpAdata: sparzanA na bhavati, keSAJcidapi jIvAnAM bhavaprathamasamaye manovacoyogayorapravartanAt / tathA "gamAgamAvi Na urAle'sthi" tti apizabdasya samuccAyakatayA gamAgamAd utpAdAccetyevaM dvividhA'pi sparzanA audArikakAyayoge na bhavati / tathA ca manovacoyogabhedeSu gamanAgamanato'STarajjusparzanA samudghAtatazca sarvalokasparzanA bhavati, tatrASTau rajjavo devakRtA'dhastRtIyanarakAvadhikopari acyutakalpaparyavasAnA iti kRtvA / sarvalokastu prAgiva manovacoyoginAM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiryagmanuSyANAM mRtvA sarvatrotpatteH sambhavAt / audArikakAyayoge tu kevalA samudghAtaprayuktA sarvalokasparzanA'nantaroktanItyA vijJeyA, zeSAsu paJcendriyaughAdiSu paJcaviMzatimArgaNAsu dvividhA tu manoyogAdivadeva, tRtIyotpAdatastu tiryaggatyoghAdibhedavatsarvalokavartisUkSmaikendriyAdInAM paJcendriyatayotpatteAtavyeti // 19-20-21 // deve'TTha paNa nava kamA, gamAgamu-pyAyao samugdhAyA / "deve'dva" ityAdi, devagatyoghe trasanADisambandhino yathoktasvarUpA ghanA aSTau paJca nava ca bhAgA: 'kramAd'-yathAsaMkhyaM gamanAgamanAd utpAdataH samudghAtAcca sparzanA bhavati / tatrASTau rajjavo devAnAmadholoke tRtIyapRthivIM yAvad rajjudvayamupari cAcyutakalpaM yAvad rajjuSaTkaM gamanAt / utpAdataH paJca rajjavastu ekarajjavRttavistRtAt tiryagalokAt tiryagAyaHkSayeNa sahasrArakalpe devatayotpadyamAnajIvA pekSayA prAg yathA SaSThapRthivInarakabhede utpAdato darzitA tathA jJeyA / samudghAtakRtA nava rajjava: sparzanA puna-vihAravatkSetratayA tRtIya-narakaspRzitiryakpratareSu sarvatra gatAnAmanantarabhave ISatprAgbhArApRthivyAM pRthivIkAyatvenotpitsUnAmanantamatItakAla-madhikRtyAnantAnAM bhavanapatyAdIzAnAntadevAnAM tatraiva prAptamumurghabhAvAnAM mAraNasamudghAtenotpattisthalAvadhika-prasRtAtmapradezadaNDAnapekSya vijJeyA, sA ca rajjudvayamadholokasaMbadhinI rajjusaptakaM tUrdhvalokasambandhinI / iha madhyavartitvAttiryaglokasya sparzanApyasti eva, paraMsA'pradhAnA proktAdholoko+lokasaMbandhi-dvividhasparzanayaiva gatArthA vijJeyA / evamanyatrA'pi rajju-dvirajjvAdi-sparzanAyAmekadezasya grahaNA'grahaNe gauNabhAva eva vijJAtavyaH, yatra kevalalokA'saMkhyeyabhAgamAtrA sparzanA tatraiva tasya mukhyavRttyA'dhikRta-tvAditi // emeva bhavaNa-vaMtara joisadevesu NavaraM khu // 22 // logassa asaMkhaMso, uppAyA "emeva bhavaNe"tyAdi, yathA'nantaraM devaughe uktAtathaiva bhavanapati-vyantara-jyotiSkadevabhedeSu sparzanA bhavati, 'NavaraM'kevalamutpAdAt lokA'saMkhyeya-bhAgamAtrA bhavati, na punardevaudhavat paJca bhAgAH / katham ? tatra tiryaglokAtpaJcarajjvantareNotpadyamAnAnAM sahasrAradevAnAM pravezAdiha tu tiryaglokAdadUreNa zata-sahasrAdisaMkhyeyayojanamAtrAntareNotpadyamAnAnAM bhavanapatyAdidevAnAmeva pravezAditi / zeSadvividhA tu tatrA'pi bhavanapatyAdidevAkSiptetIhApi saMghaTata iti // evameva teUe / sohammIsANesu ya ___paramuppAyeNa saDDhaMso // 23 // "evameva" ityAdi, bhavanapatyAdidevabhedavadeva tejolezyAyAM saudharmezAnadevabhedayozca, 'paraM' kevalamutpAdena "saDDheso" tti trasanADe: sArdhAghanarajjurbhavati, tiryaglokAt sArdharajjavantareNa saudharmazAnakalpayorvyavasthAnAt / taduktaM jIvasamAse "IsANammi divaDDhA aDDhAijjA ya rajja mAhide / paMceva sahassAre cha accue satta logaMte // 191 / / " iti / / 52 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA yathA paca-manuttara nava-dheyaka nts E8 (citraparicaya:-lokA'dhastAdArabhya (1) (2) (3) ityAdinA'GkiteSu sthAneSvekAdirajjUnAM samAptirjeyA, zeSam-adholoke narakabhUmyAdI nAraka-bhavanapati - vyantara-pRthivIkAyAdInAM sthAnAni, tiryagloke manuSya-paJcendriyatiryag-vikalendriyAdisthAnAni, Urdhvaloke yathottaraM dvAdaza-kalpopapanna-navagraiveyaka-paJcAnuttare-SatprAgbhArApRthivyAdisthAnAnItyAdi sujJeyamiti / ) zeSadvividhA tu bhavanapatyAdivatsaudharmAdi-devAnAmapyekendriyatayeSatprArabhArApRthivyAmutpatteruparyacyutakalpAnta-madhastRtIyapRthivIM yAvacca pUrvasAMgatikAnayanAdihetukagamanAgamanasambhavAd vijJeyA // 23 // taiAIsu du-iga-iga iga-igakappesu hoi sA kamaso / saDDhadu-saDDhati-cau-sa DDhacau-paNaMsA'TTha chasu vi duhA // 24 // "taiAIsu" ityAdi, tRtIye sanatkumArakalpe caturthe mAhendrakalpa iti dvayoH sA utpAdApekSA sparzanA 'saDDhadu'tti sArdhadvibhAgI, paJcame brahmakalpe sA 'saDDhati' ti sArdhavyaMzAH, SaSThe lAntakakalpe sA 'cau' ti caturaMzAH, saptame zukrakalpe sA "saDDhacau" ti sArdhacaturaMzAH, aSTame sahasrArakalpe sA 'paNaMsA' tti paJcAMzA bhavati, yuktistvatra tattatkalpAnAM tiryaglokAt sArdhavyAdirajjvantareNa vyavasthitatvAta / uktaM ca prAg 'IsANammi divaDDhA' ityAdi, anyadapIdam-'sohamammi divaDDhA aDDhAijjA ya rajju mAhide / paMceva sahassAre cha accue satta logate' iti| -niryaglokaH F asa nADI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "?" ti aSTau aMzA:-trasanADyantaHpraviSTaghana-rajjava: "chasu vi duhA" ti sanatkumArAdiSu sahasrArAnteSu SaSvapi kalpeSu zeSA samudghAta-gamanA-gamanabhedabhinnA dvidhA sparzanA bhavati / tatra gamanAgamanakRtA devaudhAdivadeva, samudghAtakRtA punara-mISAM devAnAmekendriyatayA'nutpatteracyutakalpasyoparitanI navamarajjuviSayiNI yA ekendriyatayotpadyamAnAnAM bhavanapatyAdInAM prApyate seha na labhyate, tathA ca zeSA tRtIyapRthivIgataistatraiva mumurghabhAvaM prApya samudghAtena kRtA tiryaglokaparyantA rajjudvaya-mAnA tathA'cyutakalpaM prAptaistatraiva mumadhuMbhAvaM prApya samudghAtena kRtA tiryaglokaparyantA SaDrajjumAnA samastA satI aSTau rajjava iti // 24 // cauANaya-sukkAsuM, uppAyA jagaasaMkhabhAgo u / chaMsA'sthi sesaduvihA, "cauANaye"tyAdi, Anata-prANatA-''raNA-'cyutakalparUpeSu catuvA'natAdidevabhedeSu zuklalezyAyAM cotpAdAjjagata:-lokasyA'saMkhyAMza: sparzanA bhavati / "chaMsA'tthi" tti zeSA samudghAta-gamanAgamanabhedabhinnA dvividhA sparzanA tu trasanADeH SaTcaturdazAMzA bhavati / tatra lokAsaMkhyabhAga AnatAdidevatayotpitsUnAM manuSyANAM yatsvasthAnakSetraM yaccAnatAdidevAnAM svasthAnakSetraM tayoyostiryagloko lokasthitayorantarAlasya sArdhapaJcAdirajju-pramANatve'pi tayordvayorapi tiryakpratarA'saMkhyeya-bhAgamAtrAvagAhanAtprAguktanItyA jJeyA / zeSa-dvividhA tu sanatkumArAdidevAnAmaSTarajjusparzanAvat, kevalamamISAmAnatAdidevAnAM zarkarAprabhAdinarakapRthivISu gamanAgamanaM nAstIti adholokasambandhira-jjudvayena nyUneti SaDabhihiteti // viuvvajoge Na uppAyA // 25 // bhAgA gamAgamAo, aTTha samugghAyao havai tera / "viuvve"tyAdi, vaikriyakAyayoge jIvAnAmutpAdakRtasparzanA na bhavatItyarthaH / gamanAgamanakRtA tu bhavanapatyAdidevAnAmivASTau 'bhAgAH' rajjava: saghanA-svasanADyantaHpraviSTAH / samudghAtata: punastAdRzAsvayodazAMzAH sparzanA bhavati / kathaM trayodaza? sapta bhAgA ISatprAgbhArApRthivyAmatpitsubhirbhavanapatyAdidevaiH kRtordhvaloka-sambandhinI SaD bhAgAstu tiryaktayotpitsusaptamabhUminArakakRtA, yadvA prakArAntareNa saiva bhavanapatyAdidevakRtolalokasambandhinI catastro rajjava: sparzanA nArakakRtaiveti samastA trayodaza / saptamabhUbhAgAdadhastanI lokAnta-paryantA ekarajjumAnA tu na sambhavatyeva, adholoke pRthivyAditayA bhavanapatyAdidevAnAmanutpatteriti // mIsaviuvve Na duhA, saTThANA jagaasaMkhaMso // 26 // "mIsaviuvve Na duhA" tti vaikriyamizrakAya-yoge upapAtasamudghAtakRtA dvividhA sparzanA na bhavati, aparyAptAvasthanArakadevAnAmutpattisthAnazayyAto'nyatra gamanAbhAvAd maraNasyeva mAraNasamudghAtasyApya-sambhavAcca / "saTThANA" tti svasthAnAttu 'jagata:' lokasyA'saMkhyAMzaH sparzanA bhavati, kutaH ? adhikRtAnAM bhavapratyayavaikriyamizrazarIridevAnAmaparyAptAvasthatayA utpAdazayyAgatatvAdeva, utpAdazayyAzca teSAM lokA'saMkhyeyabhAgagatA iti tu sugamamiti // 26 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maisuyaNANa-avahiduga samma-pauma-veyagesu uppAyA / paNa bhAgA duvihA puNa, bhAgA advaiva viSNeyA // 27 // "maha" ityAdi, matijJAna-zrutajJAnA'vadhidvika-samyaktvaughakSAyopazamikasamyaktva-padmalezyAlakSaNeSu saptamArgaNAbhedeSutpAdAt sanADyAH paJcacaturdazabhAgAH sparzanA bhavati, samastatiryakprataravyApinAM samyagdRSTitirazcAmutkRSTato'STamakalpa evotpAdAt aSTamakalpasya tiryaglokAtpaJcarajjvantareNa vyavasthiteH prAgdazitatvAcca / "duvihA puNa" tti samudghAta-gamanAgamanakRtA zeSadvividha-sparzanA punaH sanatkumArAdidevavat trasanADyA aSTau bhAgA vijJeyeti // 27|| emeva khaiya-uvasama___ mIsesuM Navari jagaasaMkhaMso / uppAyA dusu mIse Na samugghAyA vi Neva bhave // 28 // "emeva khaiya" ityAdi, 'evameva' matijJAnAdimArgaNAsthAnavadeva kSAyikasamyaktvau-pazamikasamyaktvasamyagmithyAtveSusparzanA bhavati, "Navari" kevalaM "dusu"tti kSAyikaupazamika-samyaktvayordvayormArgaNayorutpAdakRtasparzanA jagadasaMkhyeyabhAgamAtrA bhavati, sA ca kSAyikasamyaktve manuSyalokavartI kSAyikasamyagdRSTiyagmi-tiryagapekSayA manuSyApekSayA vA syAt / evamevaupazamikasamyaktve'pi vibhAvanIyA, zreNau bhavAntaprAptAnAmeva devabhavaprathamasamaye aupazamika-samyaktvasambhavAt, nAnyeSAmiti / zeSasamudghAtagamanAgamana-kRtASTabhAgasparzanA tu prAgiva vijJeyA / anyadapavAdapadamAha-"mIse Na" tti samyagmithyAtve utpAdAtsparzanA na bhavati, na kevalamatpAdAta, kintarhi ? "samagghAyA vi Neva bhave" tti samudghAtAdapi naiva bhavati sparzanA / katham ? mizradRSTibhAve janmAbhAvavad maraNAbhAvena mAraNa-samudghAtasyA'bhAvAditi // 28 // dese u samugdhAyA, paNeva bhAgeyarA Na sAsANe / kamaso'TThi-gAra bArasa gamAgamuppAyao samugdhAyA / / 29 / / "dese" ityAdi, dezasaMyame samudghAtAt paJcaiva bhAgAstrasanADyaH sparzanA bhavati, dezaviratatiryagjIvApekSayA tallAbhAt / "iyarA Na" ti dezasaMyame proktetarotpAda-gamanAgamanakRtA dvividhA sparzanA na bhavati / "sAsANe" tti sAsAdanamArgaNAsthAne kramaza: "aTTha" ityAdi, gamanAgamanAdaSTau bhAgAH, upapAtata ekAdaza bhAgAH, samRdghAtAcca dvAdaza bhAgAstrasanADerghanarajjurUpAH sparzanA bhavati / tatrASTau prAgiva devakRtA, ekAdaza tu SaSThanirayatastiryaktayotpadyamAnanArakakRtA'dholokasambandhinI paJca rajjava UrdhvalokasambandhinI ca zeSA tiryaktayotpadyamAnA'cyutakalpagatasahasrArAntadevakRteti / samudghAtakRtA dvAdaza bhAgAstu anantaroktanItyA tiryaktayotpitsuSaSThanArakakRtA paJca bhAgA ISatprAgbhArApRthivyAmekendriyatayotpitsubhirbhavanapatyAdidevaiH kRtA saptabhAgA ceti kRtveti // 29 // __ atha vaimAnikadevAdijIvAnAM sthAnAdiviSayakamatabhedakRtAmapi trividhasparzanAM saMjighRkSurekAmA-mAha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sohammaAiga-jugala dhmmiy-tthaannaaivynnbheaao| sayamevoNNeyA khalu tihAvi phusaNA iyarahA u // 30 // "sohammaAige" tyAdi, AdipadAdIzAna-sanatkumArakalpAdInAM grahaNam, "ThANAi" ityata: sthAnapadamihApi sambadhyate, tathA ca saudharmakalpAdisthAna-yugalammikasthAnAni, "ThANAi" ityatrA''dipadAtsaudharmapratareSu devAnAM jaghanyasthitirityetatpratipAdakAni yAni vacanAni teSAM 'bhedataH' viSayabhedAta, viSayabhedaM samAzrityetyarthaH / "iyarahA u" tti 'itarathA'-uktetaraprakAreNa tu svayameva 'unneyA' abhyUhyA utpAdAdibhedabhinnA trividhasparzanA / ayambhAva:-anantaraM 'sohamammi divaDDhA' 'savvattha jahaNNao paliya"mityAdikaM saMdarbhamanasatya devagatyodhAdimArgaNAsthAneSu "deve'TTapaNa-nave"tyAdinA gamanAgamanAdikRtA sparzanA'STarajjcAdimAtrA-'bhihitA, yAni punaH 'rayaNappabhAe uvarimatalAo AraddhaM jAva sohammo esa paDhamo bhAgo, sohammagANaM vimANANaM uvara AraddhaM jAva saNaMkumAramAhiMdA esa biio' ityAdIni tiryaglokAdrajju-dvira-jjcAdyantareNa saudharmAdikalpavimAnasthAnAnAM pratipAdanaparANi AvazyakacUAdivacanAni, yAni ca 'Urdhvaloka ekonaviMzatikhaNDI-kRtastatastasya saMbandhinyekonaviMzabhAge samadhike uDavimAnaM vartate tiryaglokAta' iti tiryaglokAdrajjusaMkhyeyabhAgamAtrAntareNa saudharmakalpaprArambhapratipAdanaparANi, tathA 'jaghanyA tvadhastanAnantaraprastaTagatotkRSTA sthiti: sarvatra vAcyA' iti saudharmAdikalpadvaye'nantarAdhastanaprastaTotkRSTa-sthitipramANA hi taduparitanapratarajaghanyA sthitiH, na punaH sarveSu pratareSu jaghanyA sameti pratipAdana-parANi devendranarakendrastava-prakaraNavivativacAMsi, tathA "bAhyeSu'-manuSyakSetrAbahirye vartante dvipA: samudrAzca teSu tiryagyonijA asaMkhyeyavarSAyuSo bhavanti' iti manuSyakSetrAbahirapi asaMkhyeyavarSAyuSAM yugmi-tirazcAM sadbhAvaM saMgiranti tattvArthAdhigamasUtravRttivacanAni tAnyadhikRtyoktAnyathA labhyamAnA utpAdAdibhedabhinnA sparzanA svayamevAmbhUhyA / tadyathA-uktAvazyakacUNyAdivacanatastiryaglokAtpaJcarajjvantareNA-'cyutakalpaH, tathA ca prAg yatra gamanAgamanata UrdhvalokasambandhiSaDrajjusparzanA kathitA tatra sA''vazyakacUAdivacanAnusAreNa paJcarajjumAnA draSTavyA, adholokasambandhinI tu prAgiva rajjudvayamevetyevaM cUAdivacanena devagatyogha-bhavanapati-vyantarajyotiSkAdidevabhedeSu paJcendriyaughAdimArgaNAsu ca yatra gamanAgamanato'STarajjusparzanA bhaNitA, tatra sA sapta rajjavo bhavati / anena vacanena saudharmAdikalpA ekAdirajjavAdhaH sthitAH, tathA ca teSUtpAdakRtasparzanA pUrvoktasparzanApekSayA yathAsambhavamardharajjvA rajjvA nyUnA draSTavyA / tadyathA-saudharmezAnakalpayorekA rajjuH, sanatkumAra-mAhendrayo rajjudvayam, brahmakalpe sArdharajjudvayam, lAntakakalpe rajjutrayam, zukrakalpe sArdharajjutrayam, sahasrArakalpadevaughayo rajjucatuSTayam, tejolezyAyAmekA rajjuH, mati-zrutajJAnA-'vadhidvika-padmalezyA-samyaktvaugha-kSAyopazamikasamyaktveSu catasro rajjavaH / itthamevAnyatrApyabhyUhyA / itthameva tattvArthavRttyAdivacanAntarANyadhikRtyA'pi proktavilakSaNA sparzanA svayamevodbhAvanIyA, asmAbhistu ekatra mArgaNAsthAne digiti kRtvA nAnAvikalpApannA saMkSepataH pradIta, nAnyatra, tadyathA-kSAyikasamyaktva Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgaNAsthAne yatra pUrvamutpAdato lokAsaMkhyabhAgamAtrA, gamAgamanata: samudghAtatazcASTau rajjava: sparzanA dazitA, tatra AvazyakacAdivacanAdhikAre gamanAgamanataH samudghAtatazca sapta rajjava: syAt, utpAdatastu lokA'saMkhyeyabhAgamAtraiva, AvazyakacUNyAMdivacanAdUrdhvalokaprathamarajjau saudharmAdikalpAdhikaraNe tattvArthAdhigamasUtrAnmanuSyakSetrAdvahirapi asaMkhyeyavarSAyuSAM tirazcAM sadbhAvAdhikAre cotpAdato na lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA, api tu ekarajjumAnA syAt, manuSyalokabahistAdapi kSAyikasamyagdRzAM prathamakalpacaramaprataraM yAvadutpAdasya lAbhAt, yadi cA'traiva 'jaghanyA tvadhastanAnantaraprastaTagatotkRSTA' ityAdi-devendranarakendrastavavRttivacanAtsaudharmaprathamaprastaTa eva devAnAM jaghanyA sthitiradhikriyeta, na punaH 'savvattha jahannao paliya' mityAdi, evam 'Urdhvaloka ekonaviMzatikhaNDIkRtastatastasya sambandhinyekonaviMzabhAge samadhike uDuvimAnaM vartate tiryaglokAt' iti cAdhikriyeta tadA kSAyikasamyagdarzanamArgaNAyAmupapAtakRtA sparzanA rajjusaMkhyeyabhAgamAtrA sampadyeta, dvidhA tu pUrvavadeveti dig / iti // 30 // atha sakaSAyajIvakRtAM sparzanAmupasaMharannakaSAyajIvakRtAM ca tAmatidizannAha ii sakasAye jIve. paDucca phusaNA'kasAyajIve'tthi / khittavva samugdhAyA, saTThANA'vi Na havai iyarA // 3 // "ii", ityAdi, 'iti'-evamuktaprakAreNa sakaSAyajIvAn pratItya sparzanA'sti, na punarakaSAya-jIvAnadhikatyApItyarthaH / tarhi akaSAyajIvAnadhikRtya sA kiyatI bhavedityAha-"ukasAyajIve" ityAdi, 'paDucca phusaNA' itIhApi sambadhyate, tathA cAkaSAyajIvAn pratItya sparzanA "khittavva" tti kSetravadbhavati, yathA 'akasAye ahikicca u te jattha'tthi tahi savvattha // 10 // logassa asakhaMso saTThANAo' ityAdinA sArdhagAthAdvayenA'ka-SAyajIvAnAM svasthAnataH samudghAtatazca lokA'-saMkhyeyabhAgAdimAnaM kSetraM bhaNitam, anyattu niSiddhama, tathA'kaSAyAn jIvAnadhikRtya svasthAnataH samudvAtatazca lokAsaMkhyeyabhAgAdimAnA kSetratulyA sparzanA vaktavyA, anyathA-upapAtAditastu pratiSedhyetyarthaH / etadeva spaSTayannAha-"samugdhAyA" ityAdi, gatArtham / iha yadyapi manoyogAdimArgaNAsvakaSAyajIvAnAM samudghAtakRtakSetrApekSayA samudghAtakRtasparzanA saMkhyeyaguNA bhavati, tathA'pi sA lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA eva, paripUrNamanuSyalokAdanuttaravimAneSu nikSiptAtmadaNDAnAmapi lokAsaMkhyeyabhAgamAtrAva-gAhanAt, tathA ca nirapavAdAtidezo'viruddha eva, kSetra-sparzanAnAnAtve'pi 'lokAsaMkhyeyabhAga' ityevaMrUpAyA vaktavyatAyA ubhayatra tulyatvAditi / zeSaM tu sugamamiti // 3 // athopasaMharannAhaii raiyaM siddhaMtamahodahi-suNNAyakammasatthANaM / tavagacchakhe ravINaM rajje siripemasUrINaM // 32 // tANa pasIsANa paumavijayagaNiMdANa sIsaleseNa / khitta phusaNApagaraNaM nandau jA vIrajiNatitthaM // 63 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetra-spazanAprakaraNaM yAvacchrIvIrasvAminastIrthaM tAvannandatu, bhavyajananayana-vadana-mAnasAdInyanavadyAnyAdhArANyavApyeti zeSaH // 32-33|| vIrAbde hayanAradanadIzanayanAGkite / / praNItaM premasUrIza-gacchezakRpayA tvidam // 1 // saMzodhitaM tu taiH pUjyaiH, pUjyaiH prajJAvaraistathA / jayaghoSamunipraSThai-dharmAnandAdisAdhubhiH // 2 // Adau madhye'ntye vA, kutrApyatra savivecane granthe yajjinavacanAtItaM kimapi syAdravatu tanmithyA // 3 // "ii raiya"mityAdi, asya cAnvaya uttaragAthottarArdhe 'khittaphusaNApagaraNaM' ityAdinA, tathA ca "iti"-tadevaM catuHsaptatyuttarazatamArgaNAsthAneSu nAnAjIvAzrayakSetra-sparzanAkathanadvAreNa zrImata: sakalAgamarahasyavedinaH paramajyotirvidaH svaguro-vijayadAnasUriprabhoH sakAzAt samavApta-'siddhAnta-mahodadhI'tyupAdhImatAM 'suNNAyakammasatthANaM' ti suSThu-pUrvAparasamAlocanA-''guNana-paraprapAThanAdinA prakAreNa jJAtAni-avagatAnyarthataH karmazAstrANi-karmaprakRti-zatakapaJcasaMgrahaprabhRtIni yaste sujJAtakarmazAstrAsteSAM sujJAtakarmazAstrANAM 'tavagacchakhe ravINaM' ti tapogaccha: pratItaH sa eva khamambaramivA'mbaram, bhavati hi tapogaccha: khopamaH, tatra sUrya-candra-graha-nakSatrAdikalpAnAM jJAnAdidyutyA svaM paraM cAjJAnatamobhare bambhramyamANaM bhavyagaNaM prakAzayatAM naikAnAmAcAryopAdhyAya-vRSabha-gaNAvacchedakapramukhANAM satataM svacayA~ caratAmupalambhAt / tasmin tapogacchakheravaya:-bhAskarAH, teSAm, evambhUtAnAM 'rajje siripemasUrINaM' ti zrImatAM premasUrINAM 'rAjye' sAmrAjyezAsane pravartamAne 'tANa' tti teSAM pUjyapAdAnAM "pasIsANa" tti praziSyANAM ziSyaziSyANAm, tatra premasUrIzvarapUjyapAdAnAM svaziSyAH suvikhyAtanAmadheyAH svAtmasAdhanA'vikalabhavyajantuhitakarAnekavidhakuzalAnuSThAnaparAyaNA vipulavineyagaNaparivRtA nyAyazAstranipuNAH panyAsa-zrImadbhAnuvijayagaNIndrAH, tacchiSyAsta svabhAvasaralAH prazAntaprakRtayaH saumyavadanAH samAkRSTAntevAsicittacakorA: zrImanta: paMnyAsA: padmavijayagaNIndrAH / etadevAha-'paumavijaya' ityAdi, teSAM padmavijayagaNIndrANAM 'sIsaleseNa' tti samayoktaziSyaguNAnAM yathAvadabhAjanatayA nAmaziSyaprAyeNa jagaccandra-vijayena muninA racitamidaM || iti svopajJaTIkAvibhUSitaM kSetrasparzanAprakaraNaM samAptam // // zubhaM bhUyAtsarveSAm // 64 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrasparzanAprakaraNam (mUlagAthA:) namiuM arihaMtAI sagurupasAyA suyANusAreNaM / bemi gaiAigesuM jIvANaM khitta-phusaNAU // 1 // gai-iMdie ya kAye, joe vee kasAya-nANe ya / saMjama-daMsaNa-lesA, bhava-samme sanni-AhAre // 2 // sagacate-guNavIsa-du cattA-'TThAra-cau-paMca-aTTha-TThA / cau-cha-du-satta-duga-durga, causayarisayaM kamA NeyA // 3 // saMpaikAle khettaM, phusaNA puNa hoi aigaye kAle / khettaM tihovavAya-sa ThANa-samugdhAyabheyAo // 4 // tiriye egidiya-bhU daga-agaNi-pavaNa-NigoaohesuM / tersi suhumohesuM tesiM ca apajja-pajjesuM // 5 // vaNaoha-kAyajogo rAliya tammIsa-kammajogesuM / / kIve kasAyacauge duaNANA-'yata-aNayaNesu // 6 // apasatthalesa-bhavi-yara micchattesu amaNammi AhAre / havar3a taha aNAhAre khittaM tivihaMpi savvajagaM // 7 // duvihaM igidiyatige, thUle pavaNe apajjapavaNe ya / saTANA hINajagaM, tihAvi pajjattavAummi // 8 // loo bAyara-bhUdaga 'Nala-patteyatarugesu simapajjesuM / thUle ya Nigoatige duhA saThANA bhave jagaasaMkhaMso // 9 // tivihaMpi ya sesesu sa kasAyajIve paDucca iDa bhaNiyaM / akasAye ahikicca u, te jattha'sthi tahi savvastha // 10 // logassa asaMkhaMso, saTThANAo tahA samugdhAyA / paNamaNavayurAliyaduga NANacauga-dasaNatigesuM // 11 // EE Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvasama-saNNIsu tahA, AhAre'Nattha hoi puNNajagaM / Na havai uppAyA khalu, khittaM kathavi gayaM khittaM // 12 // aha phusaNA avi tivihA, turiyAvi gamAgameNa devANaM / saTThANA savvatthavi, khittasamANA havai sA u // 13 // Niraye sattamaNiraye, bhAgA cha duhA gamAgamA Natthi / bhAgA iha patteyaM, tasanADigayaghaNarajjuruvA // 14 // paDhamaNaraya-Navagevijja paMcaNuttaravimANabheesuM / Na havei gamAgamao, duvihA puNa jagaasaMkhaMso // 15 // emevA''hAraduge, avea maNaNANa-saMjamohesuM / parihAra-chea-samaia suhumesu paraM Na uppAyA // 16 // duiAiNirayapaNage, kamA iga-du-ti-cau-paMca bhAgAsthi / duvihA Na gamAgamao, savvatiri-Nara-iga-vigalesuM // 17 // 68 paNakAyasavvabheyA 'pajjapaNiditasa-kammu-ralamIse / Napuma-amaNa-'NAhAre gamAgamA Na duvihA logo // 18 // emeva duhA'TuMsA, gamAgameNa ya paNidiyatasesuM / siM pajjesu tahA paNa___maNavaya-kAyohajogesuM // 19 // orAla-thI-pumesuM, kasAyacauge ya tivihaaNNANe / ayate NayaNA-'NayaNe, kulesa-bhavi-yara micchesuM // 20 // saNNimmi ya AhAre, __ havei phusaNA paraM Na uppAyA / paNamaNavayajogesuM, ___ gamAgamA vi Na urAle'sthi // 21 // deve'TTha paNa nava kamA, gamAgamu-pyAyao samugdhAyA / emeva bhavaNa-vaMtara joisadevesu NavaraM khu // 22 // logassa asaMkhaMso, uppAyA evameva teUe / sohammIsANesu ya paramuppAyeNa saDDhaMso // 23 // 69 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tar3aAIsudu-iga-iga iga- igakappe hoi sA kamaso / saDDhadu- saDDhati - cau-sa DDhacau-paNaMsA' chasu vi duhA ||24|| cauANaya-sukkAsuM, upAyA jagaasaMkhabhAgo u / chaMsA'tthi sesaduvihA, viuvvajoge Na uppAyA // 25 // bhAgA gamAgamAo a samugdhAyao havai tera / mIsaviuvve Na duhA, sANA jagaasaMkhaMso // 26 // maisuyaNANa-avahidugasamma-pama-veyagesu uppAyA / paNa bhAgA duvihA puNa bhAgA adveva viNaNeyA // 27 // emeva khar3aya uvasama mIsesuM Navari jagaasaMkhaMso / uppAyA dusu mIse Na samugdhAyA vi Neva bhave // 28 // dese u samugdhAyA, paNeva bhAgeyarA Na sAsANe / kamasos - gAra bArasa gamAgamuppAyao samugdhAyA // 29 // 70 sohammaAiga-jugaladhamma-ThANAivayaNabheAo / sayamevoNeyA khalu tihAvi phusaNA iyarahAu // 30 // ii sakasAye jIve, paDucca phusaNA'kasAyajIve'tthi / khittavva samugdhAyA, sadvANA'vi Na havai iyarA // 31 // ii raiyaM siddhaMtamahodahi-suNNAyakammasatthANaM / tavagacchakhe ravINaM rajje siripemasUrINaM // 32 // tANa pasIsANa paumavijayagaNidANa sIsaleseNa / khitta-phusaNApagaraNaM nandau jA vIrajiNatitthaM // 71 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrIM zrIM ahaM namaH AsannopakAri zrI vardhamAnasvAmine namaH / sakalAgamarahasyavedi paramajyotirvid gIttArthamUrdhanya svargata paramapUjya gurudeva zrImadvijaya dAnasUrIzvarajI mahArAjAnA paramapaTTaprabhAvaka spRhaNIyacAritradhana subahuzramaNagaNazilpI vipulakarmasAhityanirmANaikasUtradhAra suvizAlagacchAdhipati svargata pUjya gurudeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA paramapreraka guNamayajIvananA saMkSiptavarNanarUpa guru-guNa-amRtavelI yAne vijaya premasUrIzvarajI rAsa (duhA) zrImati ! bhagavati ! zArade ! yAcuM vayaNa vikAza / guNa gAvA gururAyanA, jeNe dIdha prakAza // 1 // "prema" nAma jasa zubha hatuM pravacana prema amAna / premapUra jasa pAmatAM bhavya jagata du:kha hAna // 2 // jasa preme jaga pAmiyA, ratnatrayI abhirAma / tasa viraho thAtAM jage, duHkha prasaryu avirAma ||3|| jasa sUrata paNa ama hatI, saMyama preraNa dAya / jIvana agaNita guNa bharyu, amathI kema gavAya // 4 // paNa AdhAra aba a vinA, amane dIse na koya / taba guNagaNa tasa ura dharI, guNa lahIzuM ame soya // 5 // 74 [1] ( rAga- dhana dhana te dina kyAre Avaze, japazuM jinavaranAma) puNya kSetra bahu bharata bhUmi A, jihAM thayA jinavara deva / Aja tihAM bhArata dIse bhaluM, jihAM maLe zAsana seva // 1 // jinapaDimA jinaAgama kerAM, jihAM dIse bahu ThAma / marusthala nAma madhuraM loke, rAjasthAna zubha dhAma // 2 // prasiddhanAma arbudagiri jihAM, ramaNIyatara ati zobhe / jaga vikhyAta jinezvara caityo, jotAM bhavi mana lobhe ||3|| tasa parikarazyAM tIratha tihAM, paMca paMca nahIM choTAM / nAMdiyA diyANA pramukhane, rANakapurAdi mhoTAM ||4|| saMvata ogaNIseM cAlIsa varSe, sudI phAgaNa punamanA / kaMkuMbAInI kukhe janamyA, pragaTyAM pUra harakhanAM // 5 // tAta zrAddha bhagavAnajI mhoTA, nyAyAdi guNa bhariyA / bAta suNI tasa haiye umaTayA, harSAmRtanA dariyA ||6|| premacanda zubha nAmaja kIdhuM premapAtra thayA sahunA / candra-AlhAdaka mukha- kAntithI, mana jItyAM teM bahunA ||7|| nija mosALe janma pAmI teM nAMdiyA kIdha pavitta / vatanathI pUta kIdhuM piMDavAr3A, teM to jagatanA mit // 8 // mAta tAta nija kula ujAlyAM, prasarI AnaMda vAta / bahu dIThA jagamAM kulanaMdana, tuja thI anerI bhAta // 9 // bhaDa vairAgI bAlapaNAthI, jinavANI cittavAsa / sadgurunA satsaMgane pAmI, jANyA mohanA pAza // 10 // 75 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nita nita tasa ciMtanane karatAM, saMyamano raMga vAdhyo / kuTuMbIonAM vighana jANIne, 'bIjo mAraga sAdhyo ||11|| eka dina aDhAra gAu cAlIne, 'bASpayAna ArohI / pahoMcI zIghra sugurunA caraNe, namI paDyo nirmohI; tuMto namI paDyo nirmohI // 12 // deva guru jinazAsana choDI, navi lAge kaI pyAruM / 'saMyama saMyama' mana tuja jhaMkhe, lAge jagata akAruM; tujane lAge jagata akAruM // 13 // mana kholIne vAta badhI teM, kIdhI gurunI pAsa / saMvata ogaNIso sattAvanano, Avyo kArtika mAsa // 14 // sattaravarSanI vaye parAkrama, kIrcha agama amAna / mAta tAta jaga moha vichoDI, bhAvyA guruvara dAna // 15 / / vadI chaTha dina puNya muhUrte, choDI savi saMsAra / / saMyama siddhagiri sAMnidhye, lIdhuM na kIdhI vAra ||16|| premavijaya zubha nAma dharIne bhavya jagata sukha kIdha / saMyamaprema sahita jagatane, didhuM munipada hita // 17|| [2] (rAga-candraprabha jina caMdramA re udayo sahaja sanura...) gurujI ! tuja praName sukha thAya, hu~ gAuM guNa samudAya, sUrijI ! tuja praName sukha thAya... 1 apavAdamArga / 2 TreIna / ratnatrayI tuja nirmala atizaya, zraddhA aparaMpAra / romaromajinazAsana vAsyuM, kSaNakSaNa tAsa vicAra...gurujI ! // 1 // "aho ! aho ! A zaM muja malIyu, adbhuta atizaya jahAja / bhava sAyara utaravA bhavIne, kIdhuM zrI jinavara rAja"...gurujI ! ||2|| jJAna dIpa hada gehe pragaTyo. prasayoM tattvaprakAza / syAdvAda-siddhAnta rahasye, thayo bahu guNa vikAza...gurujI ! // 3 // aMga upAMga chedAdika sUtro, jainAgama-vistAra / bhaNI bhaNAvI pAmyA tehano, bhAva vizuddha prakAra...gurujI ! ||4|| paropakAra nija cita vasAvI, karatA Atama kAma / gurue dIdhuM zrI siddhAMta-mahodadhi-pada tAma...... gurujI ! ||5|| karmagrantha ne karmaprakRti, zatakAdika je zAstra / sUkSma buddhi viNa navi samajAye, artha jeno tila mAtra...gurujI // 6 // teha taNA rasiyA tume bhArI, zrama tehamAM bahu kIdha / eka citta thaI hArdane pAmyA, jANe amRta pIdha...gurujI // 7 // karmazAstra-niSNAta thayA tume, vo jaga jazavAda / ziSyAdika paNa bahu zikhavIyA, dUra karIya pramAda...gurujI ||8|| karmatattvanAM zAstra racyAM tume, Agamane anusAra / saMkramakaraNa ne karmasiddhi vaLI, mArgaNAdvAra udAra...gurujI ! ||9|| karyA manoratha graMtha racAvavA, ziSyAdikanI pAsa / karI prayatna deI preraNA, racAviyA paNa khAsa...gurujI // 10 // khavagase Dhi ne baMdhavihANaM, zrutasAgaranAM motI / lAkho zloka vivecana jenu, prasarI jaga jasa jyoti...gurujI // 11 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta samRddha thayuM ati bhArI, zAsana zobhA vAdhI / saMzodhana tehanuM karI Ape jJAnabhakti bahu sAdhI... gurujI // 12 // darzana jJAna prakAze kIdhuM saMyama zuddha udAra / darzana jJAna prakAze jagatanAM karma kaThina vidAra... gurujI // 13 // [3] (rAga - vinati mArI suNajo sAhibA ! sImaMdhara jinarAja) ame ajJAnI tume bahu jJAnI, premasUri gururAja / guNagaNamAM tuja lubdha banIne gAIe, guNa samAja.... ame0 // 1 // kSaNa kSaNa svAdhyAya dhyAne ramatA, indriyagaNane damatA / saMyamazuddha- nagaranA vAsI, viSayavane navi bhamatA...... ame0 // 2 // sparzAdika je rUr3A rUpALA, jaga pAgala jeNe kIdhuM / avagaNanA tehanI karI Ape saMyama sAdhyaM sUdhuM......ame0 ||3|| vastra pAtra AhAra ne upadhI, nirakhatA saMyamahetu / saMyama sAdhana bhale virUpa hoya, manaDuM tihAM tuja TharatuM... ame0 // 4 // miSTaanna mevAne phalAdi, pratijJA pUrvaka tyAgyAM, sATha varasanAM vhANAM vAyAM paNa, auSadha bahAne na cAkhyAM... ame0 // 5 // samiti gupti paNa suMdara sAdhI, gamanAdika karaMtAM / jinavayaNa nija citta vasAvI, jIva rakSA bahu karatA... ame0 // 6 // Azrita munigaNakeruM saMyama, nirmalatara jima thAya / sAraNa vAraNa ne paDicoyaNa, karatA koTI upAya.... ame0 // 7 // paMcAcAra pAlana tuja caraNe, zuddha svarUpe dItuM / darzana jJAna AcAra dekhatAM thayuM ama manaDuM mIThu...... ame0 // 8 // 78 akALa bhaNatA vAryA keIne, kALa bhaNaMtA kIdhA / vinayAdika kIdhAM kAravIyAM, jJAnAcAra dRDha dIdhA..... ame0 // 9 // gAma nagara vihAra kIdhA jihAM, tIratha vaLI je pharasyAM / jinapaDimA nirakhI nirakhIne, haiDAM tArAM harakhyAM...... ame0 // 10 // nitya caitya te gAma tIrathanAM smaraNa karIne juhAre / bhAvadarzana tuM bhavya karIne, samakitane ajavALe..... ame0 // 11 // upabRMhaNa guNijananuM karIne, tasa guNavRddhi kare tuM / bhAvacalita munijanane citte, sthira bhAva bhare tuM.... ame0 // 12 // tapAcAra bahu bheda bharelo, jinavayaNe teM sAdhyo / ekAsana tapa nitya karaMtAM, tAsa sneha mana vAdhyo.... ame0 ||13|| pacAsa varSa to avirata kIdhAM, svAsthyanI thaI jaba hAni / paricArakanA niSedha para paNa, jhaMkhanA na rahI chAnI... ame0 ||14|| dravyasaMkoca hato tuja bhArI, kadIka dravyadvayInoM / mAsanA mAsa kIdho teM niyama, indriyarAge jayIno... ame0 // 15 // abhyaMtara tapa paNa tuja mhoTo, varNavIyo navi jAya / svAdhyAyAdika nitya karaMtAM, manaDuM tuja harakhAya... ame0 // 16 // oghaniryukti ne kammapayaDinA, pATha akhaMDa karaMtA / poSamAsanI lAMbI rAto paNa, kSaNanI jema vahaMtA... ame0 // 17 // vIryAcAra abAdhita guru ! tuja, pramattatA navi dIse / vidhizuddha anuSThAna karaMtAM, haiDuM tAiruM hIse ... ame0 // 18 // mUlottara guNanA he ! sAdhaka, saMyamazuddhipradhAna / jIvana darzana karI tuja pAye, jagata name tajI mAna... ame0 // 19 // 79 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] (rAga - zAnti jinezvara sAco sAhiba, zAntikaraNa.......) premasUrIzvara ! guNanA Akara ! guNa deI ama duHkha mITAvo / dhIra puruSa teM sahana kartuM je teha taNI ama rIti batAvo ... prema0 // 1 // parisaha to teM veThyA bhArI, vAyu pharaMto dehe ho ! guruvara ! pIDe atizaya mAjhA mUkIne, duzmana jima nija gehe ho prema0 // 2 // gu0 varasa pacAsa vItAvyAM zamathI, mAsanA mAsa ghaNerA ho ! guruvara / rAtanI rAta ujAgara kIdhA, bhAvyA bhAva bhalerA ho guruvara ! prema0 // 3 // pIr3A zame nahi kima karaMtAM, eka dina manamAM bhAvyaM ho ! guruvara / "asahya vedanA maraNa taNI bahu, zrIjinavayaNe AvyuM ho gu0 prema0 ||4|| sahana karUM aba dRDha karI mana, upAya na koI karavo ho gu0 / vedanA vAdhe bhale ghaNerI, deha bheda mana dharavo ho gu0 prema0 // 5 // Atama che muja aha anero, dehAdika pADozI ho guruvara / tasa pIr3anathI muja zuM bagaDe, maiM to thira avinAzI" ho guruvara pre0 ||6|| hRdayaroga paNa sahayo jIvanamAM, khaTa aMtima varasamAM ho guruvara / ve vadhe jaba teha to taba, duHkha Ape bahu vasamAM ho guruvara pre0 // 7 // tasa kerI pIDA zuM kahIye, tuhiMja te to jANe, ho guruvara / samabhAve te sahana karIne, Atama AnaMda mANe, ho guruvara pre0 // 8 // prosTeTa granthIno roga sahyo valI, sadA ya sAvadha citta, ho guruvara / roga vadhe jaba kaheturhi taba, Avyo a muja mitta, ho guruvara pre0 // 9 // sadAya sthaMDila - bhUmi jato tuM, bAra akane gALe, ho guruvara / caitara- vaizAkhAdika mAse, tApato caraNa prajALe, ho guruvara pre0 // 10 // 80 nahi kAyara tuM vIra subhaTa jima, aDagapaNe Daga bharato, ho gu0 / dhIrapaNuM dharI citta aneruM, karmanuM cUraNa karato, ho guruvara pre0 // 11 // dehAdika pIr3Ane sahaMtAM nahi udvega lagAra ho guruvara / Tho tuja mukhaDA para meM to, acarija ahi apAra, ho gu0 pre0 // 12 // saMyamadoSa laghu paNa nijano, mana kalpI ya mahAna, ho guruvara / mana udvega karIne tuM to, sadA rahyo sAvadhAna, ho gu0...pre0 // 13 // tuja hRdaye vAtsalya apUrava, mAtanI prIta bhUlAve, ho guruvara / vAtsalya nIre snAna karAvI, ajaba heja darazAve, ho gu0...pre0 // 14 // vRddhane vRddhapaNuM navi lAge, tuja vAtsalya jhIlaMtAM ho guruvara / bAla yuvAnanI vAta zI karavI, tuja caraNe loTaMtAM ho gu0 pre0 // 15 // tuja mukha mudrA nirakhI harakhe, jANe puraNa caMda ho guruvara / prasannatAnuM puraja umaTyuM, saraLatA na amaMda ho gu0 0 ||16|| brahmacaryanuM teja virAje, je mUla sarvaguNonuM ho guruvara / mana-vaya-kAya vizuddha ja oto, citta hare bhavijananuM ho pre0 ||17|| gu0 guNa gAtA meM keI jana dIThA, 'aho ! mahA brahmacArI ho guruvara / A kALe dITho nahi ahavo vizuddhavratano dhArI' ho gu0 pre0 ||18|| strI- sAdhvI sanmukha nahi joyuM, vRddhapaNe paNa teM to ho guruvara / vAta kare jaba hetu nipaje, dRSTi bhUmiodeto ho gu0 pre0 // 19 // ziSyavRndane aha zikhavIyuM, dRDha A viSaye rahejo ho munivara / teha taNA pAlanane kAraNa, duHkha maraNa navi gaNajo ho mu0 pre0 // 20 // saMyama - mahela AdhAraja eto, dRSTidoSe savi mIDuM ho munivara / karamakaTakane AtamagharamAM, pesavA mhoTuM chIMDuM ho mu0 pre0 // 21 // 81 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmamAM DhIlA padavIdhara paNa, jAya naraka ovAre, ho munivara / zuddha AloyaNa kare nahi tehathI, duHkha sahe tihAM bhAre ho mu0pre0 // 22 // vijAtIyano saMga na karajo, sApa taNI pare Darajo ho munivara / kAma kuTilano nAza karIne, avicala sukhaDAM varajo ho mu0pre0 // 23 / / laghutA tAharI hatI bahu bhArI, jANe bALa nAnakaDo ho guruvara / gurvAdikanI Age to dIse, gautama-guNano TukaDo ho gu0pre0 // 24 // laghu muni paNa dUrathI Ave, abhyutthAna tuM karato ho guruvara / 'gacchAdhipa hu~ chu moTero' ehavaM mAna na dharato ho gu0pre0 // 25 / / grantha zodhatAM tattva samajavA. Asana nIcuM karato ho guruvara / 'UMce Asana jJAna na Ave' evaM evaM tuM bhaNato ho gu0 pre0 // 26 / / racitagranthamA rahI kSatine, samajI jyAre sAcI ho guruvara / bhavabhramaNa bIdhelA teM to, kSamA saMghamAM yAcI ho ga0 pre0 // 27|| sahanazIlatA vAtsalya tAharUM, brahmacarya vizuddha ho guruvara / vege varajo jagata ! jIvanamAM, laghutA vaLI adbhUta ho gu0 pre0 // 28 / / pratibodhI tuM guNI jano paNa, ziSya bIjAnA karato salUNA; aho ! aho ! nispRhatA tArI, ama jIvanane varajo salUNA...pre04 paraguNarnu anumodana karato, sarasava-meru nyAye salUNA; nijaguNa zravaNe raDato jANyo meM, hote guNa samudAye salUNA...pre05 ame badhA sahu nirguNazekhara, tehamAM paNa guNa jo to salUNA; niMdA nija AtamanI karatAM, thayo tuM sUrivara mhoTo salUNAM...pre06 ANa vahaMto zrI jinavaranI, jinavayaNe jaga pekhe salUNA; vayaNavirodhI yuktisabhara paNa, vAta na manamA lekhe salaNA...pre07 mana-vaca-kAyAvRtti tAharI, hatI vayaNAnusArI salUNA; vayaNAM tuja hiradAmAM vAsyAM, kyAM rahe nijamati-nArI salUNA...pre08 parahitaciMtA sadAya tuM karato, parane nijasama gaNato salUNA; "zAsana pAmI jinavara kelaM, tare sau" mukha ima bhaNato salUNA...pre09 nahi mukha bhaNato hAtha pakaDato. saMyamasakhaDI deto salaNAH / yama-niyamane bahu zikhavato, jANe mhoTo mheto salaNA...pre0 10 saMyamarata kIdhA bahu ziSyo, saMyamodyAne mALI salUNA; bahu phUla vikasyAM tuja ArAme, jasa surabhi jaga sArI salUNA...pre0 11 jJAnAbhyAsa karAvI keIne, kIdhA mahA vidvAna salUNA; / keI tapasvI ne keI tyAgI, jaga pasaryo jasa vAna salUNA...pre0 12 'glAnanI sevA che muja sevA' je zrI jinavare bhAkhyuM salUNA; te avadhArI hRdayakamaLa teM, glAnasevAmRta cAkhyuM salUNA pre0 13 svagaNa paragaNa bheda visArI, kIdhI sevA teM sahunI salUNA; glAnacitta AzvAsana ApI, kIdhI samAdhi bahunI salUNA...pre0 14 __ (rAga-dilaraMjana jinarAjajI, sumatinAtha jagasvAmI salUNA...) premasUri gururAjajI ! nirmala ANAdhArI salUNA; parahitaciMtA ne vaLI, glAnasevA tuja pyArI salUNA-premasUri0 1 nispRha ! thAro joTo na dITho, AkiMcanya tuja mhoTuM salUNA; laghu lekhinI paNa navi rAkhI, na kahuM huM kAMI khoTuM salUNA...pre0 2 vidyA bhaNIo para pustakathI, 'mArUM' karI navi rAkhyuM salUNA; jJAnabhaMDAra-upadhi-ziSyonI, vAta have haM zaM bhAkhaM? salUNA...pre0 3 83 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kArya hajAra mUkIne karajo glAnasevA, navi cUkajo" salUNA; ema zikhavIyuM ziSya sakaLane, samAdhi sukhaDAM varajo salUNA...pre0 15 vRddhamuni-sevAne kAraNa, sAdhu sabaLa teM rokyA salUNA; niryAmaNA karAvI suMdara, sadgati-sodhe mUkyA salUNA...pre0 16 kALavAyu vikarALa vikArI, munijIvane navi vyApe salUNA; eha hetu nija hRdaye sthApI, baMdhAraNa karI Ape salUNA pre0 17 baMdhAraNa-bakkhatarathI rakSyo, samudAyane sAro salUNA; viSayavikAra-jvaranigrahano, bIjo na dITho Aro salUNA pre0 18 "pUrva abhyAsa vaze jIva seve, doSasthAna moTerAM salUNA; baLate citta AloyaNa karIne, karma kare chATerAM" salUNA...pre0 19 deI hitazikSA, AloyaNathI doSa-viSa okAvyAM salUNA; bhava-AloyaNa karI keInAM, jIvana zuddhine pAmyAM salUNA...pre020 caraNa grahI gururAja tumhArAM, huM paNa mAguM teha salUNA; jagatane rAkho bAhya grahIne, tuma viNa nahi jasa keha salUNA...pre0 21 [6] (rAga-vAmAnaMdana ho prANa thakI cho pyArA, nAhi kIje ho nayana...) gurujI ! pyArA ho ! premasUrIsara ! vIrA ! samaya na visaro ho ! dharmadhuraMdhara ! dhIrA ! AcAryA diyogya moTakA, dekhI guNagaNa bharIyA; prabhAvanA pravacananI karavA, gurue padadhara karIyA gurujI...pyA0 1 ogaNIseM ne choM tera varSe, DabhoI nagara mojhAra; bhagavatIyoga vahAvI tujane, Ape gaNipada sAra...gu0 pyA0 2 84 ogaNIseM ekyAzI varSe, rAjanagara zubhasthAna; sarvazruta-anujJArUpe, pada paMnyAsa pradAna...gu0...pyA0 3 ogaNIseM satyAzI varSe, kAratakavadanI trIje; upAdhyAyapada mohamayImAM, guru haste pAmIje...gu0...pyA0 4 prabaLa murata jANIne gurujIe, tujane ajANa rAkhI; pATaNathI bolAvI padanI, vAta hatI te dAkhI...gu0...pyA0 5 nispRha tuM bahu karagarIyopaNa, gurujI tuja pIchAne, padavI yogya jANIne tAharu, rudana dharyu nahi kAne...gu0...pyA0 6 ogaNIseM ekANu varSe, rAdhanapura zubha sthAne, caitra sudI caudazanA dIdhuM, pada tIju guru dAne...gu0...pyA0 7 thayA sUrIzvara guNarayaNAgara, guru tuma svarga sidhAve, gacchapAlana nija zira para AvyU, vahI rahyA sama bhAve...gu0...pyA08 ziSya-praziSyAdika tuja vAdhyA, traNaso aMka vaTAvyo; nirmaLa zAsanazobhA-dhvajane, gagane teM laharAvyo...gu0...pyA0 9 kSIra-nIra jima sAdhu rahe tuja, ekamekamAM maLIyA; kleza kaMkAza kadIya na dITho, haiDAM sahunAM haLIyAM...gu0 pyA0 // 10 // zarIrazithilatA Avye tujane. AropI nija skaMdheH seMkaDo gAu leIna cAlatA, ziSyAdika AnaMde...gu0 pyA0 // 11 // e atizaya gurujI ! tuja mhoTo, duje na ehavo dIThoH gaccha taNA guNagAna kare tuja, sau mana lAgyo mITho...gu0 pyA0 // 12 // vAtsalyAdikanAM phaLa e to, bhAvadayAnAM jANuM; puNyariddhi apUrava thArI, huM te koNa ? vakhA[...gu0 pyA0 // 13 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarIkSa tIrthanI rakSAe, melyA sUrivara mhoTA; devadravya rakSAne kAje, prayatna nahi tuja choTA... gu0 pyA0 // 14 // bALadIkSA - pratibaMdha taNI jaba, AvI ApadA pratikAra prabaLa karI kIdhI, zAsana rakSA rUDI... gu0 jaba jaba zAsana Apada AvI, tana mana nija lagAvI / rAjadvArI puruSa pramukhane, prabhAva nija darazAvI... gu0 pyA0 // 16 // upadezAdika deI apAvI, cauviha saMgha jagAvyo / tapa japanA AdhyAtmika baLano, pratikAra ajamAvyo... gu0 pyA0 // 17 // aho ! aho ! tuja zAsanaprIti, kadIya nahi visarAye / ama hRdaye paNa eha Avajo, gurudevAdi prabhAve... gu0 pyA0 // 18 // prabhAvanA pravacananI kIdhI, varNavI te kema jAya / saMgha tIrathayAtrAnA mhoTA, upadhAnAdika thAya... gu0 pyA0 // 19 // jinabibonI prANa-pratiSThA kIdhI teM sukhadAya / tasa mahotsava dekhIne janatA, zAsana 'dhana dhana' gAya... gu0 pyA0 // 20 // jirAulA varakANA tIratha, rANakapuranA dIThA / mhoTA siddhagirinA saMgho, bhavi mana lAgyA mIThA... gu0 pyA0 // 21 // cha'rI' pAlaMtA yAtrA karaMtA, yAtrika jana bahu bhAve / karmarAzino hrAsa karIne, avicala sukhaDAM pAve... gu0 pyA0 // 22 // marudhara zrI caDavAla gAmano saMgha vizALa prasiddha / be hajAra yAtrue jehamAM, lAbha anero lIdha... gu0 pyA0 // 23 // sUrivara munivara sAdhu sAdhavI, zrAddha zrAvIkA Aya / draviNa lAkha traNeka kIdhuM vyaya, bIjuM kahyuM navi jAya gu0 pyA0 ||24|| 86 , / bhUMDI pyA0 // 15 // mArgasthita jina caitya vAMdIyAM, saMghabhakti bahu kIdhI / zrI guru mukhathI amRtamIThI, jinavANI tihAM pIdhI... gu0 pyA0 // 25 // siladara punAmAM tuja caraNe, thayAM mahA upadhAna / paMcazatAdhika tapasvI jehamAM, karatA dharmavidhAna gu0 pyA0 // 26 // aMdherI ne dAdaranagare, zivagaMja zubhagAme 1 puNyabhUmi piMDavADA pramukhe, guru! tuja puNya prakAme... gu0 pyA0 ||27|| tasa ArAdhana karatA guNijana jinavANI nitya suNatA / tuja mukhapadmathI pAmI preraNA, vairAgye mana bharatA... gurujI pyA0 // 28 // saMyama mArga caDyA keI bhaviyA, keI dezavirati sArA / samakita dRDhatA valI keI pAmyA, jina vayaNa anusArA... gu0 pyA0 // 29 // prANapratiSThArUpa tuja haste, thaI aMjanazalAkA / uMce aMbara jaIne pharakI, prabhAvanAnI patAkA... gurujI pyA0 // 30 // kolhApura dhanya dhanya thayuM kaMI, devalokazuM zobhyuM / piMDavAr3A bahu dhanya banyuM jaga, janamana tihAM jaI thobhyuM... gu0pyA0 // 31 // indrapurI zuM martyalokanAM, sukhaDAM jovA AvI ? tejabhayA~ ke vIradevanAM, mukhaDAM jovA dhAvI ?... gurujI pyA0 // 32 // jaya jayakAra thayA caudizie guru! tuja puNyapasAye / gAma nagara dUra dUranAM umaTyAM, gurujI ! tuja nizrAye... gu0pyA0 ||33|| ne pANIne mohamayImAM, lAlabAga zubha sthAne 1 rAjanagara haThIbhAI vADIo, tima bIje paNa sthAne... gurujI pyA0 ||34|| aMjana jinamUrtine AjyAM, pratiSThAo paNa kIdhI / bhavyabhAva hRdaye vikasAvI, svarUpasudhA tava pIdhI... gurujI pyA0 // 35 // 87 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAsthya kaIka tudhana karI tuM mAlI kaI bAdhyo / zAntAkrUjhamAM kIdhI pratiSThA, zrI khApolI gAme / pratApanagara ne pAlItANA, ityAdika zubhadhAme...gurujI pyA0 // 36 / / bhautikavAdanA mUDha mArathI, rakSavA bhAvI saMgha / AdhyAtmika-zikSAyatano je, yojyAM zrAvaka saMgha...gurujI pyA0 // 37|| mokalIyA tIhAM ziSya-praziSyo, teM gItAratha jANa / bhAva dayA nija hRdaya dharIne, pAI jinanI vANa...garujI pyA0 // 38|| bAla-yuvAna jano bUjhavIyA, kIdhA zAsana rAgI, / tattvAmRta-vairAgya pAnathI, thayA keI to tyAgI...gurujI pyA0 // 39 / / bhavya tuja itihAsa gurujI ! prabhAvaka sUrigaNamAM / prabhAvanA-svastika teM pUryA, jinazAsana-prAMgaNamAM...gurujI pyA0 // 40 // he ! guNasAgara ! bhavikajadinakara ! zuddhacaraNanA dhArI ! kRpA karI tume karuNA sAgara ! lejo jagata ugArI...gurujI pyA0 // 41 // kArtika sudanI cotha-paMcamI, pUrva karamanA udaye / deha pIDA upaDI bahu bhAre, dinatA nahi tuja hRdaye // 5 // svAsthya-asvAsthye mAsa vItAvyA, cAra cAra samatAthI / ziSya-praziSyAdika sahu AvyA, tuja caraNe lAMbethI // 6 / / svAsthya kaIMka tuja ThIka dekhAtA, vihAra karI keI jAve / / zravaNa-svAdhyAya-saMzodhana karI tuM, mAsa traNeka vahAve // 7 // kAla karAlane koNa pIchAne, roga vaLI kaI vAdhyo / zvAsa thayo bahu zabhe nahi jhaTa, zuddha upacAre sAdhyo ||8|| zvAsa zamyo paNa svAsthya na dIse, deha-zithilatA AvI / / suNI bhAvIne dRDha te karelI, bheda-bhAvanA bhAvI // 9|| samAdhivicAra zrI paMcasUtra ne, upamiti pramukhanAM mAMDyAM / zravaNa avirata aeka cittathI, karma kaThIna baha khAMDyAM // 10 // cidAnaMda chatrIzI vinati ne, stavana sajjhAyane dhyAve / 'deha anero Atma anero' bhAva zuddha mana bhAve // 11 / / nita nita nija Atamane niMde, 'aho ! ArAdhI na ANA / doSa-viSa sevaM chu niza dina, kima thAze uddharaNA' // 12 // citta-svAsthya tuja ujjvala dIse, jhaMkhe satata samAdhi / Atama-ArAdhanano arthI, bhUlI gayo tuM vyAdhi / / 13 / / vaizAkhavada agiAraza AvI, svAsthya sarasa tuja dIrcha / tuja mukhamudrAne nirakhaMtAM, thayu ama manaDuM mIThu // 14 // divasa gayo te sukha samAdhe, AvI rAtaDI kALI / Avazyaka upayoga karyA pachI teM, vedanA aMdara bhALI // 15 // (rAga-dhana dhana te dina kyAre Avaze, japazuM jinavara nAma...) aDasaTha varSa saMyama zuddha pAlyuM varasa paMcAzI Aya / tetrIsa varSa sUripada nirmala, pramattapaNuM nahi prAya // 1 // carama comAsu sthaMbhana puramAM, beMtAlIza muni sAthe / gacchAdhipa sUrivara zrI ApanI, ANA dharatA mAthe // 2 / / pUrNa thayuM comAsuM lagabhaga, bhavya ArAdhana sAthe / saMvata be hajAra covIzanA, nUtana varSa prabhAte / / 3 / / zrIguru-mukhathI suNI zrI saMghe, maMgala jinavara vANI / guru-pUjana karI nija nija haste, kIdhI divya kamANI // 4 // 88 89 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgrat ! teM jo jANI lIdhuM zuM, o muja aMtima kALa ? mana samajIne bAhyataNI teM kIdhI jarA nahi bhALa ||16|| arihaMtAdika zaraNa svIkAryAM namaskAra citta dhAra / kSamApanA kIdhI sarve thI, vIra vIra ! udgAra ||17|| saMgha- sAdhu-sahu duHkhita hRdaye sevI rahyA niradhAra / chaJe karaNa AtamamAM karIyAM, tima tuja aka vicAra // 18 // cittasvAsthya tuja ajaba aneruM, deha pIDA bahu toya | gacchAdikanI cintA tyAgI, AtamamAM lIna hoya // 19 // pUche ziSyo jaba 'he ! sAhebajI ! jAgRta hazo nizaMka' / taba saMvadato vacana ceSTAthI, tuM jAgrata gatapaMka // 20 // arihaMtAdika zaraNa suNAve, ziSya varga citta lAI / namaskAranI zreNI vahAve, tuja zravaNAMnI mAMhi // 21 // iSTa siddhi tuja hAtha caDatAM, deha mUkI tuM cAlyo / jANatAM ama nayaNe azruno, vega rahyo nahi jhAlyo ||22|| nAnA mhoTA gItAratha munio, azrudhAra vahAve / nija guNamaMdira staMbha tuTe kaho ? duHkha kene navi thAve ||23|| koNa konAM azru lUMche tihAM, sau duHkha vega vahaMtA / duHkhabhAra nahi keI sahaMtA, muni-jagata vilapaMtA ||24|| [8] (rAga - prItalaDI baMdhANI re ajita jiNaMdazuM......) aho ! aho ! guNasAgara ! gurujI ! kihAM gayA / 90 guNanidhi ! tume, ama nirguNa AdhAra jo...... aho0 // 1 // sUrivara ! tuma viNa, jaga saghaLaM sunuM thayuM, tuma viNa prasaryo, caudizio aMdhakAra jo, jagavatsala ! ama cAritra cakSu-tArakA sArthapati ama mokSanagaranI vATa jo...... aho 0 // 2 // karmaripu yo dhaMtAM ama senApati, sArathI tume, saMyamarathanA prauDha jo, dIvAdAMDI, ama saMyama nAvA taNI, tuM hija prANa ne, tuM hija ama hRdayeza jo....... aho 0 ||3|| kaho thayo zo avaguNa ? je bolo nahi, thayo haze paNa, Apa mahA udAra jo, mApha karI te zravaNe dharo ama vAtaDI, kSamAnidhi ! tume, choDo nahi ama bAMhya jo......aho0 ||4|| mAta viNA kaho ? bAla taNI kizI dazA, paDe AkhaDe aTavAye, nahi bhAna jo, svAmI ! tuma viNa, tima jagata Apada ghaNI, durgati khINe pAta ane vikhavAda jo..... aho ! aho0 // 5 // viSayaviSa bhakhaMtA, kaho ? kuNa vAraze, pramAda kUpa paDatAM rAkhaze ama jo, svAdhyAyasudhA DhoLaMtAM ama mUrkhane, hAtha jhAlI kaho ? vAraNa karaze kuNa jo..... aho ! aho0 ||6|| preraNA- vamanI, phala-ghasAro pAIne, 91 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ okAvaze kuNa, doSagaralanAM pAna jo, kaSAya krUrakasAI - AMgaNa khelatAM, samatA- gharamA, lAvI pUraze koNa jo...... aho ! aho0 // 7 // karma sAhityAnAM lekhana maMDAvyAM tume, pUrAM thayA viNa, kima cAlyA gururAja ! jo, preraNA detA, nita nita tasa lekhana taNI, thatAM kSati tume, zodhaMtA tasa jANa jo......aho ! aho0 // 8 // karaze kALajI, have kaho ? kuNa ahavI, saMzodhana paNa, karaze kuNa kRpALa ! jo, ratnatrayI tume, dIdhI amane moTakI, thayA vaLI tume, tasa kerA rakhavALa jo......aho ! aho0 ||9|| samiti gupti cUkaMtAM, tume bahu preriyA, AhArazuddhinAM dIdhAM zikSAdAna jo, vibhUSA- vairaNa paDakhe caDatA vAriyA, tume karAvyA, Agama amRta pAna jo..... aho ! aho0 ||10|| tuma viNa gurujI ! manazuddhi karazuM kihAM, kihAM karazuM ame, sukhadu:khaDAnI vAta jo, pokAra suNaze, kaho ? kuNa ama bAlaka taNo, jaga prasare prabhu ! nijadurmati- aMdhakAra jo......aho ! aho0 // 11 // AzA ama mana, oka hatI bahu moTakI, mastaka mUkI, tuja khoLe mahArAja ! jo, 92 ArAdhaka je, mahA munivara pUrve thayA, oka citta thaI, samarI tasa avadAta jo...... aho ! aho0 // 12 // pAtaka kIdhAM, AloI nidI karI, khamAvI sau zaraNa grahI zubha cAra jo, niryAmaNa pAmIne, tuja mukha- padmathI, mRtyu Avye, karazuM dehano tyAga jo...... aho ! aho0 ||13|| kevaLa nAmathI 'prema' nahi tuM meM dITho, kintu 'bhAva, premano' sAyara tuhi jo, prema-pIyUSa tuja, pAne jaga jIvana hase, prema abhAve, jagata raDe jyuM bALa jo...... aho ! aho0 ||14|| hA ! hA ! kAla-karAle A zuM Adaryu, IrSyA ama sukha kerI thaI tasa citta jo, re ! re ! daiva aTAro zuM bhUlo paDyo, ke sayuM nahi, ama uttama saubhAgya jo...... aho ! aho0 ||15|| karmakRtAnta, hA ! hA! ama du:zmana thayo, uThAvyo teNe, akAle ama nAtha jo, mArga suje nahi, duHkhanA sAgara ulaTyA, nizcetanatA, prasarI che, ama citta jo...... aho ! aho0 ||16|| svarga vasaMtAM, gurujI ! ama Atama taNI, rakSA dharI mana, karajo nitya sahAya jo, tuma sahAye, ratnatrayI ArAdhanA, nirmala karatAM, thAya jagata uddhAra jo...... aho ! aho0 ||17| 93 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] ityAdika vilapana bahu, karI tuja guNanA jANa, guNa-pakSapAte karI, kare nija karmanI hANa. 1 (duho) tuja virahAlaMbana grahI, bhavi kare dharma vidhAna, lezathI te aba varNavU, suNajo thaI sAvadhAna. 2 (duho) (rAga-navo veza race tiNi veLA, vicare AdIzvara bheLA...) have avasara jANI tAma, tuma ziSya vaDerA rAma, pariSThApana vidhi jeha, kare deha taNI tuja teha...||1|| zrAvakasaMghane deha te dIdho, zoka-bhakti haiye tene lIdho, sthAne sthApI nizio kIdha, namaskArAdi dhUna vividh...||2|| gAma nagaramAM dUra sudUra, vAta prasaratAM ulaTyAM pUra, saMgha AvI paDyA tava pAya, raja caraNanI zire lgaay...||3|| have ucita jeha AcAra, kare saMgha sakala suvicAra, deha-aMtimakriyA karaMtA, mana bhakti-bhAve bharaMtA...||4|| dharI tana mana ati ullAsa, dhanavyaya kare bahu rAza, dAnAdhika vividha karaMtA, 'jaya ! jaya naMdA' oma bhaNaMtA...||5|| thayo pravacana jaya jaya kAra, keI dharma pAmyA niradhAra; ema tana mana dhana zubha yoga, sAdhyo azubha karama viyoga...||6|| tuja guNAnumodana kAja, gAma-nagaranA jaina samAja; jina-bhakti-mahotsava moTA, karatA jasa na dIse jottaa...||7|| vrata-niyama keI karatA, tuja bhakti citta dharatA; gurumaMdira keI karAve, tuja mUrati tihAM padharAve...||8|| bahu bhavya jIvo tihAM Ave, tuja darzana dhyAna lagAve; nAmamantra jape guru ! tuja, yAce guNagaNa dejo muj...||9|| ima viraNe paNa je thAve, tuma adbhuta mAhAtmya jaNAve, ema gAI jagata guNagAna, pAme sukha sadAya amAna...||10|| (kalaza) sevI gurupada varSa 'SoDaza, kRpAbhara tasa pAIne, karmasAhitya nUtana hetu, piMDavADA ThAIne; doyasahasapacavIsa vikramAbde, "rAdhamAse nirmalo. kRSNa ekAdazIe gAyo, premasUri guru jaga bhalo // 1 // tasa ziSya bhAnuvijaya gurupada, paGkaje je madhukaro, paMnyAsa pravaro nipuNa nyAye, ziSya tasa guNa-Akaro; paMnyAsa padmavijaya svargata, sAdhuzikSaNa-kuzalo, tasa ziSya gurupadapadma-alisama, jagaccandra munipadadharo // 2 // // samApta // 1 soLavarSa 2 paramakRpA / 3 vikramasaMvat / 4 vaizAkhamAsa / 25 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru guNa saurabha cautrIzI (abhinaMdana svAmi hamArA... athavA copAI.) bhaviyA ! manasarameM tume dhAro; guru paddhavijaya aNagAro, paDho paNa te bhAnu vikAsI; bhAnu che premano pyAsI...1 prema che te to guNa gaNa caMgo; aMge aMge jina ANA raMgo, mohataNo kADhayo jeNe kaMdo; brahmateja dIpe jema caMdo... 2 caMdra samI jenI nirmala kIrati; pAvana darzana Ape virati, jJAna-dhyAnane jinaguNa gAna; glAna munipara dRSTi pradhAna...3 tasa paricaya kadI na upekSe; dise aharniza tahi samakSe, ziSya-samUha sohe suvizALa; mahApathano mahA rakhavALa...4 evA bahuvidha guNano dariyo; upazama amRtarasa bhariyo, guru premasUrIzvara rAyo; bhAnuvijaya ziSya savAyo . . 5. jana pratibodhana zakti varyo che; kriyA-jJAne pramAda haryo che, AtmaprakAza sabhara bharyo che; ziSyagaNane mudita karyo che...6 dinakara dinabhara upakAre; nizi Ave na kAraja sAre, sohe sUrya-zazithI savAyo, nizadina para-upakAre dhAyo...7 bhavya, nirIha ja mukhaDuM dise; bhavijananA manakaja vikase, navayuvaka mana bahu bhAve; padAi sevana nita Ave ...8 tasa aMtevAsI guNanI mUrti gAIza harakhe vizvavibhUti, bhAnu saha saMyamarasiyA; guru prema kane jaI vasiyA...9 saMyama guNa bahu vikasAyA; nAma padmavijaya dharAyA, gurugaNamAM mUlya aMkAyA; to paNa nahi abhimAnanI chAyA...10 gurusevana mahAmaMtra pAyo; savi siddhino mAnyo upAyo, guruvacana kadI na uthApe; munigaNane Adarza Ape...11 sevaka birUda te sAcuM dharatA; dravya-bhAvathI sevA karatA, sAdhu-saMghanA jIvana dhorI; dIdhI gurue hAthamAM dorI...12 guru mahimA aharniza gAve; gaccha ciMtA kare zubhabhAve, gacchapatinI icchA pUre; sAcI bhakti hatI tasa ure...13 vastrapAtrane pustaka, pATI; ThavaNI, kavalI, navakAravALI, savi sAmagrIne pUranArA; gaNivara sahu gaNane pyArA...14 sUtra, artha svAdhyAya karAve; nyAya-vyAkaraNa sugama bhaNAve, bAla-vRddhane te bahu phAve; nitya paddha guru guNa gAve...15 sAraNa-vAraNane paDicoyaNa; karatA doSataNuM saMzodhana, paMcasamiti trigupti paLAve; Atama pariNati zuddha banAve...16 jinabhakti taNA ati rasiyA; manamaMdira jinavara vasiyA, e katAna thaI guNa gAve, bhavijananAM dila DolAve...17 karatAM karma kaThina cakacUrA; nizadina zubhadhyAne zUrA, AtamavIrya anupama dhAre; jenuM zaraNuM saMsArathI tAre...18 upadhAna-mahotsava maMDAvyA; vaLI saMghomAM saMpa karAvyA, dIkSAdAna karI jana tAryA; zikSA ApIne bhava nistAryA...19 pravacana jAheramAM dIdhAM; keI jIvonA uddhAra ja kIdhA, mahAgraMtho taNA kayAM dohana; dhanyajIvana tAraNa taraNa... 20 punAnagare gaNipradAna dAna; pachI soraTha deza prayANa, surendranagaramAM pada paMnyAsa, nava gaNivara sAthe ullAsa...21 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zazI-ravithI padmo vikase; arija e padma sakAze, jagacaMdra-mitra-ratna tejasvI; padma guNa saurabhathI yazasvI...22 sahavartInI sevA karajo; bhAva maitrI paraspara dharajo, Atma pragatinA paMthe vicarajo; dIdhI zIkha A bhavathI tarajo...23 guNaparyAye spardhA mAMDI; vadhyA guNa, paryAya pachADI, paryAya sattara-saMkhya thayA jyAM; guNa gaNanAtIta thayA tyAM...24 kensara roga thayo ema jANyuM; pUrva karma nikAcita mAnyuM, te bhogavavAno samaya anero; Avyo jANIne bhAva bhale2o...25 kIdhI surendranagaranA saMrtha; gurubhakti ati ucharaMge, pIMDavADA-zivagaMja saMgha bhAve; roga haravA upAya karAve...26 dasa varasa lagI roganI pIDA; navi mUke saMyama kriDA, kadI dInatA na mukhapara lAge; cAra zaraNa bhavo bhava mAge...27 mahArogane samatA anerI; kalikAle acaraja kArI, mahAmaMtranI dhUna jagAve; 'arihaMta' suNI sukha pAve...28 aMtima avasara Avyo jANI; sArA jaganA khamAvyA prANI, guru-gaNazuM kSamApanA karatA; paMcamahAvrata pharI uccaratA...29 zrAvaNavadI agIyArasa AvI; duHkhanA vAdaLIyA lAvI, devagurune dilamAM dhAryA; mUkI dehane svarga padhAryA...30 zibikA karI paMca zikharanI; umaTI janatA aneka nagaranI, thAya uchAmaNI vividha prakAre; bhakto jaya jaya naMdA pokAre,...31 guru viraha te kema khamAya; upakAra kadI na bhUlAya, dIdhI zikha nava visarAya; haiye viraha vyathA ubharAya...32 98 bhAratabharamAM zoka phelAya; bhalI zraddhAMjalIo apAya, Thera Thera utsavo ujavAya; jinabhaktinA maMgaLa gavAya...33 uttama kula saravaramAMhI; khIlyuM padma ati AnaMdadAyI, jinavara caraNe e caDhatuM, jagacaMdra mahodaya varatuM,...34 99 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.pU. AcArya zrImadvijaya dAnasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. AcArya zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma.sA.no saMkSipta paricaya janma : vi.saM. 1940 phAgaNa suda - 15 nAMdiyA dIkSA : vi.saM. 1957 kArataka vada - 6 pAlItANA AcAryapada : vi.saM. 1991 caitra suda - 14 rAdhanapura svargavAsa : vi.saM. 2024 vaizAkha vada - 11 khaMbhAta vizeSatA : vizAla gucchasarjana, karmasAhitya nirmANa, tapasvi-saMyamI-pravacanakAra, prabhAvaka pUjayonI gAMgotrI.. pa.pU. AcArya zrImadvijaya bhuvanabhAnusUri ma.sA.nA laghu bAMdhava, prathama ziSyaratna pa.pU. paMnyAsa pravara zrI padmavijayajI ma.sA.no TUMka paricaya janma : vi.saM. 1969 aSADha suda - 9 amadAvAda dIkSA : vi.saM. 1991 poSa suda - 12 cANasmA gaNipada : vi.saM. 2012 phAgaNa suda - 11 pUnA paMnyAsapada : vi.saM. 2015 vaizAkha suda - 6 surendranagara svargavAsa : vi.saM. 2017 zrAvaNa vada - 11 piMDavADA vizeSatA : sahiSNutA, samAdhipradAna, sAdhuonA saMyamanuM ghaDatara, zuddhipreraka... Page #50 -------------------------------------------------------------------------- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- _