Book Title: Jain Chitra Kalplata
Author(s): Sarabhai Manilal Nawab
Publisher: Sarabhai Manilal Nawab
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009121/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho zrutajJAna" graMtha jIrNodhdhAra 128 jaina citra kalpalatA : dravya sahAyaka : pUjya sAdhvIjI zrI bhadraguNAzrIjI ma.sA. tathA sAdhvIjI zrI kalpezapadmAzrIjI ma.sA. nI nizrAmAM saM. 2067 nA cAturmAsamAM zrI mANibhadra sosAyaTI, sAbaramatInA ArAdhaka zrAvikAonI jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 I.sa. 2012 saMvata 2068 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra 810 saMyojaka - zAha bAbulAla saremala zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. (mo.) 8427585804 () 2213 2543 (8-mela) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) - seTa naM-1 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pusta: vebasATa 52thI upl st6nalos FN Aze. kramAMka pustakanuM nAma kartA-TIkAkAra-saMpAdaka pRSTha | 001 | zrI naMdIsUtra avcuurii| pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA / pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH | pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM | pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. 007 aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 | zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 zilparatnam bhAga-1 ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 011 | prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 012 kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 013 prAsAdamamjarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 015 zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 016 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 017 | dIpArNava uttarArdha | zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 018 jinaprAsAda mArtaDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA | 498 019 jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 020 hIraza haina zyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 226 022 dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 | zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 009 010 162 | 302 352 120 88 110 454 640 023 452 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 214 414 192 824 288 520 578 278 2521 324 302 038. 196 190 26 | tattvoparNasiMhaH zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya | 027 | vitavAlA | zrI sudarzanAcArya zAstrI 028 jIrAva zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI | 02 | vevAstu pramAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 030 zilparatnAkara zrI narmadAzaMkara zAstrI 031 prAsAda maMDana paM. bhagavAnadAsa jaina 032 | zrI siddhahema vRtti vRdanyAsa adhyAya- pU. bhaviSyasUrinI ma.sA. 033 | zrI siddhahema vRhadravRtti vRdanyAsa adhyAya-ra pU. bhAvasUrinI ma.sA. zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 034 | (8). pU. bhAvasUrinI ma.sA. | zrI siddhahema bRhavRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (2) 035 | (3) pU. bhAvaLyasUri ma.sA. 036 | zrI siddhahema vR66vRtti vRdanyAsa madhyAya-1 | pU. bhaviSyasUrinI ma.sA. | 037 vAstunighaMTu prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA tilakamaznarI bhAga-1 | pU. lAvaNyasUrijI 039 | tilakamaznarI bhAga-2 pU. lAvaNyasUrijI 040 tilakamaznarI bhAga-3 pU. lAvaNyasUrijI 041 sakhasandhAna mahAkAvyama pU. vijayaamRtasUrizvarajI 042 saptabhaDImimAMsA pU. paM. zivAnandavijayajI 043 nyAyAvatAra satiSacaMdra vidyAbhUSaNa 044 vyutpattivAda guDhArthatattvAloka | zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 04s | sAmAnyaniryukti guDhArthatatkAlIka zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) 046 | saptabhInayapradIpa bAlabodhinI vivRtti pU. lAvaNyasUrijI vyutpattivAda zAstrArthakalA TakA zrIveNImAdhava zAstrI 048 | nayopadeza bhAga-1 tarakiNItaraNI pU. lAvaNyasUrijI 049 nayopadeza bhAga-2 taraSiNIkaraNI pU. lAvaNyasUrijI 050 nyAyasamuccaya pU. lAvaNyasUrijI 051 syAdyArthaprakAzaH pU. lAvaNyasUrijI 052 dina zuddhi prakaraNa pU. darzanavijayajI 053 | bRhad dhAraNA yaMtra pU. darzanavijayajI 054 | jyotirmahodaya saM. pU. akSayavijayajI 202. 480 228 _60 218 190 138 047 296 210 274 286 216 532 113 112 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAThaina sosAyaTI, rAmanagara, sAjaramatI, amahAvAha - 04. (mo.) 9425585804 (kha) 22132543 ( - bhe) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2066 (I. 2010)- seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. yA pustaka vebasAiTa parathI pae DAunaloDa jharI zaDAze. pustakanuM nAma kartA-TIkAkAra-saMpAdaka krama 055 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhadnyAsa adhyAya-6 056 vividha tIrtha kalpa 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tattvalokaH 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA jaina saMgIta rAgamALA 060 061 caturviMzatIprabandha ( prabaMdha koza ) 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya 063 | candraprabhA hemakaumudI 064 viveka vilAsa 065 paJcazatI prabodha prabaMdha 066 | sanmatitattvasopAnam upadezamAlA doghaTTI TIkA gurjarAnuvAda 067 068 | moharAjAparAjayam 069 kriyAkoza 070 kAlikAcAryakathAsaMgraha 071 sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA 072 | janmasamudrajAtaka 073 meghamahodaya varSaprabodha 074 jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho bhASA saM saM guTha saM saM gu. saM saM saM saMgu. saM saM pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. jinavijayajI ma.sA. pU. pUNyavijayajI ma.sA. zrI dharmadat | zrI dharmadattasUri zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI zrI rasikalAla eca. kApaDIA zrI sudarzana meghavijayajI gaNi pU. zrI dAmodara goviMdAcArya pU. mRgendravijayajI ma. sA. pU. labdhisUrijI ma.sA. guTha saM saM/hiM saM/gu. zrI aMbAlAla premacaMda saM. zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina zubha. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. pU. caturavijayajI ma.sA. zrI mohanalAla bAMThiyA pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 638 192 428 406 308 128 532 376 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra kalpavrUma bhAga-1 jaina citra kalpadrama bhAga-2 075 076 077 saMgIta nATaya upAvalI 078 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpasthApatya zilpa cintAmaNi bhAga-1 079 080 bRha6 zilpa zAstra bhAga-1 081 bRha6 zilpazAstra bhAga - 2 082 bRha6 zilpa zAstra lAga-3 083 khAyurvehanA anubhUta prayogo lAga-1 084 lyAe 5125 085 vizvalocana koza 086 kathA ratna koza bhAga-1 0875thA ratna jheza lAga-2 088 hastasaJjIvanama hastasagrIvanam 089 090 endracaturviMzatikA sammati tarka mahArNavavatArikA zubha. zubha. gubha. zubha. gubha. zubha. zubha. 4. zubha. gubha. saM./hiM zubha guTha saM. saM. saM. zrI sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba zrI vidyA sArAbhAI navAba zrI sArAbhAI navAba zrI manasukhalAla bhudaramala zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma zrI jagannAtha aMbArAma pU. kAntisAgarajI zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI zrI naMdalAla zarmA zrI becaradAsa jIvarAja dozI zrI becaradAsa jIvarAja dozI pU. meghavijayajIgaNi pU. yazovijayajI, pU. puNyavijaya AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 374 238 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 230 322 114 560 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 272 240 254 282 118 466 342 362 134 70 hindI | munzArAma 316 224 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra-saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii|yh pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | krama | pustaka nAma kartA/ TIkAkAra bhASA | saMpAdaka / prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA | 92 | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA 94 | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA 95 | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI saM. veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA gaurIzaMkara ojhA munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | subodhavANI prakAza nyAyavijayajI saM./gu | hemacaMdrAcArya jaina sabhA | 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 | siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4,5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI | 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi | puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA | aravinda dhAmaNiyA | 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA | 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi | nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118| prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA | 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI | phArbasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA | 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala | 123 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala | 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam jinavijayajI jaina satya saMzodhaka 612 307 250 514 454 354 337 354 372 142 336 saM./hi 364 218 656 122 764 404 404 540 274 414 400 320 148 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 754 84 194 171 90 310 276 69 100 136 266 244 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra-saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii|yh pustake vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | pustaka nAma kartA/ saMpAdaka bhASA | prakAzaka 127 | mahAprabhAvika navasmaraNa sArAbhAI navAba guja. | sArAbhAI navAba 128 | jaina citra kalpalatA sArAbhAI navAba | sArAbhAI navAba 129 | jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga-2 hIrAlAla haMsarAja guja. | hIrAlAla haMsarAja 130 | oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 pI. pITarasana aMgrejI | | eziyATIka sosAyaTI 131 | jaina gaNita vicAra | kuMvarajI ANaMdajI | guja. jaina dharma prasAraka sabhA 132 | daivajJa kAmadhenu (prAcina jyotiSa graMtha) zIla khaMDa saM. braja. bI. dAsa banArasa 133 | karaNa prakAza brahmadeva saM./aM. sudhAkara dvivedi 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha | yazodevasUrijI guja. yazobhAratI prakAzana 135 | bhaugolika koza-1 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa | guja.. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 136 | bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa | guja. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI 137 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 138 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-1 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 139 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-1, 2 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 140| jaina sAhitya saMzodhaka varSa-2 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 141 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-1,2 jinavijayajI hindI / jaina sAhitya saMzodhaka punA 142 | jaina sAhitya saMzodhaka varSa-3 aMka-3, 4 jinavijayajI hindI | jaina sAhitya saMzodhaka punA 143 | navapadonI AnupUrvI bhAga-1 somavijayajI | zAha bAbulAla savacaMda 144 | navapadonI AnupUrvI bhAga-2 somavijayajI guja. zAha bAbulAla savacaMda 145 | navapadonI AnupUrvI bhAga-3 somavijayajI guja. | zAha bAbulAla savacaMda 146 | bhAsvati | zatAnaMda mArachatA saM./hi eca.bI. gaptA enDa sansa banArasa 147 | jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) ratnacaMdra svAmI | bhairodAna seThIyA 148 | maMtrarAja guNakalpa mahodadhi jayadayAla zarmA hindI / jayadayAla zarmA 149 | phakkIkA ratnamaMjUSA-1, 2 kanakalAla ThAkUra harikRSNa nibaMdha 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) meghavijayajI saM./guja | mahAvIra graMthamALA 151 | sArAvali kalyANa vardhana pAMDuraMga jIvAjI 152 | jyotiSa siddhAMta saMgraha | vizvezvaraprasAda dvivedI / saM. brIjabhUSaNadAsa banArasa 153| jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram rAmavyAsa pAnDeya saM. | jaina siddhAMta bhavana nUtana saMkalana | A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 2 | zrI gujarAtI zve.mU. jaina saMgha-hastaprata bhaMDAra - kalakattA hastaprata sUcIpatra hindI | zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra 274 168 282 182 guja. 384 376 387 174 prA./saM. 320 286 272 142 260 232 160 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |Lo .. 26 STRoll 203 ka95latA. . . 269 2030 e che : hari J[ saMpAdaka. sArAbhAI navAba | D . Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalpalatA, vikramanA agiyAramAthI vIsamA zataka sudhInI gujarAtanI jenAzrita kakSAnA lAkSaNika namUnAone cUMTele saMgraha che mAruM, saMpAdaka ane prakAzaka saM.1996 sArAbhAI maNilAla navAba amadAvAda - I. 1940 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasvAmitvanA haka saMpAdakane svAdhIna mudraka * icubhAI rAvata * kumAra prinTarI * 1454 rAyapura , amadAvAda Page #12 -------------------------------------------------------------------------- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapagacchAdhipati zrIvijayanemisUrIzvarajInA praziSya munimahArAja zrIvallabhavijayajI janma saMvata 1960nA zrAvaNa suda pa dIkSA * saMvata 1980nA mAgazara sude pa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjya gurudeva zrIvallabhavijayajIne Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana je prAcIna sAhioddhAra granthAvalinA agiyAramA pU5 narIke "jaina citrakalpalatA" nAmanI A pustikA janatA samakSa mUkatAM mane anahada AnaMda thAya che. - I. sa. 1936mAM mArA taraphathI jaina citrakalpama' nAmanA je brahad graMthanuM prakAza karavAmAM AvyuM hatuM temAM gujarAtanI graMthastha jainAzrita kaLAne banI zakato vistRta ane vipula paricaya ApavAne meM prayatna karyo hato. e prayatnane jAhera janatA taraphathI keTalA utsAhapUrvaka vadhAvI levAmAM Avyo hato, tenI sAbitI to e ja hakIkata batAvI Ape che ke methI kImata hovA chatAM prastuta graMthanI bhAtra gaNIgAMThI nakalo ja silimAM Aje mArI pAse che. e graMthanI kImata pacIsa rUpiyA hovAthI sAmAnya varga teno lAbha levAthI moTA bhAge vaMcita rahyAnI mArA mitro dvArA mane jANa thaI, ane tethI prastuta graMthanAM saghaLAM ja raMgIna citro tathA ghoDAM cUMTI kADhelAM ekaraMgI citro, temaja mukhya lekhomAMthI tAravI kADhelA agatyanA bhAgano rasathALa banAvI A jaina citrakapalanA nAmanI pustikA jAheramAM mUkavA huM prerAyo chuM. IcchuM chuM ke mArI dareke dareka sAhityapravRttine jevI rIte janatAe apanAvI che tevI ja rIte A pravRttine paNa apanAvaze. A graMthamAM ApavAmAM AvelAM tIrthakaro tathA devadevIonAM citrono upayoga lebalo, pisTara agara sInemA-ralAIDa mATe karIne je komanI dhArmika lAgaNI nahi dukhAvavA vAcakane vinati che. sArAbhAI maNilAla navAba aSADha suda 5 1996 ja, pArasInI cAla - sAbaramatI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Foreword Introductory Note prAcIna citronuM kalAtattva pazcima bhAratanI madhyakAlIna citrakaLA gujarAtanI nAzrita kaLA jaina citrakalpalatA (citrabiMvaraNa) lekhAnukrama W. Norman Brown 9 11 D. 1lrananda Shastri sikalAla che. parIkha ravizaMkara rAvaLa 12 14 sArAbhAi navAkha 17 1-56 saMkSepAnI samaja muM. = bhaktAmara pAdapUrti kAvya saMgraha. = jaina gUrjara kavio ma. vA vA je gu ku 70 phA. 0 = ujamaphAInI dharmazALA de. pA0 nA dAvi. = devAnA pADAnA dAvimalajI, sava. 1 = haMsavicachanA saMgrahanI prata 1 haMsava0 2 = prata ra prata ka 27 haMsava0 3 = krAMtivi. 1 = pravruttakajI zrIkAMtavijayajInA saMgrahanI prata a, zlA = adhyAya, bleka, sAhana. = sehavijayai zAstrasaMgraha 23 Avazyaka sudhArA pAnA 54 upara citra 76ne badale citra 63 samajavuM. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra pRSTAMka citrAnukrama citra pRchAMka 1 devI sarasvatI 30 zrI pArzvanAza kAusagga dhyAnamAM ra1 2 zrI hemacaMdasUri, ziSya ane 31 zrI bASabhadevanuM nirvANa paramahaMta kumArapALa ka2-33 nRtyanAM judAM judAM svarUpa 14 zrI RSabhadevane rAjyAbhiSeka * apraticakA (cakezvarI) 35 brAhANI devAnaMdA ane cauda ravama 5 puSadanA (nAradattA) pha6 cauda svAmI 6 brahmazAMti cakSa 37 caMDakauzikane pratibaMdha aMbAI (aMbikA) 38--39 kalpasUtranI suMdara kinAre 8 sarasvatI 40 zrI mahAvIra prabhune saMgamadevane upasarga 33 ke "prabhu zrI mahAvIranuM vana" 7 41 zrI neminAtha vaDe 10 guru mahArAja ziSyane pATha Ape che 7 42 bharata ane bAhubali vacce ThaMyukta 37 11 prabhu zrI mahAvIrano janma 43 harine gamepina 12 prabhu zrI mahAvIranuM nirvANa 44 trizalA ane siddhArtha 13 prabhu zrI mahAvIranuM samavasaraNa 4pa trizalAne AnaMda 14 prabhu zrI mahAvIranuM dIkSA kalyANaka 10 66 AmalakI kIDA 15 prabhu zrI mahAvIranuM jama ka9yANuka 10 47 kozAnatya tathA Aryasamita surine 16 prabhu zrI mahAvIranuM kevalya kalyANaka 10 eka prasaMga 17 prabhu zrI mahAvIrane janma 48 kezAnRtya 18 aSTamaMgala 49 Arya sthUlabhadra ane cakSAdi sAta 19 zrI pArzvanAthano janma sAththI baheno 20 zrI mahAvIranirvANa 50 bhagavAna mahAvIranI dIkSA kalikAlasarvajJA zrI hemacaMdrasUrine pa1-para kalpasUtranAM suzobhane zrI jayasiMhadevanI prArthanA 53-54 ,, siddhahama vyAkaraNanI harita para sthApanA 13 papa-pa6 , 23 zrI pArzvanAthanuM derAsara pa-pa8 bAlagopAlatutinAM citraprasaMge 48 24 zrI AnaMdaprabha upAdhyAya vagere paH uttarAdhyayana sUtrane eka prasaMga 25 sidama vyAkaraNanI hasti upara 60 devAnuM kaTaka sthApanA 11 zrI pAlAsamAMthI eka vahANa kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrine dara devonI utpattizayA zrI jayasiMhadevanI vyAkaraNa racavA mATe 63 cakravartInAM cauda ratna prArthanA 64 nagarazeTha zAMtidAsa tathA temanI 27 zrI pArzvanAthanuM cavana strI kapurabAI 55 28 zrI pArzvanAthane paMcamahilaca 65 kAgaLanI prata uparanuM eka zobhanacitra paS 29 zrI mahAvIra prabhu 66 kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUri 56 13. * * Page #19 -------------------------------------------------------------------------- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUTULUU Bauerununua FOREWORD TAIN painting, in Mr. Nawab's illustrations, is confined to Svetambara manuscript painting. It covers the Early Western Indian style--sometimes called "Gujarat' or specifically Jain', and the later styles of the great Rajput-Mughal complex, as these were utilized by that division of the Jains. The facts about miniature painting in India differ so much from those about architecture and sculpture that this book is a good album of the entire school of Early Western Indian miniatures from the 12th to the 16th century A. D. During the time when palmleaf was the material for books there, only Svetambara Jains, so far as our preserved and known documents reveal, illustrated their manuscripts with paintings. After paper displaced palm-leaf, that same community still executed the bulk of the existing miniatures so long as the Early Western Indian' style continued, and only a handful of manuscripts illustrated in that style are known to come from nonJain sources. It was not until the 'Rajput' painting developed that the Jains lost their pre-eminence. Yet even then they used the Rajput and Mughal styles, employing in one case a well known Mughal artist. These later developments of Jain paintings are, like the older, illustrated in Mr. Nawab's book, which indeed brings the story down almost to our own day. The illustrations of Mr. Nawab's book have high value in presenting new material study of the history of Early Western Indian miniature painting and Svetambara iconography. During the latter part of the 14th century A. D. and the early part of the 15th century, that is to say, at the end of the 'palm-leaf' period and beginning of the 'paper', the paintings have a special delicacy and refinement unknown in the earlier examples and yet without the profuse embellishment and often degeneration of the late 15th and 16th centuries. At this time we find the best drawing of the whole school; and since the drawing is the most important feature of these miniatures, we should perhaps plainly call the examples from that time the best paintings. Equally interesting, but for different reasons, are the paintings taken from the Devashano pado bhandar manuscript of the Kalpasutra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA 10 and Kalakacharyakatha, in which on the same page a miniature done in the Early Western Indian style will be supplemented with subsidiary side scenes of a Persian character So pronounced are the Persian characteristics of the latter that even experts might be convinced that the paintings are something direct from Persia. This manuscript is the most elaborately decorated I have seen, and the very brilliance and abundance of the ornament would alone constitute the occasion for high interest, although ever remaining second to the unwelded association of styles; that is the manuscript's prime claim upon our attention. The many variations of marginal ornamental arabesque and flower designs which Mr. Nawab has reproduced, especially those in full colour from the Kalpasutra manuscript of the Hamsavijayaji Jnana bhandar, Baroda, graphically reveal to us the mastery which the Gujarat artists of the 15th and 16th centuries had obtained over this means of enriching their pages. This book represents a large expenditure of both labour and money by Mr. Nawab and his supporters. If it reveals to Jains alone the extent of the treasures their community possesses in manuscript paintings and encourages them to publish more of them, the labour and money will have been well expended. Such amplification of this present work would be a worthy part of that great informal programme of publication with which modern Jains are continuing their ancient and distinguished tradition of learning. W. Norman Brown Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TL CUCUC URUCU96069909 INTRODUCTORY NOTE THE Jaina-chitra-kalpadruma, true to its title, gives highly I interesting chitras or illustrations of ancient paintings, most of which are Jaina and the rest Vaishnavite. They range between the years 1100 and 1913 afrer Christ. The earliest painting represented in this work is from a manuscript of the Nishithachurni of the Sanghvi's pado bhandar at Patan and is dated in the year 1157 of the Vikrama era. The latest is a painting by Yati Himmat vijayji of Patan. These illustrations are of various kinds and the manuscripts from which these are taken all belong to Wastern India, or we can say Gujarat. They are either on palm-leaf or on paper. The earliest is on palm-leaf. The most interesting illustrations in this publication pertain to the copy of the Kalpasutra of the late Muni Hamsa vijayji's collection in the Atmaram Jnanamandira at Baroda and of Devashab's pado in Ahmedabad. They are pre-Moghul in origin and would show that the art of painting in Gujarat had reached a very high degree of persection before the Moghul rule in India. The Devashah's pado manuscript is quite unique in that it gives illustrations of different attitudes and poses of dances described in the Nat yashastra of Bharata. Similar figures are to be seen in the Chidambaram temple where full descriptive stanzas are also given. These have been published in one of the annual Reports on South Indian Epigraphy, Madras. The Devashah's pado manuscript where these pictures are drawn on the margins gives the labels showing the name of the pose or the dance represented. These illustrations of the Ragas and the Raginis given in it are original and not copies. Evidently, it is very desirable that the manuscript is printed in its entirety and placed before scholars interested in Indian Music and Dancing soon. Mr, Sarabhai Nawab and the colleagues are to be congratulated for bringing out this useful work. It throws a flood-light on the history of the art of painting in Gujarat and is sure to get a good reception, and it deserves it. Hirananda Sastri Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna citrAnuM kalAtattva jarUra che, samagra prAcIna zilpanA parizIlana mATe have spaSTa paddhatinI zeAdha thavI joie. atyAra sudhI to prAcIna zilpanuM nirUpaNa mAtra namUnAonAM athavA temanI chabInAM nirIkSaNathI thatuM AvyuM che. zilpa mAtrane samajavAnI A sahaja paddhati che. zilpanI bhASA AMkha barAbara ukelatI haiAya tyAM te nirIkSaNa mAtra paNa paryApta gaNAya. paNa bIjA yuga ke dezanI zilpabhASA tenA aparicayanA kAraNe bhAvakane bhAva arpavA asamartha thAya tyAre ekaluM nirIkSaNa paryApta nathI. vANInA karatAM rekhA, raMga ityAdi vadhAre vyApaka che tethI bIjA dezakALanI vANInA jevuM mauna raMga-rekhA dhAraNa karatAM nathI, ane tethI ajANI vANInA sAhitya jeTaluM temanuM nirUpaNa asaMbhivata thatuM nathI; te paNa raMga-rekhAnI bhASAnA jJAna vinA zirSAnA bhAvaneA medha karAvavAmAM te asamartha che. raMga-rekhAnI paNa bhASA che. jagatamAM dekhAtAM rUpomAM raMga-rekhA hoya che, tenA anukaraNathI te te rUpa sUcave; te uparAMta zilpIonA bhAvanuM vAhana banatAM athavA banavA temanAmAM viziSTa arthabhAra Ave che, zabdArthanA saMbaMdha mATe samayapada vaparAya che tenA ahIM atideza pharI kahI zakAya ke raMga-rekhAnA paN 'samaya' hAya che, A raga-rekhAnA samaya samajyA vinA temanAthI sAkAra thatI kalAno bhAva samajavA, AsvAda levA ke vivecana karavuM e AMdhaLAnA gALIbAra jevuM che. ... prAcIna zilpIonA 'samaya' samajavA temanI kRtio jovI jarUranI che; paNa tenA urdula karavA te zilpIonAM dhyeye| kayAM hatAM, te kevA AsvAda ApavA IcchatA hatA, konI prazaMsA icchatA hatA, ne khuza karavA hatA hatA, temanAM sAdhanA kevAM hatAM ane tenA te kevI rIte upayoga karatA hatA Adi jANavAnI jarUra che. AvA jJAnathI sajja thaI citronuM nirIkSaNa karavAmAM Ave tyAre ja yogya parIkSaNa thai zake. AvA jJAnanA abhAvane laine A kSetramAM thaeluM ghaNuM kAma pharI karavAnI jarUra jaNAya che, kAraNake pUratI sAmragInA abhAve apAelA ghaNA abhiprAyA bhrAmaka dekhAya che. subhAgye A jAtanI gheADIka sAmagrI ApaNane prAcIna zilpanthAmAM maLeche, paNa tenuM saMzeodhana karavAnI jarUra che. A kAryamAM prAcIna paraMparA pramANe kAma karanArA zilpIenI madada maLe te vizeSa lAbha thAya. A granthamAM je citra-bie udAharaNarUpe ApelI che tenuM kalAnI draSTie nirUpaNa karatAM pahelAM uparanuM spaSTIkaraNa ApavAnuM kAraNa e che ke nipuNa manAtA citravivecakone paNa A citrakaLA samajavAmAM vighno naDathAM che. temAM mukhya vighna A citrakAronAM lakSyanuM ajJAna che. prathama daSTipAte A citrA temanA raMgacamatkAra athavA varNacamatkAra arpe che. 'zA sarasa raMga che ! zI bhabhaka che! keTalI mAratA che! keTalI zrImaMtAI che !' ityAdi udgArA e citrA jotAM ja koDe che. velabuTTAone zaNagAra paNa dhyAna kheMce che. prANIo paNa phrIka lAge che, paraMtu mANasAnAM -- strI-puruSonAM citrA jotAM manamAM chAno chAnA evA abhiprAya UThe che ke A citrakArane kAMi AvaDatuM nathI! AthI A citrakalA viSe abhiprAya UtaravA mAMDe che! 'phrIka che; sAdhAraNa che !' tyAdi mata uccArAya che, kAraNA zeAdhAya che, RtihAsa tapAsAya che ! A to nikoe, vANIgAee, jaine e peAyelI kalA! temanI sthUla kalArucine saMtApanArI kalA ! temanI zrImaMtAine AgaLa dharatI sAnA-motInI kalA ! Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna citranuM kalAtattva Avo abhiprAya bAMdhanAra te zilpakArone ane te kalapepaka dhanikane anyAya kare che, te ItihAsane paNa kaluSita kare che. prathama to paisAdAronI marajI pramANe badhuM thavuM joIe e AjanA yuganI mahAna zodha te divasanA dhanikoe karI na hatI; ane dhanike che te pramANe potAnI kalAne namAvavAnI pharaja te yuganA zilpIoe svIkArI na hatIeTale aitihAsika daSTie zodha karavI hoya te baLavuM e joIe ke A zilpIonAM dhyeyo zAM hatAM ane temanA bhAvakonI kaI apekSAo hatI ? bhAratIya citrakArone mAnavo cItaravAnI AvaData na hatI ema te koI khulAso nahi Ape. gujarAtane A citrakArone tenI AvaData nahi hoya te paNa temAM raheluM rekhAnuM prabhutva jenAra mAnaze nahi. citramAM "sadazya lAvavAnI nipuNatA temane susAdhya hatI. paNa A sAdasyavALAM cimAM temanI citrakalA samApta thatI na hatI. citrane A eka prakAra hato ane tene citrasutrakAra satya" evI pAribhASika saMjJA Ape che. vidovasAda vitra tarasacamuca che jemAM kaMika lokasAdasya hoya te citra "satya" kahevAya che. te te padArthanI pratikRti sAdhI je citro doravAmAM AvatAM te badhAne AmAM samAveza thato haze. paNa A uparAMta citrakAro bIjI rIte paNa citro doratA. ApaNe jANIe chIe ke vRkSa, vela, patra, puSpa AdinA citraNamAM keTalAMka citromAM pratikRti hoya che to keTalAMkamAM kevaLa sucane laI temAMthI vividha manohara AkRtio upajAvIne doravAmAM Ave che. kotarakAmamAM paNa AvuM hoya che. AmAM udeza te te mULa vastu sucavavAnA hotA nathI, paNa AkAranI manohara racanAo karavAnA hoya che. pratikRtinI lupatA choDI daI AkAraracanAnA saplavamAM rAcatI citrakalA e koI halakI pratinI kalA nathI. keTalAka Adhunika kalAvivecakone aMte te prakRtimAM rAcatI citrakalA prAka che, kharI citrakalA to kevaLa AkArathI bhAva utpanna karanAra citramAM vaselI che. * prAcIna citrA nirIkSaka jANe che ke lagabhaga dareka citramAM amuka mudrA, amuka karavanA, amuka daSTi, amuka pAdacArI, amuka abhinaya dayAdi jovAmAM Ave che. paNa nRtya ane abhinayamAM je "gatithI sadhAya che te citramAM 'sthitithI sAdhavAnuM hoya che. A sAdhavAne mATe AkArone je rIte racavA joIe te rIte racavAno prayatna amuka citromAM dekhAya che. AvA citronI kasoTI e che ke te te AkAro te bhAva sucavavA samartha che ke nahi; nahi ke te ApaNane sitAM mANasonI pratikRti che ke nahi. saMbhava che ke keTalAMka citromAM AvA AkAre koI paNa bhAvanI pratIti karAvI zakatA na hoya ane tethI kevaLa behadA ja lAge. AvAM citromAM zilIne doSa nathI, te te citrakAranuM sAmarthya doSapAtra che. vaLI keTaleka ThekANe amuka AkAranI "samaya" ApaNe - natA hoIe tethI paNa bhAvapratIti na thAya. game tema hoya, paNa ApaNAM prAcIna citromAM evAM ghaNAM citro che je pratikRtinI maryAdAnI upekSA kare che ane tema karIne koI evI vedhaka rAte bhAvapratIti karAve che ke je anyathA azakya lAge. A graMthamAM evAM ghaNAM udAharaNa che. rasikalAla cho. parIkha - 'Art' by Clive Bell prakaraNa 1.3 Significant form and representationnI carcA pR. 23 dipaNa. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 pazcima bhAratanI madhyakAlIna citrakaLA 4mA saikAthI ajaMtAnI citrakaLAnI gaMgA kALasAgaramAM luptathayA bAda hiMdustAnamAM aDhAramA saikA sudhI sAhitya saMskRti ane dharmanA gherA raMge phUlatIkAlanI rahelI, tADapatrA ane haratalikhita granthAmAM sacavAtI AvatI, kalpasUtreAnI citrakaLAmAM che. bhAratana madhyakALanA tihAsamAM je veLA gujarAta anupama sthAna bhAgavatuM hatuM te vakhate tenI bhAgyalakSmInA svAmIo gurjara narezA ane jaina mutsaddIe hatA; eTale temaNe sthApatya ane daMtara kalAono samAdara karI itihAsamAM amara pagalAM pADayAM che. emanA yuganAM sthApatyasarjana ane zilpasAmagrIe temaja hastalikhita graMthAnI saMkhyAbaMdha pratA joie chIe tyAre ema ja lAge che ke te yuganA mAnavIe jo kevaLa rAjye jItavAmAM, laDAi karavAmAM ane vahema tathA kusaMpamAM ja jIvana gALatA hota to AvuM prazula kalAsarjana temane hAthe thavuM azakaya ja hAta. paNa AghethI kALanAM citro jonArane praznae e vacalA gALAeAmAM kevI nirAMta, zAMti ane sukha-saMskRtibharI jiMdagI mANI che tene khyAla A svasthatAbharI, ciMtanazIla ane ra'gaurbhavALI phalAsAmagrInA thALa jovAthI ja Ave tema che. madhyakALanA e namUnAomAM sauthI agrasthAna khaMbhAta ane pATaNamAMnAM tADapatrAnAM citrAne ApI zakAya. tenI ekae prateA ja upalabdha hovA chatAM je vastu ApaNI sAme rajI thAya che te uparathI khAtrI thAya che ke e kALanA samAjamAM citrakaLA koi AgalI peDhIethI sacavAtI, ucherAtI ane mAna pAmatI hovI ja joe; naDatA e graMthAnAM citromAM je rUDha thayelI pAkI zailInA upayeAga thayA che te upalabdha na hota. A kaLA anADI ke aNudhaDa hAthamAM janmelI nathI, paraMtu aneka prakAranAM kauzalyapUrvaka raMga ane rekhAnI sajIvatA tathA phicaracanAmAM kAbela thaelA mAnavIoe siddha karelI zailI che ema ApaNe svIkAravuM paDe che. enI mukhya khUbI te saraLa rekhAmAM AkSeba kAnirUpaNa karavAnI tenI zaktimAM che. vADmaya sAthe citrakaLA kevo tAla meLave che e darzAvavAmAM A zailI avadha karI nAkhe che, AkRti ane raMgAnA aheka saMketapUrNa prayogo dvArA e citrAmAM sAhitya, vicAra ane daSTine uddIpta kare evI eka navI ja jAtanI bichAta banI rahe che. je hAthamAM kalama ke pIchI lai jarApaNa AkRti dorI zakatA haze temane te citrAnI bhUmikAnI samatola ra'gabharaNI, upADa ke UMDANanA prayatnavagara AnaMdasamAdhimAM garakAva karaze. Aja sudhI A citrAnA meTAmAM moTA samudAya jaina dharmanA graMthAmAMthI maLI Avye hatA, eTale tene mAtra dharmanA sAMketika svarUpo athavA nizAnIo jevAM gaNI lai kalAnA ItihAsamAM tenuM sthAna niNita karavAmAM AvyuM nahetuM; paraMtu jyAre gujarAta, mALavA ane rajapUtAnAmAMthI bIjA saMpradAyA ne sAhityagraMthAmAMthI paNa A ja citrazailInA namUnA hAtha lAgyA tyAre kalAniSNAto sAme eka saLaMga citraparaMparA taravaravA lAgI ane A citrAmAM kalAmarmavALAM svarUpo samAelAM dekhAyAM. kalpasUtreA jevAM ja lakSaNAvALI kaLA vasaMtavallAsa' ane zrI 'bAlagApALatuti'mAM paNa yAnaelI che, te uparathI khAtrI thAya che ke mugala kaLA khIlI te pahelAM gujarAta, mALavA ane mAravADanA pradezomAM A citrazrInA DIkaThIka pracAra thai rahyo haze. A kaLAno paricaya mAtra zrImAne ja bhAgavatA nahi hAya paNa leAkaraMjanI kaLA tarIke te prajAjIvanamAM paNa sthAna pAmI haze, e te samayanAM chUTAM citrAmaNA, vA ane kotarakAmeA uparathI samAya che; eTaleke kaLAkArA ane temanI citrasAmathrI lekaracita ane leAkacinI ja hatI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcima bhAratanI madhyakAlIna citrakaLA 15 A citrA jhaDapathI kheMcI kADhelAM dekhAya che, tethI cItaranAranI anAvata che ema te kahI zakAya tevuM nathI. jeTalI jhaDapathI ApaNe lakhANanA akSara kheMcIe eTalI jhaDapathI A citrakAre AMkha, nAka, mAthuM, hAtha, paga athavA vastuo cItarI zake che. ema mAnI zakAya ke A citrakarma mATe khAsa cUMTI kADhelA keTalAka AdhArabhUta AkAre nakkI thaI gayA haze. gItaranAra je kAMI cItare che temAM mAnava deha viSe te saMpUrNa samaja rajU karI zake che. jAtakhatanA loko, temanI hIlacAla temaja mudrA tene surpAcita che. vRttAMta para sacoTa lakSya ane ekadhAruM citrAMkana e tenAM pradhAna lakSaNeA che. te vAhavAha mATe citrakAma karatA lAgatA nathI, paNu kAi rIte citramAMthI ja hakIkata prakaTa karI zakAya tenI mathAmaNa te kare che. eTaleke vAMcatAM na AvaDatuM hoya tene paNa e pAnAmAMthI jANavAnuM ane jovAnuM maLI rahe ane dharmapracAranI sArthakatA sadhAya. citra ane lipi baMne pavitra AnaMdajanaka vaivihAra banI rahe te mATe prayatno karavAmAM A graMthA gAbhA-samRddhinI TAsa raju kare che. ghUMTelI kALA, bhUrI ke lAla bhoMya upara akSare ane citrAnI takatIe yogyarIte sAcavIne hAMsImAM je velapaTTIo ane AkRtinI vADI bharI dIdhI che tenI Ale Ave evI prAcIna prato jANavAmAM nathI. dharmanA pavitra graMthA mATe AvA samAdara kurAna, bAibala, gItA vagerenA zrImaMta mAliko ane dharmAMdhApAe batAvyA iM; paNa kalpasUtreAnI AvRtti sAthe harIphAi karI zake evA samUha bhAgyeja maLaze. (A kathana mAtra bahAra paDelAM pustakAne AdhAre che.) ** jaina kalpasUtrAnA hAMsInI citrasAmagrI upara tA hiMdanA jANItA kalAvivecakAnuM paNa dhyAna kheMcAyuM jaNAyuM nathI. tenuM kAraNu Aja sudhI joie teTalA pramANamAM keTalIka asala vastue kAnI naNumAM paNa nahotI e kahI zakAya. hAMsIAnI e apUrva kalAsamRddhane duniyA AgaLa rajU karavAnuM mAna 'jaina citrakalpadruma'nA saMpAdaka zrI sArAbhAi navAbane ja che. je namUnA temaNe prApta karI prakaTa karyAM che te mATe kaLAnA itihAsamAM temanuM mAna ane sthAna kAyamane mATe svIkAravuM paDaze. A hAMsIJAnI citrakaLA ja e yuganA mAnavIonI sarjanazakti ane apratima zobhAtinA saMpUrNa purAvA che. kevaLa e ke cAra ragamAM, AkhAye graMthanA ekaeka pAne judIjudI velapaTTIo, abhinayabharyo prANIo tathA manuSyone cItaranArA citArA AjanA kaLAkArane kasoTI Ape evA che. tenuM AzcaryakAraka, vipula ane vaividhyapUrNa sarjana ajaMtAnA bhaMDArane paDakAre evuM che. lUMTAtAM, corAtAM, vecAtAM vadhetre paNa saMskRtine A thALa eTalo badho samuha che ke AjanA kalpanAkRti (designs) mAganArAonI bhUkhane te sahajamAM saMtoSe che, ghaNI vakhata graMthanAM pAnAMemAM hAMsIAmAM eka khUNA para lahIAe citraprasaMganI TUMkI noMdha karelI jaNAya che, te uparathI lAge che ke akSaro lakhanAra potAnuM kAma pUrUM karI citArAne khAlI jagyAo bharavA soMpI detA haze; eTale citArA kavitAnI pAdapUrtinI peThe prasaMganA sUcaka AkAreAvALI velapaTTI ane citrA umeravAnuM kAma karatA haze. kivatAnI kaDIe chaMdamAM baMdhAtI Ave tevI rUpa ane AkRtimALAnI samatola vaheMcaNI karatA te chevaTanA pAnA sudhI pAThe ane citrAne ekasarakho rasa sAcavI le che, AvI ekadhArI yeAjanAvALAM prakAzanA AjanA sAdhanasaMpanna yugamAM paN virala che. dhArmika citrAmAM kathAprasaMganAM pAtronAM svarUpa Adya kalAgurue bAMdhelAM tenAM te ja sAcavavAnA saMpradAya AgrahapUrvaka paLAtA hoya tema lAge che, kAraNake temAM bhAgye ja navA prakAra najare paDe che, chatAM cita cAra kaLAkArA navI Urmi ane chaTA batAvyA vinA rahetA nathI; ane jyAMjyAM kaMIke sAmAjika vAtAvaraNu batAvavAnuM hoya che tyAMtyAM te temaNe avasya chUTa lane potAnA samAja utAryAM che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena citra-ka95latA zrIpAla rAmanAM citro e rIte citrakAranI samakAlIna sRSTinuM citra che. A citronI citrakaLAnI kadara karatAM sAthe sAthe temaNe je sAhitya ane kriyAothI A prata taiyAra karI haze te paNa AzcaryakAraka prakAra gaNavo joIe, tADapatrone cUMTIne citra yogya saphAI para lAvavA temaja cirasthAyI banAvavAM, ane vividha raMge ukhaDI na jAya evI kriyAthI bhUmikA para temane saMlagna karavAM e badhI vAta AjanA kalAkArane mahAna bheda ja rahevAnI, Aje mitranA ciraMjIvapaNA mATe sAdhane ke nI lezamAtra paravA kaI rAkhatuM nathI. teo saMkaDo varSathI temanA sarjakonI pratibhAnI sAkha pUratA A namUnA zaramamAM nAkhe evA che. A bAbatamAM te kuzala vaijJAnike, kalAkAra ane prAcIna zAstravizArade maMDaLa ekAgra thaI kAme lAge te ja punaruddhAra thaI zake. A citromAM zailInuM anukaraNa, ghUMTaNa ane keTalAka AkAronAM bIbAM barAbara sacavAyAM hoya che eTale ApaNane vRttAMtane ukela jarA ye muzkela paDato nathI. vRttAMta sAthe ApaNane rivAjo, vastra, gharo, upakara vagerene sArAmAM sAro khyAla maLe che. bAramIthI aDhAramI sadI sudhInuM lokajIvana jevuM hoya to AmAM maLI zake. A citronI bIjI khUbI e che ke sAdhAraNamAM sAdhAraNa mANasane paNa citra samajAya evI rItano temAM prayoga karavAmAM AvyuM che. taDako hoya tyAre AkhuM citra pILA raMgamAM ja cItaryuM hoya rAtri hoya tyAre bhUrA raMga para ja cItarAyuM hoya. gharamAM rAtri hoya ane dIvo cItaryo hoya to badhuM lAla bhUmi upara AlekhyuM hoya. vaLI prasaMga pramANe Rtu tathA kALa darzAvatAM mANasa ane janAvarothI ApaNe badhuM tarata aTakaLI zakIe chIe. nadI sarovara ke kuMDa, tenA pANInAM vamaLAnI rekhAethI ja samajAI jAya che. vRkSo phaLo vanaspatio vagere barobara oLakhAya tema tenAM pAna thaDa vagere cItarAelAM najare paDe che. vAstavika darzana karatAM A lAkSaNika darzana citraNanA niyamamAM vadhu upayogI gaNAyuM che. Aja sudhI bhAratIya citrakaLAnA ItihAsamAM gujarAtano nAmollekha nahoto, paraMtu madhya yuganA A citrakaLAnA namUnA mAtra gujarAtamAM ja maLyA hovAthI gujarAtane tethI gaurava prApta thayuM che, A prAcIna citrAkRtionI chAyA rAjapUta kaLAmAM kema UtarI ne mugala kaLAne samRddha karavAmAM AnuvaMzika upakAra kevI rIte thayo tenA aMDA to hajI besADavAnA rahe che ja; paNa je sthApatyaracanAo ane vacce A citramAM dekhAya che te Aje paNa nahi badalAlI samAjamAM najare paDe che. catura daSTivALA kalAvivecake A kaLAnA namUnA jotAM ja tenI potency- sarjaka ane preraka zakita svIkAraze, eTaluM ja nahi paNa dezanI kaLAne temAMthI navo mArge jaDaze ema mAnavuM bhUlabhareluM nahi gaNAya. Aje kaLA eTale zALApAdita vastu nahi, paNa prajAnI rmi ane ullAsamAMthI sarjAelI navasRSTi ema svIkArIe te navasarjananA pAyAmAM ce A kaLAnAM tane upayogI thaI paDavAnAM ja. ravizaMkara ma. rAvaLa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ coerenteaua remunerwc8a gujarAtanI jainAzrita citrakaLA graMthastha jana citrakaLA Oaa jarAtanI jainAzrita kaLA judAjudA vibhAgomAM vaheMcAelI che. mukhyatve karIne te jaina che. maMdiranA sthApatyamAM tathA jaina dharmane hastalikhita dharmagraMthomAM maLI Ave che. A be aMge paikI sthApatyakaLAne pradeza bahu ja vistRta hovAthI te viSaya bhaviSya upara rAkhIne prastuta graMthamAM tena e be mahatvanAM aMge paikInA eka aMga tenA dharmagraMthonI kaLAne maLI zakato ItihAsa ApavAno mAro uddeza che. - chellAM pAMca varSa daramyAna gujarAtanAM mukhya mukhya zaheromAM AvelA jaina graMthabhaMDAro enI citravALI hastapratonA abhyAsa ane bArIka avalokananA pariNAme je mArI jANamAM AvyuM che tenuM TUMka varNana atre raju karyuM che. mArI pahelAMnA kAma karanArAoe temane maLelI athavA jJAta thaelI evI thoDI prastAmAM ja pitAnuM kSetra saMkucita karyuM che. bhAratanI rAjaputa ane mogala kaLAnI pahelAM, eTaleke soLamI sadInA chellA samaya pahelAM laghu pramANamAM chabicitronI be jAtanI citrakaLA maLI Ave che. A be jAtamAMthI eka jAtu nepALa ane uttara baMgAla taraphanI agiyAramI sadInA samayanI maLI Ave che, ane bIjI gujarAta kAyiAvADa ane rAjaputAnA bAjunI agiyAramI sadInA aMta samayathI maLI Ave che. A baMne jAtanI kaLAomAM ekabIjInuM anukaraNa kaI rIte thayuM hoya, eTale ke ekabIjI kaLAne sIdho saMbaMdha hoya ema lAgatuM nathI, paraMtu te baMne kaLAe prAcIna bhAratavAsIoe pitAnI meLe--svataMtrarIte upajAvI kADhelI che. pUrva bhAratanI citrakaLA mukhyatve bauddhadharmanA graMthamAM ane pazcima bhAratanI citrakaLA mukhyatve vetAMbara jainonA hastalikhita dharmagraMthomAM maLI Ave che. A citrakaLAne traNa vibhAgamAM vaheMcI nAkhavI joIe. prAcIna samayanI A citrakaLA tADapatranI hastapratomAM maLI Ave che ane tADapatrI e citrakaLA be vibhAgamAM vahecAelI che. pahelA vibhAganI zarUAta selaMkI rAjyanA udayathI thAya che. mahArAjAdhirAja siddharAja jayasiMhadevanA rAjyakALanI zarUAtamAM ja vi.saM. 1157 (i.sa 1100) mAM gujarAtanA prAcIna baMdara bhaMgukaccha (bharUca)mAM lakhAelI nizIthagRNinI prata hajI vidyamAna che, je pATaNanA saMghavIne pADAnA bhaMDAramAM AvelI che. jenA upara tArIkha lakhelI che tevI Aja dina sudhImAM maLI AvelI gujarAtanI jaizrita citrakaLAnI sauthI jUnAmAM jUnI citravALI prata A eka ja che. pahelA vibhAgane aMta paNa e ja bhaMDAranI vi.saM. 1345 (I.sa.1288)nI sAlamAM lakhAelI judIjudI prAkata kathAonI tADapatranI pratimAMnAM cithI Ave che. kAraNa ke vi. saM. 17pa6 (I.sa. 1990nI sAla pachInAM citronI citrakaLAmAM bahAranI bIjI kaLAonuM mizraNa thoDeghaNe aMze jaNAI Ave che. tADapatra uparanAM citrenA bIjA vibhAganI zarUAta vi.saM. 1757 (I.sa. 1300)thI thAya che ane tene aMta lagabhaga vi.saM. 1500 (I.sa. 1443)nI AsapAsamAM Ave che. A bIja vibhAgane samaya daramyAnanI traNa hastalikhita prato mArA jANavAmAM AvelI che, jemAMnI eka prata upara vi.saM. 1423 (I.sa. 1370)nI tArIkha noMdhAelI che ane te amadAvAdanI ujamaphaInI dharmazALAnA graMthabhaMDAramAM AvelI che. A bIjA vibhAganA samaya daramyAnanAM keTalAMka ci te lAkaDAnI pATalIo ke je teDapatranI upara nIce bAMdhavAmAM AvatI hatI tenA upara tathA kapaDAM upara paNa maLI Ave che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina citra-kalpalatA lAkaDAnI evI e pATalIe vi.saM. 1425 (I.sa. 1768)mAM cItarAelI tArIkhanI noMdhavALI maLI AvelI che, ane kapaDAM uparanAM citrA vi.saM. 1410 (I.sa. 17pa7)thI maLI Ave che. gujarAtanI jainAzrita kaLAnA trIA vibhAganAM citrA mukhyatve kAgaLanI hastalikhita prAmAM maLo Ave che. tenI zarUAta I.sa. nI paMdaramI sadInI zarUAtathI thaI hoya ema mArUM mAnavuM che. joke rAva bahAdura OM.... hIrAnanda zAstrI pAse eka prata vi.saM. 1125nI sAlanI lakhAelI meM joelI che; paraMtu mArI mAnyatA pramANe te tArIkha nakala karanAre jUnI je prata uparathI nakala karI haraze tenI te kAyama rAkhelI che, je te pratamAMnAM citrA mATe upayogamAM levAmAM AvelA sAnerI zAhI tathA ciThThA dAravAnI citrakAreAnI rIta uparathI niSpakSa nirIkSakane saheje jaNAI Ave che. tethI te prata paMdaramI sadI pahelAMnI nathI ja ema huM mAnuM chuM. A trIjA vibhAganI kaLAnA aMta vikramanI seALamI sadInA aMta samaya daramyAna Ave che, je veLA gujarAtanI jainAzrita kaLA prathama mugala ane pachI rAjaputa kaLAnI asara nIce AvI gai hatI; ane te pachI aDhAramA saikAmAM tA samakAlIna rAjaputa kaLA je lagabhaga naSTa thavA AvI hatI temAM gujarAtanI A jainAzrita kaLA saMpUrNapaNe samAi gai. A trIjA vibhAganA samaya daramyAnanAM jaina sivAyanAM bIjAM citrA vaiSNava saMpradAyanA gaNyAgAMvA dharmagraMthAmAM maLI Ave che, paraMtu paMdaramI sadI pahelAMnAM graMthastha citrA jaina zvetAMbara kAmanA dharmagraMthAmAM ja maLI Ave che, ane A ja kAraNathI A kaLAne keTalIka vakhata jaina' agara zvetAMbara jaina' kaLAnA nAmathI saMkheAdhavAmAM AvelI che. keTalAka vidvAno A kaLAne gujarAtI kaLA'nA nAmathI oLakhAve che. paraMtu prastuta graMthamAM raju karelA purAvA uparathI ApaNe jANI zakIzuM ke A kaLAnA vikAsa ekalA gujarAtamAM ja nahiM paNa pazcima bhAratanA dareka pradezamAM thaelA hatA. u.ta. svargastha munimahArAja zrIhaMsavijayajInA vaDAdarAnA saMgrahamAM AvelI kalpasUtranI suvarNAkSarI prata visaM. 1522mAM rAjaputAnAmAM AvelA yavanapura (jonapura)mAM lakhAelI che. bIjI eka suvarNAkSarI kalpasUtranI prata vaDodarAmAM vayevRddha gurudeva pravartaka zrIkAMtivijayajInA saMgrahamAM che, te mALavAmAM AvelA maMDapadurga (mAMDavagaDha)mAM lakhAyelI che. trIjI prata uttarAyana sUtranI saMvata 1529mAM maMDapadurgamAM lakhAelI amadAvAdanA devazAnA pADAnA uSAzrayamAM AvelA zrI yAvimalajI zAstrasaMgrahamAM AvelI che. A sivAya bIjI ghaNI pratA mAMDavagaDha vageremAM lakhAelI maLI Ave che. gyA tathA bIna purAvAo uparathI A kaLAne gujarAtI kaLA'ne badale ApaNe agAu jaNAvI gayA tema 'gujarAtanI kaLA' (prAcIna vyApaka arthamAM) tarIke saMmedhavI vadhAre vAstavika che. A kaLAne pracAra AkhA pazcima bhAratamAM thavAnuM eka kAraNa e paNa hoya ke prAcIna gujarAtanA svataMtra hiMdu rAjavIenA ajeya bAhubaLanA pratApe te mulako gujarAta pradezanI chAyA nIce hovAthI saMbhavata che ke gujarAtanA citrakAro tyAM javAne lIdhe A kaLAneA pracAra pazcima bhAratanA saghaLA pradezomAM thaye| hAya. bIjuM kAraNa e che ke A kaLAnA prAcIna samayanA tADapatranA je namUnAo maLI AvyA che te saghaLA ja mukhyatve karIne gujarAtanA prAcIna pATanagara aguhilapura pATaNa tathA te vakhatanA prakhyAta aMdara bhRgukaccha (bharUca)nA che. gujarAtanI A jainAzrita kaLAnA saMpradAya bhAratIya citrakaLAnA itihAsa mATe bahu ja mahattvano che. tenuM eka kAraNa te e che ke A citrakaLAnA nAnA agara meTA dareka citre keTalA ye saikA sudhI ajaMtA, badha ane elerAnI guphAonAM mitticitrAnI paraMparA jALavI rAkhI che. bIjuM kAraNuM e ke te svacchatA ane suMdaratAmAM ghaNI ja AgaLa paDatI ane prakhyAtimAM AvelI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanI jainAzrita citrakaLA 19 rAjaputa ane mugalakaLAnI janmadAtrI che. trIjI bAjue keTalAka dAkhalAmAM tenI sAthe daMrAnI kaLAnuM mizraNa thaeluM che, gujarAtanI jainAzrita kaLAnAM nAnAM citrAnI ATalI badhI upayAgatA hovA chatAM tenA tarapha bahu ja echuM dhyAna ApavAmAM AvyuM che tethI temaja tenA uparanAM bahu ja ceDAM lakhANA prasiddhimAM AvelAM hovAthI haju sudhI keTalAka vidvAnone A kaLA taddana ajJAta che. ajANa rahevAnuM eka kAraNa e paNa che ke jaina graMthabhaMDArA sivAya bhAratanAM myujhiyameAmAM temaja pAzcAtya pradezamAM tenI je prato jovAmAM Ave che te, maLI AvatI pratAnA sAmA bhAganI paNa nathI. bhAratanA jaina graMdhabhaMDArAmAM temaja jaina sAdhue tathA jaina dhanADhayonA khAnagI saMgrahamAM adhI maLIne hajArA hastapratA haju aNuzAlI paDI che. bIjuM kAraNa vastunA ajJAtapaNAne lIdhe tenA vahIvaTadArenI te nahi batAvavAnI saMkucitatA che. keTalAka dAkhalAomAM A saMkucitatA vyAjabI paNa che. gujarAtanI A jainAzrita kaLAnA namUnAo paradezamAM mukhyatve karIne nIcenAM sthaLe e AvelA cheH iMglaMDamAM briTiza myUjhiyamamAM, iMDiyA eNkisanI lAyabrerImAM, rAyala eziyATika sAsAeTInI lAyabrerImAM, baoNlIana lAyabrerImAM, kaeNmbrija yunivarsiTInI lAyabrerImAM; jarmanomAM Staats Bibliothek ane myUjhiyama fur Volkernkunde baMne barlinamAM; oNsTriyAmAM vIeenAnI yunivarsiTInI lAyabrerImAM; ane phrAnsamAM StrasbourgnI lAyabrerImAM, kadAca gheADIghaNI iTAlInA kalorensanI lAyabrerImAM paNa hoya. amerikAnA yunAiTeDa sTeTsamAM khAsa karIne sTana myUjhiyamamAM ke jyAM (bhAratIya jaina graMthabhaMDArA bAda karIe te) paradezamAMnA A kaLAnA sArAmAM sArA saMgraha che; voziMgTanamAM dvIara gaeNlerI Aka ArTamAM, nyU yorkamAM meTropoliTana myUjhiyamamAM, DeTroITanA ArTa myUjhiyamamAM tathA ghaNA amerikana dhanakuberonA khAnagI saMgrahAmAM A citrA AvelAM che. A pramANe pazcimanA pradezeAmAM bahu ja thaiDI jagyAeAe pratA gaelI hovAthI paNa ghaNA pAzcAtya vidrAnA A gujarAtanI jainAzrita citrakaLAthI ajANyA hovAnuM saMbhavI rAke che, paraMtu have evA samaya AvI lAgye che ke bhAratIya citrakaLAnA abhyAsImene A kaLAthI ajJAta rahevAnuM pAlavI zake ja nahi, gujarAtanI A jenAzrita kaLA je mukhyatve nAnAM bicitrAnI kaLA che tene, jenA upara te cotaravAmAM AvI che tenA prakAra pramANe je vaheMcI nAkhavAmAM Ave to te cAra vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. A cAra vibhAgamAM pahelA vibhAganI kaLAnAM badhAM citrA tADapatranI hastalikhita pratA upara cItarelAM kAyama che, je citrAne ApaNe uSara e vibhAgamAM vaheMcI nAkhyAM che. bInna vibhAganAM citrA tADapatranI pratAnI upara nIce bAMdhavAmAM AvatI lAkaDAnI pATalI upara cItarelAM hevAmAM Ave che. trA vibhAganAM citrA kapaDAM upara ane cAthA vibhAganAM kAgaLa upara cItarAelAM maLI Ave che. pAchaLanA traNa vibhAganAM citrAne ApaNe upara trIvibhAgamAM samAvI dIdhAM che, tenuM kAraNa lAkaDA tathA kapaDAM uparanAM citrA mAtra gaNyAgAMDavAM maLI AvyAM che te che. tADapatranI kaLAne ApaNe 'prAcIna kaLAnA nAmathI saMoodhana karyuM che. i.sa. caudasA pacAsamuM varSa tADapatranI kaLA tathA kAgaLanI kaLAnA bhAgalA vaheMcavA mATe yogya hAya ema mane lAge che, prAcIna tADapatra uparanI nAnAM citronI kaLA i.sa.nA paMdaramA saikAnA uttarArdha pachI taddana lupta thai gai heAya ema dekhAya che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina citra-kalpalatA kaLAnI dRSTie A kaLAnuM vivecana kaLAnirmANunI dRSTithI gujarAtanI jainAzrita kaLA e nAnAM bibhicatrAnI kaLA che ane te hu ja mane viSaya che. nAnAM bauddha citrAnA AlekhananuM anukaraNa temAM nathI. bhAratIya citrakaLAnA itihAsamAM suMdara kaLAnirmANa arthe agAunA eka paNa daSTAMta vinA mULa banAvaTa nahi, paNa tenA upayega sArU gujarAtanI nAzrita kaLAne mAna ghaTe che. prAcIna gujarAtanI A kaLA e gaMbhIra kaLA che; temaja zArIrika avayavALuM yathArtha digdarzana karAvanArI A kaLA dhaNI ja suMdara citrakaLAnI racanA sArUM paMkAelI che, eTaluM ja nahi paNa kaLAnI nipuNatA uparAMta tenI aMdara atyaMta hArdika bhUkhI rahelI che. gheADAMeka citrA joke kaThAra ane bhAvazUnya hoya tema lAge che, tepaNa keTalIka vakhata mukhamudrAlekhana ane lAvaNyamAM te caDI jAya che. citranA raMgenI pasaMdagI te dhaNA cA prakAranI che. tADapatra uparanI kaLA bahu ja UMcI kakSAnI che, joke tenA viyA bahu maryAdita che. pAchaLathI teramA saikAnI eka pratamAM te! kudaratI dRzyo paNa cItarelAM maLI AvyAM che. caudamA saikAnA aMta bhAgamAM A kaLAnA sauthI uttamamAM uttama namUnA maLI AvyA che. kAgaLa uparanI kaLA paNa keTalAka dAkhalAomAM bahu ja UMcI kakSAnI che. jAjaramAna suvarNamaya athavA raktavarNa pRSThabhUmi upara AlekhelA AsamAnI, zveta temaja vividha raMge bahu ja AnaMda Ape che. kharekhara gujarAtanI jainAzrita kaLAnuM je kAI khAsa mahattvanuM lakSaNa hoya to te khAsa zobhAyamAna citrAthI hastaprata zaNagAravAnuM hatuM. caLakatA suvarNaraMgI ane vividha rAtA raMganA suMdara raMgathI raMgavAnI kaLA kaLAkAranI khUbImAM gauNa na hatI paNa te te tenA mukhya pAye hatA. vaLI alaMkAra ane zArIrika avayavAnI dareka jhINavaTamAM mApa ane AkAranuM cAkkasa jJAna citrakAranI alaMkaraNa karavAnI tIvra lAlasAthI aMkAeluM che. yadyapi citrakAre teja ane chAyAnA upayoga citrane uThAvavAmAM-ahAra paDatAM dekhADavAmAMkaryo nathI. tApaNuM ema mAnI levuM nahi ke kaLAkAre traNa jagyAmAM-laMbAi UMDAI ane paheALAImAM- avagAhatI mUrtio (plastic form)ne deravAne jarA ye prayatna karyAM nathI. A dekhAva bharAvadAra aMge dorIne, vakhate dAdI Adi vaLAMkane pramANa karatAM vadhArIne te karatA; ane citra ApaNe bAjuethI jotA haiAe tevuM batAvatI veLA to kaLAkAra baMne AMkhAne evI rIte dAratA ke ApaNane bei taddana sapATa ja lAge. citra cItaravAnI rIta gujarAtanI jainAzrita kaLAnA traNe vibhAga daramyAnanAM citrA sAmAnya rIte maLatAM dekhAya che; joke pratA banAvavAnA prakAra judIjudI rItanA dekhAya che, mukhyatve lakhanAra ane cItaranAra vyaktie alaga alaga hoya tema lAge che, topaNa keTalAka dAkhalAemAM lakhanAra ne cItaranAra eka paNa hoya che. Aje paNa vayevRddha AcArya mahArAjazrI jayasUrIzvarajI potAnI jAte ja prato lakhe che ane temAM citrA cItare che. akSare lakhanArA citra cItaranAra mATe amuka jagyA cheADI detA. A vAta pratAnI bArIka tapAsa karavAthI jaNAI Ave che. pratanA akSarA citrAnI jagyA hADIne dhArAbahu cAlyA AvatA dekhAya che; ane keTalAka dAkhalAemAM citrakAranI samaja mATe hAMsIAmAM prasaMgane lagatuM lakhANa paNa lakheluM maLI Ave che, ke jene citrakAra mukhyatve anusaratA. lakhanAra bahudhA peAtAnuM kAma pUrUM karatA tyAre te prata citrakArane suprata karato hoya ema spaSTa jaNAi Ave che. nAnAM citrAnA AlekhanamAM patra upara khAsa rAkhelI jagyAmAM tADapatra upara lAla raMga ane kAgaLa upara pravAhI suvarNanI zAhI athavA suvaNanAM jhINAmAM jhINAM pAnAM (varakha ke jeno Aje paNa jaina maMdiramAM jinamUrtinI aMgaracanA karavA mATe upayoga karavAmAM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanI jainAzrita citrakaLA Ave che), jeTalI jagyAmAM citra doravAnuM hoya teTalI jagyAmAM, prathama lagADavAmAM AvatAM, tenI pAchaLanI pRSTabhUmi moTe bhAge gherA rAtA raMgamAM karavAmAM AvatI ane tenA upara raMganI bhUkI evI rIte lagADavAmAM AvatI ke citra pote suvarNamaya ja lAge. bAhya rekhAo ane AMkho, AMkhanAM piopacAM, kAna, AMgaLIo vagere pachIthI kALA raMgamAM raMgavAmAM AvatAM hatAM. je chabacitro A rIte deravAnuM pariNAma e AvyuM ke strI ane puruSonI mukhAkRtio, temanAM vastro ane puSpAdithI racelA bIjA alaMkAre jANe enAthI sapATa cItarelAM hoya ema jaNAya che. citrane jayAre ApaNe bAju uparathI tapAsatA hoIe tyAre jaNAya che ke AvI chabinA caherAmAM nAkane keTalIka vakhata lAla raMgathI raMgavAmAM AvatuM hatuM. A rIte citra te saMpUrNa dorAtuM; paNa have temAM raMga pUravAne pIchI upara AsamAnI raMga levAto ane vastra tathA bIjA bhAgo upara te jarUra purato mUkavAmAM Avato; temaja manuSya ane prANIonA zarIrane geLa bharAvadAra bhAge jevI keTalIka jagyAo e jADI pachIthI raMga pUrIne te pramANamAM ghaTa-skUla dekhAya tema karAtuM. "ta khAlI jagyAe keIka vAra irAdApUrvaka rAkhavAmAM AvatI, paNa kyAreka suvarNanAM pAnAM coTADatAM akasmAtathI paNa rahI jatI. sAdhuonAM sapheda kapaDAM batAvavA mATe te motanA raMga jevo dhoLo raMga kayAreka vaparAte. bahu ja ochA prasaMge eka pAMcame raMga vaparAzamAM levAta. e raMga te bahu ja suMdara ghere morathuthI jevo lIlo raMga. prAcIna hastapratonA citaranArAonA raMgasaMbhAramAM A sivAya bIjA keIpaNa raMga maLI AvatA nathI. paNa pachInA vakhatanI kAgaLanA samayanI hastapratomAM keTalIkavAra suvarNaraMganI jagyA pILA raMge ane rAtA raMganI pRSTabhUminI jagyA AsamAnI raMge lIdhelI lAge che.. jainAzrita kaLAnAM nAnAM chabicitro doravAmAM zarIranA pratyeka aMga pratyaMga doravAnI racanA vAstavika tulanA upara bAMdhavAmAM AvatI hatI. zipakaLAnA aMgAra AmAM mukhya bhAga bhajave che. kotarakAmavALI UpaselI velo ane choDavAo kAM te eka ja zilInA banAvAtA agara kudarata uparathI paNa banAvavAmAM AvatA. pazuo ane pakSIonAM ci, khAsa bla raMgathI raMgelA rAjahaMsa, sapheda raMgane hAthIo, ghaDAo, haraNa, vividha jAtanAM nRtyacitro vagere kinArInI upara tathA AjubAjunA hAMsIAomAM zobhA ApanArA padArtho tarIke javAmAM AvatA; temaja jaina dharmanAM ATha pavitra pratIka-aSTa maMgala-ne tathA cauda svapnAdino paNa tevI ja jAtane upayoga karavAmAM AvatA. A kaLA A nAnAM chabiciAnuM astitva na hota to ApaNane te ja kALano paricaya nahivata athavA bahu ja apa hata. A citro te samayanA jIvananuM ane saMskAranuM je jJAna ApaNane pUruM pADe che te bahu ja kiMmatI che. kharekhara te uparathI ApaNe janmathI mAMDI maraNa patanA samasta jIvananA dareka bhAganuM vizvasanIya ane bahuvidha dRzya prApta karI zakIe chIe. AvAM nAnAM chabicitromAM cItarAelI vyaktione caherAnI tAdRzyatA ke temanA cAritryanI chApa temAM pADavAnI zakita e citrakAromAM hoya ema icchavuM e vadhAre paDatuM gaNAya. vastutaH sarva mahApuruSo ane sAdhuo, deva ane devIo, rAjAo ane rANIo, subhaTa ane strI puruSo je prAcIna citrakAroe cItaryAM che te jANe eka ekakasa bIbAmAMthI nIkaLyAM hoya tevAM jaNAya che. suprasiddha kalAmarmajJa DaeN. AnaMdakumArasvAmI A kaLAne nIcenA zabdomAM abhinaMdana Ape cheH "That the handling is light and casual does not imply a poverty of craftsmanship (the quality of roughness in 'primitives' of all ages seems to unsophisticated observers a defect), but rather perfect ade Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena citra-ka95latA quacy; it is the direct expression of a flashing religious conviction and of freedom from any specific materialinterest. This is the most spiritual form known to us in Indian painting, and perhaps the most accomplished in technique, but not the most emotional nor the most intriguing Human interest and charm, on the other hand, are represented in Ajanta painting and in late Rajput art.' arthAta-hatheTI haLavI ane prAsaMgika hoya teTalA uparathI kaLAnaipuNyanI UNapa che ema phalita thatuM nathI. (dareka yuganAM prAthamika citronuM kharabacaDApaNuM sAmAnya jenArane te khAmI rUpa ja dekhAya che.) ulaTuM pUrNa saMyojana jaNAya che; kAraNake te sateja dharmazraddhA ane jaDa vastu paranA rAganI muktinA sIdhA pariNAmarUpa che. bhAratIya citrakaLAnuM A ati AdhyAtmika, ane kauzalyamAM kadAca eka nipuNatAvALuM svarUpa che, joke te bahu bhAvanAtmaka ke aTapaTuM nathI. bIjI bAju, ajaMtAnAM citromAM ane pAchaLanI rAjaputa kaLA'mAM mAnuSI rasa ane sAMdarya pratiSThita karelAM che." A kaLAnI khAsa viziSTatAe A kaLAnAM citronI khAsa viziSTatAo to tenAM strI ane puruSa baMnenA caherAnI rIte bahu ja judA prakAranI che te che; ane vaLI te sAthe tenI AMkha bahu ja ajAyabIbharI hoya che. prAcIna tADapatranA samaya daramyAna caherAo hamezAM emAMthI eka taraka,betRtIyAMza agara kAMika vadhAre paDatA cItarelA hoya che. pachInA-kAgaLanA-samaya daramyAna AgaLanI AMkha hamezAM saMpUrNa doravAmAM AvatI ke je poTeTanI khAlI jagyA rokatI. mi. ghoNa samajAve che ke "A pheraphAra citrakAranI irachA mujaba thato, kAraNake te ema batAvavA mAgatuM ke te A kAMi sAduM citra cItara nathI, paraMtu teno irAde eka sAMpradAyika citra taiyAra karavAno che." A dalIla game tema hoya, paNa tenA karatAM meM atre raju karelI dalIla vadhAre yogya hoya tema mane lAge che. hAlamAM zvetAMbara maMdiramAM moTe bhAge dareka mUrti upara, mUrtinA paththaramAM kotarelA mULa cao uparAMta vadhArAnAM sphaTikanAM cakSuone (ke jene AkAra laMbagoLa jevo ane baMne khUNAo aNIvALA hoya che teno upayoga vadhAre bhaki-bahubhAnatA dekhADavA mATe karavAmAM Ave che. A sphaTikanAM cakSue mUrtinI mULa kudaratI AMkha upara aradho Ica agara tethI vadhAre AgaLa upasI AvatAM dekhAya che, ane jyAre mUrtine eka bAju uparathI jovAmAM Ave tyAre jUnAM citramAM jevI rItanI paTeTanI AMkhe cItaravAmAM AvelI hoya che tene barAbara maLatAM te dekhAya che. atyAra sudhI jANamAM AvelA A kaLAnA namUnAo jaina zvetAMbara saMpradAyanI pratAmAM cItarelA dekhAya che ane temAM mukhyatve tIrthakaronAM, devadevIonAM ne prakhyAta dharmaguruonAM jevAM hoya che tevAM cakSu ja zvetAMbara jaina maMdiranA sthApatyamAM che. eTale mArI mAnyatA mujaba te A jaizrita kaLAmAM je upaselAM cakSao dekhAya che temAM tathA zarIranA bIjA avayavo jevAM ke nAka, kAna, AMkhanI bhamarI vagere aMgopAMgamAM citrakAre tAMbara jaina maMdirane sthApatyanuM ja anukaraNa kareluM hoya tema spaSTa bhAse che. eka bAju tIrthakare, devadevIe, sAdhuo ane derAsaranI aMdaranI bAjumAM kotarelI nartakIonI e mUtio tathA bIjI bAju ApaNAM ahIM raju karavAmAM AvelAM citro che e baMnenI vacce dekhAtI sarakhAmaNI mArI A dalIlane majabUta purAvo Ape che. joke paMdaramA saikAnI vaiSNava saMpradAyanI hastapratomAMnA temaja elorAnI guphAmAMnA kalAsanA hiMdu maMdiranAM bhitticitranA caherAo paNa te ja jAtanI vizeSatA darzAve che. vaiSNava saMpradAyanI hastapratonAM citromAM A jAtanI je vizeSatA jovAmAM Ave che te bahu mahattvanI nathI. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanI jIvAzrita citrakaLA kAraNake te badhAM kAgaLa upara che ane jUnAmAM jUnA tADapatranA namUnA karatAM ye keTalAka saikA pachInAM che. elorAnAM bhitticitrAnI tArIkha kadAca dasamI agara agIAramI sadInI haze. game tema hoya, topaNa te ApaNI dalIlane barAbara baMdhabesatAM nathI. citrakAroe temAM phakta caherAonAM cakSuonI samAnatA sivAya bIjI vizeSatAo, jenI ApaNe upara carcA karI gayA, tenI rajuAta te citromAM karI dekhAtI nathI. caherAonAM cakSuonI A rIta, jyAM sudhI mArI jANamAM che tyAM sudhI, ajatA, bhAi. rasItAvAsala ane elorAne jana (digaMbara) guphAomAM paNa dekhAtI nathI. ane kacIvaramanA sthApatyanirmANavALA digaMbara maMdiramAM (ke jyAM be jAtanAM bhitticitro che-eka jAtanAM zikharanI nIcenI chata upara ane bIjAM divAlo upara tyAM paNa nathI. digaMbara jaina mUrtione vadhArAnAM cakSuothI zaNagAratA nahi hovAthI temane devamaMdiranI mUrtionI nakala karavAnI hoya ja nahi ke jevI rIte tAMbara zaNagAre che. AnA mATe ApaNe haju vaLI AgaLa vadhIne kahI zakIe ke tAMbara citra cItaranAra citrakAroe je pramANe manuSyane cahero cItaryo tenuM mAtra anukaraNa ja gujarAtanA vaiSNava citra citaranAra citrakAroe karyuM, nahi ke mi. ghepa kahe che tema pitAnI vAbhAvika icchAthI. jaina maMdiramAM AvelI madhyakALanI jinamUrtio uparathI ja te rItane teo anusaryA hoya e ja vadhAre yukitagaMgata lAge che. e uparAMta jyAM jyAM nAnAM chabicitrone caherAo bIjA evAM cakSuovALA hoya che te saghaLA vetAMbara jinamUrtinA anukaraNa rUpe hoya tema mAluma paDe che. TUMkANamAM, A prathAnuM mULa zvetAMbara maMdiranA sthApatyamAM samAeluM che. A upaselAM cakSuonI prathA tAMbara maMdiramAM kyArathI zarU thaI te zodhI kADhavuM muzkela che, te paNa te saMbaMdhamAM meM mArI jAte amadAvAdamAM maLelA jaina sAdhu saMmelana vakhate be vayovRddha tathA jJAnavRddha jainAcAryonI mulAkAta lIdhI hatI ane teozrI taraphathI mane je khulAso maLyo hato te akSarazaH nIce pramANe cheH evAM cakSuonI prathA kayArathI zarU thaI te nizcitapaNe kahI zakAya nahi, paraMtu A prathA ghaNI prAcIna hovAnuM jUnI jinamRtio tathA citra uparathI anumAna thaI zake che. sauthI prathama cakSuo keDInAM vaparAtAM hatAM. te pachI hAlamAM mevADa, mAravADa Ada pradezomAM vaparAya che tevAM mInAkArI (cAMdInAM patarAM upara raMgakAma karelAM) cakSuoe koDInuM sthAna lIdhuM. samaya jatAM mInAkArI cakSuonI sulabhatA sadhaLA sthaLe nahi hovAthI tenuM sthAna phaTikanA cakSuoe lIdhuM hoya ema lAge che. mUrti upara skaTika sIdhe TakI zake nahi, tethI tene pakaDI rAkhavA mATe cAMdInA patarAnAM khokhAM taiyAra karI tene senAthI rasAvI tenI aMdara phiTikanA cakSuo mUkavAmAM Ave che. AthI tenuM kada thula thaI jaI cakSuo upaselAM (upanetro jevAM dekhAya che. Aje keTaleka ThekANe to mUrtio para A cakSue cuMTADavAmAM bahu bedarakArI batAvavAmAM Ave che, tethI jema bane tema cakSuo darzana karanArane vadhAre AkadakArI ane AramaNatA tarapha vadhu ne vadhu khacavAne sahAyakArI thAya te mATe jinamRtine te barAbara baMdhabesatAM rahe tevuM dhyAna devAnI AvazyakatA che." vaLI A citra manI pupa tathA strInI AkRtionA kapALamAM AvA AkAranuM, purAnA kapALamAM U AvA AkAranuM ane keTalAka dAkhalAomAM = traNa lITIo sahitane tilaka jovAmAM Ave che. strInA kapALamAM 0 AvA prakAranuM je tilaka jovAmAM Ave che te prajAmAM Aje paNa jemanuM tema cAlu che, paraMtu puranA kapALamAM AvA prakAranuM je tilaka jUnAM citromAM jovAmAM Ave che te prathA te samayanA rItarivAjonuM samarthana bhale karatI hoya, paraMtu Aje te jainemAMthI nAbUda thaelI hovA chatAM paNa tenuM anukaraNa vaiSNava saMpradAyamAM jemanuM tema kAyama rahyuM che. prAcIna je viSayo saMbaMdhInAM citromAM temaja amadAvAdamAM nAgajI bhUdaranI piLanA derAsaranA bhUmimAM AvelI vi.saM. 1102 (I.sa. 104pa)nI dhAtunI jinamUrtinA tathA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jena citrakalpalatA paMdaramA saikAnA dhAtunA be paMcatIrthanA paTamAMnI jinamUrtinA kapALamAM paNa AvA dha prakAranuM tilaka maLI AvatuM hovAthI ApaNe saheje anumAna karI zakIe ke paMdaramI soLamI sadI sudhI te gujarAtanAM puruSapAtro, pachI te je ho ke vaiSNava, pitAnA kapALamAM AvA e prakAranuM tilaka karatAM hovAM joIe. te prathA kyAre nAbUda thaI tenuM kharekharuM mULa zodhI kADhavuM muzkela che, paraMtu eTaluM te cekakasa che ke mi. mahetA kahe che tema, prAcIna citramAM maLI AvatAM AvA dha prakAranAM tilako I saMpradAyanAM ghAtaka nahotAM. tIrthakaronAM citromAM baMne prakAranAM tilake maLI Ave che. sAdhu agara sAdhvInA kapALamAM koI paNa jAtanuM tilaka jovAmAM AvatuM nathI. sAdhuo ane sAdhvIenAM kapaDAM paheravAnI rIta taddana judI ja dekhAI Ave che, kAraNake sAdhuone eka khabhe ane mAthAno bhAga taddana khullo -vastra vagarane hoya che; jyAre sAdhvIone paNa mAthAne bhAga khullo hovA chatAM teonuM garadananI pAchaLa ane AkhuM zarIra kAyama kapaDAMthI AcchAdita thaeluM hoya che. prAcIna citrAmAM rAjamAnya vidvAna sAdhuo suvarNa siMhAsana upara beThelA dekhAya che, te e samayanI prathAnI rajAAta citrakAre citramAM karI batAvyAnI sAbitI che.' | mogala samaya pahelAMnA eka paNa jUnA citramAM strIonA mAthA upara oDhaNuM agara sADI oDhelI jaNAtI nathI. strIo coLI pahere che, paNa tenA mAthAne bhAga taddana khullo hoya che. A uparathI gujarAtamAM strIoe mAthe oDhavAne cAla megala rAjaya pachIthI zarU thaele hoya ema lAge che. mogala samaya pahelAMnA dareka citramAM strIonI mAphaka puruSane paNa lAMbA vALa hoya che ane teoe aMDA vALelA jUnAM citromAM dekhAI Ave che. vaLI puruSe dADhI rAkhatA ane kAnamAM AbhUSaNo paNa paheratA. strIoe mAthe oDhavAne ane puoe coTalA tathA dADhI kADhI nakhAvavAne rivAja mogala rAjya amala pachIthI ja gujarAtamAM paDelo hoya ema lAge che. 1 "eka divasa prAta:kALane viSe kumArapALa 72 sAmaMto, 36 rAja kuLo ane bIjA aneka kavi, vyAsa, purohita, rAjaguru, maMtrI vagere pazvina rasahiMta rAjasabhAmAM suvarNanA puSapramANa Asana upara beThelo hato, tevAmAM teNe kAMcanamaya Asana upara beThelA hemacaMdrAcAryane kahyuM. . . .--kumArapAla prabaMdha bhASAMtara, pRSTha 109, 2 "A puruSane mAruM to che nahi ane A badhI enAM kezAdi lakSaNa kahe che e moTuM Azcarya che, ema vicArI kumArapALe temane pUchyuM, eTale temaNe temane kahyuM ke he narottama sAMbhaLo , pRSTha ghasAre che tethI veNunuM anumAna thAya che, kaMdhe ghasArA che tethI bharaNanI lakSmI prakaTa thAya che, chAtI badhI gera che, te uparathI lAMbI dADhI haze ema jaNAya che." -cArijasuMdaragati kumArapALa caritra bhASAMtara pA. 41 (saMdaramI sadI) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OUUUUUUUUUUUU jaina citra-kalpalatA LAW :kA T . * fma ka:rAjaka- ti ka ja 'nA, che ne ? citra 1 devI sarasvatI - sarasvatI devInuM A citra khaMbhAtanA zAMtinAthanA bhaMgaranI prata manuM che, aMne che. brAunanA lakhelA 'kAkakathA' nAmanA aMgrejI pustakamAMthI teonI paravAnagIthI levAmAM AvyuM che. sarasvatInA A citranuM varNana ApatAM pro. brAuna Ama jaNAve che: devI sarasvatI (agara cozvarI) pahelAM mArA taraphathI InDiyAne ArTa enDaleTarsa. citra 1 : devI sarasvatI (vi. sa. 1184) 3 (i.sa.1929)nA pAnA 16 para prasiddha karavAmAM AveluM citra naMbara 1 je pratamAMthI levAmAM AveluM che te ja pratamAMthI.' A citra cAra hAthavALI devAnuM che. tenA uparanA baMne hAthamAM kamaLanuM phUla che tathA [cenA baMne hAthamAM anukrame akSatra (japamALA ane pustaka che. devInI AgaLa DAbI bAjue haMsa pakSI cItareluM che. devInI jamaNI bAjue sarjaka ane DAbI bAjue zumAra nAmanA pura be hastanI aMjali jeDIne rastuti karatA dekhAya che. mi. brAuna A citra saravI (agara cakrezvarInuM hovAnI zaMkA uThAve che, paraMtu haMsa pakSInI rajuAta ApaNane sAbitI Ape che ke e sarasvatInuM ja civa che. vaLI A citramAM je vastuonI rajuAta tenA hAthamAM jovAmAM Ave che te pramANenuM ja varNana joti nAmanA eka vidvAna je rAdhae racelA brIphArakAstotramAM che. naMbara 1ne A citranI ekaeka AkRti jANe eka ja Take AlekhavAmAM AvI hoya ema lAge che, chatAM tenI pAchaLa svarUpanuM saMpUrNa bhAna pratyakSa thAya che, e, kalAkAra pachI uparanuM adabhuta prabhutva ane chaTA batAvI Ape che. vRttAMtanI vigate jarA paNa cukyA vinA 4 The Goddess Sarasvati (or Chakresvari?) From the same MS. as Figure 1. Previously published by me in Indian Art and Letters Vol III. pp. 16 ff., 1929. -The story of Kalak. p. 116. 2 varadadakSiNabAhudhRtAkSakA, vizadavAmakarASitapustikA / ubhayapANipayojadhRtAmbujA, dizatu me'bhitAni sarasvatI ||4|| bha. pA. kA. saM0 bhAga 2 pRSTha 198 bhAvArtha-varadAna denArI mudrAvALI temaja 4' mALAne dhAraNa karelA dakSiNa haratavALI, vaLI nirmaLa DAbA hAthamAM pustaka rAkhyuM che evI temaja ane karakamaLa vaDe kamaLane dhAraNa karyuM che evI sarasvatI ane manovAMchana a. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-ka95latA AlekhAelAM, suzobhana ane suranA minArUpa A citra che. temAM e sarasavatInI ubhI mUrtinuM hasava ane aMgabhaMga alaukika prakAranAM che. * has : sAmAna citra 2 zrI hemacaMdrasUri, zikha ane pArvata kumArapALa-khaMbhAtanA zAMtinAtha maMdiranI dazavaikAlika laghuttinI saM. 1200 (sa. 1143)mAM lakhAelI tADapatranI hastalikhita pratA illA pAnA uparathI A citra levAmAM AveluM che. citramAM DAbI bAjue siMhAsana upara beThelA AcArya bIhemacaMdrasuri jamaNA hAthamAM tADapatra rAkhIne, sAme beThelA potAnA ziSya zrImadrasurine pATha ApatA hoya tema lAge che, kAraNake A prata teozrInA 5 nimitte lakhAvavAmAM AvI havAne ullekha che. maheMdrarinI pAchaLa be hAtha kaMDIne ubhelI je gRhanI AkRti cItarelI civa 2 : zrI hemacaMdrasUri, ziSya ane paramAIta kumArapALa dekhAya che te ghaNuM karIne gUrjarezvara kumArapAlanI (vi. saM. 1200). hoya tema lAge che. zrI hemacaMdrasurinI AgaLa sthApanAcArya che tathA mastaka uparanI chatamAM aMdara cItarelo jaNAya che. . tApI jiddI kamI na jAya siTI - E citra 3 citra . rana mA bhAga ghasAI gaelA hovAthI gujarAtanA suprasiddha kalAkAra zrI ravizaMkara rAvaLa pAse tenA Adya varUpanI rekhAvalio pUrNa karAvIne atre raju karI che. citra 4 apraticakra cakezvarI)-vidyAde pa: maMtraH zAM zatAya huM nama: ; niraMtara hAthamAM cakra hovAthI cakezvarI; pratanuM pAnuM 83; citranuM kada rUMkara Ica; pRbhUmi vAdaLI; cAra hAtha: cAre hAthamAM caka; zarIrano varNa tapAvelA suvarNa jeva; mukuTa varNa suvarNa; cuchI lIlA raMganI; uttarIya vastra kALA raMga TAvAi keda; garaDane vAhana upara ladAsane beDaka; ekezvarInI meTI mAnuSI kadanI murti zatruMjaya "parvata upara che. citra 3 : bAjunA arapaSTa citra uparathI, tenuM Adya svarUpa kepIne kareluM rekhAlekhana ri tenI prati nIce pramANe che - // maMgalaM mahAzrI / / saMvata 12180 (5200 varSe zrAvaNa mudI , guru dine aNahi lapurapattana mA jArI kUvA || . . gArajUdAna varavatI vimAna . . . . . ] pratIka. sasa . . . ghAva nirmAsana lUthanA racAtakara . . . . # bhUmi ga | ghaTanA ... | zrIhema caMdreNa mahattara heto dazavakAlika laghuvRtti likhApitamiti / / lekhaka pAThakayo: / / zubhaM bhavatu | fjA ma7 ||dA dA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanA zakacarIpa saMciya dhe KIDORMEPURES entenXSIDDESSERIEDIESUILS UJElefallen B ARRE HERRARDUPITE zilaiaNAve GP@LAURULE vidyadadhiyAM diyAyavAyagAvA30 bhAsasaJcAlagAyA yi 4 : mapratiyA (baIvarI)-vivAhakA 5 (vi.saM. 1218) citra 5 : pu056|| (2)-vidyApI abhayasAya yAtADAyama vivitAyati zAti paNiyasi jAINadipa dimacyAsamA DERLEPPE PolePEMER 12Dahale ciMtra 6 ; mRdAzAMti cakSa (vi.saM. 1218) thi7 : mA0 (mi) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jaina citra-kalpalatA citra : pusjadattA (radattA)-vidyAdevI ; maMtraH OM vAM puddattAtrai OM namaH / ; manuSyane varadAna vagere icchita vastu ApanAra hovAthI puraSadattA; pratanA pAnA 83 uparathI; citranuM kada 17xra iMca; pRSThabhUmi sIMduriyA rAtA raMganI; cAra hAtha; uparanA jamaNuA hAthamAM talavAra ane DAbA hAthamAM kheTaka (dAla), tathA nIcenA jamaNA hAtha varada mudrAe ane DAbA hAthamAM mAtuliMga (bilherA)nuM La; zarIranA tathA mukuTo raMga suvarNa; kaMcuko raMga lIlai|; uttarIya vastra dhoLAM TapakAMnA bhAtavALuM lAla raMganuM; dveSI (bheMsa)nA vAhana upara bhadrAsane beka, citra huM brahmarAAMti yajJa--vratanuM pAnuM 227; citranuM kada 2x2 iMca; pRSThabhUmi sIMduriyA rAtA raMgana; dekhAvathI vikarAla; cAra hAtha; uparanA jamaNA hAthamAM chatra tathA DAbA hAthamAM daMDa, ane nIcenA jamaNA hAthamAM pustaka tathA DAbe hAtha varada mudrAe; zarIrane varNa paLe; haMsanA vAhana upara bhadrAsane beka; mukuTamaMDita jaTA. brahmazAMti yAnI mAnyatA ghaNI ja prAcIna che. eka mAnyatA evI che ke mahAvIrane vardhamAnapura (hAlanA vaDhavANu)nI pAse yakSanA maMdiramAM je zalapANi yakSe mithyAdaSTi avasthAmAM upasarga karyo hato, te ja zUlapANi yakSa pachIthI samakita pAmyA ane te ja brahmazAMti yakSa tarIke eLakhAvA lAgyA. citra cha aMbAi (aMjikA)--pratanA khAnA 227 uparathI. vi. saM. 1241 (i. sa. 1184)mAM prAcIna gujarAtI bhAdhAmAM bharatezvara bAhuballi rAsanI racanA karanAra zrIzAlibhadrasUrie racelA buddhirAsanI zarUAtanA maMgalAcaraNamAM aMbikAnA aMbAi nAmathI ja ullekha karyo che, je nIce pramANe che.ka 'pavi daivi bhAi, paMcANa gAmiNa varadA, jiSNu sAsaNi sAMnidhi kai samiNi sura sAmiNa tuM sadA seAhAgiNi,' aMbA eTale mAtAjananI. jevI rIte mAtA peAtAnA saMtAna upara vAtsalyabhAvo dharanArI hoya che tema aMbikA paNa bhaktajanonuM vAtsalya karavAvALI hovAthI tenuM aMbA-aMbikA nAma sArthaka che. A citra cItaranAra citrakAre tenA jamaNA hAthamAM putra rAkhIne tenA tarapha vAtsalyabharyAM nayanAe nihALI rahelI cItarIne ane tenA DAbA hAthamAM parama maMgalarUpa vrasuMnI ApIne tenA nAmanI sArthakatA siddha karI batAvI che. aMbikAdevInA pUrvabhava vagerenuM varNana zrIjinaprabhasUrie 'vividhatIrthakalpa' nAmanA graMthamAM 'aMbikAdevI kalpa'mAM kareluM che.pa aMbikA devInI paNa bhinnabhinna prakAranI suMdara mUrti, suMdara citrA tathA bhinnabhinna prakAranA teMtra, maMtrA, yaMtrA vagere maLI Ave che, paraMtu vistArabhayathI te atre huM ApatAM mArA taraphathI anyatra prasiddha karavAmAM Avela che. citra 8 sarasvatI-pratanA pAnA 1 uparathI; citranuM kada rax2TTa iMca; pRSThabhUmi gherA rAtA raMganI; cAre hAtha; uparanA jamaNA hAthamAM kamaLa, tathA uparanA DAbA ane nIcenA jamaNA hAthamAM vINA; nIcenA DAbA hAthamAM pustaka; kamaLanA Asana upara bhadrAsane beDaka; vAhana haMsanuM; zarIrano varNa gaura (sapheda); kaMcukI lAla; mukaTano raMga lAla raMganI bhAtavALA pILe!. sarasvatI viSe 4 0 vyU ka bhA 1, pR' 2. 5 'ambikAdevI kalpa' nAmane! Akho kapa mULa prAkRta tathA gujarAtI bhASAMtara sAthe khappabhaTTasUkRita virAtikA' nAmanA graMthanA pAnA 145 thI 149 upara ApelA che. 6 juo 'zrImairavavAnI vastu' nAmanA jaina maMtrazAstrano graMtha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA citra 8 : saravaratI (vi. saM. 12 18) judAjudA prakAranI suMdara mRtie, jaina maMdiromAM ane tADapatranI temaja kAgaLanI hastalikhita pratomAM judA judA prakAranAM citro, tathA jainasAhityamAM judA judA prakAranAM bhinnabhinna svarUponI ka95*nAe jeTalI vistRta svarUpamAM maLI Ave che teTalI bhAratanA bIjA ke saMpradAyamAM maLI AvatI *nathI. sarasvatInI mUrtio, citro tathA svarUpane lagatA eka judA ja vistRta nibaMdha meM taiyAra karyo che je jaina satyaprakAza" mAsika mAM chapAela che, eTale A prasaMga atre ja samApta karyuM chuM. sarasvatInI sauthI prAcIna mUrti mathurAnA kaMkAlITIlAmAMthI maLI AvI che. citra 9 'prabhu zrImahAvIranuM racyavana'--pupattara vimAnamAMthI vIsa sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karI eNvyA-culIne zrI mahAvIra bhagavAna brAhmaNakuMDagrAma nAmanA nagaramAM keDAlagetrI Rbhidatta "The right hand figure represents a headless statue of Sarasvati, the goddess of speech and learning, found in 1889 near the first or eastern temple in the mound, which seems to have belonged to the Swetamber sect. The goddess is shown sitting squatted, with her knees up, on a rectangular pe. destal, holding a manuscript in her left hand. The right hand, which was raised, has been lost. The figure is clothed in very stiffly executed drapery, a small attendant with hair dressed in rolls stands on each side. The attendant on the left wears a tunic and holds a jar - the attendant on the right has his hands clasped in adoration.' ---'Statues of Sarasvati and a female' plate. 99 page 56 in "The Jain Stupa and other Antiquities of Mathura.' 1901, by V. A. Smith 1. c. S. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA brAhmaNanI strI devAnaMdA ne jAlaMdharanI che, tenI kukSimAM garbharUpe utpanna thayA. ASADha suda 6 nA divasanI madhyarAtrinA samaye ane uttarAphAlvanI nakSatrane caMdrano yoga thayo ho te vakhate prabhu divya AhAra, divya bhava ane divya zarIrane tyAga karI gabhamAM AvyA. citramAM pabAsana upara prabhu mahAvIranI mUrti birAjamAna karelI che. Aje jevI rIte jinamaMdiramAM mUrtine ApaNothI zaNagAravAmAM Ave che tevI ja rIte citramAM paNa mUrtine mAthe mukuTa, be kAnamAM kuMDala, garadanamAM kaTha, hRdaya upara motIne agara hIrAno hAra, baMne hAthanI kANInA uparanA bhAgamAM bAjubaMdha ane bane kaDAM upara be kaDAM che; hAthanI hatheLIo palAM upara mUkIne bhegI karI che. ane tenA upara senAnuM zrIphaLa vagere cItaravAmAM AvyuM che; mUrti 'padmAsane birAjamAne che; mUrtinI AjubAju parikara che. ahIM eka prazna upasthita thaI zake che ke tamAre tIrthakaranuM cavana thAya che tyAre zarIranI koIpaNa jAtanI AkRti to hatI nathI ane tIrthaMkara nAma karmane udaya to teoe zramaNapaNe aMgIkAra karyA pachI kevalyajJAnanI prApta thayA pachI sattAmAM Ave che, te tenA vyavanane prasaMga darzAvavA teonI mUrti mUkavAnuM kAraNa zuM? jaina saMpradAyanA anuyAyIo dareka tIrthakaramAM pAMce kalyANake eka sarakhA ja mahatvanAM mAne che. pachI te yavana, janma, dIkSA, kevalya ke nirvANa hAleH ane te saghaLAM ce sarakhA ja pavitra hovAthI gujarAtanA prAcIna citrakAroe pAMce kalyANaka darzAvavA mATe judI judI kalpanA karI amuka prakAranI AkRtio nakakI karelI hoya ema lAge che, kAraNake jevI rIte ApaNane ahIM yavana kalyANaka citraprasaMgamAM prazna udabhave che. te ja rIte nivANa kalyANakanA citraprasaMgamAM paNa udbhavavAno ja, kemake prabhu nirvANa pAmyA pachI teone zarIra ke AkRti vagere kAMi hotuM nathI. have ApaNe pAMce kalyANakAmAM prAcIna citrakAroe kaikaI kapanAkRtio nakkI karelI che te saMbaMdhI vicAra karI laIe eTale AgaLanA A pAMce prasaMgone lagatAM citromAM zaMkA udbhavavAnuM kAraNa upasthita thAya ja nahi. 1 cyavana kalyANaka--A prasaMga darzAvavA mATe prAcIna citrakAro hamezAM je je tIrthakaranA cavA kalyANakano prasaMga hoya tenA laMDana sahita ane keTalAMka ciMtAmAM to teone zarIrano varNa sahita te te tIrthaMkaranI mUrtinI parikara sahita rajuAta kare che. (juo citra 9). ra janma kalyANaka-A prasaMga mATe je te tIrthakaranA janma kalyANaka prasaMga darzAvavA hoya te te tIrthakaranI mAtA ane eka nAnA bALakanI rajuAta kare che. (jUo citra 11). 3 dIkSA kalyANaka-je je tIrthakaranA dIkSA kalyANakane prasaMga darzAvavAno hoya te te tIrthakaronI, jhADa nIce besI eka hAthathI eTalIne paMcamuSTi keca karatI A kanina ane pAse e hAtha pahoLA karIne kezane grahaNa karatA indranI rajuAta citramAM teo kare che. (juo citra 28). 4 kevalya kalyANaka-je je tIrthakaranA kaivalya kalyANa no prasaMga darzAvavAne tenA Azaya hoya te te tIrthakaranA samavasaraNanI rajuAta teo kare che. (juo citra 13). 5 nirvANa kalyANaka --- je tIrthakaranA nirvANa kalyANaka prasaMga darzAvavAno hoya te te tIrthakarane zarIranA varNa tathA laMchana sAthe teonI padmAsanAnI beThako vALelI palAMThI nIce siddhazIlAnI (bIjane caMdramAnA AkAra je {) AkRtinI tathA baMne bAjumAM eka jhADanI rajuAta prAcIna citrakAre karatA dekhAya che. (jIe citra 12). Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6281 R1]) iace blete pe11e 1 Tokioje P21]19116 Toko 121-191.18 Fok hre 9th rate 1219 hec breze P21-19141K Fok ihes Fahre 1929: 8117 kt) SAINTERELARAMINEDREAM SANERaate AMALPURe eDELIBREAMPIMARY LAENDRAPRIORMBERTAL STOTRALRESS SRIO asemakaian AlhoeDIS PASPIDEMISeptetailPSE Airgaman Huyeuraliasat Lathmanmar DESTA RR & HalentediAEL ISHESDET M ane AMERIENDPip salamAnAne samaThAsiba malajielania TIRPOR JapanladesmastDIREMEDIES bebeea2WINAN HARDPREMEITRAREERABARDS PURANERAL RERNARD ISIDHBsafaltentialee PECIRTRADDHA ASHEMEDnyscelhumanATHESEMINAR peliaisasiesaseeple Setu BUMBJ2let Bunetalse 231 Bursta2Daantinentalaalace sAkhaharIrakA Radit sAkasiANAta Sanean Tatamera iteisastDEREDDHIRAT20 Bythmiaaaaaal ANSAREERatness y faltaanalyptun ElejaduISUTRADESMANANDURREARRRRREY AurangabaingamadNDEasteneratap iglaineesairasasanasena AnikeaninDaininenem iesanitarian E Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena citra-kapala citra 10 guru mahArAja zivane pATha Ape che ke dhara bhaMDArI pratamAMthI. A pratamAM citrakArane Azaya mahAvIranAM pAMce kalyANaka darzAvavAne che. temAM bAkInA avana, janma, kevalya ane nirvANa kalyANakanA prasaMge te teNe prAcIna citrakAronI rItine anusaratAM ja dorelA che, paraMtu dIkSA kalyANaka prasaMgamAM paMcamukhilorAnA prasaMgane badale A citramAM je sAdhuonuM dIkSita avasthAnuM citra doreluM che. citranI aMdara mara mAM temAM bAMdhelA caMdaravAnI nIce bhadrAsana upara beThelI AkRti AcArya mahArAjanI che. ghaNuM karIne te A pro lakhAvavAne upadeza ApanAra AcArya mahArAjanI haze. teone jamaNI bAjunA eka khabhA udhADe che. jamaNA hAthamAM muhapatti rAkhIne tathA DAbe hAthe varada madrAe rAkhI, sAme hAthamAM tADapatranuM pAnuM pakaDIne beThelA ziya-sAdhune kAMI samajavatA hoya ema lAge che. guru ane ziya baMne vacamAM saheja uparanA bhAgamAM sthApanAcAryanI rajuAta citrakAre karelI che. bhadrAsananI pAchaLa eka ziSya kapaDAnA TukaDAthI gurane zupA karato dekhAya che. citra 11 prabhu zrI mahAvIrano janma-uparokta pratamAMthI. je vakhate graha ucca sthAnamAM vartatA hatA, caMdrane uttama yoga prApta thayo hato, sarvatra saumyabhAva zAMta ane prakAza malI rahyAM hatAM, dizAmAM aMdhakAranuM nAmanizAna paNa na hatuM, ulkApAta, rajovRSTi, dharatIkaMpa ke dimadAha jevA upadravono cheka abhAva vartAtA hatA, dizAone aMta paryata vizuddhi ane nirmaLatA patharAelI hatI, je vakhate sarva pakSIo potAnA kalarava vaDe jayajI zabdano upacAra karI rahyAM hatAM, dakSiNa dizAnA sudhI zItaLa pavana, pRthvIne maMdamaMdapaNe sparza karatA, vizvamAM prANIone sukha-zAMti upajAvI rahyo hato, pRvI paNa sarva prakAranA dhAnyAdithI ubharAI rahI hatI ane je vakhata sukALa Arogya vagere aneka rogothI dezavAsI lokonAM haiyAM hanA hiMDoLe jhUlI rahyAM hatAM, temaja vasaMtotsavAdanI krIDA dezabharamAM cAlI rahI hatI, te vakhate, madhyarAtrine viSe uttarAphAzunI nakSatra sAthe candrane yoga prApta thatAM ArevALI trizalA kSatriyANIe bAdhArahitapaNe Arogya putrane janma Apyo. citramAM suvarNanA palaMga upara bichAvelI, vividha patinA phUlothI AcchAdita karelI; sugaMdhIdAra yA upara trizalA kSatriyANa sUtAM che. jamaNA hAthe prabhu mahAvIrane bALaka rUpe pakaDIne temanA tarapha-sanmukha joI rahelAM che. temanA jamaNA hAtha nIce takIo che. temanuM sAruM zarIra vastrAbhUSaNothI susajijata che. temanA uttarIya vastra-sADI-mAM haMsAlInI suMdara bhAta cItarelI che. temane poSAka caudamA saikAnAM zrImaMta vaibhavazALI kuTuMbanI strIonA paheravezane suMdaramAM suMdara yAla Ape che. palaMganI nIce pANInI jhArI temaja palaMgamAMthI utaratI vakhate paga mUkavA mATe pAdapIka-paga mUkavAno bA -paNa cItarela che. uparanA bhAganI dhamAM dara paNa bAdhalo che. citra 1ra prabhu zrI mahAvIranuM nirvANa--uparokta pratamAMthI ja. zramaNa bhagavAna mahAvIre je vALamAM madhyama apApApurIne viSe hastipAla rAjAnA kArakunanI sabhAmAM chelluM comAsuM varSARtumAM rahevA mATe karyuM, te comAsAne cALe mahine, vapakALane sAtame pakhavADiye eTaleke kArtika mAsanA (gujarAtI Aso mAsanA) kRSNa pakhavADiyAmAM, tenA paMdarame divase (gujarAtI Aso mAsanI amAse), pAchalI rAtrie kALadharma pAmyA. teo siddha thayA, buddha thayA. prabhu mahAvIranI mUrti, je pramANe citra na. 9mAM varNavI gayA te pramANenAM AbhUSaNa sahita cItarelI che. nirvANa kalyANakane prasaMga darzAvavA khAtara siddhazilA nI AkRti ane baMne Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalpalatA bAjue ekeka jhADa vadhArAmAM cItarelAM che. A citranI pRSThabhUmi sIMduriyA rAtA raMganI che. siddhazIlAnA raMga sapheda che. AjubAjunAM baMne jhADanAM pAMdaDAM lIlA raMganA che. A jhADanAM pAMdaDAM citrakAre eTalAM badhAM bArIka ane suke maLa cItarelAM che ke tene saMpUrNa khyAla A hAkaTona citrathI koIpaNa rIte AvI zake nahi. amadAvAdamAM lAla daravAje AvelI sIdIsaiyadanI masjidanI dIvAlamAM katarelI suMdara sthApatyakaLIonI sucanA mULa AvA koI prAcIna citranA anukaraNamAMthI sarajAelI hoya ema mAruM mAnavuM che. sthApatyakAmanI e dIrghakAya jALI karatAM be agara aDhI IcanI TUMkI jagyAmAMthI phakta aradhA iMca jeTalI jagyAmAM jhADanI pAMdaDIe pAMdaDI gaNI zakAya evA bArIka jhADanI kalAnuM sarjana karanAra gujarAtanA prAcIna citrakAro Aje paNa ApaNane AzcaryamAM garakAva karI mUke che. citra 13 prabhu zrI mahAvIranuM samavasaraNa--uparokta pramAMthI ja. tAryakarane kevalyajJAnanI prApti thayA pachI devo samavasaraNanI racanA kare che. A sa vasaraNanI be jAtanI racanAo ApaNane prAcIna citrAmAM maLI Ave che. eka jAtanI racanA goLAkRtimAM hoya che ane bIjI jAtanI catuSkoNa-cAra khUNAvALI-cokhaMDI hoya che. A citra goLAkRtivALA samavasaraNanuM che. samavasaraNanI madhyamAM mahAvIranI mUrti tathA AjubAju pharatA traNa gai che. mastakanI pAchaLanA bhAgamAM eka vRkSane badale be bAju laTakatAM kamaLa jevI AkRti cItarelI che. gaDhanI cAre dizAe ekeka daravAjo tathA gaDhanI bahAra cAre khUNAmAM aMkeka vApikA-vAva cItarelI che. prasaMgopAtta samavasaraNanuM TuMka varNana ApavuM mane yogya lAge che. 'prathamavAyukumAra devo ja pramANa pRthvI uparathI karo, ghAsa vagere dUra karI tene zuddha kare che. pachIthI mevakumAra de sugaMdhI jaLane vRSTi karI e pRthvInuM siMcana kare che. tIrthakaranA caraNene pitAnA mastake caDAvanAra A pRthvInI jANe pUjA karatA hoya tema vyaMtaro che RtunA pacaraMgI, sugaMdhI, amukha DIMTavALAM puSponI jAnuM pata vRSTi kare che. tyAra bAda vANavyaMtara devo suvarNa, maNi ane mANeka vaDe pRthvItala bAMdhe che, arthAta eka jana patinI A pRthvI upara pAbaMdha kare che. cAre dizAomAM teo manahara toraNa bAMdhe che. vizeSamAM bhavya janone dezanA sAMbhaLavA mATe bolAvatA hoya tema teNenI upara rahelo vajana samuha racIne teo samavasaraNane zabhA-suzobhita kare che. teraNAnI cei pRthvInI pITha upara AlekhAelAM ATha maMgaLa maMgalatAmAM umero kare che. vaimAnika devo aMdarane, toti maLe ane bhavanapati bahAra gaDha banAve che. maNinA kAMgarAvALA ane ratnAne banAveluM aMdara gata jANe sAkSAta rAhagiri' haiya tema zobhe che. ratnanA kAMgarAvALA ane senAne banAvelo madhya gaDha aneka dvIpomAMthI AvelA sUryanI zreNi je jhaLakI rahe che. sauthI bahAranA gaDha senAnA kAMgarAvALo ane rUpAne banelA hovAthI tIrthakarane vaMdana karavA mATe jANe sAkSAt tAvya parvata AvyA hoya ema bhAse che. A pratimAnA citraprasaMge judIjudI pratImAM AlekhAelA hovA chatAM A citro AlekhanamAM vadhu sukAmanAvALA temaja kAMIka vadhAre sikatAthI AlekhAelAM hoya ema lAge che. 8 vistRta varNana mATe vadhu e--1 Avazyaka niryukti, ra tripakaDIzalAkApuraSacaritra, 3 samavasaraNa prakaraNa, 4 loka 121 +{ 30 , 'Jain Iconography (Il Samavasarana' by D.R. Blanda kar M.A. in Indian Antiquary, Vol XL pp. 125 to 130 & 153 to 161, 1911. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 15 ane 16 : (jue bhAjue) (vi. saM. 1427) DANdabattarA tA cilavara nApA kAla mAsamahama T citra 17 : zrImahAvIrano janma (cAdamAM sekA) citra 14 prabhu zrImahAvIranuM dIkSA kalyANaka--varNana mATe juggA naM. 10nA A ja citranuM varNana. citra 15 prabhu zrImahAvIranuM janma kalyANaka-varNana mATe jue naM. 11nA A ja citranuM varNana. citra 16 prabhu zrImahAvIranuM kaivalya kalyANaka varNana mATe juo naM. 13nA A ja citranuM varNana. citra 17 prabhu zrImahAvIranA janma-IDaranI pratanA pAnA 3pa uparathI. varNana mATe jIe citra 11nuM A prasaMgane citra 18 : aSTamaMgala (caughne sekA) dikhAMDasa vi RNutAra ni dezAsA samaparNasama pArakAsA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OHIO IN D) 'Oi OOD citra 19 : zrI pArzvanAthano janma (cAdamA saikA) citra 20 : zrI mahAvIranirvANa (caudame resA) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina citra-kalpalatA laganuM varNana. citra 11mAM trizalA mAtA mahAvIranA sanmukha joI rahelAM che ane te ekalAM ja che, jyAre A citramAM trizalAnA hAthamAM mahAvIra bALaka rUpe che; paraMtu teNInI najara strI-nAkara je paga AgaLa UbhI che. tenI sanmukha che. ane DAyA hAthe trizalA te nAkarane putrajanmanI khuzAlImAM kAMIka nAma ApatAM hoya ema lAge che. chatanA bhAgamAM caMdaravA AMdhelo che. palaMganI nIce citranI jamaNI bAjuthI anukrame zeka karavA mATe sagaDI tathA paga mukIne UtaravA mATe pAdavaoNrDa che. pAdITha upara ramakaDA jevA kAMika vastu che je spaSTa samajI zakAtI nathI ane thUMkavA mATe pIcadAnI che. A citra mULa citra karatAM meoTuM karIne atre raju kareluM che. citra 18 aSTa maMgala-iDaranI pratanA pAnA 2 uparathI. aSTamaMgalanAM nAmeA anukrame nIce pramANe che: (1) darpaNa, (2) bhadrAsana, (7) vardhamAna saMpuTa, (4) pUrNa-kalaza, (5) zrIvatsa, (6) mayugala, (9) svastika, (8) nandAvarta vistRta varNana mATe juo 'jaina citraka'mAM Aja prakAranA citra pa9nuM varNana. citra 19 zrIpArzvanAthanA janma-ravI pratanA pAnA 58 uparathI. mULa kada raExra iMca uparathI mAruM karAvIne atre raju kareluM che. sArUM hai citra senAnI zAhIthI cItareluM che. te kALe ane te samaye hemaMta RtunA baLe mAsa, trIjuM pakhavADiyuM (pepa mAsanuM kRSNa pakhavADiyuM) vartatuM hatuM. te pepa mAsanA kRSNa pakhavADiyAnI dazama (gujarAtI mAgasara vadI dazama)nI nidhine viSe nava mAsa barAbara pUrNa thatAM ane upara sADAsAta divasa vyatIta thatAM madhyarAtrine viSe vizAkhA nakSatramAM candranA yoga prApta thatAM, ArogyavALI te vAmAdevIe gati putrane janma Apyo.' citramAM suvarNanA palaMga upara bichAvelI phUlanI cAdavALI sugaMdhIdAra sukomaLa zayyA upara vAmAdevI mRtAM che. jamaNA hAthamAM pArzvakumArane bALaka rUpe pakaDelA che ane temanI sanmukha I rahelAM che. temanA jamaNA hAtha nIce takAo che. AkhuM zarIra vastrAbhUSaNothI susajjita che. dareka vastramAM judIjudI natanI DijhAino cItarelI che. palaMga upara caMdaravA bAMdhelA che. palaMganI nIce pANInI jhArI, dhRdhANuM, gagaDI tathA cuMkadAnI paNa cItarelA che. teNInA paga AgaLa eka strI-nAkara jamaNA hAthamAM cAmara jhAlIne pavana DhALatI cItarelI che. citra 20 zrImahAvIranivANa-DiranI prAnA pAnA para uparathI. citranA mULa kada 2x2 iMca uparathI moTuM karAvIne atre raju karavAmAM AvyuM che, varNana mATe jIe citra 12nuM A prasaMgane laganuM varNana. citramAM phakta baMne yAjunAM jhADanI rajuAta judA prakAranI che tathA baMne bAju Indra zrI dakathI bharelA suvarNakalaza jhAlIne UbhA che te sivAya badhI bAbatamAM samAnatA che. citra 21 kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrasUrine zrIjayasiMhadevanI vyAkaraNa racavA mATe prArthanA-pATaNanA tapAgacchanA bhaMDAranI tADapatranI pAMthI 19, putra 75mAM be vibhAga che. pahelA vibhAgamAM patra1 thI 297sudhI siddhahemacaMdra vyAkaraNavRtti che ane bIna vibhAgamAM siddhahaimacaMdra vyAkaraNAMtargata gaNapATha patra 298thI 350 sudhI che. aMtamAM lekhaka vagerenI puSTikA Adi kazuM ye nathI. prananA patranI laMbAI 12 iMcanI ane pahoLAI phakta 22 iMcanI che. atre raju karelAM citrA pahelA vibhAganA patra 1--2 ane 296-287 uparathI lIdhelAM che. A citrA paikInAM pahelAM be (21-22 ) gujarAtanA itihAsa mATe bahu ja mahattvanAM hovAthI mULa raMgamAM A pustakanA citra 25-26 tarIke ApyAM che. jue pR. 17. 'eka vakhate avaMtinA bhaMDAramAM rahelAM pustako tyAMnA niyukata puruSoe batAvatAM temAM eka lakSagurAAstra (vyAkaraNa) rALanA devAmAM AvyuM. eTale teNe gurune pRchyuM ke A zuM che? tyAre Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA yogeza tu goga zrIvA kAravArathi RIEPLER kaDA anavAsAsA vibhi ghaaghaanaa|| lAskA eva mA vidyAdAnAdA zimalA sama sarvapradosi mAsanAmadhya sa Bi Ying Guo Shuang Xia Ji aar itikisAna kRtsaMgatikA dilAva avatAzanaka yazAsATha kAlApAna mAnasa 13 mAraNAdi AdIdhIvA mADavAramari vAdatira ghpttvidhiH|| samoghama khAtAhAtA - padAvadhipadanidhi citra 21 thI 24:uparathI anukrame--(21) kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrasUrine zrI jayasiMhadevanI vyAkaraNa racavA mATe prArthanA; (22) siddhaDebha vyADaranI hasti para sthApanA; (23) zrI pArzvanAthanuM DerAsara : zA. vikubha, zA urbha tathA hIrAhe zrApi; (24) zrIAnaMdaprabha upAdhyAyane siddhahema vyAkaraNanI prata lakhAvavA mATe maitrI karmaNa vinati kare che. (caudamA saikA) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jena citra-kapalatA AcArya mahArAja zrI hemacaMdrasUri) bolyA ke "e bhoja vyAkaraNa zadazAstra tarIke pravartamAna che, vedAnomAM ziromaNi evA bhAlavAdhipatie zabdazAstra, alaMkAra, nimitta ane tarkazAstra racelAM che, temaja cikitsA, rAjasiddhAMta, vRddha, vAstu- udaya, aMka, zakuna, adhyAtma ane svama tathA sAmudrika zAstro paNa ahIM che. uparAMta nimittazAstra, vyAkhyA ane pracUDAmaNa graMtho che. vaLI meghamALA arthazAstra paNa che ane e badhA graMtha te rAjAe banAvelA che." A pramANe sAMbhaLatAM siddharAja elI uThavyo ke "ApaNuM bhaMDAramAM zuM e zAstro nathI ? samasta gurjara dezamAM zuM koI. vidrAne nathI ?" tyAre badhA vidvAno maLIne zrI hemacaMdrasUrane jovA lAgyA, eTale mahAbhiktithI rAjAe namratApUrvaka vinati karI ke "he bhagavan! eka vyAkaraNazAstra banAvIne amArA manoratha pUrA karo." citra naM. 25 mAM upara ane nIce ema be prasaMgo che. temAM citra paricayanI zarUAta pahelA citrathI thAya che. jamaNI bAjue bhadrAsana upara zrI hemacaMdrasUra beThA che. teone jamaNA hAthamAM muhapatti che tathA DAbe hAtha teozrIe varada mudrAe rAkhelo che. teonI sanmukha sthApanAcArya che. jamaNA khabhA ughADe che. bagalamAM e (jana sAdhuonuM jIvarakSA upaDyogamAM AvatuM eka garama unanuM upakaraNa) che. sAme eka ziSya be hAthe tADapatranuM eka patra jhAlIne beThA che, jenA upara "siddhahema' nuM paheluM sutra ke kALu nama: aSTa lakheluM che. ziSyanI pAchaLa be hAthanI aMjali ghaDI namra vadane guruzrInA vacanAmRtanuM pAna karatA rAjavaMzI puSpAbelA che. jemAM eka vyaktinA citra upara nacattava ane bIjI vyakti citra upara zrIkumArapAva A pramANenA adayarodhI nAme lakhelAM che. citranI uparanA bhAgamAM thomavandramUri zrIrasivarAjJavyathA sikavandracAvAnamafpatta A pramANenA spaSTa adAra lakhelA che. je samaye siddharAja jayasihadeva tathA kumArapAladeva be mahAna gUrjarezvara jaina dharmanuM tathA jainAcAryonuM A pramANe bahumAna karatA haze te samaye gujarAtanI puNyabhUmi upara aMhasAnuM keTaluM badhuM prAbalya pravartatuM haze tene khyAla suddhAM AjanA parataMtra vAtAvaraNamAM A muzkela che. citramAM siddharAja jayasihadeva tathA kumArapAladevanI ekI sAthe ja rajuAta karelI hovAthI A prata baMnenI hayAtI bAda lakhAI haze tema sAbitI Ape che. joke ritramAM vaparAelA raMge tathA lapi paNa e vAtanI sAbitI Ape che ja. A citranA anusaMdhAne nAnA citramAM varNavelI "siddhahai' vyAkaraNanA pracArane lagatI ghaTanAno prasaMga jovAno che. pitAne kuLane zobhAvanAra e kAla nAme eka kAyaratha hato je ATha vyAkaraNano abhyAsa ane prajJAvAna hatA. tene jotAM ja AcAryazrIe vyAkaraNazAstranA taravAthe jANanAra evA tane tarata ja adhyApaka banAvyo. pachI pratimAse jJAnapaMcamI (zukala paMcamInA divase te prazno pUchI letA ane tyAM abhyAsamAM pravRtta thaelA vidyArthIone rALa kaMkaNAdithI vibhUSita karato. ema e zAstramAM niSNAta thaelA janene rAjA rezamI vastro, kanakAbhUSaNo, sukhAsana ane AtapatrathI alaMkRta karato'.10 citramAM uparanA bhAgamAM vaNatarachAtrAnuM vyAja paryata ema rapaSTa lakheluM che. jamaNI bAjue lAkaDAnA UMcA Asana para jamaNA hAthamAM soTI laI vidyArthIone zikSA karavA) ane DAbA hAthanI tarjanI AMgaLI UMcI karIne paMDita sAme beThelA vidyArthIone tarjanA karato ane abhyAsa karAvato beThele che. tenA gaLAmAM upavIta-janoI-nAkhelI che. teno cahero prauda, pratibhAvAna ane buddhizALI hovAnI khAtrI Ape che. uparanA chananA bhAgamAM caMdaro bole che, e sthApanAcArya 9 jIo "damAvate kauna vahUjhiyale. 74 thI 81 sudhI, 10 nA brIjhamAtra te jamavarapravadhe che. 112 thI 11: Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina citra-ka9palatA upara pustaka mUkeluM che. je ghaNuM karIne "siddhahema vyAkaraNanI prata haze ema lAge che. patinI sAmI bAjue cAre vidyArthIo baMne hAthamAM "siddhahema'nuM paheluM sUtra dharma nama: akSaro lakheluM patra laIne abhyAsamAM pravRtti karatA hoya ema lAge che. A citra pratane bIna patra uparathI lIdheluM che. citra ra2 siddhahaima vyAkaraNanI hasti upara sthApanA-uparyukta pratane patra 2 upara citraprasaMga. A citramAM paNa upara ane nIce ema e prasaMge che. temAM citranA paricayanI zarUAta upara nA jinamaMdiranA citrathI thAya che. DAbI bAjue siddharAja jayasihadeva pate baMdhAvelA rAyavihAra 11 nAmanA caityamAM zrI jinezvaradevanI be hAthanI aMjali joDIne rastuti karatA dekhAya che. jamaNI bAjue rAjasti upara mahArAjAdhirAja gUrjarezvara siddharAja jasihadevI savArI hoya ema lAge che. tenA DAbA hAthamAM khulI talavAra che. ane jamaNA hAthamAM 'siddha hema' pratanuM eka patra pakaDayuM hoya ema lAge che. hAthInA kuMbhasthaLa upara mAvata jamaNA hAthamAM aMkuza laine beThelo che. mAvatanA mastakanI uparanA bhAgamAM veta chatranA daMDane bhAga dekhAya che. hAthInI pAchaLa cAmara dharanArI eka strI jamaNA hAthathI cAra vIMjhatI melI che. hAthInI jamaNI bAjue eka puraja Dhola vagADatA dekhAya che. A prasaMgane lagatA ullekha "prabaMdha ciMtAmaNimAM thamerUtuMgarae karelo che? zrI hemacaMdrasUrie emanA vyAkaraNane avagAhana karI eka ja varSamAM savAlAkha lokapramANa evuM paMcAMga pUrNa vyAkaraNa racyuM ane rAjA tathA pitAnI smRti-yAdagIrI-mAM tenuM nAma "siddhahema' rAkhyuM. vaLI A graMtha rAjAnI savArInA hAthI upara rAkhI rAjAnA darabAramAM lAvavAmAM Avyo. hAthI para che cAmara dharanArI strIo baMne bAju cAmara DhALatI hatI ane gaMtha para keta chatra dharyuM hatuM tyAra pachI tenuM paphana rAjasabhAnA vidvAna pAse karavAmAM AvyuM ane rAjAe samUcita pRSacAra karyA pachI tene rAjakIya sarasvatI koSamAM sthApita karavAmAM AvyuM....12 A pachI citranA anusaMdhAne, tene pracArane aMge tenA vidyArthIone pAritopikAda ApavAno nIcenA bhAgamAM varNavelo prasaMga jevAne che. DAbI bAjue chIthI kumAra nAmane rAjyAdhikArI sihArAna upara vastrAbhUSaNothI sumatAja thaIne beTho che. teNe jamaNA khabhA upara ughADI talavAra jamaNA hAthe mUThamAMthI pakaDIne rAkhelI che ane DAbA hAthanI tarjanI AMgaLI UMcI karIne hAthanI mUDImAM kAMika -ghaNuM karIne sAme be hAthanI aMjali joDIne beThelA vidyArthIone pAritoSika ApavAnI vastu rAkhIne be latA dekhAya che. vidyArthInI pAchaLa, gaLAmAM janAI sahita, DAbA khabhA upara seTI rAkhIne jamaNA hAthanI tarjanI AMgaLI ane aMguThAne bhegA rAkhIne ubhelo kAkala kAyastha paMDita A vidyArthI ghaNuM ja sAruM bhaNyo che ema epa batAvato ane vIra kumArane pAritophika ApavAnuM kahetA hoya ema lAge che. vidyArthInI yuvAna vaya batAvavA citrakAre dATI agara mUchanA vALanI rajuAta karI nathI. mArI mAnyatA pramANe jevI rIte kAkala kAyasthane paMDita tarIke A vyAkaraNane adhyApaka nImavAmAM Avyo hato tevI ja rIte citramAM varNavelA zrI vIrakumArane tenA pracAranA ane temAM uttIrNa thanAra vidyArthIone pAritodhikAdi ApavAnA adhikArapade nImavAmAM Avyo haze. A citramAM ApaNane tene pracAra karanAra adhikArInuM nAma maLI Ave che ? gujarAtanA itihAsane mATe mahattvanuM che. 11 chImArnAvidyAlAvAcacAvunnate | tiyaJca padaM praNijagAda saH / / 226 / / -zrIprabhAvakacarite zrIhemacandrasuriprabandhe 12 jAo chAtrA nAma tRtIgaijA: pRg 60-6 2. saMpAdaka : jinavijayajI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalatA citra ra3 zrI pArzvanAthanuM derAsara-zA. vikrama, zA. rAjasiMha, zA karmaNa tathA hIrAde zrAvikA - uparyukta pratanA pAnA 296 upara citra. citranuM kada 2142 Iya che. jamaNI bAju zrI pArzvanAtha prabhunuM zikharabaMdha derAsara che, jemAM madhya bhAgamAM li varNanI zrI pArzvanAtha prabhunI suMdara mRta AbhUSaNo sahita birAjamAna che. mastake mAMgaNI sAta kaNAo che. mUrtinI sanmukha garbhAgAranI bahAra raMgamaMDapamAM rA. vikrama sA. rAnnasiMha, sA. yaLanAmanA traNa pu tathA kavi harAvI nAmanI eka strI anukrame che. ghaNAM be hAthanI aMjali joDIne prabhunI stuti karatAM UbhAM che. derAsaranuM zikhara AkAzamAM uDatI dhvajA sahita dekhAya che, zikhara tathA gamaMDapa gujarAtanI madhyakAlIrathApatyakaLAnA suMdara namUnA che. zikharanI baMne bAjue UDatAM pakSIonI tathA gamaMDapa uparathI kUdakA mArIne zikhara tarapha jatAM traNa vAMdarAMonI rajuAta karavAmAM, A derAsara gaganacuMbI che tema batAvavAne citrakAranA irAde che. rA. vima, . siMDha tathA sA. karmaLa traNe sagA bhAIo tathA vaibhavazALo gRhastha-zrAvake haze tema teonA paheraveza uparathI jaNAI Ave che. mArI mAnyatA pramANe kadAca citramAM raju kareluM pArzvanAthanuM maMdira paNa teoe baMdhAvyuM hoya. gujarAtamAM prAcIna citromAM vAMdarAMnI rajuAta sauthI prathama A citramAM maLI Ave che. eka vi. . 1490 (i.sa.1447)nA kApaDa upara cItarAlA paMcatIrtha paTamAM paNa vAMdarAnI rajuAta karavAmAM AvI che. paraMtu te paTa ApaNa A citrathI pachInA samayane che. citra 24 AnaMdaprabha upAdhyAyane siddhahema vyAkaraNanI prata lakhAvavA mATe maMtrI karmaNa vinati kare che- uparanA citranA anusaMdhAnanuM A citra mULa pratanA pAnA 297 uparathI levAmAM AvyuM che. citrane kada 234ra6ra che. citramAM upara ane nIce ema be prasaMge che, temAM citranA paricayanI zarUAta uparanA citrathI thAya che. jamaNI bAjue siMhAsana upara kAnAmavAdhyAya nAmanA jaina sAdhu jamaNA hAthamAM muhapatti rAkhIne tathA DAbe hAtha DhIMcaNa upara TekavIne sAme beThelA ziSyane pATha ApatA hoya ema lAge che. sAme beThelA ziSyanuM nAma laiiMtimuni che. kIrtitilaka muninA baMne hAthamAM tADapatranuM eka pAtra che. temanI pAchaLa sA. ramaNa tathA uparanA bhAgamAM tA. vizvamADha be hAthanI aMjali jeDIne beThelA ane gurunA upadezanuM zravaNa karatA dekhAya che. A pachI citranA anusaMdhAne nIcenA citramAM be sAthIo ke jemanAM nAma anukrame zrIykrAMtAnano tathA zrImutratAmAma mudA che ane baMne sAdhvIonI sAme be zrAvikAo che. jemAM ekanuM nAma vAi phrI vimurAthavi. eTale vAyaTagacchIya hIrAdevI mukhya zrAvikA che. uparyukata citranI badhI vyaktio tathA nIcenA citranI sAvIo tathA zrAvikAo AnaMdaprabhapadhyAyane upadeza zravaNa kare che. vizeSa to prata lakhAvanAranA samayanA mukhya sAdhue, sAthIo, zrAvake tathA zrAvikAonAM nAma sAthenA A citrA hodane te ApaNane te samayanA catuvidha saMdhanA rItarivAje tathA pahezone bahu ja suMdara khyAla pUro pADe che. A citramAM mukhyatve karIne lAla, kALo, gheLo, pILo, lIle tathA guHbI raMgane upayoga karavAmAM Avyo che. citra 22-23mAM jinamaMdiranI rajuAtamAM te samayanAM jinamaMdiranI sthApatyaracanAnuM, tathA citra 22-23-24mAM strI-puruSonA paheravezo temaja te samayanA gujarAtanA vaibhavazALI gRhasthonA rItarivAjonuM bhAna karAvanArA purAvA che. citra 22mAM hAthIne je raMga popaTIo lIlo che te citrakAranI kalpanA mAtra che ane te batAvIne tene Azaya A hAthI sAmAnya nathI paNa viziSTa jAtine che te batAvavAne che. citra 23-24mAM sA. vikrama, sA, rAjasiMha tathA sA. karmaNanA mAthAnI pAchaLanA bhAgamAM kheDA vALelA che ane aMboDAmAM dareke mAthAno khUpa (mAthe paheravAmAM AvatA dAgIne) ghAle che te rivAja Aje strIomAM haju cAlu che, paraMtu gujarAtanA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #Rep/ ( ri1i0;4Tora dITdama-zvAchara 2 ) ) 8 0 0 0 0 0 ' upara-citra 25 : siddhahema vyAkaraNanI hati upara thApanA, nIce -citra 2 : kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrine zrI jayasihadevanI vyAkaraNa racavA mATe prArthanA (caudame saikA) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalpalatA 18 puruSomAMthI hAlamAM nAbUda thai gayele che, citra 26 tathA 24mAM hIrAdevI pramukha zrAvikAe mAthe sADI oDhelI nathI ane kAnamAM goTI vALAe tathA phUla ghAlelAM che. citra 24mAMnI me sAmenAM mAthAM paNa khullAM che je te samayanA paheravezanuM digdarzana karAvanArA namUnA che. prAcIna citromAM strIenI AkRti kaMcukI tathA stananI rajuAtathI puranI AkRtine mukAbale tarata ja judI tarI Ave che. prata lakhAvanAra saMbaMdhI mAhitI karmaNa nAme amadAvAdanA eka sulatAnane maMtrI paMdaramA saikAmAM thaelA che, jeNe amadAvAdamAM AcAryazrI semajayasUrinA ziSya mahIsamudrane vAcakapada apAvyuM hatuM.13 paraMtu naM nAmo sAthe sarakhAvatAM tathA pratanI lipi netAM A prata teramA agara caudamA saikAmAM lakhAlI hoya evI lAge che tethI A prata lakhAvanAra uparyukta karmaNa hovAnI saMbhAvanA bahu ja ochI che. A prata caudamA saikA daramyAna lakhAelI heAya ema lAge che. pratanAM citromAM samakAlIna STinI chApa UtarI che. jUnAM khokhAM pramANe citrA deravA chatAM pAtrA, prANIo vagerenAM rUparaga tAdaza anyAM che. citra 65 tathA citra 6 jue anukrame citra 22 tathA citra 21nuM varNana. citra 6 zrIpArzvanAthanuM cyavana--diranI pratanA pAnA pa7 uparathI. citranA mULa kada raDuMx iMca uparathI mAruM karIne atre rajU karavAmAM AvyuM che. 'puruSapradhAna arjun zrIpArzvanAtha grISmakALanA pahelA mAsamAM, pahelA pakhavADiyAmAM, caitra mAsanA kRSNapakSamAM (gujarAtI phAgaNa mAsamAM) cothanI rAtrine viSe, vIsa sAgaropamanI sthitivALA prApta nAmanA dazamA devaleAkathI vyavIne vArANasI nagarInA anksana nAme rAjAnI vAmAdevI paTarANInI kukSine viSe madhyarAtrie vizAkhA nakSatramAM candrano yAga prApta thatAM deva saMbaMdhI, AhAra, bhava ane zarIrano tyAga karI garbhapaNe utpanna thayA.' pArzvanAtha bhagavAnanI nIla varNanI padmAsanastha murti cyavana kalyANaka darzAvavA atre raju karI che, mastaka upara kALA raMganI dharaNendranI sAta kaNA che. mUrti ApaNAthI zaNagArelI che, pakSAsana vagerenuM varNana agAu citra 9mAM ApaNe bai gayA chIe, citra 28 zrIpArzvanAthanA paMcaSTi lAca--DaranI pratanA pAnA 60 uparathI. mULa citranA kada raxra iMca uparathI moTuM karIne atre rajU karyuM che. zrIpArzvanAtha prabhue zramaNuM aMgIkAra karyuM tyAre hemaMtaRtunuM trIjuM pakhavADiyuM-pApa bhAsanA kRSNapakSa vartatA hatA. te pakhavADiyAnI agiyArazanA divase (gujarAtI mAgazara vadI agiyAraze), pahelA praharI viSe, vizAlA nAmanI pAlakhImAM mesIne Azramapada udyAnamAM, ajJAka nAmanA uttama vRkSanI pAse AvI, pAlakhImAMthI nIce UtarI, peAtAnI meLe ja potAnAM AbhUSaNa vagere UtAryAM ane potAnI meLe ja paMcamuSTi leoca karyAM.' AkhI ye citramAlAmAM A citra bahu ja dhyAna kheMce tevI rIte citrakAre tAdaza cItaryuM che. AyAnA jhADanI gAONI bahu ja suMdara prakAranI che. AkhuM ye mULa citra sAnAnI zAhIthI gItareluM che. 33 mA zrI tIrthayAtrArupuNyakAriNA zrIkarmaNA''rena mahIpamantriNA | mahIsamudrabhipaNDitaprabhoH pAdayupAdhyAya padaM vivekinA // 37 // --]][7.rAvya sarja 3. z2a 28 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra ra7 : zrI pArzvanAthanuM cyavana (AdamA saikA) citra 28 : zrI pArzvanAthano paMca muSTi leca (caiAdamA saikA) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA 20 citra 9 zrImahAvIraprabhu--mArAbhAi navAbanA saMgrahamAMthI. kAlakakathAnI tADapatranI pratanA pAnAnuM mULa kadanuM lagabhaga caudamI sadInuM A citra te samayanAM jinamaMdiranI sthApatyaracanAnA suMdara khyAla Ape che. sthApatya, zaNagAra tathA tenI kudaratI AMkho, mRdu-kAmaLa chatAM pramANeAyeta hAsya karatuM mukha, te samayanA citrakAranI bhAva arpaNa karavAnI zaktinA sAkSAta paricaya Ape che. mUrtinI ekanI nIce pabAsanamAM vacce kamaLa, baMne bAjue ekeka hAthI, ekeka siMha tathA kinnara cItarelA che. mUrtinI AjubAju che. cAradhArI devA UbhA che. mastakanI bAjumAM ekeka strI phUlanI mALA laine ane te darekanI pAchaLa khAlI hAthe UbhI rahelI ekeka vyakti cItarelI che. mUrtinA mastakanI uparanA bhAgamAM laTakatuM chatra che. A citrathI tADapatranI citrakaLAnA vibhAga samApta thAya che. citra 30 jamaNI bAjI: zrIpArzvanAtha kAmaga dhyAnamAM; DALI bAjIH zrIpArzvanAthanuM nirvANu ane dharaNendra tathA tenI paTarANI-iDaranI pratanA patra 61 uparathI. A citra mULa kadamAM tenA lakhANa sAthe lIdheluM che. citramAM upara ane nIce ema e prasaMgo che; temAM kathAnA paricayanI zarUAta nIcenA uSasarganA citrathI thAya che. zrIpArzvanAtha prabhu zramapaNuM aMgIkAra karyAM pachI, vicaratA thakA, ekadA kAI tApasanA AzramamAM AvI caDayA. tyAM rAtrIne viSe eka kuvAnI najIkamAM ja vaTavRkSa nIce pratimAdhyAne sthira thayA. te samaye kamaranA jIva medhanAlI nAmanA deve kalpAMtakALanA medhanI peThe varasAda varasAvavA mAMDayo. AkAza ane pRthvI paNa jaLamaya jevAM banI gayAM. jaLane osabaMdha pravAha prabhunA ghUMTaNa paryaMta pahoMcyA. kSaNavAramAM prabhunI kaMDa sudhI pANI pahoMcuM ane hetaaitAmAM kaMDanI uparavaTa ane nAsikAnA agrabhAga sudhI pANI pharI vaLyuM. chatAM prabhu to acA ane aDaga ja rahyA. e avasare dharaNendranuM Asana kaMpyuM. teNe avadhijJAnathI prabhu upara bhayaMkara upadrava thA taiyA. tatkALa dharaNendra potAnI paTarANIe sahita prabhunI pAse AvyA ane bhaktibhAvabharyAM namaskAra karI temanA mastaka upara kAme rUpA chatra dharI rAkhyuM.' jamaNI bAjue pArzvanAtha prabhunI pAchaLa garadana sudhI jaLa batAvavA mATe citrakAre jhAMkhA lIlA raMganA lITA mArIne jaLanI AkRti upAvI kADhI che. temanA paganI nIce eka svarUpe dharaNendra che hAtha teDI padmAsane mesIne ane palAMThI vALelA potAnA baMne paga upara prabhunA e paga rAkhIne beTho che; bIjuM svarUpa nAganuM karI, AkhA zarIrane vIMTaLAi vaLI, sAta kaNA rUpI chatra mastaka upara dharI rahyo che; trI, mULa rUpe te pArzvanAtha prabhunI DAbI bAjue e hAthanI aMjali beDIne prabhunI stuti karatA UbhA che. tenI pAchaLa tenI paTarANI e hastanI aMjali joDIne prabhunA guNagAna karatI UbhI che. dharaNendre ATalI badhI bhita karI ane kamaDe prabhunI ATalI badhI karthanA karI. baMnee potapotAne ucita kAryo karyAM chatAM baMne tarapha samAna draSTivALA prabhu pArzvanAtha jagatanuM kalyANa karanArA hovAthI kema vaMdanIya na thAya ? A pachI citranA anusaMdhAne uparanA citramAM varNavele prabhu pArzvanAthanA nirvASNunA prasaMga jevAnA che. 'varSAkALanA pahelA mahinAnA bIna pakhavArbADayAmAM, zrAvaNa zukla aSTamInA divase, sammeta nAmanA parvatanA zikhara upara jaLarahita mAsakSamaNa (eka mahinAnA upavAsa)nuM tapa karI pArzvanAtha prabhu nirvANa pAmyA-mekSe gayA.' citra 31 zrIRSabhadevanuM nirvANu iDaranI pratanA pAnA 78 uparathI, citranuM mULa kada raDuMx2 iMca uparathI mAruM karIne atre rajU karyuM che. 'zrIRdhabhadeva prabhu ziyALAnA trIjA mAsamAM, pAMcamAM prakhayAmAM, mAgha mAsanI vide teraza (gujarAtI poSa vada 17) ne divase aSTApada parvatanA zikhara upara, jaLa rahita caudabhakta, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ by doc saNAsamAsarvahAyAyAdhiciMgasADaviNdayA sin|yvaadymaannttiaakyaaddonpcnaavsiaasdy diAchAcAvAjhilarAsadharAvAsAlirIvitimiza rANAkSarakamAekAlajhAsidhAnijitivizArahA jhaviSNamAna hAtidhatiko dAhAsavadhi pAvasAcAyA ASMEER vitra 28 : zrImahAvIra (yohamA sai|) JOGI pANita yANA ekaMvAsasaTA mImasaNi NaNdamamAramA mAgarakorSi sivAsA citra 3 0 : zrI pArzvanAtha kAusagga dhyAnamAM; DAbI bAju . zrI pArzvanAthane nirvANa ane dharaNendra tathA tenI paTarANI (cAdamA saikA) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jaina citra-kalpalatA citra 31 : zrIRSabhadevanuM nirvANa che. upavAsanA tapa karI, abhijit nAmanA nakSatrane viSe caMdra yAga pra!pta thatAM, savAranA samaye paEkAsane besIne nirvANu pAmyA.' citramAM sarva AbhUSaNo sahita siddhazilA upara beThelA Rmadeva prabhunI ane AjubAju e jhADanI rajUAta karIne citrakAre zrIRSabhadevanA nirvANa kalyANakanA prasaMga cItarelA che. DaranI A pratanA dareka citranI pRSThabhUmi sIMduriyA lAla raMganI che. A dha ye citrA asala mApe utArelAM che. temAM raMgabharaNInI sarasa vaheMcaNI tathA vAtAvaraNa ane padArthonI jhINavaTamAM paraMparAgata AkRtie cItarI che, paNa mULa AkArAnA pratyakSa paricaya nahi hovAthI citrakAroe nakkI karelAM AkAronAM kRtrima rUpe citrakAra cItarye gayA che; chatAM suzobhanAmAM jarA ge te pAcho paDato nathI. A pratamAM sAnAnI zAhIno khUba chUTathI upayoga karavAmAM AvyA che.citranAM pAtrA cItaravAmAM tADapatra upara suvarNanI zAhIno upayoga A eka ja pratamAM karavAmAM AvyA che. uparAMta, sIMduriyA, lAla, gulAbI, karamajI, pILA, vAdaLI, rUperI, jAMbuDI, sapheda, kALe!, AsamAnI tathA nAraMgI raMgane paNa upayoga A pratanAM citrAmAM karavAmAM AvyA che. citra 32-33 nRtyanAM judAMjudAM svarUpA--amadAvAdanA de pA. nA dAvi zAstrasaMgrahanI kalpasUtra tathA kAlakakathAnI apratima kArIgarIvALA suvarNAkSarI pratanA pAnA 127 uparathI. kAgaLanI pratanA hAMsIAmAMnAM citrA madhyenA nartanA pAtravALAM citro A vastusa~kalanAnAM apratima pratinidhi jevAM che. citrakAra barAbara jANe che ke citrAmAM zuM kahevAnuM che, ane tene anurUpa te racanA karI zake che. A citranAM cAre rUpAnuM ekeeka aMga evuM to bArIka derAeluM che ke ApaNI sAme jANe te samayanI jIvatIjAgatI gujarAtaNeA gaLe ramatI khaDI na karI dIdhI hoya! Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 32-33 : nRtyanAM judAMjudAM svarUpA (paMdaramA saikA) citra 34 : zrISabhadevanA rAjayAbhiSeka (vi. saM. 1522) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka che citra 35 : zrAdANI devAnaMdA ane caMdra svarUma (vi. saM. 152) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-ka95latA citra 34 (haMsavi0 1, pAnuM 60) zrI RSabhadevanA prathama rAjA tarIke) rAjyAbhiSeka-citramAM upara ane nIce ema be prasaMga che, temAM citranA paricayanI zarUAta nIcenA rAjyAbhiSekanA prasaMgathI thAya che. A prasaMganA varNana mATe mahAkavIzvara zrIdhanapAlaviracita 'zrIpabhapaMcAzikA'nA navamAM lokamAM nIce mujaba varNana ApeluM che14 he jaganAtha! indra dvArA jaladI rAjyAbhiSeka15 karAelA evA Apane, vismaya pUrvaka lAMbA kALa sudhI kamaLanAM patro vaDe abhiSeka-jala dhAraNa karavA pUrvaka je (yugalikoe) yA temane dhanya che." citramAM DAbI bAjue siMhAsana upara zrI RSabhadeva beThelA che. temanA UMcA karelA DAbA hAthamAM kapaDA jevuM kaMIka dekhAya che. teo potAnI tarjanI AMgaLI UMcI karIne, sAme baMne hAthamAM kamaLapatramAM abhiSeka-jala dhAraNa karIne ubhA rahelA yugalikanA eka cheDalA (strI-puruSa)ne kAMIka kahetA hoya evo bhAva darzAvavA citrakAre prayatna karelo che. sAme UbhuM raheluM yugala namra vadane hAthanA meLAmAM kamaLapatramAM abhiSeka-jala dhAraNa karIne vimita nayanee zrIpabhadeva sAme jevuM dekhAya che. citrakAre kamaLapatra batAvavA khAtara yugalika puruSane baMne hAtha AgaLa dAMDI sAthe kamaLapatra batAveluM che. traNe vyaktionAM kapaDAmAM judI judI jAtanAM zobhanA AlekhelAM che, je paMdaramA saikAnAM strIpuruSanA vaibhavazALI pahelvezanI AbedamAM rajuAta karatA purAvA che. citranA uparanA bhAgamAM bAMdhelA caMdaravAmAM zreNIbaddha pAMca haMsa cItarelA che. A citranA anusaMdhAne, uparanA citramAM Alekhelo, zrI RSabhadeve potAnI rAjabhAvasthAmAM jagatanA prANIone upakAranI khAtara sauthI prathama kuMbhAranI kaLA batAvI te prarAMga jovAno che. RSabha paMcAzikA'ne 10me kalAkamAM A prasaMganuM varNa nIce mujaba ApeluM che. jemaNe (zabda vidyA, lekhana, gaNita, gIta ItyAdi vidyA-kaLAo ane (kuMbhArAdikanAM) zila dekhADyAM che temaja jemaNe (khetI, pazu-pAlana, vANijya, lagna ityAdi samasta prakAranI lokavyavahAra (paNa) sArI rIte samajAvyo che, evA Apa je prajAnA svAmI thayA che te kRtArtha che.'--11 zi95nA mukhya pAMca bhede che. Avazyaka-niyaMtinI gAthA 207mAM 17 tenuM nIce pramANe veNu cheH 'kuMbhAra, luhAra, citAra, vaNakara ane nApata (homa) nA ema pAMca zi9o mukhya che ane vaLI te pratyekanA vIsa vIsa avAktara bhedo che.' jagatane kuMbhAranI kaLA prathama tIrthaMkare batAvI hatI. (hiMdu zAstramAM brahmAe banAvI hatI ema kahevAmAM Ave che. prasaMga e banyo hato ke kalpavRkSane viccheda thavAthI loko kaMdamULa ane phalAdika khAtA hatA, ane ghauM, cokhA ityAdi anAja kAcuM ne kAcuM khAtA hatA. te temane pacatuM nahotuM. AthI prajAe prabhune vijJapti karI, tyAre hAthathI ghasIne pANImAM palALIne ane pAMdaDAnA paDImAM laIne khAvuM ema temaNe upadeza Apyo. ema karavA chatAM paNa lokonuM duHkha dUra thayuM nahi, eTale pharIthI teoe prabhune vipti karI. prabhue kahyuM ke meM sucavyA mujaba pUrvokta 1.4 dhannA sabimhayaM jehiM, jhatti kayarajjamajjaNo hariNA / ciradharianaliNapattA-bhiseasalilehi diTTho si // 9 // 15 A rAjyAbhiSekanI vizeSa mAhitI mATe juo 'Avazyaka.. 56 dAviavijjAsippo, vjjriaasesloavvhaaro| jAo si jAya sAmia, payAo tAo kayatthAo ||10|| 57 paMceva ya sippAI, ghaDa 1 lohe 2 citta 3 gata 4 kAsavae 5 / ikikasya ya itto, vIsaM vIsaM bhave bheyA / / 207 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kapalatA vidhi karyA bAda ghauM vagerene muSTimAM athavA bagalamAM thoDo vakhata rAkhyA bAda bhakSaNa karo. Ama karavAthI paNa temanuM duHkha dUra thayuM nahi. tevAmAM vRkSanI zAkhAo paraspara ghasAtAM aMge utpanna thayo. Ane vAstavika svarUpathI ajANyA evA te samayanA manuSya tene ratna jANIne pakaDavA gayA; paraMtu tethI te temanA hAtha dAjhavA lAgyA. AthI agnine koI adbhuta bhUta mAnatA tathA tethI trAsa pAmatA loke prabhu samakSa AvyA, tyAre prabhue temane kahyuM ke snigdha ane rUkSa kALane doSa thavAthI A to agni utpanna thayo che, mATe tamAre tenI pAse javuM ane tenI samIpamAM rahelAM tRNAdikane dUra karI tene grahaNa karI, ane tyAra bAda pUrvokta vidhi pramANe taiyAra karelA ghauM vagerene temAM nAkhI pakava karI tene AhAra kare. te mugdha lokoe tema karyuM eTale ghauM vagerene te agni svAhA karI jevI lAge. A vAta teoe prabhu samakSa rajU karI. A samaye prabhu hAthI upara beThelA hatA. emaNe tyAM ja teonI pAse lIlI mATIne piDa maMgAvI tene hAthInA kuMbhasthaLa upara mUkI tenuM eka pAtra banAvyuM ane e pramANe pAtra banAvI temAM dhau vagere rAkhI tene agninI madadathI pakAvI te khAvAnI temane sUcanA karI A pramANe prabhue kuMbhAranA zilpane vidhi batAvyo. citramAM sapheda hAthI upara sapabhadeva beThA che. teozrInA DAbA hAthamAM mATInuM eka pAtra che, ane te hAtha UMcA karIne sAme ubhA rahelA yugalaka purUne te ApavA mATe utsukatA batAvatA citrakAre emane rajU karyA che. sAme ubhA rahelA yugalika purUSanA bane hAthanA UMcA karelA khobAmAM paNa mATInA pAtranI rajuAta citrakAre karI che. hAthI paNa zaNagArelo che. prabhunI pAchaLa aMbADInuM siMhAsana batAvyuM che ane emane uttarAsaMgane bhAga UDato batAvIne citrakAre chaTAthI gamana karatA hAthInI rajuAta karI che. citranI DAbI bAjue uparanA bhAgamAM AkAzamAM vAdaLA davyAM che. citra 35 brAhmaNI devAnandA ane cauda svapna : haMsavida 1 nA pratanA pAnA ka uparathI-AkhuM pAnuM pratanA mULa kadanuM atre namUnA tarIke rajU kareluM che. citra 31 cauda svanaH kativi0 nA pAnA 16 uparathI-vAcakenI jANa khAtara e cade svapnanuM TuMka vivecana atre karavAmAM Ave che. (1) hAthI-cAra mahAna jaMtuzaLavALA, uco, varasI rahelA vizALa megha jevo ane vaitAdravya parvatanAM jevo sapheda. tenA zarIranuM pramANa kendranA airAvaNa hAthInA jevaDuM hatuM. sarva prakAranAM zubha lakSaNavALA, hAthIomAM sarvottama ane vizALa evA prakArane hAthI trizalA devIe prathama svapanAmAM joyo. hAthI e parama maMgaLakArI tathA rAjyacihno dyotaka che. (2) vRSabha-veta kamaLanI davAonI rUpakAMtine parAjita karato, majabUta, bharAvadAra mAMsapezIvALo, puSTa, yathAsthita avayavavALo ane suMdara zarIravALA vRSabha trizalAdevIe bIjA svapnamAM joyA. tenAM atizaya uttama ane tINa zIMgaDAMonA AgalA bhAgamAM tela lagADeluM hatuM. tenA dAMta suzobhita ane zveta hatA. vRSabha (baLada) e kRSine ghAtaka che. (3) siMha-trIjA svapnamAM trizalAe siMha je. te paNa motInA hAra, caMdranAM kiraNane rUpAnA parvata jevo mata ramaNIya ane mane hara hatuM. tenA paMjA majabUta ane suMdara hatA. puSTa ane taruNa dADhe vaDe tenuM mukha jobhI rahyuM hatuM, tenI manohara jIbha lapalapAyamAna thatI hatI. sAthe vizALa ane puSTa hatI. skara paripUrNa ane nirmaLa hatA. bArIka ane uttama kezavALI vaDe te anahada zobhI rahyo hato. tenuM pucha kuMDalAkAra ane zobhAyamAna hatuM. te vAraMvAra jamIna sAthe akaLAtuM ane pAchuM kaMDalAkAra banI jatuM. tenI AkRtimAM saumyabhAva dekhAi AvatA hatA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA wwwwwww ALLERY 27 citra 36 : caiAda ravama (paMdarame sekA) AvA lakSaNavaMtA siMha AkAzamAMthI UtaratA ane peAtAnA mukhamAM praveza karatA trizalA kSatriyANIe joyA. siMha parAkramanA ghAtaka che. (4) lakSmIdevI-akhaMDa caMdramA jevI kAMtivALI lakSmIdevInAM cothA svapnamAM darzana thayAM. te lakSmIdevI U~cA himavAna parvatane viSe utpanna thae maLa rUpI mohara sthAne beThelAM hatAM. citranI madhyamAM meTI AkRti lakSmIdevInI che. tenA kamaLarUpI sthAnanA vizeSa varNana mATe jIe kalpasUtra sumeAdhikA vyAkhyAna 2 ja. (5) phUlanI mALA-pAMcamA svapnamAM trizalA kSatriyANIe kalpavRkSanAM tAjAM ane sarasa phUlAvALI comera sugaMdha prasarAvatI ramaNIya mALA AkAzamAMthI UtaratI joI. mALA zRMgAranI dyotaka che. (6) pUrNa candra-chaThThA svapnane viSe trizalAe candranAM darzana karyA. zuklapakSanA pakhavADiyAnI pUrNimAne peAtAnI kaLA vaDe zobhAvanAra saMpUrNa candra teNe joyA. candra nirmaLatAnA dyAtaka che ane bIjA pakSe aMdhakArane nAzaka che. (7) UgatA sUrya-sAtamA svapnamAM trizalA kSatriyANIe aMdhakAranA samRhane nAza karanAra ane prakAzathI jhaLahaLatA sUryanAM darzana karyA. sUrya atula parAkramanA ghAtaka che. (8) suvarNamaya dhvajadaMDa-AThamA svapnamAM trizalA kSatriyANIe uttama atinA suvarNamaya Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA daMDa upara pharatI vajA joI. tenA upalA bhAgamAM veta varNano eka siha cItara * dhvaja e vijayanuM cihna che. (9) jaLa pUrNa kuMbha-navamAM vanane viSe trizalA kSatriyANIe pANIthI bharelo kuMbha joyA. te kuMbha (kavaza) ati uttama prakAranA suvarNa sama ati nirmaLa ane dIptimAme hato. emAM saMpUrNa jaLa bhareluM hovAthI te kalyANane sUcavano hate. pUrNa kuMbha maMgalane ghAtaka che. (10) padharAvara--dasamA svapnane viSe trizalA kSatriyANIe padmasarovara joyuM. AkhuM sarovara judIjudI jAtanAM vividharaMgI kamaLothI tathA jaLacara prANIothI saMpUrNa bhareluM hatuM. AvuM ramaNIya pAsavara dasamA vanamAM joyuM. sarovara nirmaLatAnuM sthAnaka che. (11) kSIrasamudra-agiyAramA svapnane viSe trizalA kSatriyANIe kSIrasamudra je. e samudranA madhya bhAganI ujavalatA candranAM kiraNa sAthe sarakhAvI zakAya. cAre dizAmAM tene asAdha jaLapravAha vistarI rahyo hato. (12) devavimAna-bAramA vanamAM trizalA kSatriyANIe devavimAna joyuM, jenA 1008 thAMbhalA hatA. temAM divya puSpanI mALAo laTakatI hatI. tenI upara varU, vRSabha, ghoDA, manuSya, paMkhI, hAthI, azokalatA, palatA vagerenAM manohara citro AlekhelAM hatAM. tenI aMdarathI madhura svare gavAtAM gAya ane vAjiMtronA nAdathI vAtAvaraNamAM sarvatra saMpUrNatA patharAI jatI hatI. vaLI te vimAnamAMthI kAlAgurU, UMcI jAtane hiMdu dazAMgAdi uttama sugaMdhI dravyothI uttama heka nIkaLatI hatI. AvuM uttama vimAna teNe joyuM. (13) rAzi-teramA vanamAM trizalA kSatriyANIe rAne igalo joyo. temAM pulakaratna, vajIra, IndranIla ratna, sphaTika vagere rane joyAM. te Dhagalo pUchavAtALa para hovA chatAM kaI , vaDe gaganamaMDala sudhI dIpI rahyo hato. (14) nidhUma agni-caudamA svapnamAM e trizalA kSatriyANIe dhumADA vagarano agni joyo. agnimAM svaccha ghI ane pILuM madha sIMcAtuM hovAthI te dhumADA vagara hato. tenI javALAo pRthvI upara rahI rahI jANe ke AkAzanA keIe ke pradezane pakavA prayatna karI rahI hoya evI caMcala lAgatI hatI. citra 37 caMDakauzikane pratibodha-de pATha nA dayAvi0 nI kalpasUtranI pratanI suzobhanakaLAnA namUlI tarIke AkhA pAnAnuM citra atre raju karyuM che. A AkhI ye batamAM mULa lakhANa karatAM citrakaLAne suzena saMgAra mukhya bhAga bhajave che. morAka gAmathI vihAra karI prabhu tAMbI nagarI tarapha cAlyA. mArgamAM gavALI Aee kahyuM ke "vAmI! Apa je mArge jAo cho te jeke tAMbAno sIdhe mArga che, paNa rastAmAM kanakala nAmanuM tApasanuM AzramasthAna che tyAM hamaNAM eka caMDakauzika nAmane dRSTivipa sarSa rahe che, mATe Apa A sIdhA mArge javAnuM mAMDI vALe.' chatAM karuNALu prabhu, bIjA koI uddezathI nahi, paNa pilA caMDakauzikane pratibodhavA te ja mAge te ja Azrama bhaNI gayA. caMDakauzikane pUrva bhava e caMDauzika pUrva bhavamAM ugra tapasvI sAdhu hatA. eka divase tapasyAnA pAraNe gocarI vahoravA eka zivanI sAthe gAmamAM gayA. raste temanA paga nIce eka nAnI deDakI AvI gaI. deDakInI thaelI virAdhanAne prAyazcittapUrvaka paDikamavA mATe hitaciMtaka ziSya gurane iriyAvahI paDi kakkamatAM, geyara paDikakamatAM, ane sAyaMkALanuM pratikramaNa karatAM, ema traNa vAra deDakIvALI vAta saMbhArI ApI. AthI sAdhune khUba krodha caDhayo. krodhamAM ne krodhamAM teo ziSyane mAravA devA. paNuM akasmAta eka thAMbhalA sAthe akaLAtAM tapasvI sAdhu kALadharma pAmyA. tyAMthI teo tika Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bANA variyA sADi citra 37 : caMDavaizikane pratibaMdha (paMdarame saikA) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jena citra-kapalatA vimAnamAM deva tarIke utpanna thayA. tyAMthI vIne te AzramamAM pAMcaso tApano svAmI caMDakauzika nAme tApasa thayo. tene potAnA Azrama upara eTalo badho moha hato ke kadAca koI mANasa AzramanuM kaMi phaLa-phUla toDe te te ja vakhate krodhe bharAI kuhADe laIne mAravA doDe. eka vakhate te tApasa thoDA rAjakumArone potAnA AzramanA bAgamAMthI phaLa toDatAM joI krodhe bharA. kuhADe laI mAravA dhasI jato hato, eTalAmAM acAnaka kuvAmAM paDI gayuM ane krodhanA adhyavasAyathI marIne te ja AzramamAM potAnA pUrvabhavanA nAmavALo dRSTiviSa sarpa thayo. mahAvIra prabhu te AzramamAM AvIne kAusagnadhyAne sthira rahyA. prabhune joI kaMdhathI dhamadhamI rahelo te sarpa, sUrya sAme dRSTi karI, prabhunI tarapha dRSTivALA pheMke ane rakhene prabhu pitAnI para paDe evA bhayathI pAcho haTI jAya. eTaluM chatAM prabhu to nizcala ja rahyA, AthI teNe vizeSa vizeSa daSTivALA pheMkavA mAMDI. tathApi e vALAo prabhune te jaLadhArAo jevI lAgI ! traNa vAra daSTivALA cheDavA chatAM prabhunuM ekAgra dhyAna tUTavA na pAmyuM, tethI te asAdhAraNa roSe bharAye. teNe prabhune eka sapta paMkha mAryo. tene khAtrI hatI ke mArA tIvra viSano pratApa eTale bhayaMkara che ke prabhu hamaNuM ja mUchata thaIne pRthvI upara pavA joIe. paraMtu Azcarya jevuM che ke prabhunA paga upara vAraMvAra DasavA chatAM prabhune tenuM leza mAtra paNa jhera na caDhavuM. ulaTuM daMzavALA bhAgamAMthI gAyanA dUdha jevI rUdhiranI dhArA vahevA lAgI. vismaya pAmelA caMDakauzika sarSa thoDI vAra prabhunI sanmukha nihALI rahyo. prabhunI mudrAmAM tene kaMIka apUrva zAMti jaNAI. e zAMtie tenA dila upara apUrva asara karI. tenA pitAnAmAM paNa zAMti ane kSamA AvatAM dekhAyAM 18 caMDakauzikane zAMta thaelo joI prabhue kahyuM ke " caMDakauzika ! kaMika samaja ane bujha-bodha pAma!' prabhunI zAMti ane dhIratAe tenA para asara te karI ja hatI, eTalAmAM prabhunAM amRta zAM mIThAM veNa sAMbhaLatAM ane te viSe vicAra karatAM tene natismaraNa (potAnA pUrva bhava saMbaMdhInuM) jJAna upanna thayuM. te potAnA bhayaMkara aparAdhano pazcAttApa karavA lAgyo. prabhune pradakSiNA Apato te manamAM vicAra karavA lAgyo ke kharekhara A karuNAsamudra bhagave te mane durgati rUpa maTI khAImAM paDate bacAvI lIdhuM. te ja vakhate teNe anazana vrata laI lIdhuM. rakhene potAnI viSamaya bhayaMkara daSTi kaI sade ke nirdo prANa upara paDI jAya evA zubha hetuthI teNe potAnuM mastaka darane viSe chupAvI dIdhuM, A prasaMgane maLate ja kRSNanA jIvanano eka prasaMga eka vakhata eka vAmAM nadIkinAre nanda vagere sau ge sUtA hatA, te veLA eka pracaMDa ajagara Avyo. pUrva janmamAM te vidyAdhara hAI potAnA apanA abhimAnathI munine zApa maLatAM abhimAnanA pariNAma rUpe sarpanI A nIca nimAM janmyo hato. teNe nandane paga grA. bIjA badhA gepabALakone sarpanA mukhamAMthI e paga choDAvavAno prayana niSphaLa gayo tyAre chevaTe kRNe AvI pitAnA caraNathI e sapane sparza karyo. sparza thatAM ja e sarSa pitAnuM rUpa choDI mULa vidyAdharanA suMdara rUpamAM pheravAI gaye bhaktavatsala kRSNanA caraNasparzathI uddhAra pAmela e sudarzana nAmane vidyAdhara zrIkRSNanI stuti karI svasthAne game. -- bhAgavata dazama , eka 34, le. pa-15, pRSTha 917-918. 18 AvI ja eka vAta buddha viSe jAtaka nidAnamAM che. ullAmAM (bhagavAna buddha ekavAra ucchalakAzya nAmanA pAMca ziSyavALA jaTilanI agnizALa mAM rAtavAso rahyA jyAM eka ugra AzIviSa sa raheto hato. buddhe te sapane jarApaNa IjA pahoMcADyA sivAya nisteja karI nAkhavA dhyAna samAdhi AdarI. paNa pitAnuM teja prakaTAvyuM. chevaTe buddhanA teje sapajane parAbhava karyo. savAre bue jaTilane pine niteja karela sI batAvyo, e joIe jaTila buddhane pitAnA ziSyo sAthe bhakta thayA. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalattA 1 pAnAnI jamaNI bAjunA citramAM upara ane nIce ema e prasaMgeA iM; temAM kathAnA piracayanI zarUAta uparanA DakauzikanA pUrva bhavanA sAdhu avasthAnA citrathI thAya che. caMDakauzika sAdhu baMne hAthamAM edhA pakaDI ziSyane mAravA jatA-doDatA dekhAya che. mAravA jatAM mastaka thAMbhalA sAthe aMdhArAmAM athaDAya che. sAme baMne hAthanI aMjali joDI hAthamAM Ave rAkhI namra bhAve vinayapUrvaka deDakAnI virAdhanAne prAyazcittapUrvaka paDikkamavA mATe gurumahArAjane yAdI ApatA ziSya Ubhelo dekhAya che. tenA paga AgaLa ja thAMbhalA najIka prasaMgAnusAra citrakAre deDakI cItarelI che. A pachI, citranA anusaMdhAne, nIcenA citramAM varNavelA caMDakauzikanA bAkInA pUrva bhavAnA prasaMga jovAnA che. caMDakAzika sAdhu avasthAmAMthI kALadharma pAmI nyAtiSThavimAnamAM deva tarIke upanna elA batAvavA mATe atre vimAnanI aMdara beThelA eka devanI AkRti citrakAre cItarelI che. tenI (vimAnanI) nIce, te devalokamAMthI cavIne caMDAzika nAme tApasa tarIke utpanna thayelA haiAvAthI, tene tApasa svarUpe peAtAnA bagIcAmAMthI kaLa-phUla toDatAM rAjakumArane hAthamAM kuhADA lakane mAravA jatAM kuhADA sAthe acAnaka kUvAmAM paDelA cItarelA che. tyAMthI marIne te pote ja caMDakAzika nAme dividha sarpa thayA che te batAvavA mATe citrakAre kALA bhayaMkara nAga cItarele che. pAnAnI DAbI bAjunA citramAM A citranA anusaMdhAne, zramaNa bhagavAna mahAvIre caMDakAzikane karelA pratibodhanA prasaMga hevAnA che. caMDakAzikanA bila--dara AgaLa ja prabhu mahAvIra kAusaggadhyAne UbhA che. prabhu mahAvIranA zarIre citrakAre je AbhUSaNo paherAvyAM che te tenuM jaina dharma pratyenuM ajJAna sUcave che, kAraNake tIrthaMkara jyAre sAdhupaNAmAM vicaratA hoya tyAre, AbhUSaNa vagerenA zramaNapaNuM - sAdhupaNuM aMgIkAra karatI vakhate tyAga karelo hovAthI, temanI e sAdhakaavasthAmAM AbhUSaNo teonA aMga upara saMbhave ja nahi. varNanamAM tene prabhunA page DaMkha mArata varNavelA che tyAre citramAM prabhunA AkhA zarIre vIMTaLAelo tene cItarelo che, pachIthI prabhue pratiSThAvyA bAda potAnuM mukha bilamAM nAkhIne paDI rahelA citrakAre cItarelA che. pAnAnI uparanA suzobhanamAM che suMdara hAthIe, nIcenA bhAgamAM pAMca ghoDesavArA tathA eka padAti thIArathI susajjata thaele, ane AjubAjunA baMne hAMsIAenA uparanA bhAgamAM yuddha karatA gheADesavAro tathA nIcenA bhAgamAM jaLabharelI vAvA ane vAvAnI aMdara snAna karatA cAra puruSo cItarelA che, pAnAmAM AvelI mAtra cAra lITIomAM phakta 14 akSarAnA lakhANa sivAya AkhuM pAnuM apratima suAobhanakaLA tathA citrakaLAnI rajuAta kare che. citra 38-39 kalpasUtranI suMdara kinArA--haMsavi0 2 nA pAnAnI AjubAjunAM judIjudI jAtanAM A suzobhanA kakata vAdaLI ane sapheda raMgathI ja cItaranAra citrakArenI kalpanAzakti koi ajAyabIbharI hoya ema lAge che. citra 40 zrImahAvIraprabhune saMgamadevI upasarga --paMdaramA saikAnI hastalikhita, suvarNAkSarI,tArIkha vagaranI prata uparathI. eka vakhate zakrendre potAnA avadhijJAnathI prabhune dhyAnamagna joi, turata siMhAsana uparathI UtarI prabhune uddezI namana karyuM. te pachI indre prabhunA dhairyaguNanI prazaMsA karatAM peAtAnI sudhA~ sabhAmAM beThelA devA samakSa kahyuM ke 'ahA ! zrIvIraprabhu kevA dhyAnamagna thaI rahyA che! temanI dhIratAnI ane aDagatAnI huM keTalI stuti karUM! temanA dhyAnamagna cittane calAyamAna karavA traNe jagatanAM prANIo kadAca ekaThAM thAya topaNa niSphaLa ja jAya ! sabhAmAM kheDele indranA eka sAmAnika deva saMgama prabhunI prazaMsA sahana na karI zakyA. te bhrakuTi caDAvI dhrUjatA svaramAM tADukI UThI Avyo ke A devAnI sabhAmAM eka pAmara jananAM vakhANa karatAM Apane jarA ye saMkoca nathI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja na karI ja che . . . ( 3 % 26 * sApa ja temAM paNa goLa hAjara hatA. mArA citra 38 kahapAtranI suMdara kinAro (paMdarame saMke). citra 39 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalpalatA 33 citra 40 : zrI mahAvIraprabhune saMgamadevanA upasarga (paMdarame sA) thA? Apane jo vizeSa khAtrI karavI hoya to huM pote ja tene eka kSaNavAramAM gabharAvI dauM!' indre vicAryuM ke jo huM dhArUM te saMgamane hamaNAM ja kheAlatA baMdha karI zakuM; paNa jo huM atyAre tene hukama karI jato aTakAvI daIza to te durbuddhi ema samajaze ke tIrthaMkaro te pArakAnI sahAyathI ja tapa kare che, ane pariNAme eka saMgamanA manamAM nahi paNa lagabhaga badhA devAnA manamAM khoTuM bhUta bharAi jaze. mATe atyAre te A duSTane tenuM dhAryuM karavA devAmAM ja lAbha che. krodhathI dhamadhamI rahelA saMgamadeva prabhune calAyamAna karavA indra samakSa pratijJA karI, tarata ja sabhAmAMthI cAlI nIkaLyA ane sIdhA prabhu pAse AvI Ubhe| rahyo. prabhunI zAMta mukhamudrAmAMthI zAMti ane karuNAnI amIdhArA jharatI hatI. paNa saMgamane to te ulaTuM ja pariNamyuM, kAraNake tenuM hRdaya krodha ane IrSyAthI dhagadhagI rahyuM hatuM. (1) sauthI prathama teNe dhULanA varasAda varasAvyA. (2) te pachI dhULane khaMkherI nAkhI te duSTe vajra jevA kaDhera-tIkSNa mukhavALI kIDIe prabhunA zarIra upara vaLagADI, te kIDIee prabhunuM AkhuM zarIra cALaNI jevuM karI nAkhyuM. chatAM prabhu acaLa ja rahyA. (3) pachI pracaMDa DAMsa upajAvyA. DAMsanA tIkSNa caTakAthI prabhunA zarIramAMthI gAyanA dUdha jevuM rUdhira jharavA lAgyuM. (4) vaLI tIkSNa mukhavALI ghImelA prabhunA zarIre evI teA sajjaDa coMTADI ke AkhuM zarIra ghImelamaya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA 34 thaI gayuM. (5) te pachI vIMchIe. vikaryAM. pralayakALanA agninA taNakhA jevA te vIMchIe bhagavaMtanA zarIrane bhedI nAkhyuM. (6) tyAra pachI naLiyA vikaryAM. te 'khI ! khI !' evA zabdo karatA doDIdoDIne potAnI ugra dADhA vaDe bhagavaMtanA zarIranuM mAMsa teDavA lAgyA. (cha) pachI bhayaMkara sarpI choDI mUkyA. paramAtman mahAvIranuM AkhuM zarIra--pagathI mAthA sudhI --sauthI chavAi gayuM, kaNAo phATI jAya tevA vherathI prabhunA zarIra upara kRSNAnA prahAro thavA lAgyA, dADhA bhAgI Aya teTalA baLathI te DasavA lAgyA. (8) pachI saMgame udarA vidhuryAM. te nakhathI ane dAMtathI prabhune khavA lAgyA ane tenI upara pezAba karIne paDelA ghA upara kSAra chAMTavA jevuM karavA lAgyA. (9) te pachI monmatta hatI vikuoN. hastIe prabhunA zarIrane sUMDhathI pakaDI, aMdara uchALI, kaMkUzaLa upara jhIlI, dAMta vaDe prahAra karyAM ane paga nIce paNa dAjhyA. (10) hAthIthIkSAbha na thayA. eTale hAthaNIe AvI. te hAthaNIe e paNa tIkSNa dAMtathI prabhune ghaNA prahAra karyAM. (11) pachI adhama saMgamadeve pizAcanuM rUpa dhAraNa karyuM. te pizAca agninI javALAthI vikarALa banelA peAtAnA mukhane kADI hAthamAM talavAra pakaDI prabhunI sanmukha dhasI AvyA ane aTTahAsya karI gheAra upasarga karyAM. (12) te pachI nirdaya saMgame vAdhanuM rUpa lIdhuM. potAnI vajra jevI dATathI ane trizUla jevA tIkSNa nahethI prabhunA AkhA zarIrane teNe vidArI nAkhyuM. (13) chatAM paNa prabhune dhyAnamAM acaLa nei saMgame siddhArtha rAjA ane trizalA mAtAnuM rUpa lIdhuM. te naNe karuNAjanaka vilApa karIne molavA lAgyA ke he putra! teM AvI duSkara dIkSA zuM karavA lIdhI ? ame ghaNAM du:khI thaI ADAM avaLAM nirAdhAra bhikhArInI jema rajhaLIe chIe, tuM amArI saMbhALa kema nathI letA?' AvA vilApathI paNa prabhu dhyAnamAM nizcala ja rahyA. (14) tyAre saMgame eka chAvaNI vikaryAM. te chAvaNInA mANasoe prabhunA paga vacce agni maLagAvI bhAta rAMdhavA paga upara vAsaNa mUkyuM, agni eTale badhA AkarA karyAM ke prabhunA paga nIcethI paNa maLavA lAgyA. (15) te pachI eka cAMDAla vikrvyA~. te cAMDAle prabhunI DAkamAM, be kAnamAM, be bhukhtamAM ane e haMdhA vagere avayavA upara pakSIonAM pAMjarAM laTakAvyAM. pakSIoe cAMca ane nakhanA prahArA eTalA badhA karyA ke prabhunuM zarIra pAMjarA jevA chidravALuM thaI gayuM. (16) te pachI pracaMDa pavana viSuvyoM. e pavanathI parvatA paNa kaMpavA lAgyA. prabhune upADIne nIce paTakI dIdhA. (17) vaLI eka bhayaMkara vaMToLa UpajAvI, kuMbhAranA cAkaDAnI upara rahelA mATInA piMDanI peThe prabhune khUba bhamAvyA. (18) te pachI saMgame kredhe bharAIne hajArabhAra jeTaluM vajanadAra eka kALacakra vikavyuM. te kALacakra upADI orathI prabhunA zarIra upara nAkhyuM, te cakra prabhunA zarIra upara paDavAthI te DhIMcaGga sudhI jamInamAM pesI gayA. (19) te pachI kaMTALIne chellAmAM chellA anukULa upasA~ ajamAyaza karavAno vicAra karIne, rAtri hovA chatAM prabhAta viSuvyuM. mAsA Amatema karavA lAgyA ane te prabhune kahevA lAgyA ke hai devArya! prabhAta thaI gayuM chatAM Ama dhyAnamAM ne dhyAnamAM kayAM sudhI rahezo? UThe, ApanA dhyAnano samaya to kyAranA ye pUrA thaI gayA.' paNa prabhu to peAtAnA dhyAnamAM rAtri bhALI rahyA hatA, tethI jarA paNa na DagyA. (20) Akhare teNe devaRddhi vikI, ane vimAnamAM aesI prabhune lalacAvavA lAgyA ke he mahi"! huM ApanuM AvuM ugra tapa ane pavitra sattva nihALI bhAre prasanna thayo chuM, te Apane je joIe te mAgI leA. kaho to Apane svargamAM la jAuM, kaho to meAkSamAM lai navuM.' e bhIDI zabdothI paNa prabhu na leAbhAyA. eTale teNe tatkALa kAmadevanI senA jevI devAMganAeka vikIM. te devAMganAoe hAvabhAvAdi ghaNA upasarga karyA, paNa prabhunuM eka rUMvADuM ye na karakyuM te na karakayuM, evI rIte duSTa saMgame eka rAtrimAM meTAmeTA vIsa upasargo karyAM, chatAM prabhue te tenA tarapha dayAdaSTija varSoMnI, dhanya che mahAvIranI asIma karuNAne Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www che ke e che ke w , citra 41 : zrI neminAthane varadhoDo (paMdaramI ) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA | citramAM vacce mahAvIra prabhu kAusagadhyAne ubhA che. A citramAM AbhUSaNa vagere je paherAvelAM che te citrakAranI aNasamajaNane AbhArI che. kapALamAM brAhmaNanuM tilaka karyuM che te paNa avAstavika che. sAdhune kapALamAM tilaka hoya ja nahi. prabhunA mastakanA uparanA bhAgamAM be DarANu jevAM prANIo che, paNa varNanamAM haraNane ullekha mAtra paNa nathI. kAna pAse baMne bAjuthI bane hAthathI pavanane AmaMtrita karatI be puraSa vyaktio ubhelI che. jamaNI bAju vIMchI, vAgha tathA chAvaNIne lazkarI paThANa sipAI prabhunA jamaNA paga upara bhAta rAMdhavAnuM vAsaNa mUkIne bhAta rAMdhate ubhelo dekhAya che. DAbI bAju sarpa, hAthI, neLiyo tathA DAbA paga upara cAMDAle mUkeluM tIrNa cAMcavALuM pAMjarA vagaranuM eka pakSI cItareluM che. citra 41 zrI neminAthano varaghaDe-kAMtivira 1 nA pAnA 63 uparathI mULa raMgamAM saheja nAnuM karIne A citra atre raju karyuM che. lagnanA divase zrInemikumArane ugrasenanA ghera laI javA taiyAra karyA temanAM aMga upara uttama vastra paherAvyAM, eka sarasa veta azva para temane besADavA, mastaka upara eka chatra dharyuM, baMne paDakhe cAmara vIMjhAvA lAgyA ane temanI pAchaLanA ane haNahaNATathI dizAo garjI rahI. nemikumAranI pAchaLa bIjA aneka rAjakumAro azva upara savAra thaI cAlavA lAgyA. samudravijayAdi dazAhI. kRSNa ane baLabhadra vagere AtmIya parivAra paNa sAthe cAlavA lAgyuM. zivAdevI mAtA ane satyabhAmA vagere aMta:puravAsinI strIo paNa mahAmUlyavALI pAlakhImAM besI maMgala gIta gAvA lAgI. eTalAmAM nemikumAranI najara eka sapheda mahela tarapha gaI. temaNe potAnA sArathine pUchayuM: "maMgalanA samUhathI zobhate A veta mahela ke haze?" sArathie te mahela tarapha AMgaLI cIMdhI kahyuM: "svAmI! kailAsanA zikhara samo e AlizAna mahela bIjA koine nahi, paNa ApaNA sasarA ugrase rAjAne ja che. ane A sAme je be strIo aMdara aMdara vAtacIta karI rahI che te ApanI strI rAjamatinI candrAnA tathA mRgalocana nAmanI be sukhIe che.' citramAM nemikumAra hAthI upara beThelA che. temanA mastaka upara eka chatra dhareluM che, be hAtha mAM zrIphaLa pakaDeluM che ane teo uttama vastrAbhUSaNathI susajita thaelA che. sAmenA mahelanA jharUkhAmAM jamaNI bAjue vacce DAbA hAthamAM mukha jovA mATe paNa laine beThelI, vastrAbhUSaNathI susajijata rAmati nemikumAranA sanma jotI beThelI che. tenI pAchaLa ane AgaLa tenI be sakhIo candrAnAnA ane mRgalocanA UbhI che. pAchaLa ubhI rahelI sakhI DAbA hAthamAM kapaDuM pakaDIne tenA cheDAthI pavana nAkhI rahI che. teNInA uttarIya vastramAM haMsanI DijhAina che. samukha UbhI rahelI sakhInA be hAthamAM zrIphaLa jevI kAMIka maMgalasucaka vastu che, hAthInI AgaLa citranA uparanA tathA nIcenA bhAgamAM bhUMgaLa vagADanArA bhagaLo vagADe che. vacce eka strI jamaNA hAthamAM phUla pakaDIne nAcatI jaNAya che tathA tenI najIka eka DholI Dhola vagADato dekhAya che. DhelInI pAchaLa ane hAthInI pAchaLa ekeka chatra dharanAra mANasa che. vaLI hAthInI pAchaLa bIjA ghoDesavAra rAjakumAra tathA rathamAM beThelA samudravijayAdi dazA hoya ema lAge che. citramAM rathane baLadane badale ghoDA joDelA che je citrakAranA samayanA rivAjano khyAla Ape che. pAnAnI DAbI bAjunA cheDe pAnAne 6 3 AMka che. A ja citra uparathI paMdaramA saikAnA puruSa ane strIonA paheraveza, AbhUvo, vAjIMtro, nRtya tathA te samayanI samAjaracanAno ghaNe ja suMdara khyAla AvI zake tema che. AkhuM citra suvarNanI zAhIthI cItareluM che. citramAM lakhANanuM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-ka9palatA 37 citra 42 : bharata ane bAhu bali vace nuM ThaM yuddha (vi.saM. 1522) nAmanizAna paNa nathI. vaLI A citranI pRSThabhUmi vAdaLI raMganI hovAthI citrane uThAve bahu ja manohara lAge che. - A citraprasaMga jinamaMdironAM lAkaDAnAM kotarakAma tathA sthApatyakAmamAM paNa ghaNe ThekANe kAtarele najare paDe che. delavADAnA suprasiddha apratima sthApatyanA bhaMDAra samA vastupAla tejapAle baMdhAvelA jinamaMdiramAM paNa A prasaMga bahu ja bArIkIthI kAtarelA che. prAcIna kavioe A prasaMga parathI upajAvelAM UrmikAvyA paNa bahu ja moTI saMkhyAmAM maLI Ave che. A prasaMgane lagatA eka bhitticitrano ullekha, pArzvanAtha bhagavAnanA vairAgya prasaMge, navamA sakAmAM thaelA zIlAMkAcArye racelA 'upana mahApuruSe cari' mAM kareluM jovAmAM Ave che. citra 42 haMsavi0 1 nA pAnA 60 uparathI bharata ane bAhubali vaccenA kaMThayuddhano prasaMga-A prasaMgane lagatuM citra bIjI koIpaNa pratamAM hovAnuM mArI jANumAM nathI. bharata ane bAli ane bhAIo vacce bAra varSa sudhI bhayaMkara yuddha cAhyuM"paraMtu dhaNA mANasano kaccaraghANa nIkaLI jato hovAthI zake te banene ThaMda yuddha karavAnI salAha ApI, je temaNe mAnya karI. pachI zake dRSTiyuddha, vAyuddha, muSTiyuddha ane daMDayuddha ema cAra prakAranA yuddhathI parapara laDavAnuM TharAvI ApyuM. e cAre yuddhamAM Akhare balavAna bAhubaline vijaya thayA, bharatanI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalpalatA hAra thaI. bharata mahArAjAe potAnI hAra thavAthI zAMti gumAvI dIdhI. temaNe ekadama kodhamAM AvI bAhubaline nAza karavA caka cheDayuM, paraMtu bAhubali samAnagetranA hovAthI te cakra koI paNa na karI zakayuM. bAhubalie vicAra karyo ke "atyAra sudhI kevaLa bhrAtRbhAvane lIdhe ja bharatanI sAme meM Akare IlAja lIdhe nathI. mATe have te tene sakhatamAM sakhata sajA karavI joIe. huM dhAruM to atyAre ne atyAre ja eka muThThI mArI tenA bhukakA uDADI dauM ema chuM. tarata ja temaNe krodhAvezamAM muThThI ugAmI bharatane mAravA doTa mUkI doTa to mUkI, paNa thoDe dUra jatAM ja bahaspati samAna temanI vivekabuddhie temane vAryA. te punaH vicAravA lAgyA ke "arere ! A huM kone mAravA doDI jAuM chuM? moTA bhAI to pitA tulya gaNAya ! temane mArAthI zI rIte haNI zakAya? paraMtu mArI ugAmelI A muSTi niSphaLa jAya e paNa kema khamAya !" paNa teonI A mUMjhavaNa vadhAre vAra na rahI. temaNe e muSTivaDe pitAnA mastaka paranA vALano loca karI nAkhyo ane sarvasAvadya karma tajI daI kAusaggadhyAna dharyuM. citramAM upara ane nIce ema be prasaMgo che ane cAra vibhAga che. temAM kathAnA pari cayanI zarUAta uparanA pahelA vibhAganA daSTiyuddha ane vAgayuddhathI thAya che; pachI citranA anusaMdhAne anukrame bIjA vibhAgamAM muSTiyuddha ne daMDayuddha che. trIjA vibhAgamAM muSTiyuddhane prasaMga jovAno che. citramAM bAhubaline mukuTa dUra paDatA tathA temane muSTithI vALa ukheDatA citrakAre rajU karelA che. cethA vibhAgamAM kAusagadhyAnamAM sAdhu avasthAmAM bAhubali UbhA che. teo, chAtI upara tathA baMne hAtha upara lAla raMganA jaMtu-ghaNuM karIne jaMgalI sa tathA be khabhA upara be pakSIo ane paganA bhAgamAM jhADIthI vIMTaLAelA citramAM dekhAya che. baMne bAjue ekeka jhADa che. DAbI bAjue jhADanI bAjumAM teonI brAhmI ane suMdarI nAmanI be sALI bahene hAtha joDIne vinati karatI, bhAnarUpI hAthIthI heThA UtaravA mATe samajAvatAM kahe che ke vIrA mArA gaja thI heThA Utare, gaje te kevala na hoya!" sAdhvIonI pAchaLa paNa bIjA traNa jhADa ugelAM citrakAre batAvyAM che. citra 43 harigamepina A citra sahana pAnA 11 uparathI levAmAM AvyuM che. citramAM harigamepina be hAthamAM AkAzamArge garbha laine jato dekhAya che. tenA paganI nIcenA bhAgamAM pahADanI AkRti tathA baMne bAju suMdara jhADa citrakAre cItarelAM che. tene AkAzamArge cAlatA hevAne batAvavA mATe haMsapInI DIjhAInavALA tenA uttarAsiMganA cheDAne UDato citramAM batAvela che. citrakArane Azaya garbha badalatI vakhatanuM dasya batAvavAno che. citra 44 trizalA siddhArthane svamano vRttAMta kahe che-A citra sehanavrata uparathI levAmAM AvyuM che. siddhArtharAja snAnagRhamAMthI nIkaLI, bahAra kyAM sabhAnuM sthAna hatuM tyAM pahoMcyA ane siMhAsana upara pUrvadizA tarapha mukha rAkhI birAjamAna thayA. tyAra bAda potAnAthI bahu najIka nahi tema bahu dUra nahi evI rIte sabhAnA aMdaranA bhAgamAM paDado baMdhAvyo. A paDadAne vividha prakAranAM bhaNi ane ratno jaDelAM hatAM. paDadAnI aMdara rANIne besavAnuM eka vikAsa goThavavAmAM AvyuM che. citramAM siddhArtha rAjA jamaNA hAthamAM talavAra tathA DAbA hAthamAM kula laIne siMhAsana upara vastrAbhUSaNathI susajita thaI beThelA che. mastaka upara chatra laTakI raheluM che. vacce paDado che. paDadAnA AMtarAmAM trizalA jamaNA hAthamAM phUla laIne vastrAbhUSaNothI susajita thaIne beThAM che. temanA mAthe caMdaravo bAMdhe che, citranA uparanA bhAgamAM be mora cItarelA che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kapalatA 39 I AM A che ga, Sri in Hindi citra 43 : haribaigameSita (paMdaramA saike) citra 44 :trizalA siddhArthane vamana vRttAMta kahe che (paMdarame sA) citra 46 : AmalakI krIDA (paMdarame saMke) citra 45 : garbhanA pharakavAthI trizalAne AnaMda (paMdaramA saike) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jaina citra-kapalatA citra 5 garbhanA pharakavAthI trizalAne AnaMda-sahana pAna 30 parathI. garbha sahIsalAmata che ema jaNAtAM trizalA mAtAnA AnaMdano pAra na rahyo. citramAM trizalA mAtA khUba AnaMdamAM AvI jaIne hIMcakA upara beThelAM che. kalpasUtranI pratanAM citromAM bIjI koIpaNa pratamAM A prasaMga A rIte cItareluM jovAmAM Avyo nathI. hIMcakAmAM suMdara bArIka kotarakAma kareluM dekhAya che. mAtAnI jamaNI bAjue cAmaradhAriNI strI DAbA hAthathI cAmara vIMjhatI dekhAya che. DAbI bAju eka zrI vADakAmAM caMdana ghanasAra vagere ghasIne vilepana karavA AvatI hoya ema lAge che, kAraNake hIMcakAnI najIkamAM baMne bAju bIjI be strIo bekelI che te ghaNuM karIne trizalAnI dAsIomAMnI lAge che; vaLI bIjI be strIo hAthamAM sukhaDanA TukaDAthI kAMIka ghasatI hoya ema spaSTa dekhAya che. citra 46 AmalakI krIDA-selanA pAnA 34 uparathI. (1) eka vakhate saudharmendra pitAnI sabhAmAM mahAvIranA dhaguNanI prazaMsA karIne kahevA lAgyo ke "he devI! atyAranA A kALamAM manuSya mAM zrI vardhamAnakumAra eka bALaka hovA ? paNa temanA jevo bIjo koI parAkramI vIra nathI. indrAdi devo paNa temane bIvaDAvavAne asamartha che. A sAMbhaLIne eka deva ke jenuM nAma jaNAvavAmAM nathI AvyuM te tayAM kumAre krIDA karatA hatA tyAM AvyA ane sAMbelA jevA jADA, capaLa be jIbhavALA, caLakatA maNivALA, kuphADA mAratA, kAjaLa samAna kALA varNavALA, kUra AkRtivALA ane vistRta kuNAvALA meTA sarpanuM rUpa banAvIne krIDA karavAnA vRkSane vIMTALI dIdhuM. Avo bhayaMkara sarpa joI bhayabhIta banelA badhA kumAre ramatagamata paDatI mUkI nAsI chuTayA, paraMtu mahAparAkramI pairyazALI zrIvardhamAnakumAre jarA paNa bhaya pAmyA vinA pite tyAM tenI pAse jaI, sarpane hAthathI pakaDI dUra pheMkI dIdhe. sarSa dUra paDayo eTale nirbhaya banelA kumAro pAchA ekaThA thaI gayA ane krIDA zarU karI dIdhI. (2) have kumAre e vRkSanI mata paDatI mukI daDAnI ramata zarU karI. ramatamAM evI zarata hatI ke je hArI jAya te jItelAne khabhA upara besADe. kumAre vadhArI deva zrI vardhamAnakumAra sAthe ramatAM hArI gayo. teNe kahyuM ke "bhAI, huM hAryo ane A vardhamAnakumAra jItyA mATe emane mArA khabhA upara besavA do." zrI vardhamAna khabhA upara beThA eTale deve taka sAdhI temane bIvaDAvavAne prapaMca karyo teNe pitAnI devazakitathI sAta tADa jeTaluM pitAnuM UMcuM zarIra banAvyuM. prabhu tene prapaMca avadhijJAnabaLathI jANI gayA. temaNe vaja jevI kaThora muSTithI tenI pITha para evo te prahAra karyo ke te cIsa pADavA lAgyo ane pIDA pAmavAthI maccharanI jema saMkecAI gayA. prabhunuM parAkrama tathA dharSa pratyakSa anubhavI IndranA satya vacanane teNe manamAM svIkAra karyo ane pitAnuM asala svarUpa prakaTa karI saghaLe vRttAMta kahI saMbhaLAvyA. te vakhate indra dharyazALI prabhunuM 'vIra' evuM guNapanna nAma pADayuM. citramAM vardhamAnakumAre mAthe mukuTa tathA kAnamAM kuMDaLa vagere AbhUSaNo paherelAM che ane DAbA hAthe jhADane vIMTAI vaLelA sarpane me AgaLathI pakaDelo che. vardhamAnakumAranI pAchaLa be tathA uparanA bhAgamAM traNa bIna chokarAo cItarelA che. nIcenA bhAgamAM be bAju be jhADa cItarelAM che. vacamAM, devanI upara beThelA mahAvIra, ane temanA jamaNA hAthanI muSTine prahAra sahana nahi thavAthI kamaramAMthI vaLI jaIne cheDA jevo banI gaelo deva cItarelo che. vaLI najIkamAM eka vyakti ubhelI che je jamaNo hAtha UMcA karIne koIne belAvIne mahAvIranAM A parAkramane prasaMga batAvatI hoya ema lAge che. A prasaMganI sAthe sarakhAvo zrIkRSNanI bALakIDAno eka prasaMga. (1) kRSNa jyAre bIjAM gepa bALako sAthe ramatA hatA tyAre temanA zatru kaMse mAravA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA 41 meAkalelA adha nAmanA asura eka yeAjana jeTaluM sarparUpa dhAraNa karI mArge vacce paDayA ane kRSNa suddhAM badhAM bALakone gaLI gayA. A joi kRSNe e sarpanA gaLAne evI rIte rUMdhI nAkhyuM ke jethI te sarpa aghAsuranuM mastaka phATI zvAsa nIkaLI gayA ane te marI gayA. tenA mukhamAMthI bALako badhA saMkuzo bahAra AvyA. -bhAgavata dazamaskandha, a 12 blA. 12:35, pR. 88. (2) ekabIjAne arasaparasa gheDA anAvI jyAre gepa bALako sAthe kRSNa ane baLabhadra ramatA hatA te vakhate kaMse mekalelA pralamba nAmanA asura te ramatamAM dAkhala thayA. te kRSNa ane baLabhadrane upADI javA icchatA hatA. eNe baLabhadranA ghoDA banI temane dUra lai jai eka pracaMDa ane bhayAnaka rUpa pragaTa karyuM.baLabhadre chevaTe na karatAM sakhata muSTiprahArathI e vikarALa asurane lehI vamo karI hAra karyo ane aMte badhA sakuzaLa pAchA pharyAM, -bhAgavata dazamaska,a. 20lA.18-30 citra 47 kozAnRtya tathA AryasamitasUrinA eka prasaMga-heva. 1 nA pAnA 68 uparathI. citra 47 : kAzAnRtya tathA AyasamitasUrinA eka prasaMga (vi. sa. 1522) citramAM upara ane nIce ema e prasaMgeA che, temAM uparanA prasaMgo paricaya 'jaina citrakalpadruma' graMthamAM citra 222nA paricayamAM ApyA che. pheraphAra mAtra, A citramAM rathakAranI pAse mera nathI tema rathakAra gAdI upara ghUMTaNa vALIne beThelA che jyAre citra 222mAM te UbhA che e che. A citramAM AMbAnuM jhADa baMnenI vacce cItareluM che, jyAre citra 222mAM te vezyAnI DAbI bAju upara pAchaLanA bhAgamAM che. vaLI 222mAM vezyAe mAthe mukuTa tathA gaLAmAM phUlano hAra paherelA che, jyAre A citramAM teNInuM mAthuM taddana khulluM che tathA gaLAmAM metIno hAra paherelA che, teNInAM vastrabhUSaNA A citramAM vadhu kiMmatI che, A pachI citranA anusaMdhAne, nIcenA AryasamitasUri tathA tApasane lagatA prasaMga jovAna che, AbhAradezamAM AcalapuranI najIka, kannA tathA ennA nAmanI nadInI madhyamAM AvelA dvIpamAM brahmadIpa nAmanA pAMcaseA tApasA rahetA hatA. temAM eka tApasa evA hatA ke je pANI para thaine, peAtAnA paga bhIMLavA dIdhA vinA, jamIna para cAle tevI ja rIte, pAraNAne mATe nadInI pelI pAra cAhyA jatA. tenI AvI kuzaLatA joine lokone thayuM ke "ahe. A tApasa keTalo badho zaktizALI che ! jainomAM AvA koi ziktazALI puruSa nahi hAya.' Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-kalpalatA zrAvakoe zrIvajUsvAmIchanA mAmA zrIAryasamitasUrine kholAvyA ane uparyukta vApasa saMbaMdhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. AryasamitarijIe kahyuM ke 'emAM prabhAva ke pratApa jevuM kAMI ja nathI, e kevaLa pAdakSepa zaktino ja pratApa che.' te pachI zrAvakoe pelA tApamane jamavAnuM AmaMtraNa meAkalyuM. tApama jamavA UMco eTale tenAM paga ane pAvaDI khUba sArI rIte dhAvaDAvyAM. bhAjanakriyA paNa pUrI thai. pachI tApasanI sAthe zrAvakA paNa nadInA kinArA sudhI sAthe sAthe cAlyA. je lepanA pratApathI tApasa nadInAM pANI upara thaine cAlI zakatA hatA te lepa dhAvAI gaelA hatA, chatAM jANe kAMi banyuM ja nathI evI dhRSTatA sAthe tApase nadImAM jhukAvyuM. nadImAM paga mUkatAM ja te DUbavA lAgyA ane saukAi tenI mazkarI karavA lAgyA. eTalAmAM AryasamitajI tyAM padhAryAM. temaNe leAkAne kevaLa kharI vastusthitinuM bhAna karAvavA mATe potAnA hAthamAMnuM yegacUrNa (vAsakSepa) nadImAM nAkhyuM ane kahyuM ke huM ennA! mane pele pAra javA de.' eTaluM kahetAM ja nadInA baMne kAMThA maLI gayA! sUrijInI AvI adbhuta zakti joI loko bhAre Azcarya pAmyA. pachI temaNe tApasAnA AzramamAM jai temane pratioAdhyA ane dIkSA ApI. 42 citramAM jamaNI bAjue UbhelA nAnA sAdhu te vajasvAmIjI che ane temanI sAthe jamaNA bagalamAM eaA rAkhIne hAthamAMnuM yAgacurNa nAkhatA tathA DAbA hAthamAM mutti rAkhIne UbhA rahelA zrIAryasamitasUreijI che. sAme be tApasA paikI eka jamaNA hAthanI tarjanI AMgaLI tathA aMguDDAne bhegA karIne tathA banne jamaNA hAtha UMco rAkhIne sUrijInI AvI adbhuta zakti be vismita-Azcaryamugdha thaelA dekhAya che. tApasAnA mAthe jaTA tathA kapALamAM tripuMDa-tilaka paNa spaSTa dekhAya che. bAjumAM mengA nadInuM pANI vahetuM citrakAre batAvIne citra madhyenI badhI AkRtie nadInA taTa para ja UbhI che ema batAvavA prayatna karyo che. citra 48 kozAnRtya-A prasaMganA varNana mATe paNa jue citra 227nuM A prasaMgane lagatuM vistRta varNana. A citra 'jairnAcatra-kalpadruma'nA citra 196 ane 222 baMne karatAM judI ja navInatA rajU kare che. citra 222mAM rathakAranA paga AgaLa kaLAnA tathA vasaMtaRtunA prasaMga darzAvavA ekalo mAra ja cItarelA che, jyAre prastuta citramAM thakAranA mastakanA uparanA bhAgamAM vasaMtanA Agamanane sUcavatI paMcama svare gAtI koyala tathA tenI khetImAM paNa kAyaleAnI DIjhAina cItarelI che. vaLI A citramAM sarasavanA tagalA ane sAyane badale ekaluM phUla ja rajU kareluM che. kezA nartakIno abhinaya tathA pagane kA kAI alaukika prakAranA che. baMnenA mastaka uparanA mukuTo vaLI gujarAtanA koipaNa prAcIna citramAM nahi levAmAM AvatA judA ja prakAranA jaNAya che, kadAca A citravALI prata, gujarAtanA sAhasika vyApArIo jAvA vagere TApuomAM vyApArArthe jatA te samaye tyAMnA koI citrakAra pAse cItarAvI lAvyA hAya ema lAge che, kAraNake citra cItaravAnI DhaLa gujarAtanA prAcIna citrakAronI ja che chatAM paheraveza te bAjunA kA pradezanA che. vaLI AmravRkSanAM pAMdaDAM paNa A citramAM vadhu spaSTa dekhAya che. citra 49 AryasthUlabhadra ane yakSAdi sAta sAdhvI bahunA citramAM sAdhu tathA sAdhvImanA paheraveza bIjAM citrA karatAM taddana judI ja rItanA che. baMnenA paheraveza bauddha sAdhunA paheravezane maLatA Ave che. AkhuM ye citra mULa suvarNanI zAhIthI cItareluM che. A prasaMganA vistRta varNana mATe juo 'jaina citra-kalpadruma'mAM citra 227 nuM varNana. baMnemAM pheraphAra mAtra jUja che, citra 227mAM sAmAnya siMha cItarelo che, jyAre A citramAM e dAMtavALA ane parAkramI vegavAnasiMha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (uttzAha 25 . citra 48 : kezAnRtya (paMdarame saMko) citra 49 : AryadhUlabhadra ane cakSAdi sAta sAdhvI bahena Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 bhASaNaniyama DA vAgamaNDa va mAtA jaina citra-kalpalatA TO citra 50 : bhagavAna mahAvIranI dIkSA (paMdaramA saikA) suMdara rIte cItarelA che: citra 223mAM upara ane nIce babbe sAdhvIe cItarIne cAranI rajUAta karelI che, jyAre A citramAM sAta sAdhvIo cItarelI che. darekanA mastakanI pAchaLa bauddha bhikSuonAM prAcIna citrAmAM divyateja (bhAmaMDala) batAvavA sapheda gALa AkRti mUkavAmAM Ave che tevI ja rIte A citramAM dareka AkRtinI pAchaLa tenI rajUAta karavAmAM AvI che. vaLI vadhArAmAM nIcenA prasaMgamAM sthApanAcArya, sAdhunA mAthe chatra tathA chatranI pAsethI UDatI eka koyala cItarI che, jenI rajUAta citra 223mAM bIlakula dekhAtI nathI. citra 50 bhagavAna mahAvIranI dIkSA-citramAM upara ane nIce ema e prasaMgeA che. temAM kathAnA paricayanI zarUAta nIcenA pAlakhInA citrathI thAya che. 'pacAsa dhanuSya lAMbI, paccIsa dhanuSya paheALI, chatrIsa dhanuSya UMcI, suvarNamaya seMkaDo staMbhothI zobhI rahelI ane maNi tathA suvarNathI jaDita, evI 'caMdraprabhA' nAmanI pAlakhImAM prabhu (mahAvIra) dIkSA levA nisaryAM. te samaye hemaMta RtunA pahelA mahinA mAgazara mAsa, paheluM pakhavADiyuM kRSNapakSa ane dazamanI tithi hatI. te veLA temaNe chanA tapa karyAM hatA ane vizuddha lesyAe vartatI hatI. prabhunA jamaNe paDakhe kulanI mahattarA strI haMsalakSaNa (kApaDanI tivizeSa) uttama sADI laine kheDI hatI. DAbe paDakhe prabhunI dhAvamAtA dIkSAnAM upakaraNa laine kheDI hatI. sarva prakAranI taiyArI thaI rahyA pachI naMdivardhananI AjJAthI tenA sevAe pAlakhI upADI.' A pachI citranA anusaMdhAne, uparanA citramAM varNaveleA prabhu mahAvIre karelA anagArapaNA sAdhuvrata) nA svIkAro prasaMga jovAnA che. aroka vRkSa (AsopAlava nahi)nI heThaLa AvI prabhu nIce UtaryAM ane potAnI meLe ja AbhUSaNo utAravA lAgyA. sarva alaMkArano tyAga karyAM pachI, zramaN bhagavAna mahAvIre potAnI meLeja eka muSTi vaDe dADhImUchanA ane cAra muSTi vaDe mastakanA kezanA evI rIte paMcamuSTi loca karyAM. e veLA nirjaLa chaTTanA tapa tA hatA ja. uttara kAlgunI nakSatra sAthe caMdrano yAga thayA tyAre indre DALA khabhA upara sthApana kareluM devaSya vastra grahaNa karIne, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 1 kalpasUtranAM suzeno (paramA saikA) ***** citra pura Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra pa3 kalpavanAM suze|bhane (paMdaramA sekA) citra 54 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 55 kalpasUtranAM suzobhane (paMdarame saikA) citra 56 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emApAnirAlAdyasavekSikAzA sAyanikharavAmavAkavAvAmanAnA rAdhavabanavatAmAkAmAvakAtA rapallapibanAdamadhura madhuraviMdara vAcavanyAMnavapAkthayarAmikA eplamadizAMnaMdavAnAdhAthimaNi nadazAmAthimasalimukadamada AravidAnazravaNAnacyadhAmamAtra / tyAganAtha heyarovabhinavenisatyarAmArA akAnAmApAgAracakravAra dakkiyAmadAnakalibAna ghkshklaayaaphne||256dhrm umarakaMtalAzacAnAzalAlAlaka kanakaNitavikipAlalikAmA svalAvedhanAkApaNalaphalakaskara kanakaUMDalAmAdAmamarakA mAnAsamadata kalizAyaya citra pa7-58 : bAlagepAla stutinA citraprasaMge (paMdarame saikA) ekalA eTale rAgadveSarahitapaNe, dezanA loca karavArUpa dravyathI ane krodhAdine dUra karavArUpa bhAvathI muMDa thaine, gRhavAsathI nIkaLI te anagArapaNAne-sAdhupaNAne pAmyA." citra 51 thI 56 kalpasUtranAM suzobhane-haMsavi0 1 nI pratamAMthI suzobhanakaLAnA namUnA tarIke thoDAMka zobhanA ane mULa raMgamAM raju karelAM che. suzobhanakaLAnA te advitIya namUnA che. citra 57 kRSNanI gopIo sAthe krIDA-bAlagopAla stuti'nI pratanA pAnA 40 uparathI. pAnanA lakhANane ja citrakAra anusaryo hoya ema lAge che. gopIbhirAstrAdya mukhaM vimuktaH (muktaH) zete sma rAtrau sukhameva kezavaH / stanAMtareSveva babhuva tAsAM kAmIva kAntAdharapallavaM piban / / 8 / / madhuramA(dhArabiMbaM prApnuvayAM bhavatyAM kathaya rahasi karNa mahida)zAM nNdsuunaaH| ayi marUli mukuMdasmeravaktrAravi(viMdAt zravaNanicaya dhUbhre (svaraparicaya nabhre) saMprati prANanAthe / / 9 / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakalpalatA 49 bhAvArtha gepiIonA mukhane AsvAda laIne chuTo thaelo, adhara pallavanuM pAna karate (hAya) evo kezava rAtrimAM teNIonA ja stanatarone viSe (vakSasthaLa upara) kAmI jema sukhapUrvaka suI gayo.-8 he meralI! prANanAtha (kRSNa) svarane paricaya karavA tatpara bane te vakhate, tuM mukuMdanA prasanna mukhakamaLathI, adharabiMba-oSTapuTa pAse jAya tyAre, ekAMtamAM naMdasUnu-kRSNane kAnamAM mArI dazAneavasthAne kaheje.-9 citramAM zayanamaMdiramAM hIMcakA upara kRNa eka gepI sAthe sutelA ane tenA adharapalavanuM pAna karavA mATe utsukatA batAvatA dekhAya che. baMne bAju ekeka gepa hIMcakA upara sUI rahelA kaNuM ane gepIne hIMcakA nAkhatI dekhAya che. zayanamaMdiranI chatamAM caMdaro bAMdhelo che. citrakAre prasaMgane tAdasya citra AlekheluM che. citra 58 kRSNa ane gopIonI vAdIDA.--uparyukta pratanA pAsA 43 uparathI--A citrane prasaMga ane lakhANa baMne judAM paDe che. ahaM paraM vedmi na vetti tatparAtrA ) smarAtsukAnAmapi gopasubhruvAM abhUdahapUrvikayA mahAn kali ryAdriva: kAnune 22 ddA bhramaddhamarakuMtalAracitalolalIlAlika kalakkaNitakiDiNI lalitabhekhalAbandhanaM / kapAlaphalakasphuratkanakakuMDalaM tanmahA mama sphuratu mAnale madanakelizayyo tsukaM] / bhAvArtha gepAla-kRSNanA vALa oLavAmAM kAmathI vila banelI gepano ApasamAM huM ja utkRSTa-sArI rIte (vALa oLavAnuM jANuM chuM, bIjI jANatI nathI' A pramANe caDasAcaDasIthI khUba jhagaDo jAmyo. - 26 bhamatA bhramaro jevA kezathI havAelA kapALavALuM, ane madhura avAja karatI ghugharIovALI kaTimekhalAvAnuM ane gaMDasthala upara jhaLaka jhalaka thatA lavALuM zastrAviSe ratikrIDAmAM tatpara te (zrIkRSNa rUpI) jyoti mArA hRdayamAM kuro. citranI madhyamAM kRSNa kamaLa upara addhara nAcate dekhAya che. temanA paga nIce kamaLa che. kaNanI jamaNI bAjA eka gopI DAbA hAthathI cAmara vIMjhatI UbhI che. DAbI bAjue be gepIe UbhI che, temAMnI pahelI gopI tarapha kaNa ja e che ane tenI sAthe kAMIka vAta karatA hoya ema lAge che. ghaNuM karIne AgaLanI gepI kRSNanI mAnItI gepI rAdhA hovI joie. teNuM jamaNuM hAthanI tarjanI AMgaLI ane aMguTho bhego karIne kRpaNane nAcatA joI temanI mazkarI karatI hoya ema lAge che. citramAM traNa judIjudI jAtanAM jhADa cItarelAM che. rAdhAnI pAchaLanA bhAgamAM bIjI eka gopI jamaNe hAtha UMce rAkhIne hAthanA vAsaNamAM kaMI laI jatI hoya ema lAge che. A pratanAM citromAM tathA jaina citra-ka956ma'nA citra rapara ane 254mAM je jAtanAM jhADa che te ja jAtanAM jhADa vi. saM. 1508mAM lakhAelA "vasaMta vilAsanA citrapaTamAM paNa rajU karelAM che, tethI A prata tenI samakAlIna hovAnI saMbhAvanA che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jaina citra-kalpalatA citra pa : uttarAdhyayanasUtranA eka prasaMga (paMdaramA saikA) citra pa9 uttarAdhyayana sUtrane eka citraprasaMga--haMsavi. 3 nI pratamAMthI. citramAM, upara gALAkRtimAM pANI bhareluM taLAva, temAM taratAM rAjahaMsa vagere jaLacara pakSIe ane vacce eka meTuM kamaLa UgeluM batAvyuM che. taLAvanA kAMThA upara jaLacara pakSIo karatAM batAvyAM che. A citra doravAnA citrakArano Azaya evA che ke jevI rIte meTA taLAvanAM jaLa AvavAnA cAre bAjunA mArgoM baMdha karavAmAM AvyA che, tevI rIte saMyamI puruSane navAM pApa AvavAnAM dvArA vratadvArA rUMdhAi javAthI bAkI rahelAM pahelAMnAM baMdhAelAM karmAM tapadrArAe zoSAi jAya che. te evI rIte ke jema jaLa AvavAnA mArgo baMdha karyAM pachI taLAvanI aMdaranuM pANI sUryanA pracaMDa tApathI zoSAi jAya che tema. vaLI citramAM nIcenA bhAgamAM sAdhunI AjubAju e jhADA judIjudI jAtanAM citrakAre cItaryA che. te cItaravAnA Azaya paNa uparanI kalpanAne maLatA hoya ema lAge che. jhADa jevI rIte jaLa vagerenAM sIMcanathI AvaDAM meTAM UgelAM che, tevI ja rIte saMyamI puruSa paNa kA~thI baMdhAtAbaMdhAtA umaralAyaka thAya che; paraMtu jema vRddhi pAmelA jhADane paNa jo jaLamIMcana vagere karavAmAM na Ave te Akhare te sUryanA tApathI karamAne nAzane pAme, tevI rIte ja saMyamI puruSane navAM karmI AvavAnA rastA baMdha thavAthI jUnAM karmonA nAza tapazcaryAM vagere kriyAethI thai jAya to aMte sarva pApakamAMthI mukAIne te meAkSasukhane pAme, jhADa cItaravAnA citrakArane Azaya A batAvavAnA hoya ema lAge che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 60 * devAnuM kaTaka (sattarameA sekA) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina citra- kapalatA RIpI pAkI ATM /11/ '///// By citra 61 : zrIpAla rAsamAMthI eka vahANa (ogaNIsamA saikA) citra 60 devAnuM kaTaka, gaMdhavva naTTa haya gaya, raha bhaDa aNiyANi savva iMdANaM / mANiyANa vasahA, mahisAya ahonivAsINaM / / 45 // bhAvArtha: 1.gaMdharva-citramAM jamaNA khabhA upara taMburo rAkhIne UbhA rahele che; tera nake -citramAM be hAthamAM maMjIrAM rAkhIne vagADatA tathA nATaka karato dekhAya che te; 3 gheDo-citramAM AgaLanA DAbA paga UMcA rAkhIne ubhelo che te; $ hAthI-cAlato hAthI citramAM cItarelo che, jenA pAchalA be paga bAMdhelA che te; 5 ratha-citramAM mogala samayanA ratha tenA hAMkanAra sahita cItare le che te. rathane be ghaDA joDelA che jemAMnA eka sapheda ane eka kALe che. A citramAM upara mujabanuM devAnA sAta kaTa kamAMthI pAMca kaTa kanuM Alekhana ApeluM che. te sivAya 6 DhuM kaTaka subhaTa ane 7muM kaTaka vRSabha athavA pADe hoya che. vaimAnikane vRSabha ane bhavanapatine pADo hoya che. e baMnenAM citro pAnAnI pAchaLanI bAju upara hovAthI atre ApyAM nathI. citra 11 zrIpAla rAsamAMthI eka vahANa: zrIpAla rAsanI pratanA pAnA 4pa uparathI--A vahANune rAsakAra zrAvinayavijayajI e juMga jAtinA vahANa tarIke oLakhAvyuM che. tenuM varNana karatAM te jaNAve che ke 'jene jotAM ja acaMbo thAya tevuM eka jaMga jAtinuM vahANa, ke jenA thaMbhAne kArIgaroe suMdara dhaDelA tathA maNimANekathI jaDelA; ane te AkAzane jaI aDavyA hoya eTalA uMcAImAM che; temaja te vahANanI aMdara senerI zAhIthI cItarelAM manahara citrAmaNovALA gekha ThekANe ThekANe jovAmAM Ave che ane te vahANane mAthe suMdara vRjAo pharakI rahelI che; temaja temAM tarehatarehanAM manahara vAchA vAgI rahyAM che ke jenA zabdo vaDe te vahANu samudranI aMdara gAjI rahyuM che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-ka95latA hAeTamaNyaramieTAmAko vimAegAyAyAlalarahajAra DJvArisAi gyuM rajJAmakalokasthadilA citra 12 : devenI EUR tpattizayyA (sattaramA saike) kana T C = IMzi che " A che 'mInI vaEArdirA vidyamswA pavitra cilDaravAnA sthApattA >> zrI II citra 63 : cakravatanAM saida rane (sattaramA saike) citra 6ra devonI utpatti-zamyA-A zasyAmAMthI devanI utpatti thAya che. arthAta jema manuSyanI utpatti mAtAnI kakSimAMthI garbhapaNe thatI jovAya che te pramANe devalokamAM utpanna thavAnI utpatti thayA hoya che. tenI upara devaduSya vastra DhAMkeluM hoya che ane te devaduSya vastranI nIcethI devanI utpatti Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina citra-kapalatA thAya che ane ethI ja ene "vRta yoni' kahe che. aMtarmurtamAM temAMthI taraNu deva utpanna thAya che (juo citranI DAbI bAjue) ane utpanna thayA bAda (citranI jamaNI bAjue) sAthe ja batAvela upapAta sabhAmAM jaI te devayogya prAthamika kriyAono prAraMbha kare che. citra cakravatInAM cIda ro. ratnanAM nAma ratnanuM pramANa ratnanI jAti upayoga viSaya 1 ca ra vAma (cAra hAtha ekanidrA zatruono parAjaya karavAmAM ananya sAdhana. pramANu) 2 chatra rana cakravartInA hastasparza mAtrathI bAra jana viratAra thaI zake, jenI nIce cakravartInuM sainya rahI zake. jenAthI UMcInIcI jamIna sarakhI thaI zake ane kAraNa paDaze eka hajAra yojana jamInamAM jenAthI khADo thaI zake. 4 carma ratna be hasta pramANe cakravartInA sparza mAtrathI bAra yojana jeno vistAra thaI zake; upara cakravartInA sainyane samAveza thaI zake. 5 aSNa 21 32 aMgula raNasaMgrAmamAM zatrusamUhane ghAta karavAmAM aprata hata zakitavALuM. 6 kAkiNI rajA 4 aMgula vaitAnI guphAmAM prakAzamaMDalo karavAmAM upayogI. cha maNi rana 4 aMgula laMbAI , bAra jana sudhI prakAza karanAra, mAthe athavA hAtha - 2 , pahoLAI vagere avayava para bAMdhe chate sarva rogano nAza karanAra. 8 purohita rabha te te kALane UMcata paMcendriya zAntika karma karanAra, 9 gaja ratana mahAvegavAna, prauDha parAkramI. 10 azva ratna 11 senApati rana , gaMgA-siMdhune pele pAra vijaya karanAra. 12 gRhapati ratna ne te kALane UMcita paMcendriya gharanuM sarva prakAranuM kAmakAja karanAra (bhaMDArI). 13 vArdhaka(sutradhArIratna ,, , sutAranuM kArya karanAra, 14 strI rana ,, , ati addabhuta viSayabhoganuM sAdhana. citramAM rana mAM purohitanA DAbA hAthamAM zAMtipAThanuM pAnuM ApeluM che ane jamaNuM hAthanI AMgaLI UMcI karIne te kAMIka bolate jaNAya che. ratna 11 mAM senApatinA jamaNA hAthamAM bhAle tathA DAbA hAthamAM hAla che. ratna 12 mAM DAbA hAthamAM tAjavAM pakaDIne gRhapati-bhaMDArIne cItarelo che ane rana 13 mAM sutArane prasaMga darzAvavA jamaNA hAthamAM rAkhelA kuhADAthI DAbA hAthamAMnuM lAkaDuM che to cItarelo che. citra 64 nagaraH zAMtidAsa tathA temanI strI kapurabAI-A patarUM mane vaDodarAnA zukravArabajAramAMthI mULa maLeluM. gujarAtanA itihAsamAM zAMtidAsa nagarazeTha agrasthAna bhogave che. temanA vaMzajo Aje paNa amadAvAdanA nagarazeTha tarIke oLakhAya che. zAMtidAsa nagarazeThanuM eka citra jhaverIvADAmAM AvelA sAgaragacchanA upAzrayanA thAMbhalA upara cItareluM che, je uparathI pheTe laIne gujarAta sAhitya sabhAe "gujarAtanuM pATanagara amadAvAda nAmanA pustakamAM pRa 601nI sAme pa6 naMbaranA citra tarIke te chapAveluM che. emAM teo potAnA guru zrI rAjasAgara (sUri)nA upadezanuM zravaNa karatA aMjali joDIne nIcenA bhAgamAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citrakala pelatA papa ( hAka misA 13 O , ". - ra5 sAdhA B. (nta che e citra 64: nagarazeTha zAMtidAsa tathA temanI strI kapurabAI beThelA che, jyAre A patarAmAM zrIrAjasAgarasUrinA gurubhAI zrIkiratisAgara upAdhyAyanA sAme aMjali joDIne teo UbhelA che. patarAnA bIjA bhAgamAM tenI bIjI strI kapurabAI ke jenI kukSithI vi. saM. 16 86 mAM ratnajI nAmanA putrane janma thayo hato 19 te hAthamAM japamALA ane baMgalamAM ethe laIne beThelAM sakalavIradhana(na) sAdhvInI sAme be hAtha joDIne UbhelAM che. baMne bhAganI chatemAM caMdaro bAMdhelo che ane ku akSara lakhelo che. nIcenA bhAgamAM pAdukAe karelI che. sAgaragarajInI upAzrayanA citra karatAM A patarAnI AkRtio bahu ja sArI rIte sacavAelI che. citra 65 kAgaLanI prata uparanuM eka zebhanacitra. amadAvAdanA DahelAnA upAzrayanI "namiNavRtti 'nI eka pratanA chellA pAnA uparathI. citra 16 kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUriH pravartaka zrI kAMtivijayajInA saMgreDa mAMthIvADIpArzvanAthanA jinamaMdiranI civa 65: kAgaLanI prata uparanuM eka zobhana citra bAMdhaNI sthApatyanA niyamonA anusAra jeonI dekharekha nIce karavAmAM AvI hatI ane jeo zilpazAstranA akhaMDa abhyAsI hatA tathA Hka tuma - THE na#'a= mATe prakAzana R . 19 juo : gujarAtanuM pATanagara amadAvAda', pRSTa ha37nI phuTanaTa. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina citra-ka95latA citra 66 : kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrI (vIsamo saikA) vi.saM. 1970 (i. sa. 1913)mAM jeo kALadharma pAmelA te zi9pazAstrapAraMgata pATaNanivAsI yutivarya zrIhiMmatavijayajI e A citra svahaste ja taiyAra karIne pravartaka zrIkAMtivijayajIne bheTa ApeluM che. citranI vacamAM pravacanamudrAe kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasurIzvarajI virAjamAna che. teonA zAMta, mRdu hAsya karatA dedIpyamAna cahere bhalabhalAne mAna upajAvyA vinA na rahe. temanA mastakanI pAchaLanA bhAgamAM bhAmaMDala che ane garadananI pAchaLanA bhAgamAM edhe che. nIce jamaNI bAjue paramAheta kumArapALa tathA DAbI bAjue udayanamaMtri baMne hastanI aMjali joDI ubhelA che. teonA paga AgaLa jamaNI tarapha paga dabAvatA teonA mukhya ziSya zrI rAmacaMdrasUri ane DAbI tarapha bIjA ziSya zrI lAlacaMdra hoya ema lAge che. Aje mAMhomAMhenA kusaMpamAM jaina yatiomAMthI A kaLAno lagabhaga lopa thaI gayela che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArAM prakAzano. citrasaMkhyA 320 rapa che e 41 ra 25-0 - 250 pa 7-8-0nI pa-00) 50 jaina citraka95dma mahAprobhAvika navasamaraNa bherava padmAvatI ka95 metrAdhirAja ciMtAmaNi jaina stotra saMdeha bhAga-1 zrI ghaMTAkarNa mANibhadra, maMtra-taMtra-kaHpAdi saMgraha anekArtha sAhitya saMgraha bhAga-1 1151 stavana maMjISA zrI jaina sarajhAyasaMgraha bhA stIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA zrI jinadarzana cAvIzI jena citrakuTa pUlatA 2 i 2 | 8-0-da 0-4-0 16-p-9 teyAra thatA graMthA. citraka9pasUtra (bArasA sUtra) dareka pAne pAne raMgIna DIjhAInA bhAratanAM jaina tIrtho ane temanuM zi95thApatya bhAga-1 zrI kAlakAcArya (navalakathA) maharSi metAraja( , ) zramaNa bhagavAna mahAvIra (aitihAsika dRSTie . 1pa-00 28 che 200 karI khA ! prayA* sArAbhAI maNilAla navAba - nAgajIbhUdaranI pALa - amadAvAda