Vastusara

Author(s): Prabhashankar Oghadbhai Sompura
Publisher: Balwantrai Sompura

Page 18

રૂધ-ચંદન-વિયા, षट्सप्ताष्टयवैर्मात्रा चतुर्विशतिस्तत्करः।
खादिरो वंशधात्वोत्थोऽष्टपर्वा पुष्पसंयुतः ॥१३॥ છ, સાત અને આઠ આડા જવનો અંગુલ-માત્રા જાણવો. તેવા વીશ અંગુલ પ્રમાણ હસ્ત=ગાજ કનિષ્ઠ, મધ્યમ અને શ્રેષ્ઠ જાણો. તે ગજ ખેરના કાષ્ટને વાંસને કે ધાતુને બનાવ. તે ચોવીશ અંગુલના ગજમાં ત્રણ ત્રણ અંગુલે પર્વ કરી ત્યાં કૂદડી કે પુષ્પથી અલંકૃત કર. ૧૩
ज्येष्ठोऽष्टाभिर्यवोदरैस्तु मुनिभिर्मध्यस्तु पइभिर्लघुमाप्यं चोत्तमकेन ग्रामनगरं क्रोशादिकं योजनम् । प्रासादं प्रतिमा नृपस्य भवनं मध्येन हादिकं यानं षट्यवसमवेन शयनं छत्राशनास्त्रादिकम् ॥१५॥ रुद्रो वायु विश्वकर्मा वहिब्रह्मा यमस्तथा ।
वरुणो धनदो विष्णुः पुष्पेषु नवदेवताः ॥१४॥ ગજના આધ છેડાના દેવતા ૧ રૂદ્ર, ૨ વાયુ, ૩ વિશ્વકર્મા (વિશ્વરૂપ) ૪ અગ્નિ, ૫ બ્રા, ૬ યમ (કાલ) ૭ વરુણ, ૮ કુબેર (ધન, સેમ) અને ૯ વિષ્ણુ ગજના દેવ છે. રુદ્ર અને વિષ્ણુ છેડા પરના બે દેવે છે અને ૩-૬-૯–૧૨-૧૫–૧૮-૨૧ આંગળના સાત ફૂલના વાયુ આદિ દે છે. ૧૪
આઠ આડા જવના પ્રમાણ અંગુલને ગજ જયેષ્ઠ, સાત આડા યવ પ્રમાણના અંગુલને ગજ મધ્યમ અને છ યવ પ્રમાણુના અંગુલને ગજ કનિષ્ઠ જાણવો.'
શિવ
-વિશ્વકર્મા
x અગ્નિ
-૪
--*
* '""" "" " "" * ૪ ગજ-હસ્તનું પ્રમાણ ર૪ આંગળનું વર્તમાન કાળમાં અંગ્રેજોના રાજ્યકાળમાં ચેકસ થએલું છે.
પરંતુ શિપીઓના ઘરના જુના ગજનાં માપ તપાસતાં તે ઓછાવત્તાં થાય છે. મારા પૂજ્ય વડિલાના કાષ્ટના અને લોખંડના ગજ પણ ૨૩-૨૪-૨૭ એમ અંગુલના માપના છે. તે દોઢસે બસો વર્ષના જુના છે. ગજ હસ્તને કબા કહે છે. ગજ, હરત કે કંબા એ ગજનાં નામો છે. ૧ આંગળ=માત્રા
૧૨ માત્રાન્તાલ અથવા વિસ્તિ બે હજાર ચાપક કોશગાઉ બે માત્રા કલા
બે તાલનો ૧ કર=હસ્તગજ બે કોરા= ગળ્યુતિ ૩ માત્રા પર્વ
પિણાબે કર=ગજ એક કિધુ ૨. ગદ્યુતિ જન ૪ માત્રા=મુષ્ટિ ૪ હાથ ચાંપ (ધષ્પદંડ)
૧૦૦ કરોડ યોજન=પૃથ્વી ૫ ગજ પૂજનાદિ કર્યા પછી શિલ્પાએ ગજ કેમ ઉપાડે તે બુદ્ધિથી જાણવું જોઈએ, ગજ ઉપર
ફૂલન દેવો વચ્ચેના ભાગથી ગજ પકડે. ગજના ફૂલના દેવતા હાથથી દબાવા ન જોઈએ. તે, તે દેપ લાગે,