Tattvagyan Smarika

Author(s): Devendramuni
Publisher: Vardhaman Jain Pedhi

Page 64

परमाणु-पुद्गल संस्थान ३-मण्डलावस्थाण्वोधं, बहिः शुषिरमन्तरे । ११ द्वात्रिंशदणुसम्पन्न, तावत् खांशावगाढकम् । वलयस्येव तु ज्ञेयं, संस्थानं परिमण्डलम् ॥४९॥ | युग्मप्रदेशं हि घनवृत्तं भवति तद यथा ॥६॥ ४-अन्तःपूर्ण तदेव स्याद् वृत्तं कुलालचक्रवत् ।। उक्तप्रतरवृत्तस्य, द्वादशांशात्मकस्य वै । त्र्यस्र श्रृङ्गवत् कुम्भिकादिवच्चतुरस्रकम् ॥५०॥ उपरिष्टाद् द्वादशान्ये, स्थाप्यन्ते परमाणवः ॥६१॥ ५-आयतं दण्डवद् दीर्घ, धन-प्रतरभेदतः । ततः पुनर्मध्यमाणु-चतुष्कस्याप्युपर्यधः । चत्वारि स्युविधा संस्थानानि प्रत्येकमादितः ॥५॥ | स्थाप्यन्ते किलचत्वार-श्चत्वारः परमाणवः ॥६२॥ आयतं तु त्रिधा श्रेणि-घन-प्रतरभेदतः ।
१२ ओजः-प्रदेशं प्रतर-त्र्यसं तु त्रिप्रदेशकम् । ओज-युग्म-प्रदेशानि,
त्रिप्रदेशावगाढं च, तदेवं जायते यथा ॥६३॥ द्वेधाऽमूनिविनाऽऽदिमम् ॥५२॥ |
| स्थाप्येते द्वावणू पंक्त्या, एकस्याधस्ततः परम् । ६ विंशत्यभ्रांशावगाढं, विंशत्यंशात्मकं भवेत् ।
एकोऽणुः स्थाप्यत इति निर्दिष्टं शिष्टदृष्टिभिः॥६॥ युग्मप्रदेशं प्रतर-परिमण्डलनामकम् ॥९१॥
१३ युग्मप्रदेशं प्रतरत्र्यसं तु षट्प्रदेशकम् । चतुर्दिशं तु चत्वारश्चत्वारः परमाणवः । विदिक्षु स्थाप्य एकैको, भवेदेवं कृते सति ॥९२॥
षट्प्रदेशावगाढं च तदेवं किल जायते ॥६५॥ ७ अणूनां विंशतेरेषामुपर्यणुषु विंशतो ।
त्रयः प्रदेशाः स्थाप्यन्ते, पङ्कत्याऽणुद्वितयं ततः । स्थापितेषु युग्मजातं, स्याद् धनं परिमण्डलम् ॥९३।
आद्यस्याधो द्वितीयस्य, त्वध एको निवेश्यते ॥६६॥ ८ ओज-प्रदेश-प्रतरवृत्तं पञ्चाणुसम्भवम् ।
१४ ओजाणुकं घनत्र्या, पञ्चत्रिंशत्प्रदेशकम् । पञ्चाकाशप्रदेशावगाढं च परिकीर्तितम् ॥५३॥ पञ्चत्रिंशत्-खप्रदेशा-वगाढं च भवेद् यथा ॥६७॥ यत्र प्रदेशाश्चत्वार-श्चतुर्दिशं प्रतिष्ठिताः । तिर्यङ् निरन्तराः पञ्च, स्थाप्यन्ते परमाणवः । एकः प्रदेशोऽन्त-वृत्तप्रतरं तद् यथोदितम् ॥५४॥ | तानधोऽधः क्रमेणैवं, स्थाप्यन्ते परमाणवः ॥६८॥ ९ युग्मप्रदेशं प्रतर-वृत्तं च द्वादशाणुकम् ।
तिर्यगेव हि चत्वारस्त्रयो द्वावेक एव च । तावदभ्रांशावगाढं, तच्चैवमिह जायते ॥५५॥ जातोऽयं प्रतरः पञ्चदशांशः पञ्चपंक्तिकः ॥६९॥ चतुर्पु अभ्रप्रदेशेषु, चत्वारोंऽशा निरन्तरम् ।। ततश्चास्योपरि सर्व-पंक्तिष्वन्त्यान्त्यमंशकम् | स्थाप्यन्ते रुचकाकारास्तत् परिक्षेपतस्ततः ॥५६॥ | विमुच्यांशा दश स्थाप्या-स्तस्याप्युपरि षट् तथा।७०। द्वौ द्वौ चतुर्दिशं स्थाप्यो, प्रदेशौ जायते ततः । । इत्थमेव तदुपरि, त्रय एकस्ततः पुनः । युग्मप्रदेशं प्रतर-वृत्तमुक्तं पुरातनैः ॥१७॥ उपर्यस्यापीति पञ्चत्रिंशत्स्युः परमाणवः ॥७१॥ १० सप्ताणुकं सप्तखांशावगाढं च भवेदिह। १५ युग्मप्रदेशं तु घनत्र्यत्रं चतुष्प्रदेशकम् ।
ओजप्रदेशनिष्पन्नं, घनवृत्तं हि तद् यथा ॥५८॥ | चतुयोमांशावगाढं, तदप्येवं भवेदिह ॥७२॥ पञ्चप्रदेशे प्रतरवृत्ते किल पुरोदिते । पूर्वोक्ते प्रतरत्र्यो, त्रिप्रदेशात्मके किल । अध ऊवं च मध्याणोरेकैकोऽणुर्निदिश्यते ॥५९॥ | अणोरेकस्योद्धर्वमेकः स्थाप्यते परमाणुकः॥७३॥