Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 6

Íવતિ આ પ્રમાણે વચનભેદ અન્યતરના જીવિત્વના ગ્રહણ માટે છે. અન્યથા વચનસામ્યમાં વંશય અને જ્યેષ્ઠ પ્રાતા ઉભયના જીવિત્વનું ગ્રહણ થાત. રૂા.
सपिण्डे वयःस्थानाधिके जीवद् वा ६।१।४॥
જે બેનો પરસ્પર સાતમી પેઢીનો પુરુષ સમાન-એક છે-તે બંને સપvs કહેવાય છે. યૌવનાદિ અવસ્થાને વય કહેવાય છે અને પિતા પુત્ર વગેરેને સ્થાન કહેવાય છે. વય અને સ્થાન બનેથી અધિક સgિ જીવતા હોય તો, પરમ પ્રકૃતિના જીવતા પ્રપૌત્ર-સ્ત્રીભિન્ન અપત્યને વિકલ્પથી યુવઃ સંજ્ઞા થાય છે. સ્થાપત્ય છત્રારિ આ અર્થમાં ઉપર જણાવેલી પરિસ્થિતિમાં આ સૂત્રથી પીત્રાલિ અપત્યને યુવ૬ સંજ્ઞા થવાથી જયા : આવા પ્રયોગ થાય છે. (જુઓ ફૂ.નં. ૬-૧-રૂ) વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી યુવસંશા ન થાય ત્યારે ત્રાહિ૦ ૬-૧-૨' થી પ્રપૌત્રાતિ ને વૃધસંજ્ઞા થવાથી સાર્વ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-ગર્ગનું પ્રપૌત્રાદિ અપત્યજેના વય અને સ્થાનથી અધિક સપિચ્છ જીવે છે અને પોતે પણ જીવે છે. II
गुस्मृर्ष कुत्ता वा ॥५॥
- નિન્દાના વિષયમાં અને પૂજાના વિષયમાં ક્રમશઃ સ્ત્રીને છોડીને અન્ય યુવાપત્યને અને વૃદ્ધાપત્યને વિકલ્પથી યુવન સંજ્ઞા થાય છે. નિન્દિત યુવાપત્યનું ઉદાહરણ - II; યો વા નાન્મ: અહીં યુવન સંજ્ઞા થાય ત્યારે પર્યાયણ: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી યુવાસંજ્ઞા ન થાય ત્યારે “વત્રાહિ. ૬-૧-૨’ થી વૃદ્ધસંજ્ઞા થવાથી જા. આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-ગર્ગ ઋષિનું કુત્સિત યુવાપત્ય.