________________
૪૭૨]
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
દોધક વૃત્તિ પ્રમાણે બીજો અર્થ આ પ્રકારે છે–અરે દુર્જન બળ્યા મેના મેઘ ! તું ગર્જના ન કર. ગોરીનું લાવણ્ય પાણી પડતાં વિલાઈ જાય છે, તે ઝુંપડું ગળે છે-ચુએ છે ને ગોરી ભીંજાય છે.
આ બીજા અર્થમાં વાજિક શબ્દ મેધના વિશેષણરૂપે કપેલ છે.
વર્તમાનવ અર્થને સૂચક ૧૧૬૦ તિ કે ૧૧ ૬૧ તીમ્ ધાતુ ચેથા વિવાદ્રિ ગણમાં છે, જેમ તિથતિ પ્રવેગ થાય છે તેમ તીસ્થતિ પ્રયોગ પણ થાય છે. માર્કમાવ એટલે ભીનું થવું – આદ્ર એટલે આળું ભીનું–પલળેલ કે ભીંજાયેલ. મા– विहवि पण?ई वंकुडउ रिद्धिहि जण-सामन्नु । कि पि मणाउं महु पिअहा ससि अणुहरइ न अन्नु । વિમ પ્રWe aw: કમિઃ ગનનામા: . किम् अपि मनाक् मम प्रियस्य शशी अनुहरति न अन्य: ॥
વૈભવ નષ્ટ થતાં વાંકે થઈ જાય છે અને દ્ધિ-સંપત્તિ-વૈભવ-ભળતાં સાધારણ જન જેવો રહે છે. મારા પ્રિયનું જે કંઈ થોડું ઘણું અનુકરણ–અનુસરણ કરતું હોય તો તે એક માત્ર ચંદ્ર છે, બીજું કોઈ નહીં.
દોધકવૃત્તિ પ્રમાણે અર્થ આ પ્રકારે જણાય છે–“વૈભવને નાશ થયા પછી જ્યારે ફરીવાર સંપત્તિ મળે છે ત્યારે સામાન્ય લકે વાંકા થાય છે. જેમ ચંદ્ર તરફ તારાઓ વાંકા થાય છે તેમ મારા નિર્ધન પતિની તરફ લકે વાંકા થાય છે.
શુદ્રિના દિવસોમાં એટલે શુક્લપક્ષના દિવસે માં બીજને ચંદ્ર વાંકે હોય છે અને તે ધીરે ધીરે શુક્લ પક્ષને છેલ્લે દિવસે પૂરેપૂરો પ્રકાશે છે અર્થાત બીજના ચંદ્રનો વૈભવ નષ્ટ થયેલ છે અને પૂર્ણિમાને દિવસે તે પૂરેપૂરો ખીલેલ હેવાથી તેણે પિતાને પૂરે વૈભવ પ્રાપ્ત કરેલ છે–આ ભાવની અપેક્ષાએ અહીં ચ ની સરખામણી કરેલ જણાય છે.
કોઈએ કપડાં ઘરેણાં વગેરેને ખુબ ઠાઠ કરેલ હેય તેને જોઈને લેકે કહે છે કે હવે કાંઈ “મણા નથી–કાંઈ ખામી નથી” આ વાક્યમાં વપરાયેલ “મણુ” શબ્દને પ્રસ્તુત કાર્ડ સાથે સરખાવી શકાય ખરો. મનને અર્થ “અલ્પતા' છે.
મના વત” અભિધાન કાં ૬ - ૧૫૩૬ મા એટલે કાંઈક-ડું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
